Aspekty prawne

wprowadzania inwestycji

na obszarach Natura 2000

Dr inż. Andrzej Łysko

Katedra Ochrony i Kształtowania Środowiska

Akademia Rolnicza w Szczecinie

Podstawowym wymogiem na obszarze Natury 2000,

jest zachowanie gatunków i ekosystemów w tzw.

KSO

„

K

orzystny

S

tatus

O

chronny”

właściwy stan ochrony gatunku

•

Liczebność gatunku w obecnej
sytuacji nie zmniejsza

się

•

Nie

zmniejsza

się

zasięg

populacji

•

Istnieje

wystarczająca

powierzchnia

siedlisk

dla

gatunków

właściwy stan ochrony siedliska

przyrodniczego
(ekosystemu)

•

Nie zmniejsza

się naturalny

zasięg siedliska przyrodniczego

•

Istnieją

struktura

i

funkcje

konieczne

do

długotrwałego

utrzymania

się siedliska

•

Typowe

dla

tego

siedliska

gatunki

znajdują

się

we

właściwym stanie ochrony.

OSOP

– obszary specjalnej ochrony ptaków

SOOS

– specjalne obszary ochrony siedlisk

!!!

także gatunki roślin i zwierząt innych niż

ptaki

nie można sumować powierzchni OSOP i

SOOS choć mogą się one pokrywać

KSO SIEDLISK

KSO GATUNKÓW

ZACHOWANIE

KLUCZOWYCH

STRUKTUR

ZACHOWANIE KLUCZOWYCH

RELACJI PRZESTRZENNYCH

I EKOLOGICZNYCH

ZACHOWANIE

KLUCZOWYCH

PROCESÓW

ZADANIA PAŃSTWA

Aktywne
Podejmować niezbędne działania dla
zachowania lub odtworzenia korzystnego
statusu ochronnego (KSO) gatunków i siedlisk
Prewencyjne
Zapobiegać pogorszeniu korzystnego statusu
ochronnego gatunków i siedlisk
Nie dopuszczać do realizacji planów i
przedsięwzięć zagrażających integralności
obszaru

Art. 25.
1. Sieć obszarów Natura 2000 obejmuje:
1) obszary specjalnej ochrony ptaków;
2) specjalne obszary ochrony siedlisk;
3) obszary mające znaczenie dla Wspólnoty.

2. Obszar Natura 2000 może obejmować część
lub całość obszarów i obiektów objętych
formami ochrony przyrody, o których mowa w
art. 6 ust 1 pkt 1-4 i 6-9. (tj. Parki
Narodowe, Krajobrazowe, Rezerwaty itp.)

Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r.

o Ochronie Przyrody

(Dz. U. Nr 92. poz. 880, z póz. zm.)

Art. 27.

1. Generalny Dyrektor Ochrony

Środowiska opracowuje projekt listy

obszarów Natura 2000, zgodnie z przepisami prawa Unii Europejskiej.

2. Projekt, o

którym mowa w ust. 1, wymaga zasięgnięcia opinii

właściwych miejscowo rad gmin. Niezłożenie opinii w terminie 30 dni
od dnia otrzymania projektu uznaje

się za brak uwag.

3. Minister

właściwy do spraw środowiska, po uzyskaniu zgody Rady

Ministrów, przekazuje Komisji Europejskiej:

1)

listę proponowanych obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty;

2) szacunek

dotyczący współfinansowania przez Wspólnotę ochrony

obszarów wyznaczonych ze względu na typy siedlisk przyrodniczych
oraz gatunki

roślin i zwierząt o znaczeniu priorytetowym;

3)

listę obszarów specjalnej ochrony ptaków.

Art.27a

2.

Nadzór nad obszarem Natura 2000

lub proponowanym obszarem

mającym

znaczenie dla

Wspólnoty, znajdującym

się na liście, o której mowa w art. 27
ust.

3

pkt

1,

sprawuje

właściwy

regionalny

dyrektor

ochrony

środowiska

lub

na

obszarach

morskich

dyrektor

urzędu

morskiego, z

zastrzeżeniem art. 32

ust. 5.

Art. 33.

1. Zabrania

się, z zastrzeżeniem art. 34, podejmowania działań

mogących, osobno lub

w

połączeniu

z

innymi

działaniami, znacząco negatywnie oddziaływać na cele
ochrony obszaru Natura 2000, w tym w

szczególności:

1)

pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków

roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura
2000 lub

2)

wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został

wyznaczony obszar Natura 2000, lub

3)

pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego

powiązania z innymi obszarami.

Art. 34.
1.

Jeżeli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego

interesu publicznego

, w tym wymogi o charakterze społecznym

lub gospodarczym, i wobec

braku rozwiązań alternatywnych

,

właściwy miejscowo

regionalny dyrektor ochrony środowiska

, a na

obszarach

morskich dyrektor właściwego urzędu morskiego

, może

zezwolić na realizację planu lub przedsięwzięcia, które mogą mieć

negatywny wpływ na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i

zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura

2000, zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej

niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania

sieci obszarów Natura 2000, z zastrzeżeniem ust. 2.

