Uniwersytet Opolski, WPiA
1
Aspekty prawne
biotechnologii
Jerzy Jendrośka
Uniwersytet Opolski, WPiA
1
Aspekty prawne
biotechnologii
Jerzy Jendrośka
Dr Jerzy Jendrośka
• Zakład Prawa Europejskiego i Prawa
Międzynarodowego Publicznego,
Uniwersytet Opolski
• Wspólnik Zarządzający w kancelarii
Jendrośka Jerzmański Bar i Wspólnicy
Prawo gospodarcze i ochrony
środowiska. Sp. z o.o.
• Wice-przewodniczący Krajowej Komisji
ds. GMO (2001-2007)
Uniwersytet Opolski, WPiA
2
Literatura
• T. Jasudowicz, Europejskie standardy bioetyczne.
Wybór materiałów, TNOiK Toruń 1998
• J. Jendrośka, M. Bar, Prawo ochrony środowiska.
Podręcznik, wyd. Centrum Prawa Ekologicznego,
Wrocław 2005
• J. Jendrośka, M. Bar, Z. Bukowski, Protokół
Kartageński o bezpieczeństwie biologicznym do
Konwencji o bezpieczeństwie biologicznym.
Komentarz., Centrum Prawa Ekologicznego oraz
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin, Wrocław
- Radzików 2004
Uniwersytet Opolski, WPiA
3
Literatura
• Piotr Krajewski, Prawno-kanoniczna
ochrona człowieka w kontekście zagrożeń
inżynierii genetycznej, wyd.UWM, Olsztyn
2008
• Piotr Krajewski, Ochrona prawna człowieka
i jego środowiska wobec ekspansji
organizmów genetycznie zmodyfikowanych
w prawie wspólnotowym i
międzynarodowym, wyd.UWM, Olsztyn
2010
Uniwersytet Opolski, WPiA
4
Literatura
• Organizmy genetycznie zmodyfikowane,
Materiały szkoleniowe, Ministerstwo
Środowiska 2007,
• Wybrane artykuły
– J. Jendrośka, K. Bajer, Wyrok w sprawie Percy’ego
Schmeisera i sytuacja w Europie - skutki opatentowania
GMO, (w:) Prawo i środowisko, Nr 2(42)/2005, str. 129 -
134
– Jendrośka, Prawne aspekty kontroli GMO (w:)
Genetycznie zmodyfikowane organizmy, red. K.
Kamienieck J i, P. Kossobudzki i I. Nurzynska, Warszawa
2001, s. 61-76
Uniwersytet Opolski, WPiA
5
Tematyka
• Wprowadzenie – zakres,
charakterystyka i podejście do
regulacji prawnej GMO
• Przegląd podstaw prawnych
– Prawo międzynarodowe
– Prawo UE
– Prawo polskie
• Zagadnienia szczegółowe
Uniwersytet Opolski, WPiA
6
Zagadnienia szczegółowe
• Zamknięte użycie GMO
• Zamierzone uwalnianie GMO do
środowiska
• Wprowadzanie produktów GMO do obrotu
• Dostęp do informacji i udział społeczeństwa
• Koegzystencja
• Patentowanie GMO
• Odpowiedzialność prawna
Uniwersytet Opolski, WPiA
7
GMO jako problem i
wyzwanie
• Podejście do GMO w różnych społeczeństwach
• Obawa przed niewiadomym
• Podejście nauki a doświadczenia praktyki z
innych dziedzin
• Prawo wyboru a wolny handel
• Kluczowe kwestie
– Obawy o zdrowie
– Ochrona bioróżnorodności i zasobów
– Ekonomia (praktyki monopolistyczne na tle
patentowania)
Uniwersytet Opolski, WPiA
8
Dwa odrębne zagadnienia
• Inżynieria genetyczna w
odniesieniu do genomu ludzkiego
– Specyficzne podejście koncepcyjne –
bioetyka
– Specyficzne podejście regulacyjne
• Inżynieria genetyczna w
odniesieniu do innych niż czlowiek
organizmów
Uniwersytet Opolski, WPiA
9
Rola prawa w kontroli
GMO
• Podejście do ingerencji regulacyjnej
– Sektorowe - brak odrębnej regulacji GMO
– Horyzontalne – odrębna regulacja GMO
• Szczelność ingerencji regulacyjnej
• Organy odpowiedzialne
• Rola społeczeństwa
– Jawność
– Udział w podejmowaniu decyzji
• Odpowiedzialność prawna
Uniwersytet Opolski, WPiA
10
Sposoby ingerencji
• Podejście sektorowe
– Odmienne zasady kontroli zależnie
od specyfiki produktu lub działania
– Brak kompleksowej kontroli
– Potencjalna „nieszczelność”
• Podejście horyzontalne
– Nie uwzględnia specyfiki
Uniwersytet Opolski, WPiA
11
Podejście sektorowe - USA
• GMO samo w sobie „nie stanowi zagrożenia”
• Kontrola nie procesu modyfikacji
genetycznej a jedynie efektu tego procesu w
postaci produktu Zasada zasadniczej
równoważności
• Kontrola produktu w ramach
–
Żywności
–
Środków ochrony roślin
–
Kontroli fitosanitarnej
Uniwersytet Opolski, WPiA
12
USA - cechy
• Wyłączenia spod kontroli prewencyjnej
na zasadzie zasadniczej równoważności
(„substantial equivalence)
–
Żywność powszechnie uznana za
bezpieczną – „generally recognized as
safe” (GRAS)
–
Zboża modyfikowane – „bezpieczne” jeśli
przekazywanie genów między blisko
spokrewnionymi roślinami
Uniwersytet Opolski, WPiA
13
Wprowadzenie do obrotu
łososia
• Losoś zmodyfikowany firmy AquaBounty
– gen odporności na zimno
– gen wzrostu
• Wady systemu kontroli
– FDA traktuje go jak lekarstwo dla zwierząt a
nie żywność
– 78% Amerykanów jest przeciwnych
dopuszczeniu go jako żywności
• Projekt ustawy o znakowaniu produktów
żywnościowych zawierajacych GMO
Uniwersytet Opolski, WPiA
14