1

Niniejsze materiały dydaktyczne otrzymują nauczyciele biorący udział w projekcie Filmoteka Szkolna. Nowe
Horyzonty Edukacji Filmowej. Prawa do niniejszych materiałów posiada Narodowy Instytut Audiowizualny.

Tysiąc razy silniejsza

reż. Peter Schildt

MATERIAŁY DYDAKTYCZNE

DLA NAUCZYCIELI

SPIS TREŚCI

1. Informacje o filmie (str. 2)
2. Scenariusz lekcji języka polskiego i godziny wychowawczej. (str. 7)

Temat: Uczysz, sprzątasz czy prasujesz, zasługujesz na szacunek – o feminizmie i rolach
społecznych na podstawie filmu „100 x silniejsza”.

3. Załączniki do lekcji – karty pracy. (str. 12)

2

INFORMACJE O FILMIE

Opracowała: Sylwia Galanciak

NOTA O FILMIE

Reżyseria: Peter Schildt; scenariusz: Christina Herrström (na podstawie własnej powieści); zdjęcia:
Rolf Lindström; montaż: Anders Nylander; scenografia: Madeleine Lundberg; muzyka: Anders
Melander; kostiumy: Marie Bergman; make-up: Ingabritt Adriansson; casting: Evalotta Helmerson;
producenci: Sara Sjöö, Rickard Petrelius, Peter Possne; produkcja: Sonet Film AB, Saperi Film;

Obsada aktorska: Julia Sporre (Saga), Judit Weegar (Signe), Happy Jankell (Mimi), Hjalmar Ekström
(Ludde), Jakub Ericksson (Olle, wychowawca), Katharina Cohen (Mia), Sara Linderholm (Selma),
Pierina Rizzo (Tova), Allis Lindqvist (Mira), Göran Ragnerstam (Örjan), Fanny Klefelt (Linda), Nathalie
Fredholm (Hilda), Charlie Gustaffson (Viktor), Fredrik Johansson (Magnus), Joakim Lang (Leo), Tina
Pourdavoy (Teres), Gustav Mardelius (Samuel), Sten Elfström (Dyrektor), Gerd Hegnell (Kucharka),
Louise Appelgren, Matilda Laffan, Hanna H. Parkrud (Uczennice), Mohammed Ismail Azharuddin,
Leonardo Eriksson, Kenny Sandberg, Axel Seger, Julian Vogel (Uczniowie), Jonas Kruse (Ojciec)

Produkcja: Szwecja, rok produkcji: 2010; film barwny, czas trwania: 85 minut;

Data premiery światowej: 24 września 2010;

Festiwale: Film pokazywany był już na wielu festiwalach filmowych w Szwecji i za granicą (między
innymi na BUFF Film Festival - Międzynarodowym Festiwalu Filmów dla Dzieci i Młodzieży w Malmö,
Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Seattle, czy Międzynarodowym Festiwalu Filmowym
w Abu Dhabi) i wciąż jest zapraszany na kolejne.

NOTA O REŻYSERZE

Peter Schildt urodził się 9 czerwca 1951 roku w Sztokholmie. Jest szwedzkim reżyserem, aktorem,
scenarzystą, operatorem kamery. Na ekranie zadebiutował w wieku siedmiu lat, jako dziecko zagrał
w kilku filmach fabularnych. Po ukończeniu szkoły profesjonalnie zajął się aktorstwem, pojawiając się
zarówno w produkcjach kinowych, jak i serialach telewizyjnych. Jako reżyser debiutował w serialu.
W roku 1982 brał udział wrealizacji wybitnego filmu Ingmara Bergamana Fanny i Aleksander jako
asystent reżysera. Umiejętności, jakie tam zdobył, zaczął wykorzystywać we własnej pracy
reżyserskiej. W latach osiemdziesiątych powstały jego pierwsze filmy Svindlande affärer i Det är
mängskligt att fela. W 2002 roku Schildt wyreżyserował film Suxxess, do którego napisał także
scenariusz (wspólnie ze swoją ówczesną żoną, Christiną Herrström) oraz zagrał jedną z ról. Po
kilkuletniej przerwie powrócił do reżyserii Tysiąc razy silniejszą. Oprócz działalności reżyserskiej Peter
Schildt cały czas jest także aktywnym aktorem, pisze też scenariusze. Zagrał w ponad trzydziestu
filmach i serialach, kilkanaście wyreżyserował. Tworzy nie tylko dla kina - współpracuje z telewizją
i radiem, a także prowadzi zajęcia w szwedzkich szkołach aktorskich.

