Egzaminy:

→ 16. 06. 2011: 12:00 – 15:00, s. 215;

→ 22. 06. 2011: 8:00 – 11:15, s. A;

→ 30. 06. 2011: 11:00 – 14:00, s. A /poprawka/.

Etyka i kultura życia publicznego

24. 02. 2011r

Literatura:

−

M. Soniewickiej Granice sprawiedliwości, sprawiedliwość ponad granicami;

−

B. Wojciechowski Interkulturowe prawo karne: Filozoficzne podstawy karania w wielokulturowych

społeczeństwach demokratycznych;

/rozdziały:

I. [termin wielokulturowe społeczeństwa];

II. [pojęcia: wielokulturowość i kosmpolityzm];

III. [uzupełnienie wykładów, precyzyjnie przeczytać rozdział];

IV. [kategoria uznania u Hegla i Honeta → zwrócić uwagę na koncepcje Hegla i Honeta];

V. i VI. [propozycja stworzenia wspólnoty konstruktywistycznej z zakresu prawa: na czym opiera się,

jakie są uzasadnienia dla kwestii konstruktywizmu];

−

G. Marquez Sto lat samotności.

/273/ Habermas: normy i wartości różnią się:

−

odniesieniem do działania obligatoryjnego bądź teleologicznego

/działanie jakie się z uwagi na nie podejmuje mają charakter obligatoryjny /normy/; działanie z uwagi

na charakter teleologiczny /wartości/;

−

Binarnym względne stopniowalne, zakodowanie swojego roszczenia do...

/uwzględniam normy, bądź nie/;

−

Absolutną bądź relatywną moc wiążącą /nie można ich wystopniować, /całkowite tak lub całkowite

nie dla norm/, konstelacje wartości z których wysuwa się na przód tylko część w danej sytuacji

[WTF?!] → relatywna moc wiążąca/;

−

Kryteriów, które muszą wiązać systemy norm i systemy wartości [normy muszą tworzyć systemy

niesprzeczne; wartości są w pozycji konkurencji];

1. XX/XXI wieczny Utylitaryzm /współczesny/:

/w utylitaryzmie działamy na rzecz jak największej ilości ludzi [!= wspólnota], stanowisko

agregatywne/

Utylitaryzm XX wieczny należy rozróżnić doktryny:

−

Utylitaryzm czynów /konsekwencjonalizmem/:

Aby dowiedzieć się czy dany czyn jest dobry/zły należy obliczyć i zsumować ilości dobra i zła, które wynikną

z danego czynu /rachunek utylitarystyczny/.

−

Utylitaryzm reguł:

Obliczanie za każdym razem, sumowanie, tych przyjemnych i nieprzyjemnych jest czasochłonne /czas =

pieniądz/, więc dobrze byłoby posiadać algorytm pozwalający efektycznie przewidzieć sumę korzyści i

nieprzyjemności i ocenić, które działanie ma sens podjąć.

Debata o tym, który nurt jest bardziej uzasadniony na gruncie paradygmatu utylitarystycznego zajmowała

badaczy do połowy XX. wieku

/naturalistyczny paradygmat: wrodzoną zdolność do poczucia dobra/zła i związana jest z tym co jest

dobre/złe Kowalski czuje → rachunek utylitarystyczny/.

Po drugiej połowie XX wieku pojawił się zarzut: utylitaryzm reguł to kryptodeontologia [nie jest tak: reguły w

sensie utylitaryzmu zachowujemy póki przynoszą korzyści, gdy się okaże, że dana reguła /suma korzyści jak

najwięcej dobrego dla jak największej ilości ludzi/ nie jest efektywna, to należy się jej pozbyć /reguła nie

zobowiązuje/].

/najczęstszym przelicznikiem długafolowego szczęścia jest pieniądz/;

XXI wieczny Utylitaryzm:

−

Utylitaryzm preferencji:

Najlepsze działanie, to takie działanie, które realizuje największą ilość naszych preferencji

uwzględniając ich:

a) siłę

lub

b) ilość

lub

c) porządek

tych preferencji /alternatywa/;

/Sposobem aproksymacji są stanowiska utylitarystyczne/.

−

Utylitaryzm dóbr i kosztów:

Strategia społeczna lub program społeczno-socjalny jest najlepszy, gdy przy jak najmniejszych

kosztach przynosi jak najwięcej dóbr i pożytków /punkt graniczny jak najniższe koszta/;

→ jak przełożyć na pieniądze: zdrowie i inne takie.

!Utylitaryzm reguł to nie to samo co konsekwencjonalizm reguł!

→ utylitaryzm reguł: odwołuje się do maksymalizacji użyteczności i dobrobytu;

→ konsekwencjonalizm reguł: bierze pod uwagę kwestię dystrybucji dóbr, bezstronności tych dóbr oraz

redystrybucje dóbr /nie odbieramy biednym, a czasem im pomagamy/.

Etyka i kultura życia publicznego

03. 03. 2011r

Paradygmat deontologiczny /etyka obowiązku/:

Punktem wyjścia dla etyki deontologicznej jest pojęcie moralnego obowiązku, który ma bezwzględny prymat

normatywny wobec innych możliwych podstaw dokonywania kwalifikacji moralnych;

→ to co podlega kwalifikacji jest obowiązkiem i kierowanie się obowiązkiem;

Za kryterium słusznego działania służy to czy podmiot jest motywowany obowiązkiem czy też nie.

Zasadniczo: możemy zadać pytanie skąd wiemy jaki obowiązek jest słuszny moralnie?

Dwa źródła:

−

Intuicja, sumienie moralne, które orzeka co jest słuszne /np. u Tomasza z Akwinu, Fichte/;

−

Możemy wiedzieć, który obowiązek jest słuszny testu imperatywu kategorycznego jaki wprowadza

Immanuel Kant /test imperatywu kategorycznego poddaje naszą subiektywną maksymę, naszego

działania, sprawdzianowi: odnosimy tę subiektywną maksymę działania do powszechnie ważnej

zasady; związana jest z władzą sądzenia na gruncie moralności; Sformułowania w postaci maksymy

sprawdza z zgodnością pewnej zasady ogólnej /od dołu ku górze → jeśli maksyma jest sprzeczna z

zasadą ogólną, to działanie wg niej jest niesłuszne, jeśli nie jest sprzeczne to będzie słuszne →

artykułuje, przedstawia, prawo moralne [imperatyw nie jest przepisem na działanie, tylko przepisem

JAK formułować przepisy /maksymy/]/;

Powszechna autonomia jednostek – ludzie są w stanie dobrowolnie i rozumnie ustanawiać takie zasady

działania, którym jako ich twórcy bez oporów będą podlegać. Źródłem powszechnie ważnych praw jest

rozumna wola każdego, a nie samowola czy interes.

Sens: w tym projekcie do jednostek należy dbanie o to, aby kierować się prawem moralnym, a zatem

postępować w sposób wolny → wolność nie polega na działaniu jak mi się żywnie podoba /działaniu

swobodnym/ lecz na tym, że działa się zgodnie w powszechnymi /ważne/ i dobrymi prawami, które są jego

własnymi prawami.

/JA formułuje prawa moralne, dzięki imperatywowi/;

Kant lokuje sąd moralny w obszarze rozumu praktycznego, dzięki czemu jest w stanie zachować jego moc

jako moc twierdzenia poznawczego /rozumu/. Ponieważ wszelkie sądy normatywne, empiryczne, estetyczne

podnoszą pewne roszczenia ważnościowe specyficzne dla danego typu sądu, czyli takie które można

słusznie utrzymywać tylko w oparciu o dobre racje za nimi przemawiające – to też w ujęciu Kanta moralność

staje się sprawą tego jak ktoś odpowiada na pytanie dotyczące możliwości racjonalnego rozwiązywania

praktycznych pytań w ogóle /Habermas/:

→ Chodzi o to, że imperatyw kategoryczny można rozumieć jako wyjaśnienie tego w jaki sposób możliwe

jest bezstronne sformułowanie sądu moralnego /takie który na gruncie RACJI będzie w stanie rozstrzygnąć

między konkurującymi normami działania/;

Zdaniem Habermasa – Kant dokonał zwrotu w stronę postmetafizycznego ujęcia autonomii moralnej

/rozumienia moralności/: albowiem od momentu, w którym Kant redefiniuje moralność tak iż na jej gruncie

pytamy o jak najlepiej uzasadnione twierdzenie moralne – ogólne pytanie moralne przestaje mieć postać

Arystotelesowską /Co jest dobre dla mnie? Dla nas?/ od Kanta pytanie stricte moralne przybiera postać „Co

powinienem czynić? Co powinno się czynić”.

