Przyczyn¹ wiêkszoœci powa¿nych

wypadków drogowych s¹ b³êdy kie-
rowcy: nadmierna szybkoϾ, niebez-
pieczna, agresywna jazda oraz stany
wywo³ane przyjmowaniem alkoholu
i narkotyków (ang. Driving Under the
Influence of Drug – DUI lub Driving
While Intoxicated – WHI). O ile jed-
nak piœmiennictwo dotycz¹ce prowa-
dzenia pojazdów po spo¿yciu alkoho-
lu jest bardzo bogate, o tyle literatura
omawiaj¹ca problem stosowania nar-
kotyków przez kierowców jest raczej
skromna. Dopiero ostatnio zagro¿e-
niom zwi¹zanym z prowadzeniem
pojazdów pod wp³ywem œrodków
psychoaktywnych poœwiêca siê wiê-
cej uwagi [4, 13, 17, 21, 32]. Wg da-
nych National Highway Traffic Safety
Administration w ostatnich latach nar-
kotyki (czêsto w po³¹czeniu z alkoho-
lem) wykrywano u oko³o 20% kierow-
ców, którzy uczestniczyli w wypad-
kach drogowych, a odsetek ten wzra-
sta³ do 40, gdy w wypadkach by³y
ofiary œmiertelne. Ocenia siê, ¿e
w USA 4,2 miliona osób w wieku
16–20 lat siada w ci¹gu roku za kie-
rownic¹, bêd¹c pod wp³ywem alko-
holu i innych œrodków psychoaktyw-
nych, a 169 tysiêcy (4%) zostaje za-
trzymanych i zarejestrowanych przez
policjê.

Przed powo³anym do ¿ycia w Unii

Europejskiej programem skutecznej
kontroli na drogach Rosita (Roadside
Testing Assessment Programme)
stoj¹ nastêpuj¹ce zadania [24]:

1. Opracowanie listy narkotyków

i leków, które mog¹ wywieraæ
niekorzystny lub szkodliwy
wp³yw na sprawnoœæ psycho-
motoryczn¹ u¿ytkowników
dróg.

2. Zestawienie i ocena urz¹dzeñ

(aparatów) u¿ywanych do wy-
krywania narkotyków w organi-
zmie kierowców. Na rynku jest
oko³o 20 ró¿nych testów immu-
nologicznych, które mog¹ byæ
u¿yte do tego celu. Wiêkszoœæ
z nich jest przystosowana do
badania moczu i do wykrywania
w nim dziesiêciu ró¿nych narko-
tyków: kannabinoidów, opiatów,
amfetaminy, metamfetaminy
(lub narkotyków o strukturze
amfetamin ³¹cznie), kokainy,
fencyklidyny, metadonu, benzo-
diazepin, barbituranów i trójcy-
klicznych antydepresantów. Ze-
stawienie ma dotyczyæ liczby
i typów dostêpnych testów, sto-
sowanych wartoœci cutoff, oce-
ny specyficznoœci testów i spo-
sobów ich u¿ycia, ze szczegól-
nym uwzglêdnieniem przydat-
noœci do stosowania na drodze
oraz publikowanych i niepubli-
kowanych opinii na ten temat.
Przegl¹d ten ma obejmowaæ
zarówno produkty bêd¹ce na
rynku, jak i prototypy w fazie
opracowywania.

3. Okreœlenie

obowi¹zuj¹cych

w Unii operacyjnych, u¿ytko-
wych i prawnych przepisów,
które reguluj¹ problematykê
badañ na drodze, a tak¿e
oczekiwañ u¿ytkowników (³a-
twoϾ wykrywania substancji
psychoaktywnych, mo¿liwoœæ
obs³ugi testów przez personel
niemedyczny, ³atwoœæ odczyty-
wania wyników i ich jedno-
znacznoœæ, mo¿liwoœæ zacho-
wania wyników na dysku, sto-
pieñ uci¹¿liwoœci badañ dla
kierowców).

