Materiał pochodzi z Forum SSP na UAM – www.prawo.livenet.pl

NOTATKI Z PODSTAW KRYMINALISTYKI

A. Wstęp:

Notatki te są kompilacją 3 zestawów notatek z Podstaw kryminalistyki z doktorem Szymonem Matuszewskim.

Każdy zestaw pochodzi od innej grupy. Dzięki temu są one w miarę kompletne i zawierają wszelkie informacje
potrzebne na kolokwium.

Notatki obejmują zakres materiału do badań porównawczych pisma ręcznego włącznie, plus dodatkowy temat o

entomologii sądowej. Brakuje więc notatek z dwóch ostatnich tematów. Nie powinno to być jednak problemem,
bowiem żadna grupa nie zdążyła owych tematów przerobić.

Krótki spis treści:

Cześć A – Wstęp.
Część B – Program konwersatoriów.

Część C – Notatki, czyli część właściwa.
Część D – Schemat kolokwium zaliczeniowego u dr Matuszewskiego.

B. Program konwersatoriów (godziny + tematy):

(1-2) Registratury śledcze. Praca operacyjna policji. Czynności operacyjne a czynności procesowe.

Dokumentacja czynności procesowych. Zapis obrazu i dźwięku dla celów procesowych.

(3-4) Portret pamięciowy. Bertillonage. Identyfikator rysunkowo-kompozycyjny i techniki pokrewne.

(5-8) Ślady biologiczne. Badanie zabójstw. Poszukiwanie i identyfikacja zwłok. Identyfikacja zwierząt.

(9-14) Dermatoskopia (daktyloskopia, cheiloskopia, chejroskopia i inne).

(15-16) Badanie wypadków drogowych. Traseologia. Ichnogram.

(17-18) Badanie kradzieży z włamaniem. Mechanoskopia.

(19-20) Badania broni palnej i materiałów wybuchowych. Broń gazowa jako narzędzie przestępstwa.

(21-22) Badania fałszerstw dokumentów. Techniczne badania dokumentów.

(23-24) Badania porównawcze pisma ręcznego.

(25-26) Badania fizykochemiczne. Mikroślady.

(27-30) Oględziny miejsca zdarzenia.

Sporządzone na podstawie 3 zestawów notatek studentów Stacjonarnego Studium Prawa

na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Poznań 2007

C. Notatki

I.

Registratury śledcze. Praca operacyjna policji. Czynności operacyjne a czynności procesowe.

Dokumentacja czynności procesowych. Zapis obrazu i dźwięku dla celów procesowych.

1. Registratura – uporządkowany zbiór informacji.

Registratura śledcza – uporządkowany zbiór informacji na potrzeby śledztw i dochodzeń.

Np. registratura daktyloskopijna – uporządkowany zbiór odbitek linii papilarnych.

W Polsce używa się systemu AFIS (Automatic Fingerprint Identification System) – automatycznego systemu
kontroli daktyloskopijnej.

2. Registratury:

a) osobowe – przechowują informacje o osobach,
b) rzeczowe – przechowują informacje o rzeczach.

3. Schemat funkcjonowania registratur osobowych:

4. Przykłady registratur osobowych:

a) Registratura genoskopijna – bank profili DNA – przechowuje informacje o DNA imiennie oznaczonych

osób.
W Polsce funkcjonuje od niedawna – informacje o niewielkiej liczbie sprawców.

Ślady zawierające DNA:
- włosy – kolor, długość, farba;

- nasienie – zawęża podejrzanych do 50% populacji;
- krew – grupa krwi.

b) Zdjęcia sygnalityczne - zdjęcia z profilu (prawego), en face i półprofilu (lewego), na potrzeby procesu

karnego.

c) Bank zapachów – przechowuje konserwy zapachowe imiennie oznaczonych osób.

Porównanie za pomocą psa (węch) – skrajnie nieefektywna, nie działa w Polsce.

d) Zintegrowany System Informacji Policyjnej (ZSIP) – podstawowe informacje o sprawcach, dowody

tożsamości, daty urodzenia, adres, rysopis, sposób działania (modus operandi) itd.

e) Krajowe Centrum Informacji Kryminalnej.

5. Przykłady registratur rzeczowych:

a) Registratura balistyczna:

▪

zbiór łusek i pocisków z tych miejsc zdarzeń, w których nie wykryto sprawcy,

▪

kartoteka broni utraconej,

▪

zbiory wzorów broni i amunicji,

▪

CLK – Centralne Laboratorium Kryminalistyczne.

▪

Centralna Kartoteka Broni Utraconej.

b) Kartoteka rzeczy utraconych (np. informacje o kradzionych pojazdach).

c) Kartoteka anonimowych listów.

6. W innych krajach zbiory:

a) tuszy długopisowych i atramentów (USA),

b) wzory podeszw obuwia (Wielka Brytania),
c) próbek narkotyków (wg wytwórcy).

7. Modus operandi – charakterystyczny dla danego sprawcy sposób działania.

Np. w przypadku gwałciciela psycholog może sporządzić profil psychologiczny sprawcy.

8. Czynność operacyjna – czynności mające na celu tajne uzyskiwanie informacji istotnych do realizacji

związanych z bezpieczeństwem i porządkiem publicznym zadań państwowych, takich jak np. obserwacja,

rozpytanie, wywiad, infiltracja środowiska bezpośrednia (policjant) lub pośrednia (agent), kontrola
operacyjna (podsłuch, kontrola przesyłek).

