Geoinformatyka

Ćwiczenie 1
Dane geograficzne i modele danych geograficznych I

Opracowanie: zespół Zakładu GIS, Kartografii i Teledetekcji

Zakład Systemów Informacji Geograficznej, Kartografii i
Teledetekcji Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ




Kraków 2012

Wprowadzenie

Ćwiczenie to podzielone jest na dwie części. Pierwsza część dotyczy danych geograficznych,
ich modeli i własności. Część druga poświęcona jest zapoznaniu z organizacją pracy
w programie ArcGIS.

1. Dane geograficzne i modele danych geograficznych

Celem tej części ćwiczenia jest zapoznanie się z różnorodnością danych geograficznych, ich
podstawowymi własnościami oraz sposobami modelowania.
Wprowadzone zostaną takie pojęcia, jak:

 dane geograficzne jakościowe,
 dane geograficzne ilościowe,

 zjawiska o charakterze ciągłym (pola),

 obiekty dyskretne,
 obiekty 0-, 1-, 2-wymiarowe,

 próba przestrzenna,

 rastrowy model danych geograficznych,
 wektorowy model danych geograficznych.

1.1. Dane geograficzne ilościowe i jakościowe, skale pomiaru, dane ciągłe i
dyskretne

Ta część ćwiczenia wykorzystuje zestaw map z Atlasu Miasta Krakowa (1988) [plansze 1, 16,
17, 28, 33]. Na podstawie analizy map spróbujesz podać przykłady danych jakościowych
(wyrażonych nazwami) i ilościowych (wyrażonych wartościami liczbowymi); wskazać
jednostki miar użyte do opisu wartości (np. metry n.p.m.; stopnie °C); określić kształt obiektu
lub charakter pola odniesienia, któremu przypisane są informacje przedstawione na mapie.

Zakres ćwiczenia
Dane ilościowe, jakościowe, skale pomiaru, zjawiska o charakterze ciągłym, obiekty
dyskretne, wymiarowość obiektów, pola odniesienia

Dane
Zestaw map z Atlasu Miasta Krakowa (1988) [plansze 1, 16, 17, 28, 33]

Tok pracy
1. Przeanalizuj załączone mapy.
2. Wynotuj jak największą liczbę cech zjawisk/obiektów przedstawionych na mapach.

Ogranicz się wyłącznie do obszaru w granicach Miasta Krakowa.

3. Zanotuj, w jaki sposób są opisane zjawiska oraz obiekty. Zwróć uwagę na wartości

liczbowe, jednostki miar, nazwy, kształty i rozmiary obiektów oraz zjawisk, a także ich
przestrzenne rozmieszczenie.

4. Odpowiedz na pytania:

Które ze zjawisk/typów obiektów występują w każdym punkcie mapy?
Które ze zjawisk/obiektów mają wyraźne granice i/lub są policzalne?

Które cechy wyrażone są wartościami liczbowymi?
Które cechy scharakteryzowane są nazwami?
Które cechy scharakteryzowane są nazwami pozwalającymi na rosnące/malejące
porządkowanie wartości?
Które informacje na mapie przypisane są obiektom punktowym, które – liniowym, a
które powierzchniowym?

1.2. Rastrowy model danych geograficznych

W tej części ćwiczenia poznamy zasady konstrukcji rastrowego modelu danych
geograficznych. Wprowadzone też zostanie pojęcie próby przestrzennej (próbkowania
w przestrzeni).

Model danych geograficznych oznacza, w największym skrócie, pewien sformalizowany
sposób zapisu zarówno położenia, jak i własności obiektu/zjawiska geograficznego. Sposób
ten jest niezależny od technicznej realizacji (tzn. może być zrealizowany cyfrowo,
w komputerze, ale też za pomocą ołówka na kartce papieru).

Zakres ćwiczenia
Rastrowy model danych geograficznych; próbkowanie w przestrzeni

Dane
Schematyczna mapa (mapa_1.jpg) przedstawiająca rozkład przestrzenny pewnej cechy
ilościowej za pomocą izolinii. Dla potrzeb ćwiczenia można przyjąć, że są to wysokości w m
n.p.m. Ramka mapy jest wyskalowana w milimetrach, początkiem układu współrzędnych jest
lewy dolny róg mapy, oś OX to oś pozioma.