4. Zbieranie danych na temat nar-

kotyków najczêœciej stosowa-
nych przez kierowców, typu ma-
teria³u biologicznego pobiera-
nego w celu wykonania badañ,
nietypowych zachowañ kierow-
ców, czêstoœci wypadków dro-
gowych.
Opracowanie ogólnych zaleceñ
dotycz¹cych urz¹dzeñ stosowa-
nych do pobierania materia³u
w miejscu zatrzymania.

5. Krytyczna ocena raportu i dys-

kusja.

W roku 2000 w 15 krajach Unii Eu-

ropejskiej zginê³o na drogach ponad
40 000 osób, a 1,7 miliona odnios³o
obra¿enia. Te zatrwa¿aj¹ce liczby
sk³oni³y w³adze Unii Europejskiej do
energicznych dzia³añ zmierzaj¹cych
do poprawy sytuacji w tej dziedzinie
i zwiêkszenia bezpieczeñstwa na
drodze. Podjêto akcjê pod nazw¹
„Driving Under the Influence of
Drugs, Alcohol and Medicine”, która
przewiduje zmniejszenie tych liczb
o 50% do roku 2010. Wystartuje ona
w styczniu 2006 r. i obejmie 38 insty-
tucji (uniwersytetów, instytutów na-
ukowych, policji) z 21 krajów Unii.
Podstawowe za³o¿enia planu bêd¹
wykonane w latach 2006–2007. Pod-
dana zostanie kompleksowej ocenie
czêstoœæ wystêpowania poszczegól-
nych substancji psychoaktywnych
u kierowców, dok³adnie okreœlony
wp³yw na zdolnoœæ prowadzenia po-
jazdu oraz ryzyko zwi¹zane z ich sto-
sowaniem. Maj¹ byæ udoskonalone
metody dzia³ania policji, zwiêkszona
jej kontrolna efektywnoœæ, a tak¿e
sprawnoœæ s³u¿b medycznych. Bada-
nia maj¹ siê odbywaæ zarówno na sy-
mulatorach, jak i

na drodze,

i uwzglêdniaæ wp³yw równoczesnego

5

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

Bogdan Szukalski

Prowadzenie pojazdów
pod wp³ywem narkotyków
– nowe zagro¿enie

dzia³ania kilku narkotyków oraz nar-
kotyku i zmêczenia [12].

Akcja „Zero tolerancji dla prowa-

dzenia pojazdów pod wp³ywem nar-
kotyków” (ang. Zero tolerance for
DUID – Driving Under the Influence
of Drugs) uznaje za nielegalne,
sprzeczne z prawem i niedopuszczal-
ne prowadzenie pojazdu lub sprawo-
wanie kontroli nad jego funkcjonowa-
niem przez osobê, u której we krwi,
œlinie, moczu albo innych p³ynach
ustrojowych wystêpuj¹ wykrywalne
iloœci jakiejkolwiek niedozwolonej
substancji psychoaktywnej lub jej
metabolitów [28].

Dzia³anie narkotyków
i objawy obserwowane
u kierowców

Jakie s¹ wa¿niejsze efekty wywo-

³ywane przez ró¿ne typy narkotyków
i jak mog¹ one wp³ywaæ na osoby
prowadz¹ce pojazdy mechaniczne?

Kannabinoidy (palenie marihuany

i haszyszu), które po alkoholu wykry-
wane s¹ u kierowców, najczêœciej
wywo³uj¹:

– obni¿enie zdolnoœci koncentracji

przejawiaj¹ce siê w zwolnionych
reakcjach kierowcy, a wiêc wy-
d³u¿eniu czasu jego reakcji;

– upoœledzenie koordynacji ru-

chów i precyzji manewrowania
kierownic¹;

– uczucie sennoœci;
– dezorientacjê, a nawet urojenia.
Stymulanty oœrodkowego uk³adu

nerwowego (amfetamina, metamfeta-
mina, kokaina) powoduj¹ nieprawi-
d³ow¹ ocenê szybkoœci oraz odleg³o-
œci potrzebnej do skutecznego za-
trzymania pojazdu. Po przyjêciu sty-
mulantów kierowca jest nadmiernie
pobudzony i nabiera przesadnego
przekonania o swoich umiejêtno-
œciach, co skutkuje agresywn¹ i ryzy-
kown¹ jazd¹. Traci on zdolnoœæ
obiektywnej oceny sytuacji na dro-
dze, co zwiêksza znacznie ryzyko
wypadku. Mo¿e wystêpowaæ gonitwa
myœli, a nawet urojenia. Okres po
ustaniu stymuluj¹cego dzia³ania tych
œrodków jest równie¿ bardzo niebez-
pieczny, bo charakteryzuje siê trudn¹
do opanowania sennoœci¹.

