Bursztyniarz

(731301)

Robotnicy przemysłowi i rzemie

ś

lnicy

2

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich

Publikacja opracowana w ramach projektu systemowego pn. „Rozwijanie zbioru
krajowych

standardów

kompetencji

zawodowych

wymaganych

przez

pracodawców”. Priorytet I PO KL, Działanie 1.1

Krajowy standard kompetencji zawodowych
Bursztyniarz (731301)

© Copyright by Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich, Warszawa 2013

Kopiowanie i rozpowszechnianie mo

ż

e by

ć

dokonane za podaniem

ź

ródła

ISBN 978-83-7951-000-9 (cało

ść

)

ISBN 978-83-7951-227-0 (227)

Nakład 1000 egz.

Publikacja bezpłatna

Centrum Rozwoju Zasobów Ludzkich
00-697 Warszawa, Aleje Jerozolimskie 65/79, tel. [phone], fax [phone]
e-mail: [e-mail] http://www.crzl.gov.pl

Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji – Pa

ń

stwowego Instytutu Badawczego

26-600 Radom, ul. K. Pułaskiego 6/10, tel. centr. (48) 364-42-41, fax [phone]
e-mail: [e-mail] http://www.itee.radom.pl

3

Spis tre

ś

ci

1. Dane identyfikacyjne zawodu ...................................................

4

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu w klasyfika-

cjach.................................................................................

4

1.2. Notka metodologiczna i autorzy.......................................

4

2. Opis zawodu................................................................................

6

2.1. Synteza zawodu ..............................................................

6

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania, obszary wyst

ę

-

powania zawodu .............................................................

6

2.3.

Ś

rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny i narz

ę

dzia

pracy, zagro

ż

enia, organizacja pracy) ............................

6

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne, w tym prze-

ciwwskazania do wykonywania zawodu .........................

6

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb

ę

dne do podj

ę

cia

pracy w zawodzie.............................................................

7

2.6. Mo

ż

liwo

ś

ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/wali-

dacji kompetencji .............................................................

7

2.7. Zadania zawodowe ..........................................................

7

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych ....................................

8

2.9. Relacje mi

ę

dzy kompetencjami zawodowymi a pozio-

mem kwalifikacji w ERK/PRK ..........................................

8

3. Opis kompetencji zawodowych ................................................

9

3.1. Przygotowywanie bursztynu do przerobu Kz1 ................

9

3.2. Wykonywanie wyrobów z bursztynu Kz2 ........................ 10
3.3. Kompetencje społeczne KzS .......................................... 10

4. Profil kompetencji kluczowych ................................................. 11

5. Słownik ........................................................................................ 12

4

1. Dane identyfikacyjne zawodu

1.1. Kod, nazwa zawodu i usytuowanie zawodu

w klasyfikacjach

Według Klasyfikacji zawodów i specjalno

ś

ci na potrzeby rynku pracy

(KZiS 2010):

731301 Bursztyniarz

Grupa wielka Grupa wielka 7 – Robotnicy przemysłowi i rzemie

ś

l-

nicy (w Mi

ę

dzynarodowej Klasyfikacji Standardów Edukacyjnych

ISCED 2011 – poziom 3).

Grupa elementarna 7313 – Jubilerzy, złotnicy i pokrewni (w Mi

ę

-

dzynarodowym Standardzie Klasyfikacji Zawodów ISCO-08 odpowiada
grupie 7313 Jewellery and precious-metal workers).

Według Polskiej Klasyfikacji Działalno

ś

ci (PKD 2007):

Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe, Dział 32. Pozostała produk-
cja wyrobów, Grupa 32.1. Produkcja wyrobów jubilerskich, bi

ż

ute-

rii i podobnych wyrobów.

1.2. Notka metodologiczna i autorzy

Opis standardu kompetencji zawodowych wykonano na podstawie:
analizy

ź

ródeł (akty prawne, klasyfikacje krajowe, mi

ę

dzynarodowe)

oraz głównie wyników bada

ń

analitycznych na 15 stanowiskach pracy

w 15 przedsi

ę

biorstwach (

ś

rednie – 1, małe − 4, mikro − 10, w tym pro-

dukcyjnych – 15, handlowe – 3, usługowe – 4), przeprowadzonych
w lutym i marcu 2013 r.