2.

Jeżeli na obszarze Natura 2000 występuje siedlisko lub gatunek o

znaczeniu priorytetowym

, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1,

może zostać udzielone wyłącznie w celu:

1)

ochrony zdrowia i życia ludzi;

2)

zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego;

3)

uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym

znaczeniu dla środowiska przyrodniczego;

4)

wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu

publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.

Art. 35.

1.

Wydając zezwolenie, o którym mowa w art. 34 ust.

1, wojewoda lub dyrektor

urzędu morskiego ustala

zakres,

miejsce,

termin

i

sposób

wykonania

kompensacji przyrodniczej

.

2. Koszty kompensacji przyrodniczej ponosi podmiot
realizujący plan lub przedsięwzięcie.
3.

Wojewoda

lub

dyrektor

urzędu

morskiego

nadzoruje wykonanie kompensacji przyrodniczej.

4. Wojewoda lub dyrektor

urzędu morskiego informuje

ministra

właściwego

do

spraw

środowiska

o

zezwoleniach, o

których mowa w art. 34, o ich

wykorzystaniu oraz o skutkach realizacji planu lub
przedsięwzięcia

i

wykonanej

kompensacji

przyrodniczej.

Art. 35a.

W przypadku planowanych przedsięwzięć, które mogą

znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000 i nie są

bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie

wynikają z tej ochrony, zezwolenie, o którym mowa w art. 34 ust.

1, zastępuje się

decyzją o środowiskowych uwarunkowaniach

zgody na realizację przedsięwzięcia, w rozumieniu

ustawy

z dnia

27 kwietnia 2001 r.

Prawo ochrony środowiska

; do decyzji

stosuje się odpowiednio art. 34 i 35.

ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW

z dnia 9 listopada 2004 r.

w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących

znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych

uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem

przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na

środowisko (Dz. U. Nr 257, poz. 2573

Art. 36.
1. Na obszarach Natura 2000, z

zastrzeżeniem ust. 2,

nie

podlega ograniczeniu

działalność związana z utrzymaniem

urządzeń

i

obiektów

służących

bezpieczeństwu

przeciwpowodziowemu

oraz

działalność

gospodarcza, rolna,

leśna, łowiecka i rybacka, a także amatorski

połów ryb, jeżeli

nie

zagrażają one

zachowaniu siedlisk

przyrodniczych oraz siedlisk

roślin lub zwierząt ani nie wpływają

w

sposób istotny negatywnie na gatunki roślin i zwierząt, dla

których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000.
2. Prowadzenie

działalności, o której mowa w ust. 1, na

obszarach

Natura

2000

wchodzących w

skład parków

narodowych i

rezerwatów

przyrody, jest dozwolone

wyłącznie

w zakresie, w jakim

nie narusza to

zakazów obowiązujących

na tych obszarach

.

3.

Jeżeli

działalność gospodarcza

, rolna,

leśna, łowiecka lub

rybacka wymaga dostosowania do

wymogów ochrony obszaru

Natura 2000, na

którym nie mają zastosowania programy

wsparcia z

tytułu obniżenia dochodowości, wojewoda może

zawrzeć umowę z właścicielem lub posiadaczem obszaru, z

wyjątkiem zarządców nieruchomości Skarbu Państwa, która
zawiera wykaz

niezbędnych działań, sposoby i terminy ich

wykonania oraz warunki i terminy rozliczenia

należności za

wykonane

czynności, a także wartość rekompensaty za

utracone dochody

wynikające z wprowadzonych ograniczeń.

Art. 37.

Jeżeli działania na obszarze Natura 2000

zostały podjęte

bez przeprowadzenia postępowania

w sprawie

oceny oddziaływania na środowisko

, o

którym mowa w art. 33 ust. 3, wojewoda, a na

obszarach morskich dyrektor właściwego urzędu
morskiego,

nakazuje ich natychmiastowe

wstrzymanie

i podjęcie w wyznaczonym terminie

niezbędnych czynności w celu przywrócenia

poprzedniego stanu danego obszaru, jego części lub

chronionych na nim gatunków.

Art. 39.

Koszty

związane z wdrożeniem i

funkcjonowaniem sieci obszarów Natura 2000 w
zakresie

nieobjętym finansowaniem przez

Wspólnotę Europejską

są finansowane z

budżetu

państwa

z części, której dysponentem jest minister

właściwy do spraw środowiska, oraz z funduszy
celowych.

USTAWA

z dnia 3 października 2008 r.

o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,

udziale społeczeństwa

w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na

środowisko

17) znaczącym negatywnym oddziaływaniu na obszar Natura 2000

– rozumie się przez to oddziaływanie na cele ochrony obszaru
Natura 2000, w tym w szczególności działania mogące:

a) pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków

roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar
Natura 2000, lub

b) wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został

wyznaczony obszar Natura 2000, lub

c) pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z

innymi obszarami.

