OSUWISKA I SPŁYWY BŁOTNE

Niespokojny grunt

Błoto i ziemia potrafią niszczyć bardziej niż ogień czy woda. Zwykle towarzyszą innym kataklizmom jak

powódź, trzęsienie ziemi czy wybuch wulkanu. Spływy błotne i osuwiska każdego roku grzebią pod swym
ciężarem niewinnych ludzi. Zabójcza maź w kilka sekund niweczy na zawsze całe wioski, a nawet miasta.

Czym są osuwiska i spływy błotne?

Osuwanie to nagły ruch ziemi w dół stromego zbocza. Z reguły osunięcia gruntu spowodowane są dużym

nasączeniem wody lub zbytnim obciążeniem szczytu danego stoku. Osunięcie spowodować może także

podcięcie podstaw danego wzgórza lub niejednorodność struktury skalnej. Inicjowaniu osunięć sprzyjają także

trzęsienia ziemi.

Jeszcze bardziej niebezpieczne niż osuwiska są spływy błotne, polegające na szybkim przemieszczeniu

upłynnionych warstw gruntu w dół stoku, pod wpływem siły ciężkości. Spływy błotne zwykle są efektem ulewnych

deszczów, masowo topniejącego śniegu lub występują w towarzystwie erupcji wulkanów. Najczęściej dochodzi

do nich w rejonach górzystych z ubogą roślinnością. Rzadka konsystencja gruntu pozwala spływom błotnym

osiągnąć wielokrotnie dalszy zasięg i większe prędkości niż w przypadku osuwisk. Rozpędzone do 150 km/h

zwały błota mogą pokonać dziesiątki kilometrów, unosząc wielotonowe głazy, samochody, a nawet domy.

Błotne szarże

Kazachstan, leży na terenie aktywnym sejsmicznie, co wraz z

niejednorodną strukturą geologiczną sprawia, iż kraj ten narażony

jest na występowanie spływów błotnych. Na masy

nieokiełznanego błota szczególnie mocno narażona jest

usytuowana na wysokości 900 m. n.p.m. stolica państwa Ałma

Ata, wybudowana u stóp gór Ałatau Zailijskiego. Spływy błotne

zdarzają się tu niezwykle często jednak ten, który wydarzył się w

1921 roku na długo pozostanie w pamięci tamtejszej

społeczności. Wstrząsy ziemi sprawiły, iż z gór wzdłuż koryta

rzecznego Małej Ałmaatynki ruszył ogromny potok błota,

porywając drzewa, skały i kilkunastotonowe głazy. Szarżujące

błoto pędziło z prędkości 120 km/h i zniszczyło kilkaset domów,

powodując znaczne ofiary w ludziach. Zniszczenia były tak ogromne, że w obawie przed kolejnymi atakami błota,

władze miasta postanowiły sprowokować dynamitem umyślne spływy, a następnie wykorzystały błoto do

usypania 100-metrowej bariery. Inicjatywa ta okazała się przysłowiowym "strzałem w dziesiątkę", gdyż kolejne

spływy błotne już nigdy nie poczyniły tak wielkich strat.

W 1971 roku na kanadyjskie miasto Saint Jean Vianney, położone w kotlinie prowincji Quebec spadła

przerażająca fala błota. Spływ okazał się tragiczny w skutkach, gdyż był dla mieszkańców miasteczka olbrzymim

zaskoczeniem. Wprawdzie nadejście katastrofy zwiastowało dziwne zachowanie zwierząt, które prawdopodobnie

wyczuwając drgania gruntu, bały się wyjść na pastwiska, jednak ludzie zlekceważyli te znaki. Błoto z potężnym

impetem runęło z gór, w najmniej spodziewanym momencie, gdy ludzie przygotowywali się do snu. Spływ

utworzył 30-metrowe koryto, którym przez 5 godzin płynęła brunatna masa zabijając wszystko na swej drodze.

Miasto pogrążyło się w 15-metrowej mazi - żaden dom nie został oszczędzony. Zginęło ponad 30 osób. W

wyniku tej tragedii miasto zostało całkowicie porzucone.

Data 13 listopada 1985 roku okazała się niezwykle pechowa dla Kolumbijczyków. Feralnego dnia doszło do

największej w historii tragedii spowodowanej spływem błotnym. Erupcja wulkanu Nevado del Ruiz sprawiła, iż

nagromadzony wokół krateru śnieg i lód przemienił się w ogromne masy błota, które spływając z wysokości

5400m nabrały zawrotnej prędkości 150km/h i z impetem wtargnęły do Armero, czyniąc z miasta cmentarz dla 23

tys. osób. Zniszczeniu uległo 90% budynków i dróg. Jednak to nie powstrzymało dalszej szarży żywiołu. Fala

błota wędrowała jeszcze przez 50 km, burząc piętrowe domy, mosty oraz zabijając kolejnych ludzi. W miasteczku

Chinchina doliczono się tysiąca ofiar. Ile osób zginęło w pobliskich wioskach dokładnie nie wiadomo, ale szacuje

się, że liczba ta przekroczyła 2 tys. ofiar.

