Język judeo-włoski

1

Język judeo-włoski

Giudeo-italiano, לעז

Obszar

Włochy, wyspa Korfu

Liczba mówiących

około 200

Ranking

poza rankingiem

Klasyfikacja genetyczna Języki indoeuropejskie

*Języki romańskie

**Języki

zachodnioromańskie

***Język judeo-włoski

Pismo

łacińskie, hebrajskie

Status oficjalny

język urzędowy

nigdzie

ISO 639-2

roa

ISO 639-3

itk

W Wikipedii

Zobacz też: język, języki świata

Język żydowsko-włoski lub Italkian (giudeo-italiano, לעז) – grupa dialektów romańskich, używanych przez

Żydów, zamieszkujących Włochy i wyspę Korfu. Obecnie prawie całkowicie wymarł.

Historia

Pierwsze wzmianki o tym języku pojawiły się w X w. Rozwinął się on na podstawie lokalnych dialektów języka

włoskiego z dodaniem zapożyczeń z języka hebrajskiego i innych europejskich języków żydowskich. Żydzi

nazywali ten język La`az (לעז) czyli "język obcy" (nie-hebrajski); był on zapisywany alfabetem hebrajskim. W XVI

w. zaczęto ten język nazywać "włoskim" (italiano: u-fitrono bi-leshon iṭalyano ופתרונו בלשון איטליאנו); powstawały

w nim m.in. dzieła religijne np. Haggadah.

Następnie, gdy Żydów zmuszono do zamieszkania w gettach, ich dialekty zaczęto nazywać ghettaiolo (język getta) i

giudeesco (żydowski). W 1942 Solomon Birnbaum stworzył nową nazwę dla języka judeo-włoskiego: italkian, od

hebrajskiego słowa אטלקי.

Od XIX w. zaczął być wypierany przez język włoski i coraz częściej zapisywany alfabetem łacińskim; obecnie około

4000 osób zna w jakimś stopniu dialekty judeo-włoskie, a tylko 200 osób mówi nimi biegle. Tradycyjnie w tych

dialektach śpiewane są pieśni paschalne włoskich Żydów.

Język judeo-włoski

2

Cechy

Wyjątkową cechą dialektów judeo-włoskich jest tworzenie słów z rdzenia hebrajskiego z dodatkiem włoskich

przyrostków, np. "axlare" (jeść); "gannaviare" (kraść); "dabberare" (mówić); "lekhtire" (iść). W podobny sposób

tworzono rzeczowniki abstrakcyjne np. "tovezza" (dobroć).

Oprócz zapożyczeń hebrajskich, występują zapożyczenia z języka ladino i jidysz.

Dialekty judeo-włoskie

• judeo-ferraryjski (giudeo-ferrarese) (Ferrara)

• judeo-florentyński (giudeo-fiorentino, iodiesco) (Florencja)

• judeo-mantuański (giudeo-mantovano) (Mantua)

• judeo-modeński (giudeo-modenese) (Modena)

• judeo-piemoncki (giudeo-piemontese) (Piemont)

• judeo-reggiański (giudeo-reggiano) (Reggio Emilia w prowincji Emilia-Romagna)

• judeo-rzymski (giudeo-romanesco) (Rzym)

• judeo-wenecki (giudeo-veneziano) (Wenecja)

• bagitto (giudeo-livornese) (Livorno) jest dialektem mieszanym z elementami języka ladino i języka

judeo-portugalskiego.

• na wyspie Korfu były używane co najmniej dwa dialekty judeo-włoskie: jeden na podstawie języka sycylijskiego,

drugi na podstawie dialektu weneckiego

[1]

Przypisy

[1] (http:/

/

www.

rosettaproject.

org/

archive/

indo-european/

europe/

judeo-italian-corfiote/

?searchterm=Judeo-Italian) Martwy link

Bibliografia

• Birnbaum, Solomon. Jewish Languages: Essays in Honour of the Very Rev. Dr. J. H. Hertz, Chief Rabbi of the

United Hebrew Congregations of the British Empire, on the Occasion of His Seventieth Birthday, September 25,

1942 (5703). Ed. I. Epstein, E. Levine, C. Roth. London, E. Goldston, [1944]. 51-67 (63, 67).

• Cassuto, Umberto. Parlata ebraica. Vessillo Israelitico 57 (1909): 254-260.

• Ferretti Cuomo, Luisa. Italchiano versus giudeo-italiano versus 0 (zero), una questione metodologica. Italia: studi

e ricerche sulla storia, la cultura e la letteratura degli Ebrei d'Italia 3.1-2 (1982): 7-32.

• Fortis, Umberto. La parlata degli ebrei di Venezia e le parlate giudeo-italiane. La Giuntina, 2006. ISBN

88-8057-243-1.

• Fortis, Umberto and Zolli, Paolo, La parlata giudeo-veneziana: Assisi/Rome 1979 ISBN 88-85027-07-5

• Gold, David L. The Glottonym Italkian. Italia: studi e ricerche sulla storia, la cultura e la letteratura degli Ebrei

d'Italia 2.1-2 (1980): 98-102.

• Mayer Modena, Maria Luisa, “Le parlate giudeo-italiane”, in “Storia d'Italia. Gli ebrei in Italia”, a cura di Corrado

Vivanti, vol. II, Dall'emancipazione a oggi, Einaudi, Torino 1997, pp. 939-963.

• Merzagora, Giovanna Massariello, Giudeo-Italiano Profilo dei dialetti italiani 23: Pisa 1977
• Pomi, David de, 1525-ca. 1593. Tsemaḥ David. Dittionario novo hebraico, molto copioso, dechiarato in tre

lingue. Venetijs: Apud Ioannem de Gara, 1587.

Język judeo-włoski

3

Linki zewnętrzne

• http:/

/

www.

orbilat.

com/

Languages/

Italkian/

Italkian.

html

(

ang.

)

• http:/

/

www.

jewishencyclopedia.

com/

view.

jsp?artid=588&

letter=J

(

ang.

)

• Ethnologue (http:/

/

www.

ethnologue.

com/

show_language.

asp?code=itk)

(

ang.

)

• La Ienti de Sion in Italia (http:/

/

www.

orbilat.

com/

Languages/

Italkian/

Italkian-La_Ienti_de_Sion.

html)

(

ang.

)

Źródła i autorzy artykułu

4

Źródła i autorzy artykułu

Język judeo-włoski  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=20742126  Autorzy: BartekChom, Boraczek, Dartys, Mzopw, Nowaczyk, Patrol110, Pawelboch, Pjahr, Remigiu,
Starscream

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/