Czynności procesowe – czynności prowadzone przez organ procesowy, np. oględziny, przesłuchanie

świadka.
Czynności procesowe a operacyjne:

Czynności procesowe

Czynności operacyjne

▪

sformalizowane (protokół)

▪

dokonywane w ramach procesu

karnego

▪

regulowane KPK

▪

muszą być jawne

▪

niesformalizowane

▪

dokonywane przed procesem

karnym, bez związku

▪

regulowane ustawą o policji

▪

często utajnione

II. Portret pamięciowy. Bertillonage. Identyfikator rysunkowo-kompozycyjny i techniki pokrewne.

1. Rysopis – opis wyglądu obiektu:

a) bezpośredni – na podstawie obserwacji obiektu,

b) pośredni – na podstawie śladów pamięciowych (nie widząc obiektu).

2. Portret pamięciowy - rysopis pośredni, na podstawie opisu słownego świadka:

a) Rodzaje:

▪

słowny,

▪

obrazowy.

b) Funkcje:

▪

wykrywcza (w celu wykrycia sprawcy)

▪

dowodowa.

c) Techniki sporządzania:

▪

rysunkowa,

▪

kompozycyjna – składanie portretu z gotowych już elementów.

▫

Przykładem techniki kompozycyjnej jest Identyfikator rysunkowo-kompozycyjny IRK II.

3. Cechy wyglądu człowieka:

a) dynamiczne – mimika, sylwetka, gestykulacja,

b) statyczne – m. in. włosy, czoło, brwi, oczy, nos, usta itd.

III. Ślady biologiczne. Badanie zabójstw. Poszukiwanie i identyfikacja zwłok. Identyfikacja zwierząt.

1. Wersja wydarzenia:

a) hipotetyczny opis przebiegu wypadków,

b) weryfikowana przez zabezpieczone i niezabezpieczone ślady.

2. Ślad – pewne szczególne, dające się spostrzec pozostałości zdarzeń.

3. Ślady biologiczne:

a) plamy krwi,

b) wydzieliny – nasienie, ślina, pot, mleko kobiece,
c) wydaliny,

d) inne: włosy, fragmenty tkanek, cząstki roślinne, larwy itp.

4. Przyczyny zgonu:

a) nieszczęśliwy wypadek,

b) z przyczyn naturalnych,
c) zabójstwo,

d) samobójstwo.

5. Przy zabójstwie kluczowe jest powiązanie ze sobą:

a) ofiary,

b) narzędzia zbrodni,
c) sprawcy.

6. Ślady możemy podzielić na:

a) ślady sprawstwa,
b) ślady kontaktu,

c) ślady obecności na miejscu zdarzenia (większość śladów biologicznych).

7. Ślady pozwalające stwierdzić gwałt.

a) Ślady obcowania płciowego:

▪

ślady nasienia w pochwie (wymaz),

▪

włosy łonowe sprawcy w obrębie włosów łonowych ofiary (wyczesanie),

▪

ślady otarć (w obrębie narządów płciowych),

▪

ślady na bieliźnie.

b) Ślady stosowania przemocy:

▪

ślady w obrębie ud i rąk,

▪

ślady gryzienia, drapania,

▪

połamane paznokcie,

▪

szereg śladów na sprawcy,

▪

wyrwane włosy,

▪

uszkodzenia odzieży.

8. Badania gleby pod kątem śladów biologicznych:

a) badanie okrzemek – badania porównawcze składu gatunkowego populacji okrzemek w glebie; służy też

to do sprawdzania czy utopienie było pozorowane (okrzemki w płucach),

b) badania palinologiczne – badania zawartości pyłków roślin w glebie.

9. Włosy:

a) ucięte, wyrwane, takie, które same wypadły,
b) DNA jest w obrębie cebulki włosa, ale z całego włosa można wyodrębnić DNA,

c) we włosach pozostają ślady trucizny – badanie neutronową analizą aktywacyjną.

10. Metody identyfikacji indywidualnej zwłok – dominujący rodzaj identyfikacji:

a) Identyfikacja na podstawie dokumentów znalezionych przy ciele.

b) Metoda genetyczna – porównanie profilu genetycznego DNA (badania DNA).
c) Metoda daktyloskopijna – porównanie odbitek linii papilarnych.

d) Badania odontologiczne – porównanie uzębienia.
e) Metoda radiologiczna.

f) Porównanie danych medycznych (np. zmiany chorobowe).
g) Porównanie znaków szczególnych (np. tatuaże, blizny).

h) Porównanie danych rysopisowych.
i)

Identyfikacja rzeczy osobistych i biżuterii znalezionych przy zwłokach.

j) Identyfikacja przez okazanie zwłok.
k) Metoda superprojekcji – stosowana przy zwłokach zwęglonych; obraz zdjęcia nakłada się na obraz

czaszki.

l)

Metoda Gerasimova – odtworzenie przeżyciowego obrazu osoby na podstawie analizy czaszki.

11. Identyfikacja grupowa – głównie gdy mamy do czynienia ze szkieletem:

a) określenie płci – kość miednicy, kości czaszki,
b) określenie wieku – zęby, szwy czaszkowe, zwyrodnienia kości,

c) określenie wzrostu,
d) przynależność rasowa,

e) choroby i zwyrodnienia układu kostnego,
f) zawód – czasem się da na podstawie deformacji kości.

12. Sposoby poszukiwania zwłok:

a) w szpitalach, prosektoriach, domach pogrzebowych,
b) wykorzystanie psów specjalnie szkolonych do szukania zwłok,

c) poszukiwanie z wykorzystaniem ludzi,
d) nurkowanie w akwenach wodnych,

e) termoskopia – użycie kamery termowizyjnej i analiza śladów cieplnych,
f) użycie specjalnie tresowanych psów do szukania zwłok w wodzie,

g) przez telefon komórkowy,
h) wykrywacz metalów.

Nie ma jednej dobrej metody.

13. Prawdopodobieństwo przypadkowej zgodności – jaka jest szansa, że ktoś inny w populacji ma taki

sam zestaw cech identyfikacyjnych co „osoba” badana.
Im niższe prawdopodobieństwo przypadkowej zgodności, tym lepiej.