Ecstasy (3,4-metylenodioksyme-

tamfetamina, MDMA) jest narkoty-
kiem ³¹cz¹cym dzia³anie stymuluj¹ce
i halucynogenne. Jego dzia³anie roz-
poczyna siê 20 min po przyjêciu do-
ustnym i utrzymuje przez 4–6 godz.
(po iniekcji lub wdychaniu – krócej).
Mo¿e zniekszta³caæ widzenie kierow-
cy i os³abiaæ zdolnoœæ koncentracji
uwagi na poszczególnych czynno-
œciach procesu kierowania pojaz-
dem. Kierowca, który stosowa³ ecsta-
sy, mo¿e nie w pe³ni zdawaæ sobie
sprawê z tego, ¿e jest tylko wspó³-
u¿ytkownikiem, a nie jedynym u¿yt-
kownikiem drogi i ¿e jego zachowa-
nie w znacznym stopniu decyduje
o bezpieczeñstwie innych kierowców.
Ponadto nastêpnego dnia po przyj-
mowaniu ecstasy, np. w czasie tzw.
raving parties, czyli ca³onocnych im-
prez tanecznych, wystêpuje stan wy-
czerpania (przemêczenia), odwod-
nienia (ecstasy blokuje odczuwanie
pragnienia) oraz sennoœæ, a tak¿e za-
burzona zdolnoϾ koncentracji uwa-
gi, m.in. na tym, co dzieje siê na dro-
dze.

Opioidy (morfina, kodeina, meta-

don) wywo³uj¹ sennoœæ i wyd³u¿enie
czasu reakcji, zaburzenie równowagi,
koordynacji oraz os³abienie zdolnoœci
koncentracji. Mog¹ wywo³aæ równie¿
md³oœci i wymioty oraz zmiany na-
stroju. Niebezpieczne s¹ tak¿e obja-
wy abstynencyjne, gdy przyjêta daw-
ka opioidów przestaje dzia³aæ: nie-
prawid³owa ocena czasu, spowolnie-
nie ruchów, sennoœæ.

LSD (lizergid) – wp³ywa silnie na

zmys³y kierowcy: mo¿e on widzieæ,
s³yszeæ i reagowaæ na przedmioty lub
dŸwiêki, których w rzeczywistoœci nie
by³o. Stan taki jest du¿ym zagro¿e-
niem dla niego i innych u¿ytkowników
drogi.

Kwas

γ-hydroksymas³owy (GHB)

ma dzia³anie uspokajaj¹ce i nasen-
ne, co os³abia koncentracjê uwagi
i zdolnoœæ koordynacji ruchów.

Benzodiazepiny: rohypnol, valium,

oksazepam – wywo³uj¹ sennoœæ. Ba-
danie, czy kierowca prowadzi pojazd
pod wp³ywem œrodków psychoaktyw-
nych, przebiega zwykle w trzech eta-
pach, przy czym do kolejnego etapu

przystêpuje siê wówczas, gdy wynik
poprzedniego budzi w¹tpliwoœci.

Etap pierwszy polega na obserwa-

cji kierowców, ich zachowania po za-
trzymaniu i wyjœciu z pojazdu oraz na
wykonaniu przez kierowcê prostych
testów, etap drugi – na skriningowym
badaniu moczu na obecnoϾ kanna-
binoidów, amfetamin, kokainy i opia-
tów, a etap trzeci – na badaniu krwi
metod¹ chromatografii gazowej
sprzê¿onej ze spektrometri¹ masow¹
(GC/MS).

