Okres niemowlęcy



Rozwój mózgu



- w momencie narodzin – ok. 350 g



nie cały w pełni gotowy do pracy (część 

nieaktywna w okresie noworodkowym – nie 

zużywa tlenu);



- pod koniec okresu niemowlęcego – 1000 g



Podstawowy proces dojrzewania mózgu -

mielinizacja – okrywanie neuronu zewnętrzna 

otoczką (mieliną), co przyspiesza 

przewodnictwo nerwowe.



Przypomnienie – impuls nerwowy przenosi się 

skokowo w neurycie i dendrycie (mielina) –

między komórkami (synapsa) - chemicznie



Wskaźniki braku dojrzałości mózgu – niektóre 

z odruchów (np. Babińskiego), a dojrzewania 

– zanikanie tych odruchów.



Kolejność dojrzewania: kora ruchowa 

(motoryczno-wyjściowa i senso-motoryczna 

wejściowa) – ruchy ciała - potem inne części 

mózgu (myślenie).



Zdolność do wykonywania czynności zależy 

od dojrzałości:



- układu nerwowego;



- układu mięśniowego;



- układu kostnego.



Wniosek – nie należy przyspieszać sztucznie 

rozwoju czynności motorycznych



Początek – 2 miesiąc życia: - podnoszenie głowy 

w pozycji na brzuchu;



5 miesiąc:



- przewraca się z brzucha na plecy i odwrotnie;



– dziecko jest w stanie siedzieć 

(podtrzymywane);



6 miesiąc:



- pełza;



- siada



7 – 8 miesiąc;



- raczkuje; (najpierw na kolonach, potem na 

stopach)



Koniec 1 roku: pierwsze kroki

Odruch chwytania – zanika ok. 4 miesiąca



- chwyt całą ręką (3 miesiąc)



- chwyta dwoma rękoma (5 miesiąc)



- chwyta palcami – nożycowy (8 miesiąc)



- chwyt pęsetkowy – przeciwstawny kciuk



Wraz z chwytem pęsetkowym pojawiają się 

bazgroty – ważna aktywność w rozwoju 

manualnym, poznawczym i emocjonalnym.



Zasada rozwoju proksymalnego – od centrum 

do obwodu (najpierw tułów, potem ręce i 

nogi)



Zasada rozwoju cefalokaudalnego (głowowo-

ogonowy) – od głowy w kierunku nóg



Według Piageta:



- rozwijanie schematów (do 4 miesiąca)



Powstają schematy senso-motoroczne -

wzorce działania, nadające sens światu –

poznawanie świata dzięki wszystkim 

zmysłom, koordynacja wrażeń zmysłowych 

(sięganie po przedmiot pod kontrola wzroku);



- odkrywanie procedur (do 8 miesiąca) – co 

zrobić aby osiągnąć konkretny skutek (np. 

dźwięk)



- zachowania intencjonalne (do 12 miesiąca)



- dążenie do konkretnego celu (przedmiotu), 

reakcja na przeszkody – powstały schematy 

działania i dziecko ich używa – odsunąć 

kocyk, żeby sięgnąć po leżącą pod nim 

zabawkę.



Rodzaje zabaw:



- eksploracyjne (3-4 miesiąc)



- manipulacyjne (od momentu, kiedy dziecko 

siedzi);



- zabawy konstrukcyjne i destrukcyjne –

budowanie wież z klocków.



Stadia rozwoju mowy w okresie 

niemowlęcym:



- krzyk (nadal)



- wokalizacja (głużenie) – 2 miesiąc



- gaworzenie – spółgłoski – 6 miesiąc



- wzorce sylabiczne



- pojedyncze słowa (holofrazy)



Podstawowe słowa dotyczące osób i przedmiotów i 

czynności powtarzalnych każdego dnia (mama, tata, 

jedzenie, rodzaje jedzenia, ulubione zabawki) –

rozumie dziecko 6 miesięczne – dalsze postępy w 

rozumieniu dopiero w 2 roku życia.



Ostatnie badania – można niemowlę (badania Josepha 

Garcii – lata 70-te XX wieku) 7-8 miesiąc nauczyć 

słów w języku migowym. Pozytywne skutki dla 

rozwoju mowy i w ogóle poznawczego obserwowano 

u ośmiolatków (I.I wyższy o 12 punktów).



Nie jest istotne używanie języka migowego – istotna 

jest gestykulacja – mówmy do dziecka całym ciałem.



Rozwój i różnicowanie emocji:



- brak przyjemności o różnym natężeniu –

płacz;



- przyjemność o różnym natężeniu –

uśmiech;



- uśmiech społeczny (naśladownictwo) – 3 

miesiąc;



- lęk i niepokój – odruch obronny od 

urodzenia, lęk 5-6 miesiąc;



- gniew i agresja – od 6 – 8 miesiąca –

blokowanie dążeń dziecka.



Przywiązanie do podstawowego opiekuna, 

jako podstawa rozwoju społecznego.



Poszerzanie możliwości przywiązywania się –

do 3-4 osób pod koniec 1 roku życia.



Rozwój zdolności do podporządkowywania 

się do oczekiwań i planów innych osób (druga 

połowa pierwszego roku życia)



Brak wykształconego poczucia bezpieczeństwa



- niewłaściwe zaspakajanie potrzeb 

biologicznych;



Brak wykształconego różnicowania własnych 

potrzeb



- zbyt szybkie zaspakajanie potrzeb 

biologicznych;



Niewłaściwe wzorce przywiązania



- zaburzenie relacji z podstawowym opiekunem



Początek (pierwszy rok) jest kluczowy dla 

rozwoju w dalszym życiu:



- poczucia własnej wartości;



- empatii;



- zależności od dorosłych;



- relacji rówieśniczych



Wypadki – 70% dzieci ulega wypadkom w 

domu, pod opieką osoby dorosłej (statystyka 

2010 rok)



Choroby – przeciwstawne tendencje 

dotyczące szczepień – brak dobrej polityki 

państwa (uświadamianie)