14. Identyfikacja zwierząt – jedynie w przypadku psów i kotów możemy indywidualnie identyfikować

materiał biologiczny.

15. Badania śladów krwi – nie tylko w celu identyfikacji, ale także pod kątem rekonstrukcji zdarzenia (gdzie,

ile, kształt itd.).

Ujawnienie starych plam krwi może być dokonane za pomocą światła ultrafioletowego.

16. Polimorfizm DNA – technika, w której organizmy mogą być różnicowane poprzez analizę wzorów

pochodzących z podziału (rozłamu) ich DNA

IV. Dermatoskopia (daktyloskopia, cheiloskopia, chejroskopia i inne).

1. Dermatoskopia – dział kryminalistyki zajmujący się identyfikacją człowieka na podstawie obrazu jego

powłok skórnych.

a) Daktyloskopia – dział kryminalistyki zajmujący się identyfikacją człowieka na podstawie obrazu

(odbitek) linii papilarnych znajdujących się na opuszkach palców rąk.

b) Pelmatoskopia (podoskopia) - dział kryminalistyki zajmujący się identyfikacją człowieka na podstawie

obrazu (odbitek) linii papilarnych znajdujących się na stopach.

c) Cheiroskopia – dział kryminalistyki zajmujący się identyfikacją człowieka na podstawie (odbitek) linii

papilarnych znajdujących się na wewnętrznej stronie dłoni.

d) Cheiloskopia – dział kryminalistyki zajmujący się identyfikacją człowieka na podstawie obrazu czerwieni

wargowej.

e) Krawędzioskopia – dział kryminalistyki zajmujący się identyfikacją człowieka na podstawie obrazu

krawędzi linii papilarnych.

f) Poroskopia – dział kryminalistyki zajmujący się identyfikacją człowieka na podstawie kształtu i

wzajemnego ułożenia porów skóry i kanalików potowych.

g) Konchoskopia (otoskopia) – dział kryminalistyki zajmujący się identyfikacją człowieka na podstawie

obrazu kształtu ucha.

h) Frontoskopia – dział kryminalistyki zajmujący się identyfikacją człowieka na podstawie obrazu czoła.

2. Ślady daktyloskopijne należą do najczęściej ujawnianych.

3. Typy wzorów linii papilarnych:

a) wzory pętlicowe – 1 delta i 1 dobrze wykształcona pętlica,

b) wzory wirowe – 2 lub 3 delty,

c) wzory łukowe – brak delty,

d) wzory namiotowe.

Znajomość wzorów oznacza możliwość szybkiego odrzucenia odbitek jeżeli nie pasują do siebie (wstępna

eliminacja). Ponadto wykorzystuje się typu wzorów do identyfikacji grupowej.

Ponadto bada się:

a) Linia Galtona – łączy termin wewnętrzny z terminem zewnętrznym.
b) Indeks – ilość listewek skórnych (linii) przeciętych linią Galtona.

c) Rodzaj delty.

4. Minucje - charakterystyczne elementy budowy (cechy) linii papilarnych:

a) początek i zakończenie,

b) rozwidlenia – pojedyncze, podwójne, potrójne,
c) złączenia – pojedyncze, podwójne, potrójne,

d) odcinek i punkt,
e) oczko – pojedyncze, podwójne,

f) mostek – pojedynczy, bliźniaczy,
g) styk boczny,

h) skrzyżowanie,
i)

minucja typu M,

j) wysepka,
k) haczyk,

l)

trójnóg.

Im mniej minucji tym trudniej zidentyfikować ślad.

5. Reguła 3N – podstawowe założenia każdej identyfikacji: niepowtarzalność, niezmienność, nieusuwalność.

a) Niezmienność – w czasie „rośnie” wielkość i odległość pomiędzy liniami papilarnymi, ale minuje i typ

wzoru pozostają niezmienione.

b) Niepowtarzalność – już obraz pojedynczego palca jest niepowtarzalny. Do tej pory (ok. 100 lat

daktyloskopii) nie stwierdzono powtórzeń – szczególnie w dużych registraturach, jak ta w USA.

c) Nieusuwalność – jedynie nieusuwalność względna – np. poprzez głębokie poparzenia czy ucięcie palca.

Jednak tworzy to inny charakterystyczny ślad, np. bliznę.

6. Metody ujawniania i zabezpieczania śladów daktyloskopijnych.

a) Zabezpieczenia techniczne:

▪

fizyczne – proszek ferromagnetyczny, argentorat, proszki fluorescencyjne,

▪

chemiczne,

▪

optyczne.

b) Metody nanoszenia proszku na podłoże:

▪

specjalnym pędzlem z bardzo delikatnego włosia,

▪

pulweryzatorem – spryskanie,

▪

posypanie.

c) Folia daktyloskopijna – aby nie zniszczyć śladu daktyloskopijnego zabezpiecza się go folią:

▪

biała,

▪

czarna,

▪

przezroczysta.

d) Zabezpieczenia procesowe:

▪

Każdy ślad musi mieć metryczkę śladu – informacje o tym kto ujawnił, gdzie, kiedy itd.

7. Ślady daktyloskopijne – ślady kontaktu osoby z przedmiotem.

a) Ślady daktyloskopijne mogą być ujawnione na skórze, jednak szybko degradują (zanikają) oraz nie ma

dobrej metody ich ujawniania.

b) Ślady na szkle:

▪

oględziny w różnego rodzaju świetle,

▪

wykorzystywanie proszków ferromagnetycznych.

c) Ślady na metalu, szkle, tworzywach sztucznych – metoda cyjanoakrylowa.

d) Ślady na kartce papieru:

▪

metoda ninhydrynowa – metoda chemiczna (reakcja z aminokwasami); nadaje się do bardzo

dawnych śladów,

▪

metoda jodowa – zanurzenie papieru w oparach jodu; krótkotrwała, należy szybko zrobić kartce

zdjęcie,

▪

roztwór DFO.

e) Ślady na wszystkich podłożach:

▪

metoda fluorescencyjna.