Zespół Ekspercki:

•

Mariusz Gliwi

ń

ski – Ambermoda Mariusz Gliwi

ń

ski w Sopocie,

•

Michał Kosior – Mi

ę

dzynarodowe Stowarzyszenie Bursztynników

w Gda

ń

sku,

•

Ryszard Uli

ń

ski – ekspert niezale

ż

ny, rzeczoznawca surowca

i wyrobów z bursztynu w Gda

ń

sku,

•

El

ż

bieta W

ę

grzyn – Łódzkie Centrum Doskonalenia Nauczycieli

i Kształcenia Praktycznego w Łodzi.

5

Ewaluatorzy:

•

Jacek O

ż

d

ż

e

ń

ski – Pracownia Gemmologiczna Jacek O

ż

d

ż

e

ń

ski

w Tarnowskich Górach,

•

Mikołaj Hałuszczuk – Amber Costa Pracownia Bi

ż

uterii Arty-

stycznej w Gda

ń

sku.

Recenzenci:

•

Wiesław Gierłowski – Pracownia Konserwacji Zabytków Wiesław

Gierłowski w Zalesiu, k. Tucholi,

•

Zbigniew Strzelczyk – Galeria Styl w Gda

ń

sku.

Komisja Bran

ż

owa (zatwierdzaj

ą

ca):

•

Tadeusz Befinger (przewodnicz

ą

cy) – Mi

ę

dzynarodowe Stowa-

rzyszenie Bursztynników w Gda

ń

sku,

•

Karol Kowalski – Pomorska Izba Rzemie

ś

lnicza Małych i

Ś

red-

nich Przedsi

ę

biorstw w Gda

ń

sku,

•

Włodzimierz Luks – Zwi

ą

zek Rzemiosła Polskiego w Warszawie,

•

Jan Lipi

ń

ski – Region Ziemia Łódzka NSZZ Solidarno

ść

w Łodzi.

Data zatwierdzenia:

•

08.10.2013 r.

6

2. Opis zawodu

2.1. Synteza zawodu

Bursztyniarz wykonuje przedmioty u

ż

ytkowe i artystyczne z bur-

sztynu.

2.2. Opis pracy i sposobu jej wykonywania,

obszary wyst

ę

powania zawodu

Bursztyniarz jest zawodem o charakterze produkcyjnym i usługo-

wym. Celem jego pracy jest zaprojektowanie i wykonanie przedmiotów
ozdobnych b

ą

d

ź

artystycznych z bursztynu, w tym bi

ż

uterii. Burszty-

niarz ocenia, klasyfikuje i przygotowuje bursztyn do produkcji r

ę

cznej

lub mechanicznej. Jest odpowiedzialny za wła

ś

ciwe i optymalne wyko-

rzystanie bursztynu. W pracowniach produkcyjnych obsługuje maszyny
i urz

ą

dzenia do obróbki bursztynu.

2.3.

Ś

rodowisko pracy (warunki pracy, maszyny

i narz

ę

dzia pracy, zagro

ż

enia, organizacja pracy)

Miejscem pracy bursztyniarza jest pracownia dostosowana do liczby

pracowników, wielko

ś

ci i charakteru produkcji. W pracowni wyst

ę

puj

ą

zagro

ż

enia dla zdrowia spowodowane hałasem, zapyleniem, wysok

ą

temperatur

ą

i wibracjami. Z tego wzgl

ę

du wa

ż

ne jest wyposa

ż

enie pra-

cowni w urz

ą

dzenia zabezpieczaj

ą

ce (wyci

ą

gi, filtry itp.). Prac

ę

bursz-

tyniarza charakteryzuj

ą

stałe czynno

ś

ci.

2.4. Wymagania psychofizyczne, zdrowotne,

w tym przeciwwskazania do wykonywania zawodu

Wykonywanie zawodu bursztyniarza wymaga umiej

ę

tno

ś

ci oceny

surowca i gotowych produktów, dlatego w tej pracy istotne s

ą

: spo-

strzegawczo

ść

, zdolno

ść

do podejmowania decyzji oraz cierpliwo

ść

.