Kierowca pozostaj¹cy pod wp³y-

wem œrodków psychoaktywnych mo-
¿e po wyjœciu z samochodu wykazy-
waæ dezorientacjê, zaburzenia koor-
dynacji ruchów, be³kotliw¹ mowê
oraz mieæ zwê¿one albo rozszerzone
Ÿrenice. Np. opioidy wywo³uj¹ bardzo
silne zwê¿enie Ÿrenic (tzw. Ÿrenice
szpilkowate), natomiast œrodki pobu-
dzaj¹ce OUN – ich rozszerzenie. Do
oceny szerokoœci Ÿrenic mog¹ byæ
u¿yte specjalne przyrz¹dy, tzw. pupi-
lometry (ang. pupil – Ÿrenica), np. Eye-
Check Device. Niezale¿nie od wyni-
ków wstêpnych obserwacji kierowca
powinien wykonaæ kilka prostych te-
stów:

test Romberga: badany w pozy-

cji stoj¹cej zamyka oczy, przechyla
g³owê na bok i liczy do 30, odchyle-
nia od pionowej postawy i b³êdy w li-
czeniu mog¹ wskazywaæ, ¿e jest on
pod wp³ywem œrodków psychoaktyw-
nych;

przejœcie 9 kroków po prostej li-

nii – palce-piêta itd.;

naprzemienne stawanie na pra-

wej i lewej nodze;

badany, z zamkniêtymi oczami,

trafia kilkakrotnie palcem wskazuj¹-
cym w czubek nosa [28].

Nastêpnie pobiera siê od kierowcy

mocz lub œlinê w celu wykonania skri-
ningowego testu na narkotyki, a jeœli
wypadnie on dodatnio, w placówce
s³u¿by zdrowia (laboratorium) pobie-
ra siê krew na badanie metod¹
GC/MS, gdy¿ dopiero wynik analizy
toksykologicznej stanowi dowód sto-
sowania niedozwolonych œrodków.

Jednak¿e zagro¿enie dla u¿ytkow-

ników dróg stwarzaj¹ nie tylko alko-
hol i narkotyki. Równie¿ ca³y szereg
leków przepisywanych przez lekarzy

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

6

i dostêpnych w aptekach, oprócz
dzia³ania leczniczego, wywo³uje
groŸne objawy niepo¿¹dane i stanowi
przeciwwskazanie do siadania za
kierownic¹. S¹ to:

leki przeciwlêkowe;

leki pobudzaj¹ce OUN;

narkotyczne leki przeciwbólowe;

leki przeciwalergiczne;

leki reguluj¹ce poziom cukru we

krwi;

leki przeciwdepresyjne;

leki uspokajaj¹ce;

leki reguluj¹ce ciœnienie krwi;

leki przeciwwrzodowe;

niektóre antybiotyki;

leki przeciwdrgawkowe;

niektóre syropy przeciwkaszlo-

we;

leki z³o¿one zawieraj¹ce alko-

hol;

leki z³o¿one zawieraj¹ce kofeinê.

Osoby przyjmuj¹ce leki z tych

grup powinny zrezygnowaæ na czas
ich stosowania z prowadzenia pojaz-
du lub przynajmniej skonsultowaæ siê
z lekarzem, pozostawiaj¹c mu ocenê
stopnia zagro¿enia. Równie¿ niektó-
re leki dostêpne bez recepty mog¹
wywieraæ niekorzystny wp³yw na
sprawnoœæ kierowców. Np. z 39 milio-
nów Amerykanów cierpi¹cych na ka-
tar sienny tylko 4,8 miliona pozostaje
pod opiek¹ lekarza i przyjmuje prze-
pisane przez niego leki. Du¿a czêœæ
stosuje leki dostêpne bez recepty,
które oprócz dzia³ania ³agodz¹cego
objawy kataru siennego mog¹ wywo-
³ywaæ np. sennoœæ. Lek przeciwaler-
giczny, difenhydramina, w znacznym
stopniu upoœledza zdolnoœæ prowa-
dzenia pojazdów i utrzymania prawi-
d³owego kierunku jazdy, a stopieñ te-
go upoœledzenia jest wiêkszy ni¿ po
alkoholu.