8. Reguła 3N w przypadku cheiloskopii – też ma zastosowanie, jednak badana tylko 10 lat, brak jest

registratury:

a) Niezmienność – niezmienne w ciągu 10 lat – tyle tylko badano,

b) Nieusuwalność – względna,
c) Niepowtarzalność – nie wiadomo, za krótka praktyka.

9. Wiek śladu daktyloskopijnego:

a) Metoda eksperymentalna – jedyna metoda sprawdzania wieku śladu daktyloskopijnego.

Dokonuje się próby powtórzenia odbicia linii papilarnych podobnej „jakości” na tej samej powierzchni i

badanie go w miarę upływu czasu – elementy potowo-tłuszczowe w śladzie ulegają parowaniu.

b) Znamiona:

▪

zwężanie się linii papilarnych,

▪

przestrzenie międzypapilarne się rozszerzają,

▪

pojawiają się przerwy,

▪

mogą zanikać całe fragmenty.

c) Wady metody eksperymentalnej – należy w miarę precyzyjnie zrekonstruować warunki w jakich był

przechowywany ślad:
▪

wilgotność,

▪

temperatura,

▪

stopień nasłonecznienia,

▪

wietrzność,

▪

takie samo podłoże,

▪

naniesienie takiej samej substancji.

V. Badanie wypadków drogowych. Traseologia. Ichnogram.

1. Identyfikacja osoby kierowcy:

a) ślady daktyloskopijne (np. na kierownicy, skrzyni biegów, klamce),
b) ślady biologiczne (np. naskórek na kierownicy, ślina na poduszce powietrznej),

c) obrażenia ciała (np. złamanie kciuka, inne obrażenia od kierownicy, od pedałów, od pasów),
d) ślady pedałów na podeszwach,

e) włókna na siedzeniach,
f) ślady traseologiczne wokół pojazdu,

g) ślady gleby w okolicach wycieraczki (dywanika),
h) ślady zapachowe (np. na kierownicy, skrzyni biegów),

i)

ślady fuzji cieplnej – przy bardzo dynamicznych uderzeniach plastikowe elementy topią się pod wpływem
temperatury i zlewają się z otaczającymi włóknami itd.

2. Identyfikacja pojazdu:

a) Centralna Ewidencja Pojazdów i Kierowców – ewidencja pojazdu,
b) fragmenty reflektorów – określenie ich marki,

c) obrażenia ciała – określenie typu samochodu (osobowy czy ciężarówka),
d) mikroślady (odpryski) lakieru – kolor i marka,

e) odpadki z pojazdu – szyba, lusterka,
f) szerokość bieżnika, rozstaw osi – typ, model,

g) ślady traseologiczne.

Można ustalić, czy w momencie uderzenia żarnik się żarzył (żarówka).

3. Najpierw powinno się przesłuchiwać świadków na zaraz potem zbierać dowody.

Najlepiej jednak robić to jednocześnie – dwie grupy.

4. Ichnogram – ścieżka chodu, czyli zespół co najmniej 3 śladów stóp.

Pozwala określić:

a) którędy sprawca przyszedł lub odszedł,
b) zaburzenia układu ruchowego (np. kulenie),

c) wiek (wielkość kroku),
d) płeć – obcasy; kobiety mają szerszy krok niż mężczyźni,

e) ilość osób.

W przypadku obciążenia człowieka (niesiony bagaż, ciało) ślady są głębsze, szerokość kroku się zwiększa,
długość kroku zmniejsza.

5. Identyfikacja w traseologii:

a) Identyfikacja grupowa – cechy grupowe, wielkość (rozmiary) i kształt śladu podeszwy.

b) Identyfikacja indywidualna:

▪

nierówności,

▪

zarysowania,

▪

wgłębienia,

▪

ubytki,

▪

stopień starcia,

▪

ślady napraw,

▪

wzór podeszwy,

▪

ciała obce.

c) Identyfikacja właściciela buta – poprzez ślady biologiczne lub zapachowe.

VI. Badanie kradzieży z włamaniem. Mechanoskopia.

1. Mechanoskopia – dział kryminalistyki zajmujący się identyfikacją narzędzi na podstawie śladów przez nie

zostawionych.

2. Podział narzędzi:

a) Typ:

▪

tnące – jednoostrzowe, dwuostrzowe (np. nóż),

▪

uderzające (np. młotek),

▪

skrawające (np. pilnik, piła),

▪

zaciskające (np. imadło),

▪

rozpierające (np. łom),

▪

uniwersalne (np. siekiera).

b) Czy narzędzie porusza się względem podłoża?

▪

narzędzia dynamiczne – tak,

▪

narzędzia statyczne – nie.

c) Przeznaczenie:

▪

do celów legalnych (np. siekiera),

▪

wytworzone do popełnienia przestępstw (np. wytrych, sidła),

▪

z możliwością przystosowania do popełnienia przestępstwa.

3. Ekspertyzy mechanoskopijne pomocne przy:

a) kradzieżach z włamaniem,
b) wyrąbie drzewa z lasu.

4. Mikroskop stereoskopowy – podstawowe narzędzie do badania śladów mechanoskopijnych.

5. Reguła 3N w mechanoskopii:

a) Niepowtarzalność – zespół mikro i makro nierówności pozostawionych na narzędziu jest

niepowtarzalny:
▪

brak precyzji w wytwarzaniu narzędzi – w skali mikro,

▪

specyficzność używania danego narzędzia – powierzchnia nabiera unikatowych cech.