Bursztyniarz powinien mie

ć

dobry wzrok, zdolno

ś

ci manualne i arty-

styczne, wyobra

ź

ni

ę

przestrzenn

ą

i umiej

ę

tno

ść

twórczego my

ś

lenia.

Specyfika zawodu wymaga tak

ż

e uzdolnie

ń

technicznych, umiej

ę

tno

ś

ci

pracy w zespole, poczucia estetyki oraz wysokiego poziomu etyki.

7

2.5. Wykształcenie i uprawnienia niezb

ę

dne do podj

ę

cia

pracy w zawodzie

Zawód bursztyniarza mo

ż

na zdoby

ć

na drodze kształcenia rze-

mie

ś

lniczego. Pracodawcy zatrudniaj

ą

równie

ż

osoby posiadaj

ą

ce za-

wód 731305 Złotnik-jubiler. Mo

ż

liwe jest równie

ż

szkolenie praktyczne

(przyuczenie) na stanowisku pracy i zdobywanie do

ś

wiadczenia w trak-

cie pracy pod nadzorem mistrza.

2.6. Mo

ż

liwo

ś

ci rozwoju zawodowego, potwierdzania/

/walidacji kompetencji

Mo

ż

liwo

ś

ci awansu w zawodzie bursztyniarza zale

żą

m.in. od wiel-

ko

ś

ci firmy, w której jest on zatrudniony. Wi

ę

kszo

ść

firm to kilkuosobo-

we przedsi

ę

biorstwa zatrudniaj

ą

ce niewielk

ą

liczb

ę

pracowników. Uru-

chomienie własnej działalno

ś

ci gospodarczej jest równoznaczne

z awansem na stanowisko kierownicze. Uzyskane w trakcie pracy
kompetencje zawodowe mo

ż

na potwierdzi

ć

w organizacji rzemie

ś

lni-

czej egzaminem czeladniczym lub mistrzowskim w zawodzie burszty-
niarz. Posiadaj

ą

c kompetencje w zawodzie bursztyniarza, ma mo

ż

li-

wo

ść

pracy po uzupełnieniu umiej

ę

tno

ś

ci zawodowych w zawodach

pokrewnych np. 731302 Metaloplastyk; 731303 Szlifierz kamieni szla-
chetnych i ozdobnych.

2.7. Zadania zawodowe

Z1.

Pozyskiwanie i klasyfikowanie bursztynu (niezb

ę

dne kompeten-

cje: Kz1, KzS).

Z2.

Magazynowanie bursztynu i wyrobów z bursztynu (niezb

ę

dne

kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).

Z3.

Wykonywanie projektów bi

ż

uterii z bursztynu (niezb

ę

dne kompe-

tencje: Kz2, KzS).

Z4.

Obrabianie r

ę

czne lub mechaniczne bursztynu z zastosowaniem

procesów technologicznych przerobu bursztynu (niezb

ę

dne

kompetencje: Kz2, KzS).

Z5.

Obsługiwanie i konserwacja maszyn i urz

ą

dze

ń

do obróbki

bursztynu (niezb

ę

dne kompetencje: Kz2, KzS).

Z6.

Kontrolowanie jako

ś

ci produktu oraz procesów wytwórczych (nie-

zb

ę

dne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).

Z7.

Organizowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami i przepi-
sami BHP, ochrony ppo

ż

., ochrony

ś

rodowiska i ergonomii (nie-

zb

ę

dne kompetencje: Kz1, Kz2, KzS).

8

2.8. Wykaz kompetencji zawodowych

Kz1 – Przygotowywanie bursztynu do przerobu (potrzebne do wykony-

wania zada

ń

: Z1, Z2, Z6, Z7).

Kz2 – Wykonywanie wyrobów z bursztynu (potrzebne do wykonywania

zada

ń

: Z3, Z4, Z5, Z6, Z7).

KzS – Kompetencje społeczne (potrzebne do wykonywania zada

ń

:

Z1÷Z7).