Najważniejsze filmy: Svindlande affärer (reżyseria, 1985), Det är mängskligt att fela (reżyseria, 1985),
Damen i handskdisken (1992, reżyseria), Suxxess (scenariusz, reżyseria, gra aktorska, 2002), Tysiąc
razy silniejsza (reżyseria, 2010).

3

O FILMIE

Tysiąc razy silniejsza to ekranizacja bestsellerowej w Szwecji powieści Christiny Herrström pod tym
samym tytułem. Na pierwszy rzut oka mamy w filmie do czynienia z typową opowieścią dla
młodzieży: akcja toczy się w szkole, to kilka tygodni z życia zwyczajnej klasy. Fabuła początkowo nie
zaskakuje: w grupie rówieśników są uczniowie popularni i ci zepchnięci na margines, dziewczęta
starają się podobać chłopcom, ci się nimi interesują, wreszcie pojawia się nowa uczennica, która
zwraca na siebie uwagę wszystkich. Kiedy jednak zagłębiamy się w film, odkrywamy, że tak naprawdę
stoi on w ostrej opozycji do sztampowego kina dla nastolatków, a przede wszystkim do lansowanych
przez nie postaw. To druzgocąca krytyka współczesnego modelu kultury, w której pod płaszczykiem
równouprawnienia kobiet wciąż tresuje się dziewczęta do potulnego pozostawania na drugim planie,
posłuszeństwa wobec mężczyzn/chłopców, marzenia o nich, uwodzenia. Kino, telewizja, czasopisma
młodzieżowe przepełnione są tekstami kultury, w których podstawową aktywnością dziewcząt jest
dążenie do zdobycia upragnionego chłopaka. Bohaterki nieustannie rozmawiają o chłopcach,
z obsesyjną gorliwością rozmyślają na ich temat, stroją się, by zwrócić na siebie ich uwagę, jeśli coś
robią czy mówią, to z tą samą intencją, a wreszcie rywalizują między sobą o ich względy. To chłopcy
miewają w tych opowieściach zainteresowania, sami pozostając głównym obiektem zainteresowania
dziewcząt.
Tysiąc razy silniejsza odważnie rozprawia się z obłudą tego modelu. Wrażenie, jakie wywiera, jest tym
silniejsze, że akcja filmu toczy się w Szwecji, kraju powszechnie kojarzącym się z troską o jakość
demokracji, tolerancją i atmosferą sprzyjającą idei równości. Herrström i Schildt pokazują nam inne
oblicze szwedzkiego społeczeństwa, w którym pod wierzchnią warstwą postępowości kryje się
głęboko zakorzenione konserwatywne wyobrażenie ról społecznych, nie mające nic wspólnego
z osiągnięciami feminizmu. Szkoła okazuje się środowiskiem niezwykle sprzyjającym zaszczepianiu
tego wyobrażenia kolejnym pokoleniom. Potrzeba przynależności do grupy, zaistnienie tożsamości
grupowej wymuszającej określone zachowania na jej członkach, podejmowanie oczekiwanych przez
zwierzchników (nauczycieli) ról społecznych - wszystko to pomaga w utrwaleniu pożądanego przez
tych ostatnich modelu społecznego.

Szkolna rzeczywistość. Filmowa szkoła jest placówką świetnie wyposażoną, przestronną, z wielką
stołówką, kompleksem boisk i salą gimnastyczną. Dla młodych Szwedów to standard, którego już nie
zauważają. Dopiero zdziwione spojrzenie nowej koleżanki, uczącej się dotąd poza granicami państwa,
przypomina, że nie każda szkoła na świecie ma pracownię, w której stoi kilkadziesiąt nowiutkich
komputerów. Wydaje się, że w tak znakomitych warunkach proces edukacji musi przebiegać idealnie.
Edukacja jest jednak - zdają się przypominać autorzy filmu - procesem złożonym. To nie tylko
przekazywanie wiedzy, ale i wychowywanie, a więc wpajanie pewnego wzorca postaw i zachowań.
Na poziomie wiedzy może i jest znakomicie (w filmie pada opinia, że szwedzkie szkolnictwo cieszy się
znakomitą renomą), jednak na poziomie wychowania - już nie.