Ocena porównawcza jest subiektywna – biegły dokonuje jej na podstawie własnego doświadczenia. Może
ona doprowadzić do błędów. Posługujemy się nią ostrożnie.

b) Niezmienność – nie ma; wystarczy, że po pozostawieniu śladu narzędzie zostanie wykorzystane.

Dlatego należy jak najszybciej zabezpieczyć narzędzie.

c) Nieusuwalność – usuwalność bezwzględna.

6. Identyfikacja indywidualna:

a) Badanie śladu mechanoskopijnego – porównanie zespołu mikro i makro nierówności pozostawionych

przez narzędzie na powierzchni z zespołem mikro i makro nierówności na narzędziu.

b) Ekspertyza – zespół czynności podejmowanych przez biegłego, zakończony wydaniem opinii.

c) Opinia zawiera:

▪

sprawozdanie z przeprowadzonych badań i dokonanych spostrzeżeń,

▪

wnioski.

d) Przykładowe pytania do biegłego:

▪

„Czy na zewnętrznych częściach zamków oznaczonych nr 1 i nr 2 znajdują się ślady świadczące o ich

wyłamaniu?”

▪

„Jeżeli tak, to jakim narzędziem wyłamano przedmiotowe zamki?”

▪

„Czy ujawnione ślady pochodzą od...?”

7. Identyfikacja grupowa – jedynie określenie typu narzędzia:

a) wymiary śladu,

b) kształt śladu.

8. W przypadku piłowania charakterystycznym śladem są odnalezione w opiłkach wykruszone zęby

brzeszczota – porównanie ich z narzędziem może prowadzić do identyfikacji.

Ślad negatywny – brak obiekty, który powinien znajdować się w danym miejscu.

Najwięcej śladów można odnaleźć w miejscu, w którym jest przeszkoda, którą należy pokonać przy

włamaniu.

VII.Badania broni palnej i materiałów wybuchowych. Broń gazowa jako narzędzie przestępstwa.

1. Broń palna – niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania sprężonych gazów,

powstających na skutek spalania materiału miotającego, jest zdolne do wystrzelenia pocisku lub substancji

z lufy, albo z elementu zastępującego lufę, a przeznaczone do rażenia celów na odległość.

2. Broń pneumatyczna - niebezpieczne dla życia lub zdrowia urządzenie, które w wyniku działania

sprężonych gazów jest zdolne do wystrzelenia pocisku lub substancji z lufy, albo z elementu zastępującego

lufę, a przeznaczone do rażenia celów na odległość, przy czym energia kinetyczna pocisku przekracza 17 J.

3. Zabezpieczenie śladów – znalezione pociski (łuski) do kopert, broń należy zabezpieczyć aby nie

wystrzeliła.

4. Nabój = pocisk + łuska + materiał wybuchowy.

W przypadku naboju do broni myśliwskiej mamy do czynienia z pociskiem wieloelementowym (śrut).

5. Identyfikacja grupowa:

a) Łuski:

▪

kształt i rozmiary łuski,

▪

materiał łuski,

▪

waga łuski,

▪

oznaczenie producenta i rodzaju amunicji,

▪

ślady od: pazura wyciągu, wyrzutnika i iglicy.

b) Pocisku:

▪

liczba warstw (płaszcze),

▪

ślady pochodzące od bruzd wewnątrz lufy.

6. Fazy wystrzału a ślady na łusce i pocisku:

a) Faza ładowania:

▪

zarysowania na korpusie łuski powstałe poprzez wprowadzenie (ładowanie) naboju do komory

nabojowej z magazynku.

b) Faza przygotowania do wystrzału.

▪

ślad na kryzie i wtoku pochodzący od pazura wyciągu,

▪

zarysowania pochodzące od wnętrza komory nabojowej na korpusie łuski.

c) Faza wystrzału:

▪

ślady od gwintu lufy – odzwierciedlenie pól i bruzd wewnątrz lufy na pocisku; jest to jedyny

wartościowy ślad na pocisku; charakter mechanoskopijny,

▪

ślad od iglicy na spłonce – iglica uderza w spłonkę pozostawiając bardzo ważny, badanie

mikrostruktury,

▪

ślad na spłonce pochodzący od czółka członu zamkowego,

▪

odzwierciedlenie na łusce struktury komory nabojowej.

d) Faza usunięcia łuski:

▪

łuska uderza w okienko wyrzutnika – ślad mechanoskopijny.

7. Reguła 3N – analogicznie jak w mechanoskopii:

a) Niepowtarzalność – jest, ślady są niepowtarzalne,

b) Niezmienność – brak,
c) Nieusuwalność – brak.

8. Ustalanie odległości strzału:

a) Ślady od ubocznych produktów wystrzału (prosty sposób na ustalenie samobójstwa);

▪

opalenie – ciepło, płomień wylotowy – maksymalnie kilka centymetrów.

▪

osmalenie – sadza, gazy prochowe – odległość kilku-kilkunastu centymetrów,

▪

„tatuaże prochowe” - proch, drobiny niespalonego prochu – kilkadziesiąt centymetrów,

b) Strzały „z przyłożenia”:

▪

może dość do „sztancowania” - odzwierciedlenie kształtu lufy na ciele, na lufie pozostaje ślad

biologiczny.

▪

rozwarstwienie wlotowe – gazy dostają się pod skórę i rozrywają tkanki.

9. Ustalenie rany wlotowej i wylotowej:

a) wlotowa:

▪

mniejsza i o łagodniejszych brzegach,

▪

wewnątrz często części garderoby,

▪

pozostałości wokół ramy,

b) wylotowa:

▪

większa i o poszarpanych brzegach,

▪

brzegi często wywinięte na zewnątrz.