Innymi słowy Kant odłącza pytania moralne od etycznego kontekstu życia wspólnoty;

→ odpowiedź na pytanie moralne jest słuszna o tyle o ile oparte jest o słuszne racje /jakie działania będą

sprawiedliwe/;

→ pytanie o etyczność /etycznym kontekstem życia danej wspólnoty/, to pytania o dobre życie i sens życia

/co jest dobre, co ma sens/.

Kant odłącza pytania moralne od etycznego kontekstu życia wspólnoty za pomocą potrójnej abstrakcji, która

składa się na postać imperatywu kategorycznego:

a) abstrakcji od a posteriorycznych pobudek działania /czyli takich związanych z rozważaną sytuacją: lubię

Iksińską, nie lubię iksińskiej./;

b) abstrakcji od konkretnej sytuacji;

c) abstrakcji od instytucji oraz form życia /klucz sprawy dla debat <3/ tego, który pyta o to jak działać.

Ad a) o abstrakcję i indywidualizacje jak rozróżnienie między autonomią a heteronomią działania /abstrahuje

od pobudek/.

Ad b) o refleksyjność jako zrozumienie i zastosowanie refleksyjnych norm i pryncypiów.

Ad c) o uogólnialność.

Pytania o działania moralne to nie pytania o szczęście, ale dotyczą sprawiedliwości i autonomii działania /w

oparciu o powszechnie ważne normy/;

Pytanie o to co jest Dobre jest ograniczone do perspektywy prywatnej, subiektywnej /również w stosunku do

wspólnoty/.

Rozłam: na to co słuszne i na to co dobre.

Rozum praktyczny nie funkcjonuje w kontekście życie, lecz jest rozumem czystym i wolnym od

kontekstowego określenia.

Pytanie: Czy można odnaleźć uniwersalne roszczenia normatywne, które byłyby niezależne od kontekstów

życia, które wszak ta totalność życia jest osadzona?

→ problem Habermasa i etyki dyskursu.

/Czy bez backgroundu kulturowego można formułować normy? Nie uwzględniać kultur, społeczności?/

Teorie kontraktualistyczne:

/kontraktarianizm/

Ma zastosowanie zarówno klasycznych koncepcji umowy społecznej /Rousseau, Hobbes, itp./ jak i XX

wiecznych koncepcji /J. Rawls, R. Nozic, Hóffe, Konsting/.

Zauważyć należy, że już wśród sofistów i epikureiczyków, u Platona i Arystotelesa, w polityce, też to widać,

wskazywano na umowę społeczną jako źródło wspólnoty politycznej;

−

W odróżnieniu od klasycznych koncepcji umowy społecznej, posługujących się pojęciami takimi jak:

prawami natury, współczesne koncepcje wskazują, że reguły stanowiące powszechny ład prawny

mają podstawę nie w prawie natury, ale we wzajemnych ludzkich uzgodnieniach, tzn. w publicznym

dialogu, komunikacji jednostek, które osiągają porozumienie i zgodę co do najważniejszych zasad

działania. Mają one społeczne i racjonalne pochodzenie.

Objaśnienie:

→ prawo natury: Ideą przyświecającą klasycznym koncepcją było odwołanie się do rozumowych praw, reguł

postępowania, praw → reguł rozumu. Prawa natury są regułami rozumu /wspólny element dla ludzi – rozum/.

/Każdy kto myśli, a myśli na podobnej zasadzie, dojdzie do tych praw natury/;

→ wzajemne ludzkie uzgodnienia;

tym co wiążę te tradycje, że normy moralne, instytucje polityczne, odnajdują swoją legitymizacje,

uzasadnienie, w swej zdolności do ochrony, pod pewnymi warunkami, zgody tych wszystkich wobec, których

mają zastosowanie.

→ zgadzamy się pod pewnymi warunkami na powszechne normy moralne i instytucje polityczne.

Pojęcie praw natury wskazywało na źródło możliwości osiągnięcia wzajemnej zgody /gdyby nie wszyscy

mieli rozum i gdyby nie umieli wszyscy dojść do tych samych norm, to nie wszyscy byliby w stanie się

porozumieć/. Prawo natury miało charakter rozmowy → we współczesnych koncpecjach odpowiednikiem

praw natury jest wzajemne uzgodnienia.

Etyka i kultura życia publicznego

10. 03. 2011r

Koncepcje kontraktualistyczne:

Najważniejszym celem koncepcji kontraktualistycznych było poszukiwanie źródła legitymizacji takich reguł

powszechnego ładu społecznego i ufundowanych na nich instytucji, które chroniłyby, zabezpieczały, zgodę

tych osób /obywateli/, których normy moralne, czy polityczne instytucje, miałyby dotyczyć jako z tejże zgody

wyrosły.

/mamy zgodę, która uzasadnia – celem instytucji jest aby było okej/;

Zasadnicza różnica między koncepcjami klasycznymi a współczesnymi leży w pytaniach jakie odpowiadały –

zakresowej zgody i jej obowiązywania.

Wprzódy bowiem pytano o:

a) o to jakie w ogóle jest pochodzenie władzy państwowej;

b) dlaczego, na jakiej podstawie, ludzie winni są posłuszeństwa owej władzy;

c) do jakiego stopnia ograniczenie władzy państwowej jest prawomocne.

Współczesne koncepcje kontraktualistyczne są zainteresowane artykulacją wzajemnego powiązania między

moralnością a wzajemną akceptowalnością norm – czy reguł postępowania, na których jako istoty racjonalne

skłonni jesteśmy się zgodzić. Kierując się tylko pozamoralnymi racjami.

/Pozamoralne racje: aby nie przyjmować pewnej etycznej wizji świata /szczególnych wartości/ tylko

zastanawiać się na jakie normy i reguły jesteśmy w stanie zgodzić się wszyscy, np. zasada wzajemności –

jesteśmy tak długo w stanie kooperować dopóki wszyscy będą postępować tak samo → przyjmować różne

wizje świata/;

Współczesne ujęcia:

a) w grę wchodzi kwestia różnorodności osób, które ową zgodę miałyby wyrazić;

b) różnorodności osób, których owa zgoda miałaby dotyczyć;

c) różnorodności osób, do których określone argumenty za i przeciw pewnej postaci zgody miałyby być

adresowane.

Andrzej Szahaj: pewnych koncepcji dobra nie przyjmować jako obowiązujących, ale wskazać to co można

przyjąć aby wszyscy je przyjęli.

−

Schemat teoretyczny koncepcji kontraktualistycznych:

Do koncepcji kontraktualistycznych, jak podkreśla Joan Hampton, znamienne są dwa momenty myślowe:

−

deskryptywny, w którym odpowiadamy sobie na pytanie kim są i jacy są Ci, którzy rozmaite obligacje

moralno prawne mają dotyczyć? /jacy są Ci ludzie?/;

−

preskryptywny, zalecający, czy wręcz nakazujący, odpowiednie normy tudzież reguły postępowania

w zależności od tego jaką odpowiedź uzyskamy na gruncie momentu deskryptywnego

Schemat trójelementowy:

2.

Mamy do czynienia ze stanem prespołecznym lub prepolitycznym.

Funkcje: znajduje się tutaj moment deskryptywny koncepcji: stanowi odpowiedź na pytanie:

Jacy są z natury ludzi? Pisano tutaj o stanie natury, przyrodzonym stanie natury – miały zawsze

charakter hipotetyczny a nie historyczny. Pod pojęciem stanu natury należy rozumieć

charakterystykę ludzi, która nie byłaby uwikłana w relacje społeczne → rozważano ludzi jako z

natury równych /można rzec, że pojęcie stanu natury /prepolitycznego jest pojęciem teoretycznym

związanym z myśleniem kontrfaktycznym → eksperyment myślowy/ Pytaniem na które odpowiedzią

jest opis stanu natury: Jaki jest człowiek na mocy swych istotowych określeń, zanim ulegnie

procesom socjalizacji.

Opis człowieka i wyprowadzenie konsekwencji z opisu.

Mając za zadanie wyciągnięcie pewnych typów preferencji jakimi ludzie się kierują i kierować będą.

/Teoria sprawiedliwości J. Rawls: ss. 24 – 25 → sprawdzić: zamiast opisywać stan natury powiada, że mamy

do czynienia z ludźmi za zasłoną wiedzy → nic oni nie wiedzą ani o relacjach natury ani o sobie samych.