Zasiêg zjawiska
i sposoby przeciwdzia³ania

W latach 2004–2005 opublikowa-

no wiele prac charakteryzuj¹cych
skutki stosowania œrodków psycho-
aktywnych przez kierowców w Nor-
wegii, Belgii, Danii, Luksemburgu,
Szwajcarii, Niemczech, a

tak¿e

w Stanach Zjednoczonych, Australii

i Hongkongu, co wskazuje na to, ¿e
zwi¹zane z tym zagro¿enia powinny
byæ postrzegane jako problem ogól-
noœwiatowy.

W Szwajcarii Ausburger i wsp. [3]

poddali analizie krew pobieran¹
w ci¹gu 2 lat od 440 kierowców
w zwi¹zku z podejrzeniem o prowa-
dzenie przez nich pojazdów pod
wp³ywem narkotyków. W grupie tej
by³o 400 mê¿czyzn (91%) oraz 40
kobiet (9%). Œrednia wieku kierow-
ców wynosi³a 28 lat, najm³odszy mia³
16 lat, a najstarszy 81 lat. Narkotyki
wykryto u 89% badanych, przy czym
u po³owy z nich wiêcej ni¿ jeden
[2–6]. Najczêœciej wykrywano kanna-
binoidy (59%), etanol (46%), benzo-
diazepiny (13%), kokainê (13%), am-
fetaminy (9%), opioidy (9%) i meta-
don (7%). Odnotowane przez auto-
rów zakresy stê¿eñ poszczególnych
narkotyków oraz ich œrednie wartoœci
wygl¹daj¹ nastêpuj¹co:

Hausken i wsp. [16] z Norweskie-

go Instytutu Zdrowia Publicznego
przeprowadzili badania katamne-
styczne kierowców zatrzymanych
w Norwegii w latach 1992–1996 z po-
wodu prowadzenia pojazdów pod
wp³ywem œrodków psychoaktywnych.
Badaniami, które trwa³y 6 lat, objêto
805 osób w wieku 20–49 lat (598

mê¿czyzn i 207 kobiet). W tym okre-
sie 139 kierowców zmar³o (23% –
110 mê¿czyzn i 29 kobiet). Autorzy
wyci¹gaj¹ wniosek, ¿e prowadzenie
pojazdów pod wplywem œrodków
psychaktywnych zwiêksza znacznie
ryzyko przedwczesnej œmierci.

Raes i Verstraete [22] badali 450

próbek krwi pobranych od kierowców
w Belgii w latach 2000–2005. Najczê-
œciej wykrywano kannabinoidy
(73,5%), MDMA (20,4%), amfetami-
nê (19,8%), benzoiloekgoninê
(17,9%), kokainê (6,9%) i morfinê
(2,7%). W 72% przypadków wykryto
tylko jeden narkotyk, w 22,6% przy-
padków – dwa narkotyki, w 5,2%
przypadków – trzy narkotyki,
a w 0,25% przypadków – cztery nar-
kotyki. £¹czne przyjmowanie kilku
narkotyków lub narkotyku i alkoholu
powoduje nasilenie dzia³añ poszcze-
gólnych sk³adników mieszaniny i sta-
nowi szczególnie du¿e zagro¿enie

dla ruchu drogowego. Takie „kombi-
nacje” u kierowców zdarzaj¹ siê wca-
le nie tak rzadko [1]. Przyjêto, ¿e war-
toœci stê¿eñ narkotyków, których
przekroczenie upoœledza sprawnoœæ
kierowania pojazdem, wynosz¹: dla
THC 2 ng/ml, dla morfiny 20 ng/ml,
a dla amfetamin (amfetaminy, me-
tamfetaminy, MDMA) – 50 ng/ml.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

7

Œrednie stê¿enie

Zakres stê¿eñ

Kwas 11-karboksy-THC (THCCOOH)

35 ng/ml

(1–215 ng/ml)

THC

5 ng/ml

(1–35 ng/ml)

Kokaina

109 ng/ml

(15–560 ng/ml)

Benzoiloekgonina (metabolit kokainy)

515 ng/ml

(29–2430 ng/ml)

Oksazepam

614 ng/ml

(165–3830 ng/ml)

Diazepam

279 ng/ml

(80–630 ng/ml)