10. Ustalenie osoby strzelającej:

a) Ślady kontaktu podejrzanego z bronią.

b) Ślady wskazujące, że strzelał z broni:
c) GSR – proch ze spalającej się spłonki osiada pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym. Jedyna metoda

pewnego ustalenia, że ktoś strzelał.

d) Ślady biologiczne na broni od ofiary.

11. Ustalenie toru lotu pocisku wewnątrz ciała jest możliwe poprzez zbadanie ran wlotowej i wylotowej.

12. Upozorowanie samobójstwa – najważniejsze elementy do zbadania:

a) odległość strzału,
b) rany wlotowe i wylotowe,

c) ślady pomiędzy kciukiem a palcem wskazującym (GSR),
d) regułą jest, że broń podczas strzału samobójczego wypada z dłoni i ciało się przewraca.

VIII.Badania fałszerstw dokumentów. Techniczne badania dokumentów.

1. Dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym jest związane określone

prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku prawnego lub
okoliczności mającej znaczenie prawne.

2. Fałszowanie dokumentów:

a) podrabianie – wytworzenie dokumentu na wzór dokumentu autentycznego,
b) przerabianie – wprowadzenie zmian do dokumentu autentycznego.

3. Elementy dokumentu:

a) podłoże dokumentu,
b) treść i język,

c) materiał kryjący – substancja, którą naniesiona jest treść na podłoże,
d) forma.

4. Techniczna ekspertyza dokumentów zajmuje się badaniem podłoża i materiału kryjącego.

5. Podłoże – papier:

a) Podział rodzajów papieru:

▪

klasa – ze względu na składnik (jakość),

▪

przeznaczenie – np. gazetowy, pakowy, kreślarski, fotograficzny itd.

▪

gramatura - „grubość papieru”,

▪

kolor,

▪

zawartość substancji specjalnych – wypełniacze, kleje, barwniki.

b) Identyfikacja indywidualna – praktycznie niemożliwa.

c) Identyfikacja grupowa – tylko taka jest możliwa w przypadku badania papieru. Ma znaczenie np. w

przypadku badania anonimowych listów.

6. Materiał kryjący:

a) Rodzaje materiału kryjącego:

▪

atrament,

▪

grafit,

▪

farba drukarska,

▪

pasta długopisowa,

▪

toner,

▪

bardzo rzadko: klej.

b) Badane cechy materiału kryjącego:

▪

morfologia składu,

▪

właściwości optyczne – wygląd optyczny,

▪

kolor,

▪

różnicowanie materiału.

c) Identyfikacja indywidualna – niemożliwa.

d) Identyfikacja grupowa – jedyna możliwa do przeprowadzenia.

e) Podstawowe sprawy – przerabianie dokumentów, dopiski, przekształcanie elementów dokumentu, listy

anonimowe.

7. Wiek dokumentu:

a) wieku bezwzględnego nie da się ustalić; jedynie w przypadku gdy nastąpiła istotna zmiana materiału

podłoża,

b) wiek względny da się ustalić:

▪

badanie miejsc skrzyżowań elementów w celu ustalenia chronologii powstania poszczególnych
części dokumentu – obserwacja mikroskopowa,

▫

trudno ocenić gdy materiał jest jednorodny i wsiąkający w podłoże (atrament),

▫

łatwiej w przypadku np. grafitu czy pasty długopisowej,

▪

analiza podkładki na jakiej się papier znajdował,

▪

badania zagięć papieru.

8. Zabezpieczenia przed przerobieniem dokumentów:

▪

laminowanie,

▪

specjalny rodzaj podłoża.

9. Zabezpieczenia przed podrobieniem dokumentów:

a) optyczne,
b) w podłożu,

c) w druku,
d) w rysunku.

10. Zabezpieczenia w podłożu:

a) nitka zabezpieczająca:

▪

okienkowa,

▪

nadrukiem / bez nadruku,

▪

jest to dobre zabezpieczenie, ale niedyskretne.

b) znak wodny:

▪

bieżący (na całości) / umiejscowiony (w jednym miejscu),

▪

jednotonowy / dwutonowy / wielotonowy,

▪

jest to kiepskie zabezpieczenie i niedyskretne.

c) barwne włókna lub broki zabezpieczające,
d) skład papieru i jego właściwości.

11. Zabezpieczenia w druku:

a) techniki druku:

▪

technika stalorytnicza (wypukłości) – druk wklęsły,

▪

technika offsetowa – druk płaski,

▪

technika typograficzna (np. seria, numer) – druk wypukły,

b) rodzaj zastosowanych farb i ich skład chemiczny,
c) liczba barw farb zastosowanych do produkcji dokumentu.

12. Zabezpieczenia w rysunku:

a) tło giloszowe,
b) mikrodruk.

13. Zabezpieczenia optyczne:

a) hologram,
b) kinegram – zaawansowany hologram, zmienny optycznie,

c) farba zmienna optycznie,
d) efekt kątowy,

e) retrowers.

IX. Badania porównawcze pisma ręcznego.

1. Wykonawca dokumentu – osoba fizycznie sporządzająca dokument.

Autor dokumentu – osoba od której pochodzi treść i język dokumentu.

Autor nie zawsze jest wykonawcą!

2. Ekspertyza lingwistyczna – badając treść i język dokumentu możemy dokonać identyfikacji grupowej

autora treści i języka.

Możemy ustalić następujące jego cechy:

a) wykształcenie,
b) wiek,

c) płeć,
d) pochodzenie geograficzne,

e) otoczenie i ogólnie rozumiane środowisko w którym się obraca,
f) cechy osobowości,

g) choroby (psychiczne).

3. Identyfikacja indywidualna jest możliwe tylko przy wyjątkowo obszernych próbkach. Najważniejsze są tutaj

elementy stylu i treści.