Założenie Rawlsa:

- są rozumni: potrafią kooperować ze sobą;

- są racjonalni: gdy dysponują pewną ideę dobra/.

→ Hobbes: ludzie w stanie natury są sobie równi pod względem swoich władz umysłowych i władz

fizycznych /różnice fizyczne to pierdółka → ludzie mogą się łączyć i zniszczyć złe dresy!/ /LUDZIE CHCĄ

ŻYĆ!!!!!!!!!!/ → Hobbes daje podstawy myślenia utylitarystycznym.

Stan natury /jest stanem wolności/ jest pernamentnie potencjalnym stanem wojny → i o ile nie ma instytucji

prawnych, to ludzie robią co chcą /wolność /rozumiana fizycznie/ jest brakiem przeszkód do robienia co się

żywnie podoba/. W stanie natury człowiek człowiekowi jest wilkiem i żyje w TAKIM STRESIE, ŻE NIE

UMIAŁBY ŻYĆ!;

→ Locke: ludzie są na tyle wolni na ile są rozumni (?). Stan natury nie jest stanem wolny, ale jest stanem

potencjalnych możliwych konfliktów /które mogą przerodzić się w wojny/ → w stanie natury można

kooperować ale jest niepewny /wojna NIE jest pewna, tylko prawdopodobna/;

→ Rousseau: człowiek powinien wyjść z stanu natury /fazy trzeciej → fazy upadku: ludzie nakładają na

siebie różne ograniczenia/. Są istotami przed umową społeczną /premoralnymi/ przejście ze stanu natury do

stanu politycznego zmienia kondycje ludzką /stają się moralni/ - u Rousseau nie ma sumy dóbr /trzeba brać

zupełnie każdego aby prowadzić kalkulacje polityczne/;

Elementy koncepcji kontraktualistycznej:

−

Stan prespołeczny/prepolityczny /zasłona niewiedzy Rawlsa/;

−

Warunki możliwości zawiązania umowy społecznej;

−

Umowa społeczna i powstanie stanu państwowego.

Klasyczne odpowiedniki:

−

stan natury;

−

prawa natury;

−

umowa społeczna.

Etyka i kultura życia publicznego

17. 03. 2011r

Kontraktualizm

warunki zakładania umowy społecznej

Hobbes --> wszyscy są równi; są różnice, ale nie tak znaczne, aby nie można ich zniwelować poprzez pakt

słabszych

3 przyczyny waśni:

•

rywalizacja

•

nieufność

•

żądza sławy

Locke --> liberalizm

rozporządzanie swoimi majątkami i osobami

stan natury - ludzie znajdują się bez zwierzchnika posiadającego autorytet

Warunki zawiązania umowy społecznej

na jakie zasady, na jaką siłę, w oparciu o jakie priorytety ludzie mogli by się zgodzić?

charakterystyka stanu natury miała na celu wskazanie, czy przesłanki miały charkter moralny czy

pozamoralny

najczęściej na gruncie klasycznych koncepcji odwoływano się do tzw praw natury - ogólnych reguł

rozumowych dostępnych każdemu człowiekowi = istocie rozumnej, tym samym: wieczne i niezmienne.

ważne by rozróżnić prawo naturalne od praw natury (u Hobbesa 19)

uprawnienie przyrodzone (ius naturale wg Hobbesa) - wolność każdego do używania swej własnej mocy

wedle swojej własnej woli żeby cośtam cośtam

u Locka - celem umowy społecznej jest zgaszenie, rozwiązanie konfliktów.

(…)

u Hobbesa władca rozlicza się przed Bogiem

Locke:

Koncepcje kontraktualistyczne – c. d.:

1. Warunki możliwości zawiązania umowy społecznej i co z niej wynika – na podstawie Hobbesa,

Locke’a i Rousseau?

Lewiatan, rozdz. 13 (pkt. 6, 7, 8), rozdz. 14, pkt. 2 i 3 (określenie wolności naturalnej i uprawnienia): nawet

jeśli istnieją rożnice między ludźmi, to również istnieją sposoby, aby je zniwelować. W stanie natury wszyscy

są sobie równi – stąd koniecznie powstają konflikty. Życie wspólnotowe przynosi raczej cierpienie

jednostkom, niż przyjemność. W naturze człowieka istnieją trzy zarzewia konfliktu: a) rywalizacja, b)

potrzeba uznania, c) żądza posiadania dóbr. Wojną w stanie naturalnym nazywa się albo pewne akty, albo

stan przygotowania do tejże (stan wojny – stan niepewności co do tego, co może daną jednostkę spotkać).

Hobbes odwołuje się do definicji sprawiedliwości z Instytucji.

Wedle Rousseu człowiek w stanie natury nie może być istotą społeczną – nie może zatem walczyć o

uznanie siebie przez inne jednostki (tak, jak to widzi Hobbes – jest to potencjalne źródło permanentnej

wojny).

Locke, Drugi traktat o rządzie – do przeczytania:

•

pkt. 19 – stan natury i stan zupełnej wolności;

•

rozdział IV, pkt. 22 i 23 – czym jest wolność naturalna?,

Hayek – przejście z pozycji liberalnych na konserwatywne, katachreza,

Jaki są warunki zawiązania umowy społecznej wedle Locke’a? – paragraf 123. Jaki jest cel

zawiązania państwa? – zachowanie własności (m. in. samym sobą). Wolność u niego jest rozumiana

jako konsekwencja posiadania i dysponowania własności.

Etyka i kultura życia publicznego

31. 03. 2011r

Etyka dyskursu:

O koniecznych związkach między dyskursem moralnym, a prawnym by K. Cern & B. Wojciechowski, pod

red. prof. Zajadło w: Studia z filozofii prawa.

Relacje między tym co zakładamy jako osoby moralne, a tym co inni w dyskursie moralnym stosują.

→ Kontekst:

kategoria faktyczności – modyfikacja pojęcia zmysłowości /u Kanta/, odnosiło się do relacji czasowych i

przestrzennych wraz z pojęciem rozumu dawało podstawy poznania i praktycznego działania.

Heidegger: zmodyfikował pojęcie zmysłowości /faktyczność/ – wykorzystując badania nad metodologicznym

wykorzystaniem nauk o duchu w opozycji do kategorii wyjaśniania /nauki przyrodnicze/ nadał zmysłowości

szersze znaczenie → dodatkowo wskazywało przygodność, niekonieczność pewnych zjawisk /ludzkiej

egzystencji, instytucji społecznych i politycznych/.

Faktyczność stała się konstytutywnym określeniem człowieka będącego w świecie i konstytuującego świat

ze społecznego/etycznego punktu wyjścia.

Relacje między światem a człowiekiem są od tej pory zapośredniczone w języku.

Poprzez akty mowy działamy w świecie wg Austina.

Mowa – dyskurs – stanowi wspólne i nieodzowne medium komunikacji wszystkich ludzi zgodnie z nią

dokonuje się duża część ludzkiej interakcji /nasze rozumienie i interpretacja świata oraz konstytucja tego

świata/.

Teoria dyskursu ukierunkowana na problematykę możliwości rozwiązywania konfliktów bez użycia przemocy.

Roszczenie ważności – normatywne – powiadają jak należy postępować uwzględniają konsensualnie interes

wszystkich ich użytkowników. Zapośredniczają wzajemną zależność między językiem a światem

społecznym, która nie istnieje w relacji między językiem a światem obiektywnym.

Normy wzajemnie obowiązujące aby nie dochodziło do konfliktów → muszą być uznawane przez wszystkich

przedstawicieli dyskursu, muszą być uzasadnione /nie są to fakty, zatem samo ich istnienie nie jest okej/.

→ uzasadnienia poszukujemy w języku.

Przedstawiciele:

→ Habermas:

→ Karl-Otto Apel:

→ Robert Alexy:

Architektonika teorii dyskursu i jej Kantowskiego fundamenty:

W centrum zainteresowaniu znajduje się:

−

kwestia pokojowego rozwiązywania konfliktów /bez gwałtu autonomicznej, czyjejkolwiek, woli po

Kantowsku/;

→ Rozwiązywania ich na drodze racjonalnej argumentacji, podczas której obowiązująca jest siła

argumentów, a argument siły /siłę: społeczną, polityczną, a również fizyczną/;

Problem: uzasadnienia reguł racjonalnego posługiwania się argumentami.

Alexy: w odróżnieniu od innych propozycji filozoficzno – teoretycznych ma charakter normatywny,

rozstrzygnięcie kwestii uzasadnienia reguł dyskursu pozwala przejść do następnego zagadnienia, w

nawiązaniu do Habermasa, można sformułować: w jaki sposób faktyczny przymus jakiemu podlegamy,

moralnie/prawnie, może mieć charakter prawowitego obowiązywania?

