40

HIGIENA, ĆWICZENIE 7, 13.11.2012

Pozamedyczne uwarunkowania stanu zdrowia jamy ustnej

Wydatki na opiekę dentystyczną (% PKB) w Polsce oraz w starych krajach UE.

USA- 7000 USD
BŁ- 270 USD
TK- 70 USD

System opieki zdrowotnej

(system opieki

stomatologicznej) 10%

Styl życia (wzorca zachowań

w odniesieniu do narządu

żucia) 50%

STAN ZDROWIA

( STAN ZDROWOTNY J. USTNEJ)

PRÓCHNICA

Uwarunkowanie

środowiskowe (społeczne,

polityczne, ekonomiczne,

naturalne) 30 %

Uwarunkowanie osobnicze

10 %

10-15 %

4-6%

800 USD
PL

2800 USD
UE

~ 40 PLN na opiekę

dentystyczną na osobę

na rok przeznacza

Państwo

41

Z leczenia zębów rezygnuje ok. 40 % gospodarstw domowych, z zakupu leków 35 %, z wykonania protez
25 %.

Racjonalna polityka zdrowotna państw rozwiniętych w zakresie stomatologii










Surowe (racjonalne) zasady finansowe w opiece stomatologicznej

Opieka nad dziećmi do 16- 17 roku życia, oraz nad wieloma grupami społecznymi jest bezpłatna,

tzn. pełnopłatna dla władz samorządowych

PUBLIC DENTISTRY (PODSPECJALIZACJA)



550 stomatologów (Niemcy)



chairside assistants (Nowa Zelandia)- asystentka, średniej klasy personel,
odpowiedzialna za np. wypełnianie prostych ubytków)



dental hygienists (kraje skandynawskie



dental helpers (wszystkie kraje)



szkolenie przed i podyplomowe w zakresie public dentistry (główny wymóg UE)

Cechy systemów opieki stomatologicznej, współuczestniczących w badaniach międzynarodowych

PROGRAM
Zinstytucjonalizowane, ogólnokrajowe, rządowe programy zdrowotne, longitudinalne działania
(długoletnie)- obligatoryjność

AKCJA
Coś krótkotrwałego, mniej skuteczne niż program

BIERNE

- fluorkowanie wody pitnej
- suplementacja związkami fluoru produktów spożywczych
- podawanie (grupowe) metodami egzo- i endogennymi związków fluoru i preparatów

kariostatycznych

- pełna dostępność past , preparatów i urządzeń do utrzymania higieny jamy ustnej

BEHAWIORALNE

 programy edukacyjne (równolegle usługobiorcy i usługodawcy, public dentistry)
 program motywacyjne (recall system, system ubezpieczeń zdrowotnych, systemy motywacyjne

dla stomatologów

 stomatologiczne grupy szczególnej troski (głównie dzieci do 16- 18 r.ż)

DWUSEKTOROWOŚĆ

PRYWATNY (Stomatologia naprawcza)

PUBLICZNY (Działalność profilaktyczna)

42

Cechy programów stomatologicznych: ogólnokrajowe/ lokalne

- Stałe zabezpieczenie metodologiczne i finansowe integralność z innymi programami ogólno

zdrowotnymi

- Obligatoryjność wykonania konkretnych procedur, przez konkretne osoby (instytucje) w

konkretnym czasie



pielęgniarka dentystyczna- edukacja poprawnego czyszczenia zębów, profilaktyka
egzogenna



dentysta, ortodonta- okresowe kliniczne badanie, powiadomienie rodziców



pediatra, ortopeda, okulista, psycholog- badanie okresowe



public edukator (absolwent zdrowia publicznego) pedagog szkolny- edukacja rodziców,
nadzór nad realizacją poszczególnych programów



nauczyciel/ wychowawca- koordynator programów edukacyjnych w klasach 0-3



policjant- zasady zachowania się w miejscach publicznych i w sytuacjach zagrażających
życiu i zdrowiu

WSSE- informacja o stężeniu związków fluoru (i innych) w ujęciu wodnym.

FLUOR W WODZIE ŁÓDZKIEJ- 0,121- 0,175 powinno być do 1,5 mg/ L

FLUORKOWANIE

Produkt

Fluor

Kraj

Sól kuchenna

250- 350 mgF/ kg

Mleko

1,0- 2,0 mgF/L

Nowa Zelandia, Włochy, USA

Cukier

10 mg NaF/ kg cukru

Izrael

Woda mineralna

1,0- 1,2 mgF/L

Bułgaria

Pieczywo

1,0- 1,2 mgF/kg

Szwajcaria, Francja

4 KANONY

1. Systematyczne usuwanie płytki nazębnej
2. Fluorkowanie (zabezpieczenie optymalnego poziomu fluoru)
3. Okresowe badania kontrolne
4. Dieta

Fluoryzacja egzogenna:



płyn do codziennego użytku- 0,05 % NaF



co 2 tygodnie- 0,2 % NaF



pasty zawierające fluor (525- 1450 ppm)



żele- 2 % NaF



lakiery- 5% NaF

43

Reorientacja w dotychczasowych wzorcach w stosowaniu fluoru; natężenie w minionym 20- leciu
negatywnych zjawisk:

