KONFERENCJA
BEZPIECZEŃSTWO ENERGETYCZNE KRAJU – CZY PORADZIMY SOBIE SAMI?

PROWINCJE NAFTOWE POLSKI:
DOTYCHCZASOWE OSIĄGNIĘCIA I DALSZE PERSPEKTYWY
POSZUKIWAWCZE

dr hab. PAWEŁ KARNKOWSKI
Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo S.A., ul. Krucza 6/14, 00-537 Warszawa
e-mail:

[e-mail]

Warszawa, Pałac Kultury i Nauki, 7 czerwca 2006 r.

1

Poszukiwanie i przemysłowe wykorzystanie złóż węglowodorów na ziemiach polskich
ma już 150 historię. Rozwój nauk geologicznych, geofizycznych i geochemicznych w
tym okresie poczynił ogromne postępy i obecnie prognozowanie występowania
perspektywicznych stref naftowych jest opracowywane dzięki metodologii zwanej
„analizą basenów sedymentacyjnych”. Podstawą tej procedury jest integracja wielu
dziedzin nauk o Ziemi w celu określenia warunków systemu naftowego (petroleum
play), czyli korzystnych warunków generacji, migracji, akumulacji i zachowania złóż
węglowodorów. Wyniki prac poszukiwawczych i procedur wyznaczania systemu
naftowego w obrębie basenów sedymentacyjnych pozwalają określić granice
prowincji naftowych. Ponieważ na danym obszarze mogło kolejno istnieć kilka
basenów sedymentacyjnych, stąd możliwość występowania złożonych układów
geologicznych w wyróżnionych prowincjach naftowych. Dotychczasowe, dobre
rozpoznanie geologiczne Polski, bazujące na metodologii analizy basenów
sedymentacyjnych, umożliwia wyróżnienie pięciu prowincji naftowych: małopolskiej,
wielkopolskiej, pomorskiej, gdańskiej i lubelskiej.

Małopolska prowincja naftowa to obszar złożony z osadów pozostałych po

kilku basenach sedymentacyjnych: paleozoicznym, mezozoicznym, karpackim
(Karpaty) i przedkarpackim (mioceńskim rowie przedgórskim - zapadlisku).
Poszukiwania złóż w polskiej części Karpat doprowadziły do odkrycia kilkudziesięciu
złóż ropy naftowej i kilkunastu złóż gazu ziemnego. Kilkudziesięcioletnia eksploatacja
tych złóż znacznie zmniejszyła ich zasoby. Poszukiwania nadal są tutaj
kontynuowane przy znacznym zainteresowaniu i udziale firm zagranicznych. W
utworach paleozoicznych i mezozoicznych pod Karpatami i zapadliskiem
przedkarpackim znaleziono również kilkanaście złóż węglowodorów. Oceny
geologiczno-geochemiczne potwierdzają perspektywiczność tych utworów, co jest
podstawą do projektowania nowych prac sejsmicznych. Najbardziej zasobną
i perspektywiczną częścią małopolskiej prowincji naftowej są utwory mioceńskiego
zapadliska przedkarpackiego. Odkryte tutaj wyłącznie złoża gazu ziemnego
charakteryzują się bardzo dobrymi parametrami energetycznymi, a wielohoryzontowe
złoża posiadają znaczne zasoby nawet przy niewielkiej powierzchni. Odkrycia z
ostatnich lat potwierdzają dobrą perspektywiczność tej strefy, choć nowe złoża
znajdowane są w coraz bardziej złożonych warunkach geologicznych.

2

Lubelska prowincja naftowa to pozostałość po dewońsko-karbońsko basenie
sedymentacyjnym na Lubelszczyźnie. Dotychczasowe odkrycia w węglanowych
utworach dewonu i klastycznych osadach karbońskich dostarczają dowodów na
perspektywiczność tego obszaru. Niewielkie rozmiary późnopaleozoicznego basenu
lubelskiego sprzyjały znacznej zmienności litofacjalnej skał macierzystych
i zbiornikowych. Dodatkowo nałożyły się na to wieloetapowe procesy diagenezy,
które niejednokrotnie pogorszyły właściwości skał zbiornikowych. Pomimo tych
złożonych uwarunkowań systemu naftowego Lubelszczyzny prace poszukiwawcze
prowadzone są nadal przy wzrastającym zainteresowaniu firm zagranicznych.

Gdańska prowincja naftowa to pozostałość po centralnej części

wczesnopaleozoicznego basenu bałtyckiego. Największe dotychczasowe sukcesy
poszukiwawcze odnotowane są na szelfie bałtyckim w polskiej strefie ekonomicznej
(Petrobaltic). W części lądowej tej prowincji w kilkunastu otworach wystąpiły
przypływy ropy naftowej, ale nie ma złoża o wartości ekonomicznej. Nowe prace
geolgiczno-geofizyczno-geochemiczne dają podstawy do dalszych poszukiwań i w
najbliższym czasie będą wykonywane nowe wiercenia poszukiwawcze.