/normy uważam za ważne, a nie stosuje ich ze strachu przed karą/.

→ Kiedy normy będą prawowite?

Powyższe gadu, gadu nawiązuje do Kanta – wszyscy trzej przyjmowali/przyjmują w punkcie wyjścia etyki

dyskursu transcendentalne coś co formułuje w transcendentalne uzasadnienie, zatem trza nam Kanta.

Kant:

Przedmiotem racjonalnego poznania filozofii praktycznej, czystej w znaczeniu wolnej od empirii, są prawa;

poznanie a priori.

Charakter materialnego, poznania a priorycznego – poznanie metafizycznego.

Dzisiaj nie uprawiają metafizyki, lecz filozofię transcendentalną, która ma charakter formalny, gdyż dotyczy

warunków możliwości, mówienia o powszechnie ważnych, czyli zobowiązujących prawach moralnych czy

prawnych, które pozwalałyby generować powszechnie ważne treści normatywne.

/bo posługują się narzędziami powstałymi po ustanowieniu paradygmatu językowego/.

Uprawiają pragmatykę transcendentalną, lub wychodzą z argumentów z jej gruntu.

Jednym z zadań teorii dyskursu jest transcendentalno – pragmatyczny /bo działa na języku/ uzasadnienie

reguł dyskursu /a nie jak u Kanta praw zasad i działania idei ludzkiej woli/ polega na pokazaniu, że

obowiązywanie określonych reguł jest warunkiem możliwości zawiązania się takiej komunikacji

międzyludzkiej, która wiedzie do osiągnięcia consensu.

Habermas odcina się z transcendentalnym ujęciem: trudno odróżnić argumenty logiczne od empirycznych

/stosuje logiki nieklasyczne, bo dedukcja niewiele daje/.

Rezygnacja z aktów mowy nie jest możliwa bez zanegowania tych form działania, które uznajemy za typowo

ludzkie, metodyczna postawa sceptyka nie jest możliwa bez komunikacji opartej o reguły.

Obowiązywanie reguł jest konstytutywne dla uzasadnienia racjonalnych aktów mowy (?).

Aspekt obiektywny – prawo praktycznego /ujęcie imperatywu kategorycznego/

Aspekt subiektywny – indywidualna maksyma działania /przedstawienie prawa moralnego/.

Ludzie nie są moralni, bo nie byliby wolni, są wolni więc sprawdzają swoje postępowanie w rozumie.

Element a priori – konieczna forma przedstawienia prawa moralnego, będącego tworem ogólnym.

Element syntetyczny – maksyma naszego postępowania, określone co do treści.

Kategorie wolności mają znaczenie obiektywne – to w jaki sposób odnoszą się do rzeczywistości ludzkich

motywów, rozumiemy tylko wychodząc od konkretnych sytuacji /w których uogólniamy maksymę i takie tam/.

Wola każdego człowieka ma charakter prawodawczy.

Imperatyw kategoryczny: w jaki sposób możliwe jest bezsporne sformułowanie sądu moralnego.

Na Kantowskich fundamentach umocowana jest teoria dyskursu:

−

Apel: podejmuje kwestie ostatecznego uzasadnienia prawa moralnego; zadanie podjęcia państwa

celu, które ze względu na narzędzia teoretyczne, uważa za metafizyczną prefiguracje a priori

idealnej wspólnoty komunikacyjnej. Apel rozwija etykę odpowiedzialności, głównie w wymiarze

globalnym, tzw. uniwersalną makroetykę współodpowiedzialności.

Wymiar ten kontrastuje z etyką funkcjonującą w wymiarach od małych grup społecznych, aż po

szczebel narodowy /zwaną przez niego mikroetyką/.

−

Alexy: stoi na stanowisku, że dyskurs prawniczy jest szczególnych rodzajem dyskursu praktycznego

stara się wskazać na normatywny trzon dyskursu prawniczego, argumentacja: niepozytywistyczna

koncepcja prawa musi opierać się na co najmniej rudymentalnie nierelatywistycznej etyce, w tym

celu prawo musi być falsyfikowane moralnie, a kryteriami oceny czy norma prawna jest poprawna

moralnie, są reguły i zasady etyki dyskursu.

−

Habermas: podejmuje kwestię wzajemnej równowagi pomiędzy moralną autonomią, a

suwerennością ludu, wyrażaną poprzez media prawa pozytywnego – chce wskazać „trzecią drogę”

uzasadniania praw – chce wskazać, że te dwa pojęcia mogą się wzajemnie zakładać, aby żadne nie

brało góry nad drugim /prawo wspólnoty do praw jednostki/.

→ Transcendentalno – pragmatyczne /uniwersalno – pragmatyczne u Habermasa/ uzasadnienie etyki

dyskursu:

Uzasadniana jest ta teza, która cieszy się powszechnym uznaniem ze strony swoich adresatów, to

podzielane wspólnie przez trójcę świętą przekonanie, wynika z możliwości roszczenia do uniwersalnej

ważności danej normy – implikuje ona możliwość powszechnego zastosowania, w rezultacie obiektywność

kantowskiej kategorii wolności zostaje zastąpiona przez a priori faktyczności realnej wspólnoty

komunikacyjnej, tzn. od socjokulturowej formy życia, przez a prioryczne założenie, iż wszyscy jesteśmy

zanurzeni w określonych i historycznie ukształtowanych światach życia, fundujących masywne konteksty

zrozumiałości naszej egzystencji.

Należy uwzględnić założenie Gadamerowskich przedsądów.

Etyka i kultura życia publicznego

07. 04. 2011r

Regulatywna idea osiągalności konsensu przez wszystkich zainteresowanych, jej aproksymacyjność – na

niej opiera się interpretacja zdatności do bycia prawem na gruncie intersubiektywnej.

Dwie zasady Habermasa (w nawiązaniu do dwóch zasad Kanta):

•

do momentu a priori, który wskazuje na formę tego, co wysuwa roszczenie co do bycia prawem –

formalne principium uniwiersalizacji (U; jest to zasada moralna – wymiar powszechnego

prawodawstwa): „każda ważna norma musi spełnić warunek U: konsekwencje i skutki uboczne,

które każdorazowo (prawdopodobnie) wynikają z jej powszechnego zastosowania dla zaspokojenia

interesów każdej jednostki, mogą zostać zaakceptowane przez wszystkich zainteresowanych (a

konsekwencje preferowane od znanych alternatywnych możliwości regulacji).

•

moment syntetyczny – zasada etyki dyskursu (B) zakładająca uzasadnialność zasady U (cel tej

zasady – poszukiwanie pojęcia autonomiczności, która jest podstawą autonomiczności moralnej):

„Zgodnie z etyką dyskursu tylko wtedy norma może rościć sobie pretensje do ważności, kiedy

wszyscy spośród możliwych wszystkich zainteresowanych jako uczestnicy praktycznego dyskursu i

osiągną (względnie osiągnąć mogą) zgodę co do tego, iż ta norma jest ważna”. Gwarant

bezstronność rozstrzygnięć normatywnych (zasada etyki dyskursu zawiera ideę bezstronności) –

warunek konieczny racjonalnego dojścia do porozumienia.

Zakładanie tych reguł jest fundamentalne dla sensowności i efektywności aktów komunikacji. Kto

argumentuje, ten implicite uznaje wszystkie roszczenia wszystkich uczestników wspólnoty komunikacyjnej,

które mogą zostać uzasadnione przez rozumne argumenty, i zobowiązuje się również do tego, aby

usprawiedliwić wszystkie własne roszczenie przez przedstawienie argumentów.

Monologiczny rozum u Rawlsa, a dialogiczny – u Habermasa.

Apel (odpowiednik imperatywu kategorycznego): „działaj zawsze tak, jak gdybyś był członkiem idealnej

wspólnoty komunikacyjnej” (działania powinienen uzasadniać?). W każdej komunikacji możliwe jest dojście

do porozumienia. Wspólnota komunikacyjna – to idea regulatywna.

Idealne warunki komunikacji generowane przez reguły dyskursu:

1. Kontrafaktycznie zakładane reguły posiadają idealny charakter – nie występują w rzeczywistości.

Mogą one pełnić funkcję krytyczną, także – aproksymacja idealnej sytuacji ufundowanej na

idealnych zasadach jest możliwa. Habermas – każda zgoda, którą uzyskujemy, jest zawsze

tymczasowa, obowiązywanie ani prawdziwych, ani fałszywych norm płynie ze zgody faktycznych

ludzi – może zdarzyć się tak, że zechcą ją zmienić, jeśli znajdą dobre argumenty.