W klasie, do której chodzą bohaterowie filmu, panuje dobrze znany wielu szkolnym społecznościom
ostry podział na grupy: to ci, co są „cool”, postrzegani jako atrakcyjni i pożądani towarzysko, oraz
„frajerzy”, a więc np. kujoni skoncentrowani na nauce, nieśmiali, małomówni, grubi, w okularach itd.
Drugi podział przebiega miedzy dziewczynami i chłopcami. To problem nienowy, jednak autorzy filmu
nie poprzestają na jego dostrzeżeniu, lecz poddają go dogłębnej analizie. Miarą popularności nie jest
tutaj intelekt, ale wygląd. W jakimś stopniu dotyczy to obu płci, ale przede wszystkim chodzi
o dziewczęta. Chłopak powinien być inteligentny, lecz używać swej inteligencji z nonszalancją.
Dziewczyna ma dobrze wyglądać, bo to wygląd przykuwa uwagę chłopców, a o nią właśnie toczy się
gra. To oni rozdają karty, bezczelnie oceniając koleżanki niczym konie na targowisku. W tym miejscu
film przynosi niezwykle poruszające, celne spostrzeżenie: w tym męskim światku część dziewcząt
udaje głupsze, niż są, bo im się to opłaca, jest nagradzane. Jeśli jesteś dziewczyną, bycie mądrą
zdecydowanie nie jest „cool”. Dlaczego? Bo stanowi konkurencję dla chłopaków, a konkurowanie

4

z nimi nie jest rolą płci żeńskiej. Jest nią stanowienie znakomitego tła. I tu kolejna ważna,
wstrząsająca konstatacja: ten porządek podtrzymują sami nauczyciele, choć na pierwszy rzut oka
wydaje się, że jest przeciwnie. Maskę zdziera dopiero pojawienie się nowej uczennicy, za nic mającej
obowiązujące kody i modele zachowania.

Saga i inni. Saga od razu przykuwa uwagę uczniów swoją innością. Z jej postawy bije pewność siebie,
siła, dojrzałość. Nie dba o uczesanie, ubiera się tak, by było wygodnie, a nie seksownie. Dotąd uczyła
się w szkołach rozrzuconych po całym świecie, po którym podróżowała wraz z ojcem. Dzieciństwo
pozbawione matki, doświadczenia zebrane w czasie podróży w miejsca często naznaczone biedą,
wyrabiają w niej niezwykłą wrażliwość na drugiego człowieka. Z drugiej strony znajomość
rzeczywistości innej niż szwedzki dobrobyt sprawia, że codzienne problemy rówieśników wydają jej
się miałkie i wydumane. Saga za nic ma zwyczajowe podziały i role społeczne obowiązujące w
środowisku, do którego trafia. Nie rozumie, dlaczego przyjaźń z jednymi dziewczętami miałaby
wykluczać przyjaźń z innymi. Nie pojmuje, dlaczego podobanie się chłopcom jest takie ważne
i dlaczego miałaby po nich sprzątać w pracowni plastycznej. Jest bardzo wyczulona na wszelkie
nierówności społeczne, błyskawicznie wychwytuje więc problem dyskryminacji dziewcząt, do której
one same tak przywykły, że zdają się nie dostrzegać jej przejawów. Jako osoba z zewnątrz widzi
sytuację z całą ostrością i ma odwagę jej przeciwdziałać. Jej zachowanie wytrąca z rytmu
zautomatyzowane zachowania innych. Dziewczęta zaczynają się buntować przeciwko opresji, na
którą dotąd się godziły, uznając ją za naturalną.

Od tego momentu pogłębia się podział między chłopcami a dziewczętami, pojawia się niechęć i akty
agresji ze strony tych pierwszych. Z drugiej strony wspólny cel oraz sama osoba Sagi inicjują
integrację samych dziewczyn, dotąd podzielonych na grupy nie utrzymujące ze sobą kontaktu. Te
„niepopularne” odzyskują głos, odkrywają w sobie pokłady energii, potrzebę mówienia, kreatywność
w rozwiązywaniu problemów - rozkwitają, jak pulchna Selma w czasie lekcji o szwedzkim eksporcie.
Te „cool” zaczynają zabierać głos w kwestiach dotąd niepodejmowanych i robią to z pasją, swadą
i inteligencją. Mają własne potrzeby i zainteresowania, wcale nie ograniczające się do zabiegania
o względy chłopców (Tova i jej pasja tańca). Okazuje się, że nie tylko potrafią walczyć o swoje, ale są
bystre i błyskotliwe, jak niezwykle ciekawa postać Mimi, która przewodzi grupie atrakcyjnych
uczennic. Mimi, początkowo sprawiająca wrażenie pustej, głupiej, rozkapryszonej panienki, okazuje
się osobą inteligentną, która po prostu znakomicie dostosowała się do reguł gry społecznej, jaka
toczy się w szkolnym środowisku. Gdy pojawia się szansa zmiany, Mimi podejmuje wyzwanie.