1

Długotrwałe ulewy, które w maju 1988 roku nawiedziły południową część Włoch wywołały rwące potoki błota,

które zrujnowały okolice Neapolu. Pod kilkunastometrowymi zwałami błota znalazło się miasteczko Sarno, w

którym spływ zabił ponad 70 osób. Na odbudowę zniszczonych domów i dróg rząd włoski przeznaczył 18 mln

funtów szterlingów.

Spadająca ziemia

W dziejach świata największe osuwisko ziemi nastąpiło w 1911 roku w rosyjskich górach Pamiru. Nagłe

tąpnięcie sprawiło, iż ze zbocza w okolicach Usoj oberwało się 2,5 km3 materiału skalnego. Na szczęście tereny

te były słabo zaludnione i wielu ofiar w ludziach nie było, choć pewności nie ma, gdyż o tragedii władze

dowiedziały się dopiero z dwumiesięcznym opóźnieniem. W grudniu 9 lat później, w chińskiej prowincji Kansu

doszło do osuwiska, które pochłonęło najwięcej w historii ofiar. Ziemia wraz ze skałami zabiła przeszło 180 tys.

ludzi.

Do potwornej tragedii doszło 9 października 1963 roku we

włoskich Alpach. Przyczyną nieszczęścia była zaliczana do

najwyższych na świecie zapora wodna na dopływie rzeki Piave.

Ciężar zbiornika sprawił, że na dolinę poniżej zapory spadło

275 mln m3 ziemi połączonej z gruboziarnistym gruzem

skalnym. Opadający z prędkością 150 km/h grunt wzburzył

wodę w jeziorze, powodując 70-metrową falę, która w

niespełna 7 minut zatopiła całą dolinę. W jednej chwili przestały

istnieć wioski Pirago, Rivalta, Villanova i Fae oraz miasteczko

Longarone. Łącznie liczba ofiar przekroczyła 1900 osób.

Katastrofa, która wydarzyła się w 1966 roku w górniczym

miasteczku Aberfan w południowej Walii wstrząsnęła całym

światem. Wyjątkowo deszczowa jesień sprawiła, iż kopalniane

hałdy, które górowały nad miasteczkiem do cna nasiąkły wodą i stały się postrachem mieszkańców osady.

Niestety, władze nie uczyniły nic, aby zapobiec tragedii. Rankiem 22 października, masa węglowego miału

osunęła się. Najbardziej ucierpiała tamtejsza szkoła podstawowa, w której zginęło 28 nauczycieli oraz 116 dzieci.

Na całym świecie ludzie z zapartym tchem śledzili w telewizji przebieg akcji ratunkowej. Poruszenie było tak

wielkie, że społeczność międzynarodowa uruchomiła fundusz na rzecz poszkodowanych. Dzięki ofiarodawcom

zebrano 7 mln funtów.

Do nagłych osunięć ziemi bardzo często dochodzi w czasie azjatyckich monsunów. Silne wiatry i

towarzyszące im ulewne deszcze szczególnie niebezpieczne stają się w wyższych partiach gór. W Nepalu,

Chinach czy Indiach każdego roku błoto i osuwiska pochłaniają kilkadziesiąt istnień. W czasie pory monsunowej

1972 roku, z gór Hongkongu oderwały się potężne zwały ziemi, które w Kwun Tong zabiły ponad 100 osób.

Cztery lata później podobne osuwisko zabiło 150 wieśniaków w Pahirikhet. We wrześniu tego samego roku, na

japońskiej wyspie Kamidżima, kilkudniowe opady - przekraczające 40 cm dziennie - rozmiękczyły grunt, który z

impetem runął na domostwa zabijając ponad 120 osób.

Blisko 200 osób zginęło w wyniku dwóch obsunięć ziemi wywołanych monsunami, które miały miejsce latem

2000 roku w Bombaju. W obawie przed kolejnymi osunięciami ewakuowano 70 tys. osób. Osuwiska zniszczyły

mosty, drogi, połączenia kolejowe oraz linie telefoniczne. Powstałe utrudnienia komunikacyjne opóźniały akcję

ratunkową oraz uniemożliwiały transport rannych.

2