2. Aleksego uzasadnienie principium uniwersalizacji, iż jest ono implikowane przez reguły ogólnego

dyskursu praktycznego (a dla niego jest to przyczynek do sformułowania kodeksu rozumu

praktycznego; stanowią konieczne założenia racjonalnej argumentacji praktycznej).

3. Reguły ogólnego dyskursu praktycznego dzielą się na: a) reguły podstawowe, które odnoszą się do

reguł logicznych (w ujęciu klasycznym i deontycznym) mających nadto zastosowanie również do

twierdzeń normatywnych, albo do szczerości wypowiedzi, która jest konstytutywna dla wszelkiego

komunikowania się (jej brak jest destruktywny dla wszelkich typów kooperacji), albo do

konsekwentnego sposobu używania wyrażeń przez jednego rozmówcę, albo do wspólnego

(wspólnie i konsekwentnie ustalonego) użycia wyrażeń przez różnych rozmówców, b) reguły

racjonalności, tj. ogólna reguła uzasadnienia oraz skorelowane z nią reguły uzasadniające –

racjonalnie działa ten, który uzasadnia (względnie uzasadnia, dlaczego nie może uzasadnić),

(jeszcze jedna reguła), wolność dyskursu od wszelkiego przymusu, równość pozycji każdego

uczestnika dyskursu, c) reguły alokacji ciężaru argumentów, które mają zabezpieczyć dyskurs

zarówno przed zapędzeniem go w kozi róg poprzez metodyczne i nieustępliwe ponawianie pytania:

„Dlaczego?”, jak i przez polilogicznym mówieniem czegokolwiek, albowiem każdy może zabrać głos

w dowolnej sprawie.

Patrz: zasada Malinowskiego

Etyka i kultura życia publicznego

28. 04. 2011r

Habermas broni się przed zarzutami Alexy’ego. Wskazane przez Alexy’ego reguły 1-3 można

interpretować przez pryzmat sztuki retorycznej Arystotelesa i tak:

Reguła 1 – jako reguły lokujące się na poziomie logicznym, czyli określającym formą poziom argumentacji

gwarantującej poprawność osiąganych wniosków – reguły logiczno-semantyczne języka, które jednakże nie

posiadają żadnej zawartości etycznej.

Reguła 2 – jako reguły lokujące się na poziomie dialektycznym – wskazuje na zastosowanie procedur

podczas argumentacji, dzięki którym w przedstawionej przez dysputantów spornej sprawie, zostaje on tak

uporządkowany, że ów porządek umożliwia ich kolejne testowanie argumentami.

„Znajduje się tu pragmatyczne założenie szczególnej formy interpretacji mianowicie, wszystko to, co

jest konieczne dla założonego i kooperatywnego poszukiwania prawdy zorganizowanej na sposób

konkurencji” (konkurencyjność argumentów, mamy też tu ogólne reguły kompetencji, uznania poczytalności

uczestników, porządków tematów oraz uczestnictwa.

Tu są etyczne i istotne komponenty reguł dyskursu jak, np. wzajemne uznanie uczestników

dyskursu, np. poprzez dopuszczenie kogoś do głosu. A że ma on charakter konkurencji jest on porządkiem

postmetafizycznym, gdyż na gruncie etyki poddajemy krytyce.

Reguła 3 – jako reguły lokujące się na retorycznym poziomie – określające proces i przebieg argumentacji.

muszą się one wykazać możliwością generowania takich struktur wypowiedzi, które będą odporne na

rozmaite kwestie, przemoc czy nierówności, czyli takich które są formą komunikacji, która adekwatnie

aproksymuje idealne warunki

Patos – nie wszystko co robimy jest równie ważne. Wskazanie co zasługuje na szczególne rozpatrzenie. A

Arystotelesa – wskazanie również na charakter osób, których dane sprawy dotyczą. Alokacja ciężaru

wypowiedzi – współczesne ujęciu patosu.

Takie same warunki (w dyskursie) dla wszystkich. W przekonaniu Habermasa – reguły, o których pisze

ALexy nie mają charakteru konwencji, lecz rzeczywiście są warunkami koniecznymi dyskursu. To zaś

oznacza, że trzeba je uznać jako zaledwie formę, do której zostały milcząco przyjęte, a intuicyjnie

znane założenia pragmatyczne.

Z tego właśnie punktu Habermas stwierdza, że ostały przyjęte konieczne założenia do wyprowadzenia

habermasowskiej wersji pryncypium uniwersalizacji [U]. Jest ono pryncypium moralnym będącym

jednocześnie reguła argumentacji stanowiącą równocześnie część logiki praktycznego dyskursu. Według

Habermasa w jego teorii jest ono uzupełnieniem zasady etyki dyskursu [d], która wyraża (???), lecz nie

stanowi części logiki uzasadnień.

C: Ostatecznie uzasadnienie reguł dyskursu

Apel – wskazuje na formalno-proceduralne ostatecznie uzasadnienie reguł dyskursu z jednej strony,

a z drugiej na uzasadnienie konsensualno-komunikacyjnie osiąganych treściowo norm, które są

zawsze już odniesione do pewnej społeczno-historycznie określonej wspólnoty komunikacyjnej.

Podkreślić trzeba iż normy drugiego stopnia są jeszcze odróżnialne od samych materialnych (a więc

odnoszących się do konkretnych sytuacji) norm wskazywanych przez etyczne dyskursy, albowiem to

o ich uzasadnienie tutaj chodzi. Innymi słowy – normy drugiego stopnia dotyczą normatywnej

aproksymacji i w tym sensie uzasadnienie norm uniwersalnych do pewnej społeczno i kulturowych

określonych światów życia.

Etyka i kultura życia publicznego

05. 05. 2011r

Apel:

•

B – cel: uzasadnienie odniesienia konsensualno-komunikacyjnie osiąganych norm roszczących

sobie pretensje do uniwersalnej ważności w historycznie określonych kontekstach społeczno-

kulturowych.

Transformacja faktu rozumu do postaci normatywno-teleologicznego miernika do rekonstrukcji dziejów

historii i społeczeństw ludzkich.

Etyka dyskursu jako punkt wyjścia dla etyki odpowiedzialności.

Roszczenia do uniwersalności muszą być zrozumiałe i aplikowalne w danym okresie historycznym (nie

można zatem postulować norm niewykonalnych w danym momencie historycznym).

Idealna wspólnota komunikacyjna jako kontrafaktyczny postulat – swego rodzaju idea regulatywna rozumu

praktycznego, wobec której pewne umowy wspólnotowe stanowią jej aproksymację.

Moralny postęp – postępująca aproksymacja reguł dyskursu.

Niwelowanie normatywnych różnic na gruncie faktyczności przez intensyfikację i zakładanie działalności

komunikowania się.

Charakter postnowoczesności – zerwanie z konwencjonalnością na rzecz czynników rozumowych, które

jednakże mają tę wadę, że dla niektórych stanowią słabą motywację (ta zaś – z uwagi na abstrakcyjność

tychże – nie każdy potrafi przełożyć abstrakcyjne czyniki rozumowe na swój świat życia).

Z zasady dyskursu można wywieść zasadę demokracji, która gwarantuje konsens między dwoma typami

autonomii.

Dwie sfery: a) prawa pozytywnego, b) moralności.

Proceduralny charakter rekonstrukcji prawa...

Idea patriotyzmu konstytucyjnego.

System edukacyjny jako sposób zachowania etyki opartej na pamięci zbiorowej – w Europie pewne

twierdzenie są oczywiste – z uwagi na doświadczenia IIWŚ; tym niemniej przyszłe pokolenie mogą –

słusznie – zażądać uzasadnienia tych twierdzeń lub je bezmyślnie zanegować.

Aleksy – związki między moralnością a prawem: a) mogą mieć charakter klasyfikujący – moralność stanowi

kryterium uznania danej normy za ważną (co jest obowiązującym wszystkich prawem?), b) kwalifikujący –

moralność stanowi kryterium wskazywania wadliwych regulacji prawnych (prawo, które jest wadliwe, ale nie

można wyrwać się spod jego jurysdykcji – nie zawsze wady moralne prawa negują jego ważność).

Formuła Radbrucha – niesprawiedliwość, która dotyka najbardziej fundamentalnych spraw.

Dwa charatery prawa według Aleksego: a) rzeczowa, b) formalno-idealna.

Aleksy używa etyki dyskursu do uzasadnienia praw człowieka.