Przeciwstawia się temu męski świat, tutaj reprezentowany przede wszystkim przez rozpieszczonego
ulubieńca pań, Luddego oraz troskliwego wychowawcę Ollego. Wokół przebojowego Luddego,
znakomicie czującego się w skórze szkolnego gwiazdora, gromadzi się grupka wspierających go
i naśladujących kumpli. Ich główne szkolne aktywności to pozostawanie w centrum zainteresowania
otoczenia - zarówno dziewcząt, jak i nauczycieli, oraz nieustające demonstrowanie wyjątkowości
pozycji, jaką zajmują w szkolnej hierarchii. Wszystko im wolno i najwyraźniej wszystkim wydaje się to
naturalne i urocze. Chłopcy zachowują się tak, jakby reguły obowiązujące innych ich w ogóle nie
dotyczyły (przerywanie innym w czasie lekcji, dominowanie nauczycieli, nie sprzątanie po sobie,
zgarnianie najlepszych kęsów w stołówce), za to oni sami tworzą nowe. To od ich łaskawego
spojrzenia zależy, które dziewczęta będą wyżej w klasowej hierarchii, a którymi będzie się pogardzać.
Wszystkiemu temu sprzyjają nauczyciele, ulegający, jak całkowicie bezradna plastyczka, „urokowi”
chłopaków.

Niezwykle ważną osobą w tym męskim świecie jest nauczyciel i wychowawca Olle. Konstrukcja tej
postaci najpełniej obnaża istotę dyskryminacji, a jej ewolucja, czy raczej odzieranie z pozorów,
uświadamia skalę obłudy, z jaką mówi się o równouprawnieniu. Początkowo wydaje się, że to
wychowawca idealny - dostrzega problem zdominowania dziewcząt przez chłopców i próbuje
rozmawiać z uczennicami, zachęcając je do większej aktywności. Spotyka się z nimi, stara się stworzyć

5

komfortowe warunki do nawiązania kontaktu, a kiedy pojawia się dziewczyna spoza obowiązującego
układu, zleca jej misję wzmocnienia koleżanek, dodania im pewności siebie. Szybko okazuje się
jednak, że to działania pozorowane, z czego być może sam Olle nie zdawał sobie sprawy. Spotkania
wyłącznie z dziewczynami niczego nie rozwiązują, a jedynie podkreślają podziały wewnątrz klasy.
Wzmacniają w dziewczętach poczucie, że chłopcy nie są równorzędnymi partnerami, lecz lepszą
częścią szkolnej społeczności i można im co najwyżej próbować dorównać. Działania Sagi,
początkowo przyjmowane z aprobatą, spotykają się zaś z otwartą wrogością Ollego, gdy zaczynają
burzyć zastany porządek i uderzają w jego własny styl prowadzenia zajęć. Czy nagła agresja Ollego,
z jaką traktuje przejawy niezależności uczennic, bierze się tylko z chęci obrony status quo? A może to
także złość spowodowana obnażeniem jego własnych błędów wychowawczych, uświadomieniem,
także jemu samemu, że wcale nie jest lepszy od reszty? Olle wie, że powinien jako wychowawca
wejść w rolę tolerancyjnego, troszczącego się o wszystkich na równi opiekuna. Tymczasem okazuje
się mało kreatywny (lekcja o eksporcie szwedzkim), niezbyt bystry, no i sam dyskryminuje
dziewczyny. W istocie nie chodzi mu bowiem o to, żeby były śmiałe jak chłopcy, lecz by stały się
trochę śmielsze, nie wychodząc przy tym z roli tła. Nie one mają błyszczeć. Kiedy próbują - wyrzuca je
z klasy, robi się nerwowy i wulgarny („zamknij się” wykrzyczane do Selmy).

Przestrzenie dyskryminacji. Dziewczyny są obiektem oceny estetycznej i erotycznej, zaś w lekcyjnym
dyskursie nikt nie broni ich prawa do zabrania głosu. Łamiące zasady zachowanie chłopców jest im
wybaczane - te same działania w przypadku dziewcząt okazują się niewybaczalne i surowo karane
(groźby dyrektora). Każdy przejaw dyskryminacji jest dyskryminowanym ukazywany jako naturalny,
a zatem nie wymagający uzasadnienia. Tak było i jest, i to wystarczy. Dlatego tak trudno walczyć ze
społeczną niesprawiedliwością, a czasem w ogóle ją dostrzec.

Zbiór ról społecznych dostępnych dla dziewczyn jest mocno ograniczony. Ich zadanie to być cicho,
ewentualnie dowcipnie się odciąć, ale nic nie inicjować, bo to postrzegane jest jako kłopot. Inicjatywa
i posiadanie władzy to tutaj domeny chłopców. Taka sytuacja w szkole z pewnością daje początek
późniejszym dysproporcjom w udziale kobiet i mężczyzn na rynku pracy, we władzach spółek czy
życiu publicznym.