2.9. Relacje mi

ę

dzy kompetencjami zawodowymi

a poziomem kwalifikacji w ERK/PRK

Kompetencje zawodowe potrzebne do wykonywania zada

ń

w za-

wodzie sugeruje si

ę

wykorzysta

ć

do opisu kwalifikacji na poziomie 3

wła

ś

ciwym dla wykształcenia zasadniczego zawodowego w Europej-

skiej i Polskiej Ramie Kwalifikacji. Poziom ten jest uzasadniony miej-
scem usytuowania zawodu w Klasyfikacji zawodów i specjalno

ś

ci (gru-

pa wielka 7 i jej odpowiednik w ISCED 2011).

Osoba wykonuj

ą

ca zawód bursztyniarza:

1) w zakresie wiedzy: zna podstawowe fakty, zasady, procesy i poj

ę

cia

ogólne, zna i rozumie podstawowe zale

ż

no

ś

ci w zawodzie przy

przygotowywaniu bursztynu do przerobu i wykonywania z niego wy-
robów oraz w szerszym zakresie elementarne uwarunkowania pro-
wadzonej działalno

ś

ci w bran

ż

y jubilerskiej;

2) w zakresie umiej

ę

tno

ś

ci: ma umiej

ę

tno

ś

ci wymagane do realizacji

niezbyt prostych zada

ń

i rozwi

ą

zywania prostych, typowych proble-

mów w zawodzie bursztyniarza poprzez dobieranie podstawowych
metod, narz

ę

dzi, materiałów i informacji, potrafi wykonywa

ć

zadania

dotycz

ą

ce wytwarzanie wyrobów z bursztynu według ogólnej in-

strukcji w cz

ęś

ciowo zmiennych warunkach; umie odbiera

ć

i formu-

łowa

ć

niezbyt zło

ż

one wypowiedzi, tak

ż

e bardzo proste wypowiedzi

w j

ę

zyku obcym.

9

3. Opis kompetencji zawodowych

Opis kompetencji dotyczy tylko kompetencji zawodowych zdefinio-

wanych w badaniach na stanowiskach pracy.

Wykonanie zada

ń

zawodowych: Z1, Z2, Z6, Z7 wymaga posiadania

kompetencji zawodowej Kz1.

3.1. Przygotowywanie bursztynu do przerobu Kz1

Wiedza – zna i rozumie podsta-
wowe fakty, zasady, procesy,
poj

ę

cia ogólne i zale

ż

no

ś

ci zwi

ą

-

zane z przygotowaniem bursztynu
do przerobu, w szczególno

ś

ci zna:

−

zasady i przepisy BHP, ochro-
ny ppo

ż

., ergonomii, ochrony

ś

rodowiska w zakresie przygo-

towywania wyrobów z burszty-
nu;

−

zasady klasyfikacji bursztynu;

−

materiałoznawstwo bursztynu;

−

zasady sortowania bursztynu;

−

metody badania bursztynu.

Umiej

ę

tno

ś

ci – wykonuje niezbyt

proste zadania zwi

ą

zane z przy-

gotowaniem bursztynu do przero-
bu według okre

ś

lonej instrukcji,

w cz

ęś

ciowo zmiennych warun-

kach, w szczególno

ś

ci potrafi:

−

stosowa

ć

zasady i przepisy

BHP, ochrony ppo

ż

., ergono-

mii, ochrony

ś

rodowiska w za-

kresie przygotowywania wyro-
bów z bursztynu;

−

ocenia

ć

jako

ść

pozyskanego

bursztynu;

−

okre

ś

la

ć

rodzaj pozyskanego

bursztynu;

−

odró

ż

nia

ć

falsyfikaty od bursz-

tynu;

−

sortowa

ć

bursztyn według gra-

dacji;

−

sortowa

ć

bursztyn według ro-

dzajów;

−

sortowa

ć

bursztyn

według

przeznaczenia.

10

Wykonanie zada

ń

zawodowych Z3, Z4, Z5, Z6, Z7 wymaga posia-

dania kompetencji zawodowej Kz2.