Nordiazepam

492 ng/ml

(30–1560 ng/ml)

Midazolam

56 ng/ml

(20–250 ng/ml)

Lorazepam

74 ng/ml

(10–250 ng/ml)

Zolpidem

396 ng/ml

(216–600 ng/ml)

Metakwalon

1077 ng/ml

(150–2360 ng/ml)

Paroksetyna

68 ng/ml

(21–120 ng/ml)

Mirtazepina

91 ng/ml

(50–180 ng/ml)

Tramadol

475 ng/ml

(100–950 ng/ml)

Wolna morfina

19 ng/ml

(1–111 ng/ml)

Wolna kodeina

5 ng/ml

(1–13 ng/ml)

Amfetamina

63 ng/ml

(10–183 ng/ml)

MDMA

388 ng/ml

(0–2480 ng/ml)

Metadon

165 ng/ml

(27–850 ng/ml)

Etanol

1,28 g/kg

(0,14–2,95 g/kg)

W Danii Bernhoft i wsp. [5] objêli

badaniami 330 kierowców, którzy
w wyniku wypadków drogowych zo-
stali ranni i przewiezieni do szpitala.
Pobierano od nich œlinê (niekiedy tak-
¿e krew) i przeprowadzono badania
skriningowe (za pomoc¹ Cozart Mi-
croplate EIA kit) na obecnoϾ opia-
tów, amfetaminy, metamfetaminy,
MDMA, kannabinoidów i ich metabo-
litów, kokainy i metabolitów oraz ben-
zodiazepin. W próbkach, dla których
wynik skriningu by³ dodatni, oznacza-
no narkotyki metod¹ GC/MS lub
LC/MS/MS. U 26 badanych wykryto
obecnoœæ narkotyku, u 11 by³y to
kannabinoidy, u 10 benzodiazepiny,
u 6 opiaty, u 5 amfetaminy lub MDMA
i u 5 kokaina i metabolity.

Appenzeller i wsp. [1] badali na

obecnoœæ narkotyków próbki krwi 210
kierowców (179 mê¿czyzn i 31 ko-
biet) zatrzymanych w Luksemburgu
od jesieni 2001 do wiosny 2002 r.
w celu wykonania testu na alkohol.
Na wykonanie dodatkowych badañ
na obecnoœæ narkotyków wyrazili
zgodê zarówno kierowcy, jak i proku-
ratura okrêgowa. U 22,8% badanych
wykryto benzodiazepiny, u 10,7% –
antydepresanty, u 7,6% – kannabino-
idy. Narkotyki oznaczano metod¹
GC/MS po ich izolacji z krwi metod¹
ekstrakcji ciecz-cia³o sta³e (Solid
Phase Extraction – SPE).

W Instytucie Medycyny S¹dowej

Uniwersytetu Monachijskiego podda-
no badaniu 1300 próbek krwi kierow-
ców, którzy zostali zatrzymani, gdy¿
swoim zachowaniem na drodze
zwrócili uwagê policji. U 25% kierow-
ców wykryto kannabinoidy, u 13% –
opiaty, a u 4% – kokainê [14]. Wg
oceny ekspertów ka¿dego roku ginie
w Niemczech, w wypadkach spowo-
dowanych przez osoby prowadz¹ce
pojazdy pod wp³ywem œrodków psy-
choaktywnych, 150 osób, a ok. 4000
zostaje rannych. Dane te sk³oni³y
Bundestag do nowelizacji przepisów
dotycz¹cych ruchu drogowego, które
przewidywa³y surowsze kary za takie
przewinienia (wtedy 3000 DM oraz
odebranie prawa jazdy na 3 miesi¹-
ce).