2. Ilekroć w ustawie jest mowa o oddziaływaniu na środowisko

rozumie się przez to również oddziaływanie na zdrowie ludzi.

Dział V

Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko oraz na obszar Natura 2000

Rozdział 1

Przedsięwzięcia wymagające oceny

Art. 59.

1. Przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wymaga realizacja
następujących planowanych przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko:

1) planowanego przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na
środowisko;

(GRUPA I)

2) planowanego przedsięwzięcia mogącego potencjalnie znacząco oddziaływać
na środowisko, jeżeli obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na
środowisko został stwierdzony na podstawie art. 63 ust.1.

(GRUPA II)

2. Realizacja planowanego przedsięwzięcia innego niż określone w ust. 1 wymaga
przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000, jeżeli:

1) przedsięwzięcie to może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest
bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru lub nie wynika z tej ochrony;

2) obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura
2000 został stwierdzony na podstawie art. 96 ust. 1.

(GRUPA III)

PODSUMOWANIE

Projekty i przedsięwzięcia

istotnie, negatywnie oddziałujące na

obszary Natura 2000

nie powinny

być realizowane

Wyjątki wyłącznie po spełnieniu warunków:
• brak rozwiązań alternatywnych
• nadrzędny cel publiczny / zdrowie ludzkie i

bezpieczeństwo publiczne

• Możliwość zastosowania kompensacji
• Komisja Europejska zgadza się

Czy realizowany projekt posiada
negatywne oddziaływanie
na obszary NATURA 2000?

Czy istnieją rozwiązania alternatywne?

Czy istnieje nadrzędny interes publiczny?

NIE

TAK

ZGODA

TAK

TAK

NIE

NIE

ZGODA

ODRZUCENIE

ODRZUCENIE

Czy na tym
terenie znajdują
się gatunki lub
siedliska
priorytetowe?

ODRZUCENIE

KOMISJA EUROPEJSKA

KE informacja jeśli
nie ma gatunków
priorytetowych

Najczęściej popełniane błędy

• Zła ocena kwalifikacji przedsięwzięcia
• Brak badań ekologicznych gatunków (na kondycję

populacji ma

wpływ wiele czynników)

• Zapominanie, że według PRAWA ekonomiczność

przedsięwzięcia nie ma żadnego znaczenia

• Lokalizacja

przedsięwzięcia

poza

obszarami

NATURA 2000 nie znaczy,

że nie może mieć ono

wpływu na te obszary np. regulacja rzek, siłownie
wiatrowe, zapory

• Brak weryfikacji oddziaływań kumulatywnych kilku

przedsięwzięć

• Brak rozwiązań alternatywnych lub proponowanie

rozwiązań nierealnych

• Nadużywanie

pojęcia

nadrzędnego

interesu

publicznego

• Brak realnego planu kompensacji przyrodniczej lub

plan kompensacji w innym kierunku

działań…

PLUSY

Programy rolno-

środowiskowe

= WYŻSZE DOPŁATY

W

iększa dostępność

dofinansowań do realizacji
inwestycji proekologicznych

Eliminowanie na starcie wielu
inwestycji społecznie
kontrowersyjnych np. fermy
wielkotowarowe

Łatwiejsze i stabilne
inwestowanie w gałęzie
proekologiczne tj. turystyka,
rolnictwo ekologiczne

MINUSY

E

liminowanie z góry

niektórych inwestycji
pożądanych
generujących miejsca
pracy

W

yższe koszty

inwestycji i tym
samym odstraszanie
inwestorów

M

ało zrozumiana

idea systemów
NATURA 2000
powoduje EKOFOBIĘ


WNIOSKI

1.

System ochrony NATURA 2000 ma wpływ

na lokalizację niektórych inwestycji

2. Brak w Polsce rzetelnej informacji

publicznej skierowanej do obywateli na

temat obszarów NATURA 2000

3.

Istnieje negatywny „PR” związany z

ochroną środowiska kreowany nawet

przez same Ministerstwo Środowiska

4.

W dobie obecnych przesłanek i polityki

ekologicznej Unii mamy nie za dużo lecz

za mało wytyczonych obszarów
ochronnych

1.

Brak w Polsce w porówaniu z innymi krajami
wypracowanych metod postępowania z obszarami
NATURA 2000. Przecież w Hiszpanni buduje się
najwięcej autostrad a jest to kraj z największym
udziałem obszarów NATUROWYCH

2.

Natura 2000 ma duże plusy związane z
propagowaniem ekologii i dopłat Unijnych których
Polska w chwili obecnej nie potrafi wykorzystać

3.

Problemem organizacji ekologicznych oraz Rządu
jest brak wspólnego stanowiska co dalej.
Dodatkowo politycy „uciekają” od tematu.

WNIOSKI

PRZYKŁADY ANALIZ

ZWIĄZANYCH Z LOKALIZACJĄ

INWESTYCJI

W ŚWIETLE PRZEPISÓW

PRAWNYCH

OCHRONY ŚRODOWISKA