3.2. Wykonywanie wyrobów z bursztynu Kz2

Wiedza – zna i rozumie podsta-
wowe fakty, zasady, procesy,
poj

ę

cia ogólne i zale

ż

no

ś

ci zwi

ą

-

zane z wykonywaniem wyrobów
z bursztynu, w szczególno

ś

ci zna:

−

zasady i przepisy BHP, ochro-
ny ppo

ż

., ergonomii, ochrony

ś

rodowiska w zakresie wyko-

nywania wyrobów z bursztynu;

−

etapy projektowania wyrobów
z bursztynu, w tym bi

ż

uterii;

−

podstawy obsługi maszyn i urz

ą

-

dze

ń

do obróbki bursztynu;

−

technologi

ę

obróbki r

ę

cznej

bursztynu;

−

technologi

ę

obróbki maszyno-

wej bursztynu;

−

technologi

ę

obróbki termicznej

bursztynu;

−

metody oceny jako

ś

ci wyrobów

z bursztynu.

Umiej

ę

tno

ś

ci – wykonuje niezbyt

proste zadania zwi

ą

zane z wyko-

nywaniem wyrobów z bursztynu
według

okre

ś

lonej

instrukcji,

w cz

ęś

ciowo zmiennych warun-

kach, w szczególno

ś

ci potrafi:

−

przestrzega

ć

zasad i przepi-

sów BHP, ochrony ppo

ż

., er-

gonomii, ochrony

ś

rodowiska

w zakresie wykonywania wyro-
bów z bursztynu;

−

projektowa

ć

wyroby z burszty-

nu, w tym bi

ż

uterii;

−

dobiera

ć

technologi

ę

do wyko-

nania wyrobów z bursztynu;

−

obsługiwa

ć

maszyny i urz

ą

-

dzenia do wytwarzania wyro-
bów z bursztynu;

−

kontrolowa

ć

jako

ść

wytwarza-

nych wyrobów;

−

współpracowa

ć

z projektantem

bi

ż

uterii i jubilerem lub projek-

towa

ć

wyroby z bursztynu.

Wykonanie wszystkich zidentyfikowanych w standardzie zada

ń

zawodowych wymaga posiadania kompetencji społecznych KzS.

3.3. Kompetencje społeczne KzS:

−

ponosi odpowiedzialno

ść

za przygotowanie bursztynu do przerobu

i wykonywanie wyrobów z bursztynu,

−

dostosowuje zachowanie do zmian w

ś

rodowisku pracy bursztyniarza,

−

pracuje cz

ęś

ciowo samodzielnie i podejmuje współprac

ę

w zorgani-

zowanych warunkach pracy podczas przygotowania bursztynu, pro-
jektowania i wykowywana wyrobów z bursztynu,

−

ocenia wpływ swoich działa

ń

realizowanych w ramach współpracy

zespołowej w pracowni złotniczo-jubilerskiej i ponosi odpowiedzial-
no

ść

za ich skutki.

11

4. Profil kompetencji kluczowych

Ocen

ę

wa

ż

no

ś

ci kompetencji kluczowych dla zawodu bursztyniarza

przedstawia rys. 1.

Wykaz kompetencji kluczowych opracowano na podstawie wykazu

stosowanego w Mi

ę

dzynarodowym Badaniu Kompetencji Osób Doro-

słych − projekt PIAAC (OECD).

1

2

3

4

5

Umiejętność obsługi komputera i wykorzystania Internetu

Umiejętności matematyczne

Umiejętność czytania ze zrozumieniem i pisania

Sprawność motoryczna

Planowanie i organizowanie pracy

Wywieranie wpływu/przywództwo

Komunikacja ustna

Współpraca w zespole

Rozwiązywanie problemów

Serie1

Zbędne

Mało ważne

Ważne

Istotne

Bardzo ważne

Rys. 1. Profil kompetencji kluczowych dla zawodu 731301 Bursztyniarz

12

5. Słownik

Zawód

−

zbiór zada

ń

(zespół czynno

ś

ci) wyodr

ę

bnionych w wyniku społecz-

nego podziału pracy, wykonywanych stale lub z niewielkimi zmianami
przez poszczególne osoby i wymagaj

ą

cych odpowiednich kwalifikacji

i kompetencji (wiedzy, umiej

ę

tno

ś

ci oraz kompetencji społecznych)

zdobytych w wyniku kształcenia lub praktyki. Wykonywanie zawodu
stanowi

ź

ródło dochodów.