Cheng i wsp. [6] badali próbki krwi

i/lub moczu 197 kierowców (192

mê¿czyzn i 5 kobiet), którzy zginêli
w wypadkach drogowych w Hong-
kongu. Jest to jedno z najbardziej ru-
chliwych miast w Chinach, licz¹ce 6,7
miliona mieszkañców, z 520 tysi¹ca-
mi pojazdów, poruszaj¹cych siê na
powierzchni 1100 km

2

. 106 kierow-

ców straci³o ¿ycie w wypadkach
z udzia³em dwóch lub wiêcej pojaz-
dów, a 91 – w wypadkach, którym
uleg³ tylko ich samochód. W pierw-
szej grupie alkohol i/lub narkotyki wy-
kryto u 22 kierowców (21%), a w dru-
giej – u 51 kierowców (56%), a wiêc
w ca³ej grupie u 73 kierowców (38%).
Najczêœciej wykrywano stymulanty
OUN (46%), kannabinoidy (36%),
benzodiazepiny (18%) i kokainê
(9%).

Drummer i wsp. [11] badali w Au-

stralii przyczyny wypadków drogo-
wych, w których 3398 kierowców od-
nios³o œmiertelne obra¿enia, i stwier-
dzili, ¿e kierowcy, u których stê¿enie
THC we krwi przekracza³o 5 ug/l,
uczestniczyli w wypadkach 6,6 razy
czêœciej ni¿ kierowcy nieu¿ywaj¹cy
narkotyków. Soderstrom i wsp. [26]
stwierdzili, ¿e we krwi 34,7% z 1023
pacjentów przyjêtych na oddzia³ ura-
zowy w wyniku wypadków drogowych
wystêpowa³y kannabinoidy, a Crouch
i wsp. [10] u 13% kierowców œmiertel-
nie rannych w wypadkach drogowych
w Stanach Zjednoczonych wykryli we
krwi i w moczu THC lub/i jego g³ówny
metabolit – 11-nor-9-karboksy-THC
(THCCOOH).

Couper i Logan [9] ze Stanowego

Laboratorium Toksykologicznego
w Seattle (USA) przedstawili zacho-
wania kierowców zagra¿aj¹ce bez-
pieczeñstwu ruchu drogowego oraz
wypadki drogowe bêd¹ce wynikiem
obni¿enia sprawnoœci psychofizycz-
nej kierowców po u¿yciu kwasu

γ-hy-

droksymas³owego (GHB). Kierowca,
który jecha³ z szybkoœci¹ dochodz¹-
c¹ do 80 mil na godzinê na trasie d³u-
goœci 6 mil, nie reaguj¹c na sygna³y
œwietlne i dŸwiêkowe patrolu drogo-
wego, mia³ we krwi wysokie stê¿enie
GHB (34mg/l). Stê¿enie to w chwili
zatrzymania by³o z pewnoœci¹ wy¿-
sze, gdy¿ GHB ma krótki okres pó³-
trwania (ok. 30 min), a pobieranie
krwi, ze wzglêdu na koniecznoœæ do-

jazdu do placówki s³u¿by zdrowia,
odbywa siê zwykle oko³o dwóch go-
dzin po zatrzymaniu. Badanie na
obecnoϾ innych substancji psycho-
aktywnych i alkoholu da³o wynik
ujemny. U kierowcy, który spowodo-
wa³ wypadek, stwierdzono be³kotliw¹
mowê, dezorientacjê, zaburzenia ko-
ordynacji ruchów, oczopl¹s poziomy
i s³ab¹ reakcjê Ÿrenic na œwiat³o. Têt-
no wynosi³o 88–108 uderzeñ na mi-
nutê, ciœnienie krwi 124/52 mmHg,
a temperatura 37,8

o

C. Badanie labo-

ratoryjne krwi i moczu ujawni³o wyso-
kie stê¿enia GHB oraz brak innych
œrodków psychoaktywnych i alkoho-
lu. Inny kierowca, zatrzymany za lek-
cewa¿enie znaków drogowych, wy-
kazywa³ zupe³ny brak orientacji i mia³
trudnoœci z utrzymaniem siê w pozy-
cji pionowej. W jego krwi wykryto
GHB w stê¿eniu przekraczaj¹cym
1000 mg/l, natomiast badanie na
obecnoϾ alkoholu i innych narkoty-
ków da³o wynik ujemny.