Film w dobitny sposób pokazuje także, jak destrukcyjną rolę może odgrywać język społecznego
dyskursu. Tutaj to język dyskryminacji. Dziewczyny traktowane jako towar, za którego jakość
przyznawane sa punkty, nonszalancko rzucone przez Luddego „jakby dziewczyny umiały myśleć”,
epitety, jakimi obrzuca się uczennice po przemianie (od fundamentalistycznych feministek aż po
dziwki), to tylko niektóre przykłady języka przemocy symbolicznej, który osłabia dziewczęta, ma dusić
w zarodku ich chęć działania.

Konstrukcja filmu: Historię Sagi i jej koleżanek znamy z relacji narratorki wewnątrztekstowej. To
ekstremalnie nieśmiała Signe, jedna z „niepopularnych” uczennic. Oddanie głosu właśnie jej,
najcichszej postaci, jest zabiegiem niezwykle cennym. Signe, jeśli nie liczyć wejść z offu, w filmie
właściwie się nie odzywa aż do sceny finałowej, kiedy to wykrzyczy swój gniew. Każdy z nas pewnie
zna takie niedoceniane, ciche, zdolne dziewczęta, od których najchętniej się ściąga i które najszybciej
się zapomina po ukończeniu szkoły. W osobie Signe symbolicznie dostają one szansę zaistnienia,
zaprezentowania swojej wrażliwości, na co dzień stłamszonej przez szkolną rzeczywistość. Znajomość
z Sagą okazuje się dla Signe doświadczeniem przełomowym. Pomaga jej odnaleźć siebie, znaleźć
w sobie odwagę, jakiej nie podejrzewała. Staje się, jak mówi, tysiąc razy silniejsza.

Narrację Signe wspiera subiektywizm spojrzenia kamery. Zdjęcia nie są obiektywnym zapisem
rzeczywistości, ale jej interpretacją, pokazują świat widziany oczami dziewczynki. Szybkie najazdy
kamery, spojrzenie na szkołę z ptasiej perspektywy, zmiany planów filmowych - wszystko to
subiektywizuje obraz, utożsamiając go z obrazem wewnętrznym bohaterki. Kompozycja filmu jest

6

logiczna i poukładana, jak sama jego narratorka. Wydarzenia, okolone klamrą komentarza Signe,
przedstawione są zgodnie z chronologią i możliwie szczegółowo.

Recepcja filmu: Tysiąc razy silniejsza wypełnia ważną lukę w kinematografii dla nastolatków.
Skromna, niskobudżetowa produkcja, z pozoru podobna do innych tego typu, staje się ważnym
głosem na temat współczesnych źródeł dyskryminacji kobiet, refleksją nad granicami konformizmu
i siłą ról społecznych, w jakie przychodzi nam się wcielać. Film spotyka się z pozytywnym przyjęciem
zarówno krytyki, jak i publiczności, regularnie pojawiając się na ważnych międzynarodowych
przeglądach i festiwalach.

7

SCENARIUSZ LEKCJI JĘZYKA POLSKIEGO I GODZINY

WYCHOWAWCZEJ

Opracowały: Izabela Jach, Dorota Bąk

Temat: „Uczysz, sprzątasz czy prasujesz, zasługujesz na szacunek” – o feminizmie i rolach
społecznych na podstawie filmu „1000 x silniejsza”.

CELE LEKCJI

Po lekcji uczeń powinien:

• znać różnicę pomiędzy pojęciami emancypantka, sufrażystka, feministka;

• umieć definiować termin gender;

• odczytywać przekaz reklamowy i umieć odnieść go do ról społecznych kobiety i mężczyzny;

• analizować film pod kątem feminizmu i ról płciowych;

• umieć podać najważniejsze wydarzenia ruchu feministycznego.

METODY I FORMY PRACY

• praca w grupach,

• prezentacja,

• karta pracy,

• rozmowa,

• wykład.

ŚRODKI DYDAKTYCZNE

•••• film: Tysiąc razy silniejsza, reż. P. Schildt, Szwecja 2010,
•••• karta pracy,
•••• prezentacja.