4. Forma dokumentu:

a) oznaczenie daty i miejsca,
b) autor,

c) adresat,
d) nazwa,

e) część zasadnicza,
f) podpis i odbitka stempla lub odcisk pieczęci.

Próba pisma = a) + b) + c) + d) + e).

5. Próba pisma:

a) ręcznego,
b) masyznowego,

c) drukowanego.

6. Badanie odbitki stempla i odcisku pieczęci:

a) Odcisk pieczęci daje obraz 3D – tylko w bardzo poważnych dokumentach.

b) Odbitka stempla daje obraz 2D.
c) Można ustalić pochodzenie stempla (pieczęci).

d) Identyfikacja grupowa stempla (pieczęci), którym daną odbitkę (odcisk) sporządzono prowadzi do

ustalenia rodzaju stempla (pieczęci).

e) Badanie cech indywidualizujących stempla (pieczęci):

▪

produkcyjnych – np. błędy ortograficzne, błędy rzeczowe,

▪

eksploatacyjnych:

▫

indywidualizujące trwałe – uszkodzenie znaków, tła; niedokładne odwzorowanie, wypiętrzenie,

▫

indywidualizujące nietrwałe – np. ciała obce.

f) Przeważnie odbitka nie odwzorowuje wystarczającej ilości cech indywidualizujących.

g) Reguła 3N:

▪

Niepowtarzalność – zespół cech jest niepowtarzalny ze względu na niedokładność procesów

produkcyjnych i specyficzność procesów eksploatacyjnych.

▪

Niezmienność – brak.

▪

Nieusuwalność – brak.

h) Należy jak najszybciej zabezpieczyć stempel (pieczątkę).

i)

Materiał porównawczy uzyskuje się poprzez sporządzenie 20-30 odbitek (odcisków) różnymi
sposobami. Dobre pobranie materiału jest trudne. Najlepiej wysłać biegłemu całą pieczątkę (stempel).

7. Próba pisma maszynowego:

a) Identyfikacja grupowa jest możliwa – ustalenie modelu maszyny do pisania.
b) Identyfikacja indywidualna – ustalenie maszyny do pisania na której sporządzono kwestionowaną próbę

pisma.

c) Cechy indywidualizujące:

▪

produkcyjne – niedokładny odlew lub osadzenie czcionek,

▪

eksploatacyjne:

▫

uszkodzenie czcionek,

▫

rozszeregowanie wertykalne lub

horyzontalne czcionek,

▫

obrót czcionek,

▫

uszkodzenie szeryfów,

▫

wygięcie znaków,

▫

ciała obce.

d) Reguła 3N:

▪

Niepowtarzalność – zespół cech jest niepowtarzalny ze względu na niedokładność procesów
produkcyjnych i specyficzność procesów eksploatacyjnych.

▪

Niezmienność – brak.

▪

Nieusuwalność – brak.

8. Próba pisma drukowanego:

a) Możliwa jest tylko identyfikacja grupowa. W sprzyjających warunkach uda się ustalić model drukarki.
b) Do identyfikacji indywidualnej za mało cech indywidualizujących. Możliwa jest identyfikacja negatywna –

ustalenie na czym nie drukowano.

9. Próba pisma ręcznego i podpisów:

a) Identyfikacja indywidualna wykonawcy:

▪

bazuje na porównaniu nawyków pisarskich pomiędzy materiałem kwestionowanym a materiałem
porównawczym.

b) Identyfikacja grupowa – wykonuje się w ramach badań identyfikacyjnych:

▪

płeć,

▪

wiek,

▪

choroby (neurologiczne – parkinson, psychiczne),

▪

ręczność (prawo-lewo),

▪

wprawność w pisaniu.

10. Katalog cech graficznych pisma ręcznego:

a) cechy syntetyczne,
b) cechy topograficzne,

c) cechy motoryczne,
d) cechy mierzalne,

e) cechy konstrukcyjne.

Cechy topograficzne, motoryczne i mierzalne są bardzo oporne na zmiany i maskowanie – duża trudność

sfałszowania.

11. Cechy syntetyczne – opisują właściwości danej próby pisma jako całości:

a) TYP PISMA: zwykłe; blokowe (techniczne); na wzór druku; szablonowe; inne.

b) STOPIEŃ NATURALNOŚCI: naturalne; nienaturalne: zamierzone,niezamierzone;
c) ETAP ROZWOJU PISMA: szkolne; dojrzałe; starcze;

d) KLASA PISMA

: wyrobione; średnio wyrobione; niewyrobione;

e) OGÓLNY OBRAZ PISMA: owalne; okrągłe; kątowe;

f) STOPIEŃ STARANNOŚC

I: staranne; niestaranne;

g) CZYTELNOŚĆ: czytelne; częściowo czytelne; nieczytelne;

h) UZUPEŁNIENIA: poprawki; retusze; przekreślenia; wstawki; podkreślenia,
i)

SPOSÓB WYKONANIA: ręką nawykłą do pisania; ręką nienawykłą do pisania; inne sposoby;

j) INNE CECHY SYNTETYCZNE: ozdoby; grifonaże; manieryzmy; inicjały; pozostałe.

