Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: [e-mail], GG: 389155

1

Procesy poznawcze – wykład 4 (Pani dr Maria Zając, 14 marca 2005r.)

Zalecenia

•

Samodzielnie opracować spostrzeganie emocji.

•

Samodzielnie opracować wydawanie sądów na podstawie spostrzeżeń, - było na
wykładzie, ale nie ma w niniejszym opracowaniu.

•

Dołączyć starszy model umysłu Czesława S. Nosala do kolekcji.

Pojęcia

•

Semiotyka – ogólna teoria znaku, semiotyczny – dotyczący znaku.

•

Semantyka – badanie znaczenia i jego historii wyrazów, semantyczny – dotyczący
znaczenia wyrazów.

Dygresje

•

Zagadnienia do egzaminu to: percepcja, myślenie, pamięć, uczenie się, wyobraźnia,
uwaga, umysł i język odmieniane przez takie przypadki jak: definicja, funkcje, cechy,
zależności oraz związki z systemem poznawczym.

•

Egzamin 13, 14 czerwca 2005r.

•

Spostrzeganie jest intencjonalne.

•

Termin rozumienie psychologia zawdzięcza podejściu fenomenologicznemu. Obecnie
bada się je w psycholingwistyce

1

.

•

Myślenie ma charakter pojęciowy, dyskursywny – oparty na wymianie informacji.

Wykład właściwy

W percepcji można wyróżnić podmiot (spostrzega ktoś) oraz przedmiot poznania: coś lub
kogoś. Psychologia ogólna interesuje się rzeczami, społeczna osobami.

Obiekty spostrzegania

•

Przestrzeń fizyczna, jej ukształtowanie oraz rozlokowanie znajdującej się w niej
obiektów;

•

Przedmioty. Zarówno trójwymiarowe, fizyczne i psychofizyczne (ludzie), jak i na
płaszczyźnie, np. realistyczne obrazy takie jak fotografie i filmy, ale też rzeczy
dwuznaczne, złudne i nieistniejące.

•

Wybrane aspekty przedmiotów i figur; ruch, oddalenie, kształt, wielkość, głębia,
kolor.

•

Znaki.

Aby spostrzegać emocje trzeba je rozumieć.

Stadia rozwoju spostrzegania

1. Monosensoryczne
2. Polisensoryczne, (wielozmysłowy kontakt z przedmiotem, np. branie do ust tego, co

się zobaczyło – wzrok i dotyk, pojawia się stałość spostrzegania),

3. Wtórnej identyfikacji monosensorycznej, (warunkowanie – na podstawie jednego

zmysłu identyfikuje się zdarzenie lub przedmiot).

1

Polskim autorytetem w tej dziedzinie jest prof. Ida Kurcz (IP PAN, Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej,

UW)

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: [e-mail], GG: 389155

2

Każdy bodziec jest zawsze spostrzegany w sąsiedztwie (w kontekście) innych

bodźców, które wpływają na jego odbiór. Pozwala ono automatycznie (nieświadomie)
rozpoznać dany przedmiot.

Spostrzeganie nie zawsze odpowiada właściwości bodźca. Jako przykład może

posłużyć odbiór notatki z Gońca krakowskiego, gdzie napisano: Ubiegłej nocy nad Kanałem
Anglicy stracili 38 samolotów. Wśród Polaków zapanowała radość, ze strącenia aż 38 maszyn
wroga. Jeden fonem, a w tym przypadku litera a/ą może decydować o całym zdaniu.

Złudzenia bardzo dobrze są omówione w podręczniku Petera H. Lindsaya i Donalda

A. Normana Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Andrzej Falkowski w V.A.
definiuje złudzenia jako spostrzeganie zależności między elementami bodźca w sposób
niezgodny z fizyczną rzeczywistością.

Każda informacja musi być zintegrowana w jakąś spójną interpretację całego obrazu.

2

Objawia się w tym znaczenie sąsiedztwa, a organizowanie obiektów spostrzegania w całość
można nazwać procesami kontekstowymi. (...) kontekst działa nie tylko w przypadku, kiedy
mamy do czynienia ze znanymi przedmiotami. Jego rola ujawnia się nawet w bardzo prostych
rysunkach linii.

3

W złudzeniu Müllera-Lyera groty są kontekstem. Spostrzeganie tych

odcinków jest niemożliwe bez ich zakończeń, co prowadzi do błędów w ocenie długości.
Przeceniania lub niedoceniania.