Pomorska prowincja naftowa jest częścią dewońsko-karbońskiego basenu

sedymentacyjnego i basenu permskiego (czerwonego spągowca i cechsztynu). Jest
to układ geologicznie złożony z licznymi uwarunkowaniami. W części karbońskiej
profilu zazwyczaj występuje gaz ziemny, a w wyżejległych utworach cechsztyńskich –
ropa naftowa. Jednym otworem wiertniczym można więc odkryć węglowodory w
dwóch różnych kompleksach strukturalnych. Dotychczas odkryte złoża dają
podstawę do dalszych poszukiwań na tym obszarze i umożliwiają ciągłe prowadzenie
prac eksploracyjnych.

Wielkopolska prowincja naftowa to głównie południowa część permskiego

basenu polskiego. Występują tutaj dwa poziomy poszukiwawcze: utwory czerwonego
spągowca i cechsztyńskie węglany dolomitu głównego. W klastycznych,
przystropowych skałach czerwonego spągowca, nierzadko stowarzyszonych z
wapieniem cechsztyńskim w jeden poziom zbiornikowy uszczelniony ewaporatami
cechsztyńskimi,występują złoża gazu wygenerowanego karbońskiego podłoża.
Odkryte dotychczas kilkadziesiąt złóż gazu ma głównie charakter strukturalny, ale są
również złoża o genezie litofacjalnej. Przyszłe prace poszukiwawcze będą się
koncentrować na głębokościach poniżej 3000 m, ale zapewniających znalezienie

3

złóż gazu ziemnego o dobrych i bardzo dobrych właściwościach energetycznych.
Niewykluczone są nowe odkrycia gazu w biohermalnych utworach wapienia
cechsztyńskiego.
Utwory cechsztyńskiego dolomitu głównego w ostatnich kilkunastu latach dostarczyły
wiele satysfakcji polskim naftowcom . Odkrycia złóż ropy naftowej w utworach
rafowych cyklotemu Stassfurt są znaczącym wzmocnieniem bilansu zasobów złóż
węglowodorów w Polsce. Nie trzeba dodawać, że dolomit główny w wielkopolskiej
prowincji naftowej pozostaje podstawowym obiektem poszukiwawczym na Niżu
Polskim.

Prace poszukiwawcze w Polsce prowadzone są na obszarach koncesji

poszukiwawczych. Zarówno PGNiG jak i pozostali kontrahenci, aby prowadzić
działalność w zakresie poszukiwania złóż węglowodorów muszą uzyskiwać stosowne
pozwolenia, które w coraz większym stopniu zależą od przetargów publicznych. Ilość
koncesji poszukiwawczych PGNiG w poszczególnych prowincjach przedstawia się
następująco: p. małopolska – 30, p. lubelska -4, p. gdańska – 5, p. pomorska – 5 i p.
wielkopolska – 21: w sumie 68 koncesji. Na obszarze lądowym Polski pozostali
kontrahenci uzyskali: CalEnergyGas Polska Sp. z o. o. – 5, Energia Zachód Sp. z o.
o – 2, Eurogas Polska Sp. z o. o – 8, FX Energy Polska Sp. z o. o – 6, Madusa
Polska Sp. z o. o – 4, RWE-DEA Polska Sp. z o. o – 11: w sumie – 36 koncesji.

W strategii PGNiG założono w najbliższych latach wzrost wydobycia gazu

ziemnego do poziomu 5,5 mld m3 rocznie i wzrost wydobycia ropy naftowej do
wielkości ok. 1,4 ml t rocznie oraz utrzymanie wskaźnika odbudowy zasobów gazu
ziemnego i ropy naftowej na poziomie nie niższym niż 1,1 w stosunku do wydobycia.
Zakładany poziom wydobycia jest możliwy do osiągnięcia na bazie już odkrytych
i udokumentowanych złóż jednak utrzymanie tego wydobycia na założonym poziomie
wraz z odbudową zasobów na poziomie wskaźnika 1,1 jest możliwe tylko dzięki
nowym odkryciom, czyli prowadzeniu dalszych prac poszukiwawczych. Obecne
zasoby gazu ziemnego w wysokości 106 mld m3 i 22,5 ml t ropy naftowej stanowią
(szczególnie w gazie) znaczące uzupełnienie w bilansie energetycznym kraju
i pozwalają w pewnym zakresie zaspokoić bezpieczeństwo energetyczne Polski.
Nakłady poniesione na poszukiwania w ostatnich latach zwróciły się w wartości
odkrytych złóż dziesięciokrotnie (wg dzisiejszych cen surowców). Obecna znajomość
problematyki poszukiwań naftowych nie daje nadziei na całkowite zaspokojenie

4

naszych potrzeb w zużyciu ropy naftowej i gazu ziemnego, ale dochodowość
poszukiwań oraz możliwość znaczącego udziału krajowego gazu ziemnego w
konstrukcji energetycznego bezpieczeństwa narodowego – są realną podstawą do
prowadzenia nowych przedsięwzięć poszukiwawczych.

5