Las jako zjawisko

geograficzne

(Biomy le

ś

ne)

Lasy

wyst

ę

puj

ą

wsz

ę

dzie tam, gdzie:

- odpowiedni klimat

- odpowiednia gleba

- zanieczyszczenie

ś

rodowiska na to pozwala

(nie przekracza

krytycznego progu)

- człowiek ich nie usuwa bezpo

ś

rednio

(wylesienia, karczunek, wypalanie

– na cele rolnicze, przemysłowe, urbanizacyjne, komunikacyjne …)

(ekosystemy, biomy, formacje le

ś

ne)

Klimat

(w dowolnym miejscu naszego globu)

zale

ż

y mi

ę

dzy innymi od:

- nachylenia osi Ziemi do ekliptyki i jej ruchu wokół Sło

ń

ca

- szeroko

ś

ci geograficznej

- pr

ą

dów morskich

- panuj

ą

cych wiatrów

- odległo

ś

ci od wybrze

ż

a

- usytuowania wzgl

ę

dem ła

ń

cuchów górskich

- wysoko

ś

ci nad poziomem morza

- topografii i innych czynników

Dlatego:

- strefy klimatyczne nie s

ą

równomierne

- strefowo

ść

gleb nie jest równomierna

Z nierównomiern

ą

strefowo

ś

ci

ą

klimatu i

gleby koresponduje nierównomierna
strefowo

ść

formacji ro

ś

linnych

Porównanie wska

ź

ników ekologicznych trzech

formacji le

ś

nych

A. Warunki klimatyczne

B. Potencjał glebowy, produktywno

ść

, kr

ąż

enie materii

C. Struktura i dynamika

(Otto 1994)

Tropikalny las deszczowy

Las li

ś

ciasty strefy umiarkowanej

Północny bór iglasty

A. Warunki klimatyczne

Cechy

Tropikalny las
deszczowy

Las liściasty strefy
umiarkowanej

Północny bór
iglasty

Całkowite promieniowanie
roczne: 10

8

kJ

.

ha

-1

600

500

400

Okres wegetacyjny (miesiące)

12

7 - 11

3 - 6

Całkowite promieniowanie
w okresie weget.: 10

8

kJ

.

ha

-1

600

350

220

Ś

rednia temperatura okresu

wegetacyjnego: °C

26

14

12

Roczna suma opadów:
(mm)

2000 – 3000 +

500 – 1500 +

250 – 500 +

B. Potencja

ł

glebowy, produktywno

ść

, kr

ąż

enie materii

Cechy

Tropikalny las
deszczowy

Las liściasty strefy
umiarkowanej

Północny bór
iglasty

Potencjał glebowy

mały: słaba
sorpcja, słabe
magazynowa-
nie biogenów

duży: silna sorpcja,
aktywne magazyno-
wanie i uwalnianie
biogenów

mały: silne
zakwaszenie, słaba
podaż biogenów

Produkcja pierw. netto: t

.

ha

-1

16

10

6

Fitomasa: t

.

ha

-1

500

400

200

- w tym biomasa drzew

90

40

20

- w tym martwa biomasa
(martwe drewno, ścioła)

5

20 – 30

50 - 60

Czas rozkładu ścioły: lata

0,1 – 0,2

1 – 4

350

Ilość ścioły: t

.

ha

-1

właściwie

brak

20

110 - 120

Roczny obrót biogenów:
% PP

n

90

80

60

C. Struktura i dynamika

Cechy

Tropikalny las deszczowy

Las liściasty strefy
umiarkowanej

Północny bór iglasty

Wysokość d-w

50 – 60 m

25 – 40 m

15 – 25 m

Struktura lasu

3 - 4 trwałe piętra drzew,
mało obfite runo

budowa pionowa bardzo
zmienna, podobnie runo
(często obfite)

tendencja do drzewostanów
jednopiętrowych i litych,
obfite runo i podszyt

Różnorodność
gatunkowa drzew

ogromna, ponad 3000
gatunków; ogromnie dużo
gatunków w ogóle

duża, 50 – 800 gat., bardzo
dużo innych gatunków,
szczególnie w glebie

mała, 30 - 40 gat. dość dużo
innych gatunków (uboga
fauna i edafon)