Specjalno

ść

−

jest wynikiem podziału pracy w ramach zawodu, zawiera cz

ęść

czynno

ś

ci o podobnym charakterze (zwi

ą

zanych z wykonywan

ą

funkcj

ą

lub przedmiotem pracy) wymagaj

ą

cych pogł

ę

bionej lub do-

datkowej wiedzy i umiej

ę

tno

ś

ci zdobytych w wyniku dodatkowego

szkolenia lub praktyki.

Zadanie
zawodowe

−

logiczny wycinek lub etap pracy w ramach zawodu o wyra

ź

nie okre-

ś

lonym pocz

ą

tku i ko

ń

cu, wyodr

ę

bniony ze wzgl

ę

du na rodzaj lub

sposób wykonywania czynno

ś

ci zawodowych powi

ą

zanych jednym

celem, ko

ń

cz

ą

cy si

ę

produktem, usług

ą

lub decyzj

ą

.

Kompetencje
zawodowe

−

wszystko to, co pracownik wie, rozumie i potrafi wykona

ć

, odpowied-

nio do sytuacji w miejscu pracy. Opisywane s

ą

trzema zbiorami: wie-

dzy, umiej

ę

tno

ś

ci oraz kompetencji społecznych.

Wiedza

−

zbiór opisów faktów, zasad, teorii i praktyk przyswojonych w procesie

uczenia si

ę

, odnosz

ą

cych si

ę

do dziedziny uczenia si

ę

lub działalno-

ś

ci zawodowej.

Umiej

ę

tno

ś

ci

−

zdolno

ść

wykonywania zada

ń

i rozwi

ą

zywania problemów wła

ś

ci-

wych dla dziedziny uczenia si

ę

lub działalno

ś

ci zawodowej.

Kompetencje
społeczne

−

zdolno

ść

autonomicznego i odpowiedzialnego uczestniczenia w

ż

yciu

zawodowym i społecznym oraz kształtowania własnego rozwoju,
z uwzgl

ę

dnieniem kontekstu etycznego.

Kompetencje
kluczowe

−

wiedza, umiej

ę

tno

ś

ci i postawy odpowiednie do sytuacji, niezb

ę

dne

do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem,
integracji społecznej i zatrudnienia.

Standard
kompetencji
zawodowych

−

norma opisuj

ą

ca kompetencje zawodowe konieczne do wykonywania

zada

ń

zawodowych wchodz

ą

cych w skład zawodu, akceptowana

przez przedstawicieli organizacji zawodowych i bran

ż

owych, praco-

dawców, pracobiorców i innych kluczowych partnerów społecznych.

Kwalifikacja

−

zestaw efektów uczenia si

ę

(zasób wiedzy, umiej

ę

tno

ś

ci oraz kompe-

tencji społecznych), których osi

ą

gni

ę

cie zostało formalnie potwier-

dzone przez uprawnion

ą

instytucj

ę

.

Europejska
Rama
Kwalifikacji

−

przyj

ę

ta w Unii Europejskiej struktura i opis poziomów kwalifikacji,

umo

ż

liwiaj

ą

cy porównywanie kwalifikacji uzyskiwanych w ró

ż

nych

krajach. W Europejskiej Ramie Kwalifikacji wyró

ż

niono 8 poziomów

kwalifikacji opisywanych za pomoc

ą

efektów uczenia si

ę

; stanowi

ą

one układ odniesienia krajowych ram kwalifikacji.

Polska Rama
Kwalifikacji

−

opis hierarchii poziomów kwalifikacji wpisywanych do zintegrowane-

go rejestru kwalifikacji w Polsce.

Krajowy
System
Kwalifikacji

−

ogół rozwi

ą

za

ń

słu

żą

cych ustanawianiu i nadawaniu kwalifikacji

(potwierdzaniu efektów uczenia si

ę

) oraz zapewnianiu ich jako

ś

ci.