Przesłanki, zastosowanie etyki dyskursu; analogie między Kantem, Aleksym (rozum praktyczny),

zasady dyskursu – najważniejsze tropy.

Etyka dyskursu Apple'a - składa się z dwóch stopni:

a. A ma za zadanie transcendentalno - pragmatycznie uzasadnid możliwośd generowania zasad

dyskursu

b. B ma za zadanie uzasadnienie odniesienia konsuensualno - komunikacyjnie osiąganych norm

roszczących sobie pretensje do uniwersalnej ważności w historycznie określonych kontekstach

społeczno - kulturowych

Moralny postęp u Apple'a - coraz większe przybliżanie reguł dyskursu (społeczeostwu - chodzi o to,

żeby reguły i praktyka społeczna szły razem, a nie każdy swoje).

Wg Aleksego związki między moralnością, a prawem są dwojakie: klasyfikujące - moralnośd stanowi

kryterium uznania danej normy za ważną lub kwalifikujące - moralnośd stanowi kryterium

wskazywania wadliwych regulacji prawnych.

Nie zawsze wady moralne prawa przekreślają jego ważność.

Etyka i kultura życia publicznego

12. 05. 2011r

Utylitaryzm klasyczny i nieklasyczny.

Społeczeństwo obywatelskie w ujęciu ekonomicznym i politycznym, rozum i przestrzeń publiczna, idea

patriotyzmu konstytucyjnego.

Społeczna – publiczna – polityczna.

Społeczeństwo obywatelskie:

1. Społeczeństwo obywatelskie może rozwiniąć się w warunkach jednorodnego ładu publiczno-

cywilnego (społeczeństwo cywilne odnosi się do obywateli rozumianych przede wszystkim w

kontekście politycznym). W państwie takim jednostka taka pozostaje członkiem dwóch społeczności

– rodzinnej i obywatelskiej, z których każda rządzi się własną zasadą. Jako członkowie rodziny

kierujemy się partykularnym altruizmem moralnej cnoty, troszcząc się wyłącznie o naszych bliskich.

Zasada druga – powszechnego egoizmu – kieruje się obywatel, dabający o własne potrzeby,

interesy i cele.

2. Obywatel ekonomiczny u Hegla (burgeois – poziom ekonomiczny, poziom dusigrosza, poziom

powszecnego egoizmu; citoyen – poziom polityczny, myślenie w kategoriach uniwersalnych): a) ten,

kto dla utrzymania swej egzystencji, uczestniczy w systemie potrzeb wszystkich członków, na

gruncie których buduje się systemy realizacji tych potrzeb - gospodarkę), b) modus działania –

wzajemna wymiana dóbr, towarów i usług zapośredniczona w pieniądzu, podstawą tej wymiany jest

konieczność utrzymania się przy życiu (obupólne wykorzystanie potrzeb innych gwoli zrealizowania

własnego celu – realizacja celu zależy od innych osób; to zaś powoduje usamodzielnianie się

środków – instrument staje się celem). Sfera, w której każdy działa w dobrze pojętym interesie

własnym. System ten działa w zgodzie z prawem, respektując interesy konsumentów i producentów.

Własność prywatna jest warunkiem koniecznym społeczeństwa obywatelskiego. We własności u

Hegla przejawia się: a) istnienie osobowej wolności, która zaskarbia respekt wśród innych jednostek

(dlaczego wolność innych jest bardziej dobitnych u jednych?). Patrz: Hegel, 49. Osoby są równe co

do źródła własności. Heglowi chodzi o równość praw – równość możliwości, a nie faktyczną równość

(w szczegółowości można się różnicować w sposób niesprawiedliwy. Społeczeństwo obywatelskie

nie jest przypadkową zbieraniną groszorobów.

3. Refleksja polityczna to refleksja nad zasadami dystrybucji środków do zaspokojenia potrzeb. Citoyen

Posiadanie – użytkowanie – własność.

Etyka i kultura życia publicznego

19. 05. 2011r

W sensie politycznym obywatelem jest:

→ ten kto uczestniczy w samoorganizacji ludu, który nadał sobie polityczny sposób istnienia; jeśli obywatel

zastał formę gotową to wpływa na nią angażując się w działania polityczne.

Jest on wówczas nie tylko członkiem społeczności lecz integralną częścią organizmu politycznego, a jego

wola elementem które wpływa na wolę organizmu i suwerennych działaniach;

Zadaniem państwa jako ciała politycznego jest bycie taką [str 19]: formą zrzeszenia, która by broniła i

chroniła całą siłą wspólną osobę i dobra każdego członka, i przy której każdy łączac się z innymi słuchałby

tylko siebie i pozostał wolny.

Chodzi o obronę przed wrogami zewnętrznymi i współobywatelami;

Odpowiedzialność:

→ skala mikro: codzienne opowiadanie sobie o różnych politycznych rzeczach /również zainteresowanie

własnym „podwórkiem”;/;

Hegel:

Powszechny etos społeczeństwa jako wyraz powszechny ludu, posiada przewagę nad partykularnym

interesem jednostek.

Społeczeństwo obywatelskie: musi ochraniać jednostkę, bronić praw jednostki /i na odwrót jednostka bronić

społeczeństwa/;

Społeczeństwo obywatelskie ujęcie ekonomiczne:

Przestrzeń publiczna: jest sferą w której człowiek zaistnieć może potencjalnie dla wszystkich ludzi, nie tylko

dla tych dla których przebywamy jako osoby prywatne;

H. Arendt kondycja ludzka: pojęcie tego co publiczne:

a) str. 56: Jako to co może być widziane i słyszane przez każdego i ma najszerszy krąg odbiorców. Zjawisko,

to co widziane i słyszane konstytuuje rzeczywistość.

Sfera publiczna ujmowana jest przez pryzmat funkcji: ujawniania, wydobywania na światło dzienne rzeczy

/aby mogły zaistnieć dla innych/ spraw, problemów, które dzięki temu wpływa na inne osoby.

b) str 59: Jako sam świat o tyle, o ile jest wspólny nam wszystkim i różny od posiadanego w nim, przez nas,

prywatnego miejsca.

Jako świat wytworów ludzkich /nie tylko materialne/, które nas łączą, ale też rozdzielają. Sfera publiczna to,

to co stanowi nasz wytwór poprzez, który wzajemnie na siebie oddziałujemy. Gwarancją sfery publicznej,

miernikiem stopnia jej rzeczywistości: jest wspólne odnoszenie się do tego samego przedmiotu.

Publicznie jesteśmy kimś innym niż indywidualnie /teatr masek, gęby/ w społeczności przyjmujemy jakąś

gębę.

Rola społeczna /socjologia, psychologia, filozofia → trzy różne pojęcia/: przekonania, poglądy, interakcje;

Pozycja społeczna: wyznaczają je obowiązki i uprawnienia, określające nasze relacje z innymi.

Do konstytutywnych jakości przestrzeni publicznych należy to: 1) jest otwarta; 2) to co się w niej dzieje jest

jawne; W rzeczy samej przypomina ona scenę teatralną, publiczne – dostępne dla każdego, występujący

mogą wrócić na widownię i dać miejsce innym.

W warunkach demokratycznej wolności słowa nie zamyka się przed nikim, ten co chce coś ujawnić/nagłośnić

powinien spełniać kryteria etyczne.

Opinia publiczna w przestrzeni publicznej: pojęcie opinii publicznej jest nowe XX wieczne;

Sartori Teoria demokracji: wyrażenie stworzono przed rewolucją francuską /poprzedzało ją vox populi, wola

powszechna Rousseau/;

Termin opinia publiczna nawiązuje do rozróżnienia na doksę a episteme:

opinia publiczna = doxa /coś co może być trafne, ale nie musi/ → w kontekście doksy można zadać pytanie:

czym jest to co nam wspólne, wobec czego doksę głosimy? Jedno z ujęć:

−

opinia publiczna to reakcja zbiorowości ludzkich na działania polityczne jako wyrażany publicznie

stan świadomości owej zbiorowości;

−

opinia publiczna odwołuje do społeczeności, bądź wielości społeczności, której rozproszone stany

umysłu, opinie, wchodzą ze sobą w we wzajemne oddziaływania z natłokiem informacji dotyczących

stanu res publica /Sartori/.

Opinia publiczna odnosi się do państwa, bądź innego tworu politycznego, zasady funkcjonowania państwa,

tudzież instytucji/urzędników. Upublicznienie: ujawnienie tego co dla naszego życia wspólnego jest

najważniejsze; oddziaływanie, które może nas łączyć lub dzielić.

twoja stara to dolcze gabana.