Wpływ kontekstu w figurze dwuznacznej ujawnia się w tym, że dany bodziec jest

elementem dwóch możliwych kontekstów w tym samym czasie. (Przykłady: Targ
niewolników wraz ze znikającym popiersiem Woltera Salvadora Dali, lub avatar Banzai’a na
forum psychologia.us)

Nie można spostrzegać wyizolowanych bodźców. Eksperymenty to potwierdzające:

•

dylkopiczne to te, gdy bodźce podawane są kanałem wzrokowym, np. gdy jednego
oko widzi napięty łuk, a drugie strzałę. Efektem typowym jest powstanie z dwóch
obrazów siatkówkowych jednego układu o konkretnym znaczeniu;

•

dychotyczne, to izolowana ekspozycja pojedynczych bodźców słuchowych każdego
osobnym kanałem.

Metafora komputerowa nie radzi sobie z problematyką kontekstu.

Zmysłowe poznanie przedmiotu powoduje ukształtowanie się jego wewnętrznego

wzorca wyobrażeniowego, bo wpływa modyfikująco na dalsze spostrzeganie. Spostrzeganie
znanych przedmiotów jest więc każdorazowo wypadkową pomiędzy aktualnie działającymi
bodźcami a wzorcem wyobrażeniowym.

4

Prawo stałości spostrzegania sformułowali Straton i Kohler. Jeśli pewien przedmiot

został poznany jako rzecz trwała i stała, to spostrzegamy go takim niezależnie od:

•

odległości, w jakiej się pojawia (stałość wielkości),

•

ś

wiatła odbitego od jego powierzchni, czyli po prostu oświetlenia (stałość

jasności i barwy),

•

kąta nachylenia przedmiotu (stałość kształtu),

•

usytuowania obserwatora, gdy ten porusza się zbliżając to niego lub oddalając
(stałość położenia).

Raz jeszcze o tym samym z podręcznika Psychologia poznawcza Sternberga: Stałość

percepcyjna zachodzi wówczas, gdy twoja percepcja jakiegoś obiektu pozostaje taka sama
wtedy, gdy bezpośrednie wrażenia zmieniają się.

2

Peter H. Lindsay i Donald A. Norman Procesy przetwarzania informacji u człowieka

3

Peter H. Lindsay i Donald A. Norman Procesy przetwarzania informacji u człowieka

4

Ćwiczenia eksperymentalne z psychologii ogólnej pod redakcją Włodzimierza Szewczuka.

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: [e-mail], GG: 389155

3

W podejściu ekologicznym Gibson zakłada istnienie takich zjawisk jak: nabyta

wiedza, doświadczenie i elementy motywacyjne oraz potrzeby, które to stanowią kontekst
poznawczy. Są niezależne od spostrzegania (czynniki pozasensoryczne), ukierunkowują
uwagę i nastawiają system percepcyjny na dostrzeganie nowej, istotnej informacji.

Teoria lokacji (do starszego modelu Nosala)
















Skanning
Oznaczenie:

Nazwa:

Skrót:

S1

5

Percepcyjny

P – P

Przeszukiwanie pola percepcyjnego

S2

Percepcyjno – mnemiczny

P – M

(Wskazówki – kategorie)

S3

mnemiczny

M - M Myślenie abstrakcyjne

Bezpośredni system odbioru informacji o świecie zewnętrznym i stanach własnego

organizmu współwystępuje w wypadku człowieka z systemem znaków językowych. Nośniki
znaczeń to słowa, zdania i teksty.

Język to społecznie wypracowany system znaków i reguł posługiwania się nim.
Noam Chomsky podkreśla, że istnieje głęboka przepaść semiotyczna pomiędzy

człowiekiem, a zwierzęciem.

Słowa (w modelu Idy Kurcz 3 doniczka górnego rzędu – analizator semiotyczny), są

etykietkami dla doświadczeń. Zdania to znaki II klasy, właściwe analizatorowi
syntaktycznemu. W kolejnym etapie przetwarzania – analizatorze pragmatycznym
rozpracowywane są supreznaki (teksty).

Analizator pragmatyczny

•

Wypowiedzi

•

Akty mowy

•

Typy dyskursu (kontekst społeczny) – tekst

•

Warianty językowe (żargony, dialekty)

•

Style osobiste

5

Na oryginalnym modelu oznaczenie liczbowe zapisane jest jako indeks dolny.

Obwód pamięci

asocjacyjno -

operacyjnej

Obwód pamięci

krótkotrwałej

Pole uwagi

Zasoby pamięci

trwałej

Pole

spostrzegania

S2

S1

S3

Spisała: Ewa L. Cetnar, kontakt: [e-mail], GG: 389155

4

Dynamiczna

6

teoria znaku językowego Karola Bühlera

W relacji do znaku znajdują się:
Przedmioty i zdarzenia

Symbol

Reprezentacja

Ź

ródło

Mówca

Ewokacja

Odbiorca

Słuchacz

Ekspresja

6

Funkcjonalistyczna