Przedstawione wy¿ej wyniki wska-

zuj¹, ¿e obok ci¹gle aktualnego, dra-
matycznego problemu skutków pro-
wadzenia pojazdów po spo¿yciu al-
koholu, pojawi³o siê nowe, powa¿ne
zagro¿enie w postaci kierowców pro-
wadz¹cych pojazdy pod wp³ywem
œrodków psychoaktywnych. Walka
z tym zagro¿eniem jest bardzo trudna
z dwóch powodów: po pierwsze ma-
my tu do czynienia nie z jedn¹, jak
w przypadku alkoholu, lecz z kilkuna-
stoma substancjami o ró¿nej budo-
wie chemicznej i ró¿nych, czêsto
przeciwstawnych, kierunkach dzia³a-
nia farmakologicznego, a po drugie,
s¹ to substancje silnie dzia³aj¹ce,
przyjmowane w b. ma³ych dawkach,
a wiêc wystêpuj¹ce w p³ynach ustro-
jowych w znikomych, niekiedy trud-
nych do wykrycia, stê¿eniach.

Polska Policja bêdzie siê z pewno-

œci¹ stara³a sprostaæ temu wyzwaniu
i stopniowo wprowadzaæ kontrolê kie-
rowców równie¿ na obecnoœæ sub-
stancji psychoaktywnych, chocia¿
jest to zadanie trudne, wymagaj¹ce
energicznych dzia³añ organizacyj-
nych, szkoleniowych oraz nak³adów
finansowych (testy skriningowe, apa-
ratura GC/MS i jej obs³uga). Jednak-
¿e przedstawione dane przemawiaj¹

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

8

za tym, aby dzia³ania na tym polu zin-
tensyfikowaæ ju¿ teraz, zanim zmu-
sz¹ nas do tego unijne przepisy.

Losowa kontrola kierowców na

obecnoœæ narkotyków pozwoli z jed-
nej strony wykrywaæ osoby ³ami¹ce
zakaz prowadzenia pojazdów pod
wp³ywem substancji psychoaktyw-
nych, a z drugiej – stworzy sytuacjê
wysokiego ryzyka zatrzymania i kary,
podobnie jak to ma miejsce z kontro-
l¹ na zawartoœæ alkoholu w wydycha-
nym powietrzu.

Œlina jako matryca do wykrywania
narkotyków u kierowców

Z inicjatywy Komisji Europejskiej

Rosita dokona³a oceny przydatnoœci
metod badania narkotyków u zatrzy-
manych na drodze kierowców. Wyni-
ki badañ, w których uczestniczyli
przedstawiciele 16 krajów Europy,
wykaza³y, ¿e dziêki ³atwej dostêpno-
œci, niskiej inwazyjnoœci i dobrej kore-
lacji wyników oznaczeñ i stopnia upo-
œledzenia sprawnoœci kierowania po-
jazdem, najbardziej odpowiednim
materia³em (matryc¹) jest œlina. Za
dobry materia³ do badania uznano
równie¿ pot, ale jego powszechne
stosowanie utrudniaj¹ du¿e ró¿nice
„wydajnoœci”, zale¿ne od temperatury
otoczenia, aktywnoœci fizycznej,
a tak¿e indywidualnych w³aœciwoœci
osobnika. Zafa³szowania œliny i potu
s¹ wprawdzie teoretycznie mo¿liwe
(np. przez dodanie wody, innego p³y-
nu, przyjêcie œrodka hamuj¹cego wy-
dzielanie œliny lub zmieniaj¹cego jej
pH), jednak praktycznie ma³o praw-
dopodobne, gdy¿ pobieranie trwa
krótko i odbywa siê pod kontrol¹
funkcjonariusza s³u¿by drogowej.

Œlina powstaje w trzech parzy-

stych gruczo³ach œlinowych: przyusz-
nych, podszczêkowych i podjêzyko-
wych. Gruczo³y przyuszne wytwarza-
j¹ p³yn surowiczy, podszczêkowe –
p³yn o

charakterze surowiczo-

-œluzowym, a podjêzykowe – o cha-
rakterze œluzowym. W stanie prawi-
d³owym doros³y cz³owiek wytwarza
dziennie 500–1500 ml œliny. Do ba-
dañ zbiera siê zwykle œlinê miesza-
n¹, która w 71% pochodzi z gruczo-
³ów pod¿uchwowych, w 25% z gru-

czo³ów przyusznych i w 4