Tok pracy
1. Dokonaj odczytu wartości cechy w punktach mapy rozmieszczonych w regularnej siatce o

odstępie 60 mm, zaczynając od punktu 30, 30 (są to więc punkty o współrzędnych (30,
30); (30, 90); … (30, 210); (90, 30) …(150, 210), łącznie 12 punktów. Punkty te tworzą
pewną próbę przestrzenną – wybrany w określony sposób podzbiór punktów, dla
których charakteryzujemy zjawisko.

2. Utwórz tabelę z zapisem odczytanych wartości:

Współrzędna X

Współrzędna Y

Wartość

30 30

620

30 90

…

… …

…

210 150

…

Przyjmując, że każdy punkt odczytu reprezentuje pewien kwadrat, albo jest środkiem pola
(kwadratu), o wielkości określonej przez gęstość punktów, dla których dokonano pomiaru (a
więc w tym wypadku 60 x 60 mm), realizujemy zapis rastrowego modelu danych. Pole
kwadratowe z przypisaną wartością określa się mianem piksela – jest to element macierzy
rastrowej.
Zapis ten schematycznie w naszym wypadku można przedstawić w następujący sposób:

rząd 1, kolumna 1, wartość 1
rząd 1, kolumna 2, wartość 2
…
rząd 3, kolumna 4, wartość 12
albo:
A, 1, 900
B, 1, 500
…
D, 3, 750
gdzie początkowe litery i cyfry to oznaczenia kolumn oraz rzędów macierzy rastrowej.
Taki zapis rastrowy wykorzystuje m. in. prosta gra w okręty, a także gra w szachy (każda
pozycja określona przez podanie rzędu i kolumny).

3. Przyjmując określony porządek zapisu, można go zredukować do prostszej postaci. Np.

zakładając, że zapis macierzy rastrowej zaczyna się w lewym górnym rogu, rzędami
w prawo i w dół, zapis macierzy rastrowej przedstawionej na ryc. 3 można przedstawić
jako:

900; 500; 450; 650; 720; 450; 300; 550; 620; 400; 80; 750
4. Na pustej kartce narysuj macierz rastrową o wymiarach 180 x 240 mm, podziel ją na 12

pól o wymiarach 60 x 60 mm, wpisz w każde pole odczytaną wartość liczbową.

?

Zakładając, że dysponujemy ciągiem wartości liczbowych z macierzy rastrowej (polecenie

3), co jeszcze powinniśmy wiedzieć, aby przedstawić macierz rastrową w taki sposób, jak
w poleceniu 4?

?

Zapis wartości nie prowadzi do ‘umiejscowienia’ macierzy rastrowej w żadnym układzie

odniesienia – jak można to zrobić najprościej ?
5. Porównaj macierz rastrową z tą wykonaną przez sąsiada/sąsiadkę. Następnie porównaj

macierz rastrową z mapką wykorzystaną w ćwiczeniu. Odpowiedz na pytania:

Jakie wnioski wyciągasz odnośnie dokładności reprezentacji przedstawionego
zjawiska?
W jaki sposób można dokładność tą poprawić?

1.3. Dane wektorowe

W tej części ćwiczenia poznamy zasady konstrukcji wektorowego modelu danych
geograficznych.

Zakres ćwiczenia

Wektorowy model danych geograficznych.

Dane
Schematyczna mapa przedstawiająca rzeki na pewnym obszarze (mapa_a.jpg). Ramka mapy
– tak jak poprzednio – jest wyskalowana w milimetrach, początkiem układu współrzędnych
jest lewy dolny róg mapy, oś OX to oś pozioma.
Schematyczna ‘pusta’ mapa (mapa_b.jpg); ramka mapy jest wyskalowana w milimetrach,
początkiem układu współrzędnych jest lewy dolny róg mapy, oś OX to oś pozioma.

Tok pracy
1. Rzeki na badanym obszarze mają dość skomplikowany przebieg. Spróbuj wybrać 15

punktów charakterystycznych, które najlepiej opisują geometrię rzek (na przykład,
punktami takimi mogą być źródła i ujścia rzek).