- u 7- 30 % populacji stwierdza się łagodną postać fluorozy
- fluoroza- zaburzenie na poziomie molekularnym i narządowym
- 99,7 % niewykorzystanej fluorkowanej wody pitnej jest zagrożeniem dla środowiska
- ograniczenie swobód obywatelskich
- stację wzbogacania wody związkami fluoru- miejsca zagrożenia terrorystycznego
- wyniki monitorowania stanu zdrowia jamy ustnej i jego uwarunkowań (alternatywne metody

profilaktyki)

- zagrożenie środowiska (ujścia rzek NDS)
- wyniki kolejnych badań nad rozwojem psycho- somatycznym dzieci

OBNIŻENIE KRYTERIÓW OPTYMALNYCH DO 0,5- 0,8 mgF/ L (WHO)

- redukcja programów masowych (biernych) na korzyść indywidualnych (behawioralnych)

Pozytywne zjawiska (społeczne, ekonomiczne, organizacyjne i kulturowe)

1. Wysoka dostępność (nieco mniejsza osiągalność) pełnej gamy środków do utrzymania higieny

jamy ustnej

2. Wysoki poziom (ilościowy i jakościowy) zasobów kadrowych
3. Systematycznie poprawiają się zachowania zdrowotne



ponad 65 % 12 latków co najmniej 2 razy dziennie



spada liczna mężczyzn palących papierosy



coraz więcej spożywamy produktów zawierających kwasy wielonienasycone



zmienił się styl picia alkohol na prozachodni (11 l. spirytusu na osobę/ rok) (alkohol
mądrze konsumowany + wysiłek fizyczny)

4. Utrwaliły się w minionych 18 latach bardzo pozytywne zjawiska ogólno zdrowotne



wydłużyła się średnia długość trwania życia Polaków ( o ponad 3 lata)



umieralność niemowląt została zredukowana do 6 %



systematycznie obniża się zapadalność na gruźlicę



zmniejsza się zapadalność na próchnicę (DMFT)

5. Od kilkunastu lat utrzymuje się bardzo wysoki poziom rozwoju gospodarczego, społecznego i

kulturowego



coroczny wzrost PKB > 5%



redukcja bezrobocia z 19 %- 9%



wydłużają się lata skolaryzacji

6. Pozytywnie zmienia się styl życia Polaków- zdrowie, w tym stan zdrowotny uzębienia

(funkcjonalność + estetyka) jest coraz silniej postrzegana jako konkretne dobro)

7. Dochodzi do głosu wielu terenowych instytucji pozarządowych mogących zaangażować się w

problematykę stomatologiczną

8. W Narodowym Programie Zdrowia na lata 2005- 2012 znalazł się cel operacyjny (nr. 11) p.t.:

„Intensyfikacja zapobiegania próchnicy u dzieci i młodzieży”

9. Od 1997 r- corocznie prowadzony jest Ogólnopolski Monitoring Stanu Zdrowotnego jamy ustnej i

jego uwarunkowań

44

Negatywne zjawiska

1. Utrzymuje się duża polaryzacja kondycji ekonomicznej w polskim społeczeństwie
2. Bardzo niskie nakłady na system ochrony zdrowia i podsystem opieki dentystycznej
3. Niekorzystne uwarunkowanie makrosystemowe
4. Od kilkunastu lat następuje systematyczna drastyczna redukcja publicznego sektora

dentystycznego

5. Bardzo mała (śladowa) ranga ważności problematyki stomatologicznej na tle obecnych

priorytetów

6. Polskie dzieci i młodzież nie są traktowane jako grupa szczególnej troski, ponieważ jest brak:



normy minimalnego nasycenia lek dent. w sektorze publicznym



refundacji za koszty leczenia w sektorze prywatnym



wydzielonych dni/ godzin przyjęć tylko dla dzieci w sektorze publicznym



okresowe badania stomatologiczne



normy maksymalnego czasu oczekiwania dziecka na wizytę



bezpłatnego pakietu usług profilaktycznych dla każdego dziecka

7. W Polsce nie ma na szczeblu centralnym instytucji (osoby) sterującej podsystemem opieki

dentystycznej

8. Brak w Polsce podspecjalizacji „public health dentistry”
9. Nie ma programów profilaktycznych- nie mylić z akcjami (obligatoryjne, ogólnokrajowe,

wieloletnie, posiadające budżet, metodologia oraz instytucje odpowiedzialne za realizację

10. Brak jakiegokolwiek mechanizmu – poza etycznym – motywującego lekarzy dentystów do działań

profilaktycznych (tylko 10-18% lekarzy dentystów jest aktywnych)

11. Nie ma ogólnozdrowotnego (ogólnorozwojowego) programu edukacyjnego na poziomie klas 0-3

angażującego Ministerstwo Zdrowia + Ministerstwo Edukacji Narodowej + Ministerstwo Ochrony
Środowiska + Ministerstwo Infrastruktury itp.

12. Relatywnie niski poziom świadomości stomatologicznej np. co piata matka uważa, że zjedzenie

przez dziecko przed zaśnięciem jabłka może zastąpić mycie zębów