Nisze
ekologiczne

wąskie i trwałe, dużo
stenobiontów

wąskie lub szerokie,
zmienne w czasie, udział
steno- i eurybiont. podobny

szerokie, ściśle określone,
trwałe, przewaga
eurybiontów

Dostosowanie

brak przystosowań
sezonowych, przesunięcie
ż

ycia w górę, dużo

gatunków nocnych

silna sezonowość,
zrzucanie liści, okres
spoczynku, różne strategie
przeżycia

silna sezonowość,
przystosowania mrozowe,
okres spoczynku, migracje i
inne strategie przeżycia.

Zaburzenia

bardzo mało, duża
stabilność, mała
elastyczność po zaburz.

bardzo liczne i różnorodne,
zróżnicowana stabilność,
duża elastyczność po zab.

regularne okresowe pożary,
poza tym stabilne, po
zaburzeniach elastyczne

Dynamika
biocenoz

jeśli wystąpią zab. to dyn.
sukcesji bardzo duża

bardzo żywa dynamika
sukcesji (wiele faz)

po zaburzeniach efektywna
sukc. pionierska, mało faz

Tematy prezentacji do wyboru:

1. Tropikalny las deszczowy (d

ż

ungla)

2. Las monsunowy
3. Tropikalny las suchy
4. Ekoton lasu i biomu trawiastego
5. Las twardolistny i wawrzynowy
6. Las strefy umiarkowanej
7. Las borealny (tajga)
8. Ekoton tajgi i tundry (północna granica lasu)
9. Las górski tropikalny
10.Las górski strefy umiarkowanej
11.Ekoton górnego regla i tundry górskiej (górna granica

lasu)

Omawiaj

ą

c poszczególne biomy nale

ż

y zwróci

ć

uwag

ę

na:

• uwarunkowania abiotyczne

(poło

ż

enie, klimat, gleba …)

• charakterystyczne gatunki

- ro

ś

lin drzewiastych i zielnych

- zwierz

ą

t i innych organizmów

(i ich kompozycje biocenotyczne)

• przystosowania

ś

rodowiskowe

- formy

ż

yciowe i ich udział

- przystosowania li

ś

ci, łodyg, korzeni …

- przystosowania zwierz

ą

t i innych organizmów

• wska

ź

niki ekologiczne

- produkcja pierwotna i biomasa
- tempo rozkładu materii organicznej
- stabilno

ść

(podatno

ść

na zaburzenia)

- dynamika procesów sukcesyjnych

Ź

ródła:

• Wykład: „Las jako zjawisko geograficzne”

• S. Szyma

ń

ski: „Ekologiczne podstawy hodowli lasu”, ss.

119-143

• J. Korna

ś

, A. Medwecka-Korna

ś

: „Geografia ro

ś

lin”, ss. 183-

191

• J. Weiner: „

ś

ycie i ewolucja biosfery”, ss. 184-190

• Inne dzieła …

• www

Wskazówki techniczne:

•

10-15 minut na jedn

ą

prezentacj

ę

•

najlepiej parami

•

forma prezentacji dowolna

•

pierwszy slajd: oprócz tytułu musi zawiera

ć

nazwiska autorów i nr

grupy

•

podawa

ć ź

ródła poszczególnych slajdów

•

ostatni slajd: spis

ź

ródeł

•

pliki nale

ż

y opisa

ć

nast

ę

puj

ą

co: tytuł, nazwisko, grupa

•

po zako

ń

czeniu tematu „biomy” jedna osoba w grupie zgrywa

wszystkie prezentacje na jedn

ą

płyt

ę

CD, która trafia do

prowadz

ą

cego

•

rzutnik do dyspozycji

•

laptop organizuj

ą

studenci

•

oceniana jest głównie tre

ść

, ale i forma przygotowania i prezentacji

•

mo

ż

na uzyska

ć

do 9 punktów