CZAS

2 lekcje

8

PRZEBIEG LEKCJI

1. Prezentacja lub karta pracy. Karta pracy: nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje

karty pracy i prosi o wykonanie poleceń. Prowadzący wyznacza także czas pracy oraz
sprawdza odpowiedzi na pytania. (Wnioski podobne, jak przy opisach slajdów
poniżej). Prezentacja: nauczyciel pokazuje slajdy, zapowiada, że będą to stare
reklamy, pokazujące kobiety i mężczyzn w różnych sytuacjach i rolach społecznych.
Przy każdym slajdzie nauczyciel prowokuje rozmowę na temat wizerunku kobiety
i mężczyzny. Slajdy 1 i 2 – kobieta i urządzenia typowo męskie (samochód i komputer)
– kobiety nie wiedzą jak te urządzenia obsługiwać i potrzebują męskiego wsparcia.
Slajdy 3 i 4 – kobiety z przedmiotami stereotypowo kojarzonymi z kobiecymi
zajęciami, dlatego w tych przykładach, nie wpadają w panikę, przeciwnie są
szczęśliwe i zachwycone: prezentem świątecznym – odkurzaczem i możliwością
łatwego i szybkiego przygotowania śniadania. Slajd 5 – typowy (?) podział ról – żona
w kuchni podczas wykonywania prac domowych, mąż i dzieci w salonie przed
telewizorem. Slajd 6 – kobieta i pranie to też dobrze znany obrazek – nie ma większej
radości niż odkrycie, że proszek spiera wszelkie plamy. Slajd 7 – kobieta dosłownie
i przenośnie niżej w hierarchii, trzeba zasłużyć, żeby dostać się do męskiego świata.
Slajdy 8 i 9 – kobieta jako ozdoba, dodatek do męskich pasji. Slajd 10 i 11 – kobieta
jako ta, która dba o swoją urodę, musi i chce w każdej sytuacji wyglądać dobrze, slajd
11 – to również stereotypowy wizerunek sekretarki – maszyna do pisania i czerwone
paznokcie. Slajd 12, 13, 14 – mężczyzna w roli macho i supermana. Slajd 15 i 16 –
tylko mężczyzna może sobie pozwolić na wyczyny, przygody; tylko on posiada pasje
i zainteresowania.

2. Rozmowa. Nauczyciel prosi o wskazanie innych ról i wizerunków kobiet i mężczyzn

w reklamach. Rozmowy powinny prowadzić do następujących wniosków:

• reklamy najczęściej pokazują patriarchalny punkt widzenia świata i podziału

ról kobiecych i męskich, ukazują mężczyznę i kobietę podczas wykonywania
rutynowych czynności,

• mężczyzna: najczęściej w roli eksperta, profesjonalisty (nawet w dziedzinach

przypisanych tylko kobietom), trendsettera zwłaszcza marek samochodów,
sprzętów i kulturalnych rozrywek, swobodnie posługuje się najnowszym
sprzętem technicznym, mężczyzna – głowa rodziny (sprawuje kontrolę nad
domem i chroni najbliższych przed wszelkimi niebezpieczeństwami, wciela się
tu w role bohatera, który wykupuje polisy, zakłada lokaty i zaciąga kredyty,
podejmuje ryzyko, logicznie analizuje wszelkie za i przeciw), dba o prawidłowe
funkcjonowanie domu – majsterkuje, naprawia, buduje, udoskonala,
zdobywca kobiet (wie, czym zaimponować, dba o swój styl, pozycję
zawodową i gadżety, które robią wrażenie na kobiecie),

• kobieta: musi być atrakcyjna (nawet wtedy, gdy robi pranie i gotuje obiad),

wie jak podkreślić urodę, obsesyjnie walczy ze zmarszczkami, nadwagą itp.,
powód – ładnym i atrakcyjnym kobietom wszystko przychodzi łatwiej, jest też
ozdobą mężczyzny i dodatkiem do jego idealnego świata, kobieta w domu –
troszczy się o dzieci i męża, potrafi zadbać o zdrowie rodziny i jej sprawne
funkcjonowanie, dba o przestrzeń dookoła, ale też wie, co sprawia jej rodzinie

9

przyjemność, profesjonalistka - szefowa: nie może sobie pozwolić na żaden
błąd i słabość (nawet choroba nie wchodzi w grę, trzeba ją szybko pokonać).

PODSUMOWANIE: reklamy i świat mediów, bazując na stereotypowych rolach
przypisanych płciom, budują określony obraz kobiety i mężczyzny. Jest on
krzywdzący dla obu płci, np. mężczyzna nie może sobie pozwolić na słabość,
kobieta na swobodę.