Pojęcie opinii publicznej jest szersze od pojęcia opinii społecznej /przedmiot opinii społecznej: to co w sferze

ekonomiczno-gospodarczej/; kwestie gospodarcze tylko w sferze prywatnej i społecznej, ale również, może,

być polityczna ergo przechodzi do opinii publicznej /opinia społeczna zawiera się w opinii publicznej/;

/opinia publiczna: irracjonalna, nie jest zatem synonimem rozumu publicznego/;

Wojna każdego z każdym, to wojna na opinie.

Sartori: lud musi być suwerenny, ale suweren który nie ma nic do powiedzenia, nie mający własnych opinii,

po prostu tylko zatwierdza jest suwerenem niczego.

Opinie publiczną należy rozumieć jako:

nieustający proces kształtowania się sądów na temat owej rzeczy publicznej, które o tyle wyrażają,

nieustannie, głos suwerena, o ile może on swe sądy kształtować swobodnie, tzn. nie pada ofiarą przemocy.

Etyka i kultura życia publicznego

26. 05. 2011r

Opinia publiczna:

Kiedy opinia publiczna jest swobodna /głosem suwerena a nie tyrana/:

rządy w danym organizmie politycznym oparte są na przyzwoleniu opinii publicznej – przyzwolenie zakłada

co najmniej:

a) konsens wyborczy uzyskany w toku demokratycznie przeprowadzonych wyborów – chodzi aby rzad był

wrażliwy na opinię publiczną częściej niż raz na 4. lata; konsens wyborczy stanowi warunek konieczny ale

nie wystarczający rządów opinii publicznej.

Sam proces wyborów nie mówi jeszcze o swobodnej opinii publicznej /warunek nie jest wystarczający/;

Konsens: interesuje nas konsens czynny /wyrażający aprobatę/, a nie bierny oznaczający tylko akceptację.

Różnica między aprobatą /czynna zgoda – trzeba uzasadnienić wyboru/: obowiązywanie; a akceptacją

/bierna zgoda – tak, nie bez uzasadnienia/: faktyczność

konsens czynny /aprobata/ odnosi się do 3. kwestii:

→ wartości ostateczne

→ reguł gry /procedur rządzenia/

→ konkretnych propozycji politycznych /liberalne, republikańskie/

b) Gdyby konsens co do wartości ostatecznych miał miejsce mielibyśmy do czynienia z homogeniczną

kulturą polityczną. /Kultura nie w szerokim rozumieniu definicji kultury, kultura polityczna to podstawowe

wartości/zasady na które przystajemy, stanowiące tło sformułowań na które w dyskursie możemy się

zgodzić/.

Musielibyśmy się zgadzać do ostatecznych wartości politycznych: wolność /słowa, wyznawania

światopoglądu/ → nie ma zgody co do wartości ostatecznych /wartości mogą konkurować/; Konsens przy

wartościach ostatecznych zdarza się niemal nigdy /może w ramach jednej partii, ale w konkurencyjnych

partiach do tego nie powinno nawet dojść/;

Im mniejsze rozbieżności to byłoby to sprzyjające dla rządów opinii publicznej /nie może to być jednak

rozstrzygające/ - czy homogeniczność polityczna byłaby w ogóle pożądana?

b2) konsens jest warunkiem koniecznym rządów opinii publicznej: jeśli nie ma jedności co do reguł gry –

wojna domowa może pukać do drzwi! Musimy mieć zgodę, że władza jest prawomocna – gwarantuje

przestrzeń dla b3);

b3) konsens w znaczeniu możliwości jego zmiany, przekształcania i dochodzenia do niego /jest dynamiczny/.

Pluralistyczny konsens da się pogodzić z dobrem państwa: swobodnie wyrażana opinia publiczna powinna

być krytyczna i dynamiczna /nie może wyrażać się tylko raz na 4 lata/ → opinia publiczna jest w ciągłym

stawaniu się → wszelkie statyczne ujęcie swobodnej opinii publicznej jest złe – nie może być stabilizacji;

Opinia publiczna jest nieustającym procesem dochodzenia do konsensu – i nieustanna konfrontacja

przeciwnych sądów.

Przy swobodnej opinii publicznej chodzi o możliwość zmian /zgody/, w ten sposób rozumiana opinia

publiczna res publica może być wspólnym obiektem troski i wspólnym dziełem.

Gdybyśmy tylko akceptowali – byłby to twór troski, ale nie dzieło.

Narządy którymi artykułuje się swobodną opinią publiczną:

→ Rozróżnienia: opinia publiczna może być

→ uformowana przez lud → opinia ta jest pochodną policentrycznego /zdecentralizowanego/ ukształtowania

środków przekazu i ich konkurencyjnego oddziaływania, tzn. środki przekazu informacji muszą ze sobą

konkurować; rozmaite źródła tworzenia się opinii publicznej muszą mieć rzeczywisty wpływ na wybór tych

środków i dostęp do nich, źródła to:

−

osoby dobrze poinformowane, będące przywódcami opinii publicznej na szczeblu lokalnym /w

rodzinie, u znajomych, w wiosce, w środowisku w którym się obracamy/;

−

grupy ideowe, które pojawiają się w ośrodkach edukacyjnych, tudzież grupy pojawiające się w

środkach masowego przekazu /grupy odniesienia – środowiska naukowe, akademickie, lekarskie,

itp./

−

elity polityczne;

−

elity gospodarcze;

/model od dołu do góry – na szczycie są elity gospodarcze /są najbogatsze//;

źródła implikują dwie kwestie:

→ środki przekazu konkurują ze sobą, sprawdzając informacje między sobą /to jest fajne! Mam możliwość

zobaczenia dwóch stron i wyciągnąć własne wnioski/;

→ wytwarzanie opinii publicznej jest poziomem – konkurują ze sobą na tym samym poziomie /opinia nie

spływa od partii/;

Pluralizm mediów != równość mediów → maksymalizacja równości, maksymalizuje chaos informacyjny i nie

zostawia miejsca na dyskusje /im więcej osób dyskutuje, tym mniej dyskusji i robi się chaos/;

→ rozpowszechniona u ludu /wtórnie upubliczniona/ →mamy do czynienia z unicentrycznym systemem

tworzenia opinii publicznej: źródła generowania opinii publicznej zostają zhierarchizowane.

Taka sytuacja jest charakterystyczna dla systemów totalitarnych, które są zamknięte na wszelkie informacje i

opinie z zewnątrz, które opinie z zewnątrz nie tylko podważają jedyną prawdę, ale tworzą kłamstwo; systemy

unicentrycznej propagandy są w stanie spowodować duże zuniformizowanie poglądów wśród ludzi.

Dla unicentrycznych systemów tworzenia opinii publicznej przekształca się wszelkie agendy socjalizujące w

agendy indoktrynująca od masowego zaangażowania się w słuszną sprawę i przynależność partyjną

członków rodzin, sąsiadów; władza zostaje przekazana rozmaitym aparatyczkom w różnych instytucjach.

Źródła etyczności w unicentrycznie kształtowanych opinii publicznej zostaje wymiecione z rzeczywistości i

zepchnięte do różnego rodzaju niż. Moralność karłowacieje, albowiem nie tylko nie można postępować w

zgodzie z własnym osądem, ale nie jest się w ogóle władnym władzą sądzenia /praktyczną/ - rozróżniać i

uzasadniać co dobre, a co złe.

/konfrontacja poglądów z innymi to dojście do moralność/;

General & strong public opinion

Opinia publiczna to nieustający proces kształtowania się sądów na dany temat.

W jaki sposób opinia publiczna jest swobodna, głosem suwerena?

Jest swobodna, gdy rządy są oparte na jej przyzwoleniu, które zakłada dla rządów ze strony

opinii: a) konsens wyborczy uzyskany w toku demokratycznie przeprowadzonych wyborów (rząd

musi być wrażliwy na opinię publiczną częściej, niż „raz na cztery lata”) – warunek konieczny

rządów opinii publicznej (rząd musi być wybrany demokratycznie, ale to jeszcze nie znaczy, że

opinia pubiczna swobodnie się kształtuje; czy wybór opinii publicznej jest wyborem

demokratycznym sensu stricte?), b) konsens czynny oznaczający udział, aprobatę opinii publicznej

(konsens bierny oznacza tylko akceptację; akceptacja – bierna zgoda, sfera obowiązywania;

aprobata – czynna zgoda, sfera faktyczności), konsens czynny odnosi się do trzech kwestii –

wartości ostatecznych, reguł gry (procedur rządzenia), konkretnych propozycji politycznych.