2. Dokonaj pomiaru współrzędnych wybranych przez siebie punktów. Wpisz je do tabeli,

przyjmując, że dla każdej rzeki (1, 2 lub 3) wpisujesz je w porządku od źródła do ujścia.
Pamiętaj, że łączna ich liczba nie ma wynosić 15.

Współrzędna X

Współrzędna Y

Obiekt

… …

Rzeka

1

… …

…

… …

…

… …

Rzeka

2

… …

…

… …

Rzeka

3

… …

…

Zapis w tabeli to prosty zapis wektorowego modelu danych, w którym do przedstawienia
wybranego obiektu wykorzystuje się współrzędne punktów charakterystycznych dla kształtu
tego obiektu.
3. Wymień się tabelą z sąsiadem/sąsiadką, a następnie spróbuj odtworzyć bieg rzek na

podstawie współrzędnych punktów i ‘pustej mapy’ załączonej w ćwiczeniu (mapa_b.jpg),
łącząc odpowiednio linią punkty, których współrzędne są w tabeli.

4. Porównaj wynik ćwiczenia z wynikami innych osób. Odpowiedz na pytania:

Jakie różnice zauważasz w wynikach różnych osób? Jak dalece odbiega od siebie
wygląd rzek? Co należałoby zrobić, aby różnice te były jak najmniejsze?
Czy są takie punkty, o których sądzisz, że powinny powtórzyć się w załączonej
tabeli?

2. Organizacja pracy w ArcGIS

W tej części dokonamy podsumowania ćwiczenia, zapoznając się wstępnie z programem
ArcGIS i przykładowymi danymi geograficznymi w postaci rastrowej oraz wektorowej.

Dane

Warstwy z Komputerowego Atlasu Województwa Małopolskiego
Uwaga: udostępniane dane mogą być wykorzystywane wyłącznie w ramach zajęć

Oprogramowanie
ArcGIS; aplikacja ArcMap

2.1. ArcGIS Desktop

ArcGIS Desktop, to najważniejszy pakiet oprogramowania firmy ESRI (Environmental
Systems Research Institute), na który składa się szereg samodzielnych aplikacji:
ArcCatalog 10 - przeglądanie i zarządzanie danymi i metadanymi

1

, tworzenie nowych warstw

i baz danych

ArcMap 10

- tworzenie, edycja i analiza danych w przestrzeni dwuwymiarowej

ArcScene 10 - trójwymiarowa wizualizacja danych, ograniczone możliwości analizy
ArcGlobe 10 - wizualizacja danych na trójwymiarowym globusie

Pakiet ArcGIS Desktop dostępny jest w trzech poziomach licencji, dających dostęp do coraz
bardziej zaawansowanych narzędzi. Licencja podstawowa (ArcView) umożliwia prowadzenie
najprostszych analiz przestrzennych, podstawową edycję danych oraz opracowanie
kartograficzne. Nieco bardziej zaawansowana licencja (ArcEditor) wzbogacona jest

o zaawansowane narzędzia do edycji danych i tworzenia baz danych. Pełną funkcjonalność
pakietu ArcGIS oferuje licencja ArcInfo.

Funkcjonalność pakietu ArcGIS można rozbudować poprzez wyspecjalizowane rozszerzenia
(Extensions) m.in.:
3D Analyst

- analiza trójwymiarowych danych topograficznych (DEM)

Spatial Analyst

- narzędzia analizy przestrzennej

Geostatistical Analyst - analizy geostatystyczne
Publisher

- przygotowanie danych ArcMap do przeglądania w ArcReader

Network Analyst

- analizy sieciowe

Tracking Analyst

- wizualizacja danych szybko zmieniających położenie

ArcHydro

- modelowanie hydrologiczne

Rozszerzenia ArcGIS nie wchodzą w podstawowy pakiet ArcGIS Desktop i kupuje się je
oddzielnie.