12. Cechy topograficzne – opisują właściwości danej próby pisma jako całości:

a) MARGINES LEWY, PRAWY, GÓRNY, DOLNY: kształt; tendencja; wielkość .. mm; proporcje:

b) MARGINES PRAWY: j. w.
c) WCIĘCIA AKAPITOWE: głębokość znaków; częstość;

d) UKŁAD WIERSZY WZGLĘDEM SIEBIE: równoległe; zbieżne; rozbieżne; nieregularne;
e) UKŁAD ZNAKÓW WZGLĘDEM SIEBIE

: j. w.

f) UKŁAD ZNAKÓW, WYRAZÓW I WIERSZY WZGLĘDEM LINIATURY

: nad; na; po; pod linią; niezależnie;

g) LINIA WYRAZÓW I WIERSZY: kształt; kierunek (tendencja linii podstawowej);

h) ODSTĘPY MIĘDZY WIERSZAMI: wzorcowe, zmniejszone, powiększone;
i)

ODSTĘPY MIĘDZY WYRAZAMI: przeciętne; zmniejszone; powiększone;

j) ODSTĘPY MIĘDZY ZNAKAMI: wzorcowe; zmniejszone; powiększone;
k) ROZMIESZCZENIE ADRESÓW: pionowe; poziome:

l)

ROZMIESZCZENIE DAT: pionowe; poziome:

m) ROZMIESZCZENIE NAGŁÓWKÓW: po stronie lewej; po stronie prawej; w środku;

n) ROZMIESZCZENIA PODPISÓW;

13. Cechy motoryczne – opisują motorykę:

a) TEMPO PISANIA

(SZYBKOŚĆ)

b) IMPULS

: grammowy; literowy; sylabowy; wyrazowy; wielowyrazowy;

c) NASTĘPSTWO ELEMENTÓW GRAFICZNYCH;

d) NACISK

(CIENIOWANIE);

14. Cechy mierzalne:

a) POLE PISMA: pole tekstu; pole wiersza; pole wyrazu; pole znaku;

b) WIELKOŚĆ PISMA

: pismo drobne; pismo małe; pismo średnie; pismo duże; pismo bardzo duże ;

c) SZEROKOŚĆ ZNAKÓW

: proporcjonalne; smukłe; szerokie;

d) PROPORCJE WYSOKOŚCI ELEMENTÓW NADLINIJNYCH DO WYSOKOŚCI ZNAKÓW ŚRÓDLINIJNYCH;

e) PROPORCJE WYSOKOŚCI ELEMENTÓW PODLINIJNYCH DO WYSOKOŚCI ZNAKÓW ŚRÓDLINIJNYCH;
f) NACHYLENIE PISMA

: pismo prawoskośne; pismo proste; pismo lewoskośne; pismo zmienne;

15. Cechy konstrukcyjne – te właściwości, które opisują kształt liter:

a) BUDOWA ZNAKÓW – liczba gramm;

b) ODMIANY ZNAKÓW

c) BUDOWA WIĄZAŃ: wiązania girlandowe; arkadowe; kątowe; stykowe; pętlicowe; brak wiązań;
d) FORMY POWTARZALNE.

Tremor - drżenie linii pisma.

Impuls - cecha motoryczna, ujawniająca się w częstotliwości odrywania narzędzia pisarskiego od
podłoża.

16. Reguła 3N – próba pisma i podpisów:

a) Niepowtarzalność – jest,
b) Nieusuwalność – co do zasady tak, istnieją wyjątki,

c) Niezmienność – brak.

17. Reguły pobierania materiału porównawczego:

a) musi być adekwatny wobec materiału kwestionowanego – podłoże, narzędzia,

b) musi być odpowiednio obszerny – w przypadku podpisu 20-30 razy,
c) musi być odpowiednio reprezentowany (wpływowy / bezwpływowy),

d) w trakcie pobierania materiału bezwpływowego należy stosować zabiegi utrudniające maskowanie – np.

na odrębnych kartkach pobierać kolejne próbki materiału porównawczego, starać się rozpraszać,

zakamuflować zapis istotny w innych treściach.

18. Materiał wpływowy – analizowany w związku z toczącym się postępowaniem.

Materiał bezwpływowy – analizowany bez związku z toczącym się postępowaniem.

19. Podpis kreowany – wymyślony, sporządzony bez widzenia oryginału.

Podpis swobodny – fałszowanie z pamięci, wzorując się na jakimś podpisie autentycznym.
Przeciwieństwem podpis niewolniczy.

X. Entomologia sądowa

1. Entomologia sądowa – jedna z nauk sądowych w której ramach prowadzone są badania owadów oraz

innych stawonogów blisko z owadami spokrewnionymi pod kątem potrzeb dowodowych wymiaru
sprawiedliwości.

2. Entomologia sądowa:

a) entomoskopia,
b) entomologia produktów magazynowych,

c) entomologia środowiska mieszkalnego człowieka.

3. Entomoskopia – dział entymologii sądowej, w którego ramach prowadzone są badania stawonogów

przydatnych w wykrywaniu i dowodzeniu okoliczności spraw karnych (głównie stawonogów nekrofilicznych).

4. Organizmy nekrofilne – takie organizmy, które regularnie pojawiają się na zwłokach i które to zwłoki są

dla nich środowiskiem preferowanym.

5. Organizmy nekrofagiczne – żerujące bezpośrednio na tkankach zwłok.

6. Królestwo – zwierzęta,

Typ – stawonogi,

Gromada – owady:

Rząd – muchówki,
Rodziny:

▪

plujkowate,

▪

ścierwicowate,

▪

muchowate,

▪

sernicowate.

Rząd – chrząszcze,

Rodziny:

▪

omarlicowate,

▪

skórnikowate,

▪

gnilikowate,

▪

kusakowate,

▪

przekraskowate,

▪

żukowate.

7. PMI (Post Mortem Interval) – okres od momentu zgonu do momentu ujawnienia zwłok.

8. Stadia zwłok:

a) stadium zwłok świeżych,
b) stadium zwłok wzdętych,

c) stadium aktywnego rozkładu,
d) stadium zaawansowanego rozkładu,

e) stadium szczątków suchych.

D. Schemat kolokwium u dr Matuszewskiego:

1. Test wyboru jednokrotnego.
2. Terminy do zdefiniowania (ok. 4-5).

3. Kazus do rozwiązania.
4. Pytanie opisowe.