Konsens co do wartości ostatecznych (np. wolność) – homogeniczna kultura polityczna (kultura

polityczna zawiera podstawowe wartości i zasady, na które członkowie danej społeczności przystają

w ramach autorefleksji, działania komunikacyjnego). Im mniejsze rozbieżności, tym łatwiej rządzić

opinii publicznej (czy pożądana jest homogeniczność polityczna?). Konsens co do reguł gry –

bliskość rewolucji, gdy brak tego typu konsensu (konsens co do legitymizacji władzy). Ostatni typ

konsensu – właściwy przedmiot opinii publicznej jako opinii publicznej, który powinien być cały

czas dynamiczny.

Pluralistyczny konsens sprzyja dobremu państwu. Opinia publiczna to „byt, który się staje”

– nie warto jej stabilizować. „Narządy” artykulacji opinii publicznej: a) opinia publiczna może

uformowana przez lud (jest pochodną policentrycznego, zdecentralizowanego ukształtowania

środków przekazu i ich konkurencyjnego oddziaływania, tzn. środki przekazu informacji muszą ze

sobą konkurować. Ta konkurencja oznacza, że źródła tworzenia opinii publicznej muszą mieć

rzeczywisty wpływ. Źródła: a) osoby dobrze poinformowane, będące przywódcami opinii

publicznej na szczeblu lokalnym, np. w rodzinie, pośród znajomych, itd., b) grupy ideowe, które

pojawiają się w ośrodkach edukacyjnych, c) grupy pojawiajace się mass media, tzw. grupy

odniesienia, d) elity polityczne i gospodarcze) lub rozpowszechniona pośród ludu (wtórnie

upublicziona). Źródła formujące opinie: a) środki przekazu konkurują ze sobą, korygując i

uzupełniając obraz informacji, b) wytwarzenie opinii publicznej jest poziome – konukurują ze sobą

na tych samych zasadach (pluralizm mediów to nie to samo, co równość mediów). Wtórnie

upubliczniona opinia publiczna Unicentryczny system tworzenia opinii: źródła tworzenia opinii

zostają zhierarchizowane (właściwe dla systemów totalitarnych, które są zamknięte na informacje z

zewnątrz, które podważają jedyną prawdę i uniemożliwiają totalne kłamstwo). Systemy

unicentrycznej propagandy są w stanie spowodować duże zuniformizowanie opinii publicznej. Dla

takich systemów tworzenia opinii publicznej przekształca się agendy socjalizujące w agendy

ideologiczne (od najwcześniejszych lat wpajająca pewną wizję). Władza przechodzi w ręce osób

związanych z partią rządzącą. Źródło etyczności (wzajemna uznawanie roszczeń szczegółowych)

zostaje wymiecione z rzeczywistości i zepchnięte do różnego rodzaju nisz (moralność karłowacieje

– nie tylko nie można postępować w sposób zgodny z własnym osąd, ale nie jest się władnym

posługiwać się praktyczną władzą sądzenia) – ponieważ nie mam z kim konfrontować swoich

poglądów.

General and strong public opinion. rozum publiczny.

Etyka i kultura życia publicznego

02. 06. 2011r

General public sphere – niezinstytucjonalizowanych uczestników życia publicznego, obywatele i

stworzyszenia danego organizmu politycznego.

Strong public sphere – zinstytucjonallizowany aparat lub jego element władzy organizmu politycznego.

Faktyczne zastosowanie strong pubic sphere – większe organizmy polityczne, np. UE.

Źródło legitymizacji UE – już raczej general public sphere, a nie poziom rządowy (ta zmiana może rodzić

nierówność udziału we władzy, np. liczność obywateli Luksemburga, a Hiszpanii)!

VII program ramowy UE – projekt CIDEL (badania opinii publicznej – przedmiot badań; jego szefem był J. E.

Fossum – ten jest członkiem ARENA), w ramach tego projektu stworzono trzy modele UE – jak te trzy

modele funkcjonują?:

•

I model sfery publicznej jako problem-solving entity. Odnosi się do częściowej sfery publicznej

opartej o słabe isntytucjonalne i konstytucjonalne wsparcie. Stąd brak w modelu refleksji nad

demokratyzacją, struktur demokratycznych. Strategia 2020 – sprawdź (jak zaradzić bezrobociu,

itd.). Chodzi tutaj o efektywność działań – zdanie general public nie jest potrzebne. Weber –

strategia utylitarystyczna wcale nie jest długofalowa.

•

II model sfery pubicznej – value-based community. Wspólne obywatelstwo europejskie – istnienie

wspólnych czynników kuturowych – pewna wspólna tożsamość jako obywatelstwo UE – podzielany

wspólny sens wspólnóty, którą jest UE (głównie wartości prepolityczne). Musi być oparta na general

public sphere. Tutaj są problemy legitymizacji władzy.

•

III model sfery publiczny – rights-base union. UE oparta na prawach-zasadach. Musi mieć poparcie

zarówno general i strong public sphere. Silna reprezentacja obywatelska i accountability –

specyficznie rozumiana odpowiedzialność urzędnicza (jako obliczalność – urzędnik jest zdolny do

wzięcia pod uwagę innych?).

IV generacja praw cżłowieka (prawa socjalne), problem tożsamości europejskiej – niechęć zmiany

ustalonych stylów życia, czy można mówić o UE jako wspólnocie wartości (poszukiwanie kulturowych

podstaw, wypracowanie wspólnoty kulturowej przez wspólną edukację – tyle, że żadne państwo nie chce

stracić kontroli nad edukacją, która przecież konstytuuje tożsamość narodową! - czy może pewien sens

nadbudowany nad związkiem federacji?)

Co stoi u podstaw trzech modeli sfery publicznej?

2. Źródłowo odnosi się do Kanta - typy celów: rzeczywiste, możliwe i konieczne.

Edukacja jako wytwarzanie nawyków anagażowania się w dyskusję publiczną – pierwszy etap

skonstruowania postmetafizycznej tożsamości europejskiej.

Podobne do mojej interpretacji racjonalizacji świata życia. W zakresie reformowania systemu edukacji rzecz

polega na tym, aby poszukiwać wspólnego – zagubionego – dziedzictwa Europy.

Rozum publiczny

•

Koncepcja J. Rawlsa (fragmenty „Liberalizmu politycznego”, s. 300)

Rozum publiczny to ideał – wskazuje drogę do krytycznych zmian tego, co jest, wskazuje na możliwość

działania racjonalnego obywateli państwa demokratycznego.

Rozumność i racjonalność obywateli – co one oznaczają?

1. Rozumność – kooperacja: wspólne podejmowanie decyzji.

2. Racjonalność – umiejętność określenia dobra i metodycznej realizacji dobra (realizacja sensownej

wizji życia)

Rozumne i rozległe doktryny religijne i filozoficzne:

1. Musi być tolerancyjne dla innych doktryn. Muszą sobie wzajemnie sobie wyjaśnić w oparciu o co

będą działać.

Ideał obywatela zawiera się w ideale rozumu publicznego, jeszcze - obowiązek grzeczności wobec

szczególnych roszczeń ważnościowych innych; do czego odnosi się obowiązek grzeczności? – do sfery

publicznej: jeżeli ktoś w niej ma inny system wartości lub proponuje inne rozwiązanie problemu, to muszę go

rzetelnie rozważyć.

Co jest treścią rozumu publicznego?

•

podstawowe wartości polityczne – pula podstawowych praw i wolności, którym przyznaje się

specjalne pierwszeństwo pośród innych wartości politycznych, a istotne są również inne prawa i

wolności.

•

problem realizacji praw i wolności – wartości politycznej sprawiedliwości określającej jej materialnie

zasady, wartości publicznego rozumu określające sposób dociekania nad tymi pierwszymi,

•

co jest przedmiotem rozważań i decyzji rozumu publicznego? Podstawowe zasady określające

strukturę władzy i proces polityczny, zasada określające podstawowe prawa i wolności obywatela

(stanowią niezbędne elementy konstytucji – konstytucja wyraża polityczny ideał państwa), zasady

sprawiedliwość dystrybutywnej dotyczące autentycznej możliwej równości (związana z

nierównościami społeczno-ekonomicznymi),

•

Przecięcie pierwszego (wartości ostateczne) i drugiego (reguły gry) konsensu Sartoriego – przedmiot

rozumu publicznego (tenże zaś warunkuje opinię publiczną),

To, co nie jest rozumem publicznym, a jest rozumem, jest rozumem społecznym. Rozum prywatny?