Więcej o ArcGIS Desktop i filozofii GIS wg ESRI można przeczytać w publikacji „What is
ArcGIS?”, ogólnodostępnej online pod adresem:

http://downloads.esri.com/support/documentation/ao_/698What_is_ArcGIS.pdf

Informacje o „nowościach” w wersji 10 znajdują się pod adresem:

http://help.arcgis.com/en/arcgisdesktop/10.0/pdf/whats_new_in_arcgis_10.pdf

Przydatne adresy www:

www.esri.com

- główna strona ESRI

www.esri.pl

- strona polskiego oddziału ESRI

support.esri.com - wsparcie techniczne dla użytkowników ArcGIS
training.esri.com - Wirtualny Kampus ESRI, edukacja GIS (e-learning)

1

Metadane to najprościej mówiąc „dane o danych” czyli wszelkiego typu informacje opisujące w jaki sposób

dane powstały (np. w jakim odwzorowaniu), kiedy powstały, kto jest ich autorem i jakie są ich właściwości.

2.2. Organizacja pracy w aplikacji ArcMap

ArcMap to najczęstsze środowisko pracy użytkownika pakietu ArcGIS Desktop.
Analogicznie jak w przypadku mapy, pracując na płaskiej, dwuwymiarowej przestrzeni,
dodajemy różne warstwy tematyczne (np. drogi, miasta) i wizualizujemy je w pożądany
sposób. W odróżnieniu od typowej mapy, przestrzeń ArcMap jest także środowiskiem
dynamicznych analiz.
1. Uruchom aplikację ArcMap10 wybierając w menu Start > Wszystkie programy > ArcGIS

>

ArcMap10

2. Po uruchomieniu programu pojawi się okno [ArcMap – Getting Started] z opcjami:

[Existing Maps] oraz [New Maps]. Z rozwijanego menu [New Maps] wybierz [Blank Map].

Interfejs ArcMap dzieli się na dwa główne okna. Przeważnie po lewej stronie (można zmienić
zakotwiczenie tego okna) znajduje się tabela zawartości czyli wykaz wszystkich warstw
dodanych do mapy (ang. Table Of Contents). Okno po prawej stronie to obszar roboczy,
w którym widoczne są poszczególne warstwy. W przypadku gdyby tabela zawartości nie
była wyświetlona, można ją przywrócić poprzez Windows > Table Of Contents.

Ważną częścią interfejsu są paski narzędzi. Mogą być zakotwiczone w ramce interfejsu bądź
stanowić niezależne okna. Zazwyczaj widoczne jest tylko kilka pasków narzędziowych –
jednoczesne wyświetlenie wszystkich zapełniłoby cały ekran. Domyślnie wyświetlają się
najważniejsze: pasek [Standard] służący np. do otwierania nowych projektów, dodawania
danych czy wyświetlania skali mapy, oraz pasek [Tools] zawierający podstawowe narzędzia

Obszar roboczy

Paski narzędzi

Menu główne

Tabela zawartości

nawigacji w obrębie mapy. Aby włączyć potrzebny pasek narzędzi należy wybrać jego nazwę
z menu Customize > Toolbars lub z menu rozwiniętego po prawym kliknięciu w szary obszar
okna ArcMap. Elementy pasków narzędziowych oraz inne potrzebne funkcje można znaleźć
także w menu głównym.

Niektóre paski narzędziowe można wyświetlić, mimo że korzystanie z nich wymaga
posiadania dodatkowej licencji. Są to paski zawierające narzędzia rozszerzeń [Extensions],
np. pasek Spatial Analyst, 3D Analyst. W przypadku problemów z uruchomieniem jakiegoś
polecenia dostępnego na danym pasku należy sprawdzić czy właściwe dla niego rozszerzenie
jest włączone. Rozszerzenia włączamy wybierając z głównego menu Customize >
Extensions…

Pasek narzędzi podstawowych [Standard]

Idąc kolejno od lewej pasek narzędzi podstawowych oferuje nam przyciski:
New map file - tworzy nowa mapę
Open - otwiera zapisany wcześniej projekt
Save - zapisuje projekt (o projektach dowiesz się więcej za chwilę)
Print - drukuje mapę
Cut - wycina obiekty w warstwie (tylko w czasie sesji edycji)
Copy - kopiuje obiekty w warstwie
Paste - wkleja skopiowane/wycięte elementy do warstwy (tylko w czasie sesji edycji)
Delete - usuwa elementy z warstwy (tylko w czasie sesji edycji)
Undo i Redo - cofanie i ponawianie czynności
Add Data - dodawanie nowych warstw do mapy (bardzo ważna ikona!)
Map Scale - ustawienie skali mapy (istotne dla wydruku i wyświetlania)
Editor Toolbar - uruchamia pasek narzędziowy edycji
Table of Contents window -
Catalog window - uruchamia okno ArcCatalog, inna aplikacje ArcGIS
Serach window - uruchamia okno wyszukiwania
ArcToolbox Window - uruchamia okno ArcToolbox
Pyton window - uruchamia okno Pytona (język skryptowy)
ModelBuilder window – uruchamia okno ModelBuilder
What’s This? - podręczna pomoc (warto korzystać, przynajmniej na początku!)