3. Praca w grupach. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, każda z nich otrzymuje kartę pracy

z pytaniami dotyczącymi filmu:

a. Czy dziewczyny w filmie wpisują się w stereotypy płciowe propagowane

w reklamach?

b. Czy przyjęły te role same, czy też ktoś im je narzucił?
c. Co uświadamia dziewczynom znajomość z Sagą, co się w nich wyzwala pod

wpływem tej znajomości?

d. Czy zmiana w ich zachowaniu jest stała czy chwilowa? Z czego wynika jej

trwałość bądź tymczasowość?

Odpowiedzi:
a. Tak, dziewczęta w filmie wpisują się w stereotypy płciowe: Mimi i jej klika –
chcą być sexy, bycie mądrym wyklucza bycie cool, klika Ludde – oni decydują, kto
jest sexy, kto jest wart, żeby się z nimi przyjaźnić. Uczniowie powinni też zwrócić
uwagę na podziały wewnątrz klasy: grupa Mimi, grupa Ludde, kto jest najbardziej
cool, geeks (świry), dla których nauka jest najważniejsza i wreszcie Signe i jej
koleżanki – małomówne, nieśmiałe, mówią tylko cześć, tak, nie, towarzysko
właściwie nie istnieją, nawet nauczyciel nie zwraca na nie uwagi.
b. Dziewczęta przyjęły role zgodnie ze stereotypem reklamowym, telewizyjnym,
zachowują się tak, jak oczekują tego od nich chłopcy; nauczyciel Olle również
podtrzymuje panujący w klasie podział, wyraźnie faworyzuje chłopców, często
wyśmiewa się z ładnych, ale głupich uczennic.
c. Dzięki Sage dziewczyny zauważyły, że są dyskryminowane, okazało się, że wcale
nie są takie naiwne i mało inteligentne. Uczniowie powinni podać przykłady lekcji
przed przybyciem Sagi i później. Należy przywołać lekcję plastyki i sprzątanie po
zajęciach, zawsze zostają te same osoby, którym brak asertywności i są nieśmiałe
(Signe i jej koleżanki) oraz lekcje z Olle np. o prawach zawartych w konstytucji,
podczas której chłopcy przekrzykują się, nie dając nikomu dojść do głosu,
a nauczyciel im na to pozwala. Na kolejnych zajęciach Saga uświadamia
nauczycielce od plastyki, że karze niewłaściwe osoby, powinna zmienić swój
stosunek do Ludde, ostatecznie Signe i jej koleżanki nie sprzątają, na lekcji
u Ollego dziewczęta zachowują się tak samo jak chłopcy, przekrzykują się
wzajemnie, mówią nieprawdopodobne i głupie rzeczy na temat eksportu, za co
nauczyciel kilka z nich wyprasza z klasy, Saga solidarnie wychodzi z nimi, pozostałe
dziewczyny także, podkreślając niesprawiedliwość nauczyciela. Zmiany zachodzą
też na lekcji wf, zamiast, jak zwykle, grać w kosza, wszyscy uczą się tańczyć, co po
początkowej niechęci, spotyka się z ogólna aprobatą.
d. Zmiana jest chwilowa i tu największy błąd popełnia nauczyciel, który Sagę
obarcza odpowiedzialnością za konflikty w klasie (podział na obóz żeński i męski)
oraz karę – dyrektor nie zgadza się na rejs promem, na który zawsze płyną klasy
maturalne. Saga odchodzi ze szkoły, wszystko wraca do normy – znowu następuje

10

podział na klikę Ludde i klikę Mimi, tylko Signe odważyła się wystąpić w obronie
Sagi wykrzykując, że ta ma rację, a nauczyciel jest hipokrytą. Sam poprosił Sagę,
aby wpłynęła pozytywnie na koleżanki, ale w rzeczywistości nie chce zmian, nie
był w stanie ujarzmić siły, która wyzwoliła się w dziewczętach i skierować jej na
właściwe tory.

4. Rozmowa/wykład. Nauczyciel zadaje pytanie, czym właściwie jest feminizm i krótko

przedstawia jego historię. Walka kobiet o równouprawnienie na przestrzeni XIX i XX
wieku przybierała różne formy, co znalazło wyraz także w nazewnictwie.
Emancypantki – domagały się równych praw i zmiany pozycji w społeczeństwie
(XIX w.). Sufrażystki – walczyły o prawa wyborcze dla kobiet. Feministki – dążą do
rzeczywistego zrównania kobiet i mężczyzn we wszystkich sferach życia. Gender –
społeczno-kulturowa tożsamość płciowa. Oznacza zespół cech i zachowań,

