Uniwersytet Opolski, WPiA

1

Aspekty prawne

biotechnologii

Jerzy Jendrośka

Dr Jerzy Jendrośka

• Zakład Prawa Europejskiego i Prawa

Międzynarodowego Publicznego,
Uniwersytet Opolski

• Wspólnik Zarządzający w kancelarii

Jendrośka Jerzmański Bar i Wspólnicy
Prawo gospodarcze i ochrony
środowiska. Sp. z o.o.

(

www.jjb.com.pl

)

• Wice-przewodniczący Krajowej Komisji

ds. GMO (2001-2007)

Uniwersytet Opolski, WPiA

2

Literatura

• T. Jasudowicz, Europejskie standardy bioetyczne.

Wybór materiałów, TNOiK Toruń 1998

• J. Jendrośka, M. Bar, Prawo ochrony środowiska.

Podręcznik, wyd. Centrum Prawa Ekologicznego,
Wrocław 2005

• J. Jendrośka, M. Bar, Z. Bukowski, Protokół

Kartageński o bezpieczeństwie biologicznym do
Konwencji o bezpieczeństwie biologicznym.
Komentarz., Centrum Prawa Ekologicznego oraz
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Wrocław
- Radzików 2004

Uniwersytet Opolski, WPiA

3

Literatura

• Piotr Krajewski, Prawno-kanoniczna

ochrona człowieka w kontekście zagrożeń
inżynierii genetycznej, wyd.UWM, Olsztyn
2008

• Piotr Krajewski, Ochrona prawna człowieka

i jego środowiska wobec ekspansji
organizmów genetycznie zmodyfikowanych
w prawie wspólnotowym i
międzynarodowym, wyd.UWM, Olsztyn
2010

Uniwersytet Opolski, WPiA

4

Literatura

• Organizmy genetycznie zmodyfikowane,

Materiały szkoleniowe, Ministerstwo
Środowiska 2007,

www.ekoportal.gov.pl

• Wybrane artykuły

– J. Jendrośka, K. Bajer, Wyrok w sprawie Percy’ego

Schmeisera i sytuacja w Europie - skutki opatentowania
GMO, (w:) Prawo i środowisko, Nr 2(42)/2005, str. 129 -
134

– Jendrośka, Prawne aspekty kontroli GMO (w:)

Genetycznie zmodyfikowane organizmy, red. K.
Kamienieck J i, P. Kossobudzki i I. Nurzynska, Warszawa
2001, s. 61-76

Uniwersytet Opolski, WPiA

5

Tematyka

• Wprowadzenie – zakres,

charakterystyka i podejście do
regulacji prawnej GMO

• Przegląd podstaw prawnych

– Prawo międzynarodowe
– Prawo UE
– Prawo polskie

• Zagadnienia szczegółowe

Uniwersytet Opolski, WPiA

6

Zagadnienia szczegółowe

• Zamknięte użycie GMO
• Zamierzone uwalnianie GMO do

środowiska

• Wprowadzanie produktów GMO do obrotu
• Dostęp do informacji i udział społeczeństwa
• Koegzystencja
• Patentowanie GMO
• Odpowiedzialność prawna

Uniwersytet Opolski, WPiA

7

GMO jako problem i

wyzwanie

• Podejście do GMO w różnych społeczeństwach
• Obawa przed niewiadomym
• Podejście nauki a doświadczenia praktyki z

innych dziedzin

• Prawo wyboru a wolny handel
• Kluczowe kwestie

– Obawy o zdrowie
– Ochrona bioróżnorodności i zasobów
– Ekonomia (praktyki monopolistyczne na tle

patentowania)

Uniwersytet Opolski, WPiA

8

Dwa odrębne zagadnienia

• Inżynieria genetyczna w

odniesieniu do genomu ludzkiego

– Specyficzne podejście koncepcyjne –

bioetyka

– Specyficzne podejście regulacyjne

• Inżynieria genetyczna w

odniesieniu do innych niż czlowiek
organizmów

Uniwersytet Opolski, WPiA

9

Rola prawa w kontroli

GMO

• Podejście do ingerencji regulacyjnej

– Sektorowe - brak odrębnej regulacji GMO
– Horyzontalne – odrębna regulacja GMO

• Szczelność ingerencji regulacyjnej
• Organy odpowiedzialne
• Rola społeczeństwa

– Jawność
– Udział w podejmowaniu decyzji

• Odpowiedzialność prawna

Uniwersytet Opolski, WPiA

10

Sposoby ingerencji

• Podejście sektorowe

– Odmienne zasady kontroli zależnie

od specyfiki produktu lub działania

– Brak kompleksowej kontroli
– Potencjalna „nieszczelność”

• Podejście horyzontalne

– Nie uwzględnia specyfiki

Uniwersytet Opolski, WPiA

11

Podejście sektorowe - USA

• GMO samo w sobie „nie stanowi zagrożenia”
• Kontrola nie procesu modyfikacji

genetycznej a jedynie efektu tego procesu w
postaci produktu Zasada zasadniczej
równoważności

• Kontrola produktu w ramach

–

Żywności

–

Środków ochrony roślin

–

Kontroli fitosanitarnej

Uniwersytet Opolski, WPiA

12

USA - cechy

• Wyłączenia spod kontroli prewencyjnej

na zasadzie zasadniczej równoważności
(„substantial equivalence)

–

Żywność powszechnie uznana za
bezpieczną – „generally recognized as
safe” (GRAS)

–

Zboża modyfikowane – „bezpieczne” jeśli
przekazywanie genów między blisko
spokrewnionymi roślinami

Uniwersytet Opolski, WPiA

13

Wprowadzenie do obrotu

łososia

• Losoś zmodyfikowany firmy AquaBounty

– gen odporności na zimno
– gen wzrostu

• Wady systemu kontroli

– FDA traktuje go jak lekarstwo dla zwierząt a

nie żywność

– 78% Amerykanów jest przeciwnych

dopuszczeniu go jako żywności

• Projekt ustawy o znakowaniu produktów

żywnościowych zawierajacych GMO

Uniwersytet Opolski, WPiA

14