Jeśli nie mamy dodanych żadnych warstw (a w tej chwili nie mamy), część przycisków jest
nieaktywna. Uaktywniają się one z chwilą dodania warstwy.

Dodawanie warstw do okna mapy

Aby dodać warstwę tematyczną (layer) do okna ArcMap możemy:

 kliknąć ikonę

w podstawowym menu ArcMap i nawigować do wybranego pliku, lub

 wybrać z menu ArcMap File > Add Data... , lub
 przeciągnąć ją z okna ArcCatalog i upuścić w ArcMap.

3. Przetestuj wymienione powyżej możliwości dodając kolejno wszystkie warstwy z folderu

ArcGIS, skopiowanego przez ciebie z dysku Studenci na „turbacz”/unigis; można
jednocześnie dodać kilka warstw.

Najnowsza wersja ArcMap umożliwia również dodanie map „bazowych” (Basemap) oraz
danych umieszczonych na serwerze ArcGIS online.

4. Zapoznaj się z legendą warstw tematycznych (symbole graficzne widoczne w pod nazwami

warstw). Dodane warstwy wyświetlane są za pomocą domyślnych symboli i barw –
będziemy to za chwilę zmieniać.

Aby dana warstwa była widoczna w obszarze roboczym, należy zaznaczyć kwadrat po lewej
stronie nazwy warstwy. Jeśli natomiast chcemy ukryć legendę, klikamy znak minus po lewej
stronie nazwy warstwy.

5. Zastanów się jakie znaczenie może mieć kolejność warstw w Tabeli zawartości (można ją

dowolnie zmieniać poprzez przeciąganie danych warstw w pożądane miejsce). Przesuń
warstwę dem na samą górę – co się stało?

6. Ustaw kolejność warstw tak, aby warstwy rastrowe znajdowały się na dole, następnie

wyświetlane były warstwy z poligonami, warstwy liniowe, a na samej górze warstwy
punktowe – przy takim układzie minimalizuje się wzajemne zasłanianie treści przez
poszczególne warstwy.

Aby usunąć warstwę klikamy na jej nazwę prawym przyciskiem myszy i z podręcznego menu
wybieramy [Remove].

!

Warstwa jest usuwana z tabeli zawartości ale nie z dysku komputera

Wszystkie dodane warstwy tworzą obecnie jeden zestaw warstw określany jako Data Frame.
W praktyce oznacza to po prostu mapę. Takiemu zestawowi przypisane są pewne, wspólne
dla wszystkich warstw właściwości np. system odniesień przestrzennych, w którym mapa jest
wyświetlana. W jednym projekcie możemy posiadać kilka zestawów warstw, jednak aktywny
jest zawsze tylko jeden – ten z którym aktualnie pracujemy. Domyślną nazwą zestawu warstw
jest nagłówek Layers widniejący nad wykazem warstw w tabeli zawartości.
7. Klikając jednokrotnie na nagłówek Layers w tabeli zawartości zmień nazwę zestawu

warstw na Malopolska.

Pasek narzędziowy [Tools]
Idąc kolejno od lewej pasek narzędzi podstawowych oferuje nam przyciski:

[Zoom In] [Zoom Out] – powiększanie lub pomniejszanie wybranych fragmentów mapy
[Pan] – pozwala na przesuwanie mapy w dowolna stronę
[Full Extent] – dopasowuje skalę mapy tak by wyświetlone były w całości wszystkie warstwy
(w praktyce dopasowuje skalę do warstwy o największym zasięgu przestrzennym)
[Fixed Zoom In] [Fixed Zoom Out] – skokowe powiększanie lub pomniejszanie całej mapy
[Go Back To Previous Extent] [Go To Next Entent]– powrót do poprzedniego/następnego
powiększenia mapy;
[Select feature] and [Clear selected future] – selekcja obiektów geograficznych (za pomocą
prostokąta, poligonu, lassa, okręgu lub linii) i likwidacja selekcji
[Select elements] – selekcja elementów graficznych
[Identify] – umożliwia wyświetlenie atrybutów wybranego obiektu
[Hyperlink] – linki
[HTML Popup] – umożliwia wyświetlenie okienek z atrybutami danego obiektu
[Measure] – pomiar odległości i powierzchni
[Find] – znajdowanie obiektów w warstwach
[Find Route] – umożliwia wyznaczenie trasy pomiędzy zadanymi punktami
[Go to XY] – znajdowanie punktów o zadanych współrzędnych
[Create Viewer window] – umożliwia wyświetlenie wybranego fragmentu mapy

8. Używając narzędzi powiększania/pomniejszania (lupy) oraz przesuwania (łapka) z paska

narzędzi [Tools] zapoznaj się szczegółowo z treścią warstw tematycznych.

9. Używając narzędzia [Identify]

z paska narzędzi [Tools] (‘i’ jak informacja) do

identyfikacji wartości w danym punkcie mapy – w oknie przedstawionym poniżej wybierz
dowolną warstwę, i sprawdź, jakie są wartości w różnych punktach mapy.

Domyślnie program wyświetla atrybuty dla obiektów z warstwy znajdującej się „najwyżej”
w tabeli zawartości czyli <Top-most layer>. Okienko Identify from pozwala na wybór
warstwy, w obrębie której mają być identyfikowane obiekty.
10.

Wykorzystując narzędzie [Find] zlokalizuj na mapie Zakopane.

11.

Wykorzystując opcję [Go to XY] zlokalizuj przecięcie południka 20° i równoleżnika

50° oraz zapoznaj się z ustawieniami tego narzędzia m.in. możliwością zmiany jednostki
układu współrzędnych.

12.

Wykorzystując opcję [Measure] zmierz odległość w linii prostej pomiędzy Krakowem

a Zawoją.

Rezultatem powiększania i pomniejszania mapy jest zmiana jej skali. Skala, w jakiej aktualnie
wyświetlana jest mapa, widnieje na standardowym pasku narzędzi:

13.

Jaka będzie skala mapy jeśli dopasujemy ją do wszystkich warstw?

14.

Powiększ mapę tak, aby jej zasięg był mniej więcej zgodny z granicą gminy

Szczawnica. W jakiej skali teraz wyświetlana jest mapa?

Skalę całej mapy można także dopasować do zasięgu wszystkich warstw, dzięki opcji [Full
Extent] z paska narzędzi [Tools], lub do konkretnej interesującej nas warstwy. Aby to zrobić:
15. Kliknij prawym przyciskiem na warstwę rzeki w spisie warstw i wybierz polecenie [Zoom

To Layer].

16. Zmień kilkakrotnie położenie kursora na mapie.
Zwróć uwagę jak zmieniają się współrzędne (pod ramką mapy, z prawej strony) określające
położenie kursora, czyli współrzędne każdej wskazanej na mapie lokalizacji. Są to
współrzędne w układzie zdefiniowanym we właściwościach całego zestawu map [Data
Frame]. W naszym wypadku są to współrzędne prostokątne płaskie wyrażone w metrach.

2.3. Modele danych geograficznych

Na wykładzie poznaliście podstawowe modele danych w GIS: raster i wektor; były one
również wstępnie omawiane w podpunkcie 1 tego ćwiczenia. W czasie tworzenia projektu
dodaliśmy do niego zarówno dane rastrowe, jak również wektorowe.

Na podstawie informacji z wykładu oraz pierwszej części ćwiczenia odpowiedz na pytania:

Które warstwy są przedstawione za pomocą modelu rastrowego, a które –
wektorowego? Jak to sprawdzić?
Które warstwy przedstawiają zjawiska ciągłe, a które – obiekty dyskretne?
Które cechy analizowane w punkcie 1.1 przedstawił(a)byś za pomocą modelu
rastrowego, a które – za pomocą modelu wektorowego?

Raster

1. Jak sprawdzić rozdzielczość przestrzenną rastra (wielkość piksela)?
2. Czy rastry dodane do projektu mają taką samą rozdzielczość?