ról

płciowych

i

stereotypów

przypisywanych

kobietom

i

mężczyznom

przez

społeczeństwo

i

kulturę

. W 1791 roku Olimpia de Gouges ogłasza Deklarację Praw

Kobiety i Obywatelki. Najważniejsze i najgęściej cytowane zdanie brzmi: „Kobieta
rodzi się jako istota wolna i pozostaje równa mężczyźnie we wszystkich prawach”.
Wyrażana przez nią idea równości okazała się jednak zbyt radykalna, nawet w czasach
rewolucji francuskiej. Dwa lata po ogłoszeniu tej deklaracji jej autorka została ścięta.
Bardzo długo kobiety prawnie podlegały mężczyźnie. Obszarem ich aktywności
pozostawał dom i rodzina. Jednak nie wszystkie podporządkowały się władzy
mężczyzn. Były to wybitne indywidualistki, które przełamywały stereotyp kobiety, jak
chociażby George Sand. W Polsce dążenia emancypacyjne zaczęły się postulatów
kształcenia kobiet, zgłaszała je w dydaktycznych powieściach pisarka – Klementyna
z Tańskich Hoffmanowa. Nieco później Narcyza Żmichowska, wraz ze skupionym
wokół niej kręgiem pisarek i intelektualistek (Entuzjastki), podjęła walkę o prawo do
samorealizacji i aktywności kobiet w sferze publicznej. Największe ożywienie
w działalności ruchu nastąpiło jednak po powstaniu styczniowym, kiedy kobiety
zaczęły

utrzymywać

się

dzięki

własnej

pracy

zarobkowej.

Najważniejsze daty i wydarzenia w XIX i XX wieku: 1848 rok – Entuzjastki zaczynają
swoją działalność, 1848 – w Stanach Zjednoczonych odbywa się pierwszy na świecie
zjazd kobiet, 1870 – Eliza Orzeszkowa publikuje „Kilka słów o kobietach”, 1889 –
powstaje Unia Powszechna Kobiet, 1903 – Maria Skłodowska otrzymuje Nagrodę
Nobla, 1907 – odbywa się w zaborze rosyjskim pierwszy jawny Zjazd Kobiet, 1921 –
polska konstytucja gwarantuje kobietom prawa wyborcze i równy z mężczyznami
dostęp do urzędów publicznych, 1949 – Simone de Beauvoir publikuje zbiór esejów
„Druga płeć”, 1960-1970 – ruch wyzwolenia kobiet, 1972 – ukazuje się tom poezji
Anny Świerczyńskiej „Jestem baba”, jeden z pierwszych manifestów feministycznych
w Polsce, 1989 – zaczyna działalność Polskie Stowarzyszenie Feministyczne, 1992 –
ukazują się „Wyznania gorszycielki” – pamiętnik Ireny Krzywickiej, 1996 – ukazuje się
książka Marii Janion „Kobiety i duch inności”, 2000 – pierwsza Manifa przeciwko
dyskryminacji kobiet w Polsce. Okazuje się, że emancypacja nie jest jeszcze aktem
dokonanym. W wielu krajach kobiety mogą swobodnie kształcić się i podejmować bez
ograniczeń każdą pracę, przysługują im te sama prawa, co mężczyznom. Zdaniem
feministek pełne równouprawnienie jeszcze się nie dokonało. Prawo nie zawsze jest
przestrzegane. Nie zmienił się sposób myślenia i zachowania, przez co obowiązuje
wciąż stereotypowy wizerunek kobiety i mężczyzny. Ruch feministyczny dziś działa na

11

wielu płaszczyznach. Współczesne feministki głoszą rzeczywiste równouprawnienie
kobiet w ramach istniejących struktur społecznych, zburzenie obowiązującego
modelu kultury i stworzenie nowego, uwzględniającego żeński punkt widzenia.
Ważne miejsce zajmuje termin płeć społeczna, która jest wg niektórych feministek
czymś wtórnym, wyuczonym, wynikającym z odmiennego sposobu wychowania
chłopców i dziewcząt.

12

KARTA PRACY
Jakie role zostały przypisane w poniższych reklamach kobietom i mężczyznom?

1. 2.

3. 4.

13

5.

6.

14

7.

8.

9.

10.

15

11.

12.

13.

14.

16

15.

16.

KARTA PRACY 2

Odpowiedzcie na pytania:

a. Czy dziewczyny w filmie wpisują się w stereotypy płciowe propagowane w reklamach?
b. Czy przyjęły te role same, czy też ktoś im je narzucił?
c. Co uświadamia dziewczynom znajomość z Sagą, co się w nich wyzwala pod wpływem tej
znajomości?
d. Czy zmiana w ich zachowaniu jest stała czy chwilowa? Z czego wynika jej trwałość bądź
tymczasowość?