3. Powiększ mapę tak, żeby wyraźnie widzieć piksele warstw rastrowych. Aby widzieć

jednocześnie fragmenty obydwóch warstw rastrowych skorzystaj z opcji dostępnej
w pasku narzędzi Effects > Swipe layer.

4. Sprawdź wartości wybranych pikseli używając narzędzia [Identify

]

z paska [Tools].

5. Czy zauważyłeś jakąś różnicę pomiędzy mapą ukształtowania terenu i obrazem
6. satelitarnym?
7. Zajrzyj do tabeli atrybutowej warstwy rastrowej ukształtowanie.img – pod prawym

przyciskiem myszy opcja Open Attribute Table, zwróć uwagę na kolumny Value i Count.
Jakie wartości (cechy) zapisane są w tych kolumnach?

Wektor
8. W tabeli zawartości wskaż prawym przyciskiem myszy warstwę koleje.
9. Z rozwijanego menu wybierz [Open Attribute Table]

10. Tabela atrybutów zorganizowana jest w ten sposób, że każdy obiekt na warstwie

reprezentowany jest przez jeden rekord tabeli o unikalnym numerze (Feature ID - FID).
W kolejnych kolumnach przedstawione są natomiast różne atrybuty (cechy). Zwróć
uwagę na kolumnę shape obecną w warstwach zapisanych w formacie ESRI Shapefile –
kolumna ta musi występować podobnie jak FID, zaś jej zawartość informuje o typie
geometrii obiektów wektorowych zapisanych w danej warstwie (np. Point, Polygon).

2.4. Modyfikacja symboliki warstw i zapis projektu

Symbolika warstw, dobieraną przez program w sposób losowy podczas ich dodawania do
projektu mapy, można modyfikować według potrzeb użytkownika.

11. Aby zmienić symbole warstw wektorowych wejdź w ustawienia właściwości warstwy,

wskazując pod prawym przyciskiem myszy > Properties, a następnie wybierz zakładkę >
Symbology. Możesz również dwukrotnie kliknąć prawym przyciskiem myszy na symbol
przynależny danej warstwie.

Podobnie możemy modyfikować symbolikę warstw rastrowych. Wartościom piksela rastra
domyślnie przypisywana jest skala odcieni szarości, możemy ją jednak modyfikować
w zależności od potrzeb i zastępować odcienie szarości np. paletą barw hipsometrycznych.

12. Zmień paletę barw dla warstwy ukształtowanie.

Zapis projektu
Aktualny stan naszej pracy (ustawienia sposobu wyświetlania mapy, wybranej kolorystyki,
układu odniesienia, wykaz zgromadzonych warstw oraz ścieżki fizycznych lokalizacji plików
oraz inne ustawienia zdefiniowane przez użytkownika) można zapisać w tzw. dokumencie
mapy (map document) lub inaczej projekcie (Project). Plik projektu posiada rozszerzenie
mxd.
17. Z menu głównego wybierz File > Save as
18. W oknie dialogowym wskaż pożądaną lokalizację (najlepiej folder, w którym znajdują się

wszystkie dane do tego ćwiczenia) i nadaj nazwę dla projektu np. projekt1.

Gotowy projekt otwieramy w analogiczny sposób: File > Open i wskazujemy uprzednio
zapisany plik *.mxd.
Trzeba pamiętać, że plik projektu nie zawiera danych jako takich, a jedynie informacje skąd
dane pochodzą i jak mają zostać wizualizowane w oknie ArcMap. Jeśli więc będziemy chcieli
pracować z naszą mapą na innym komputerze, nie wystarczy przegranie pliku projektu -
trzeba skopiować także wszystkie pliki, w których zapisane są dane. W opcji dostępnej
w menu głównym File > Map Document Properties można ustawić również względne ścieżki
dostępu do danych (Store relative path names to data sources).

LITERATURA OBOWIĄZUJĄCA NA WSTĘPIE NA ĆWICZENIA nr 2:
Longley P.A., Goodchild M.F., Maguire D.J., Rhind D.W., GIS. Teoria i praktyka.

Wydawnictwo Naukowe PWN, 3.1-3.5, 3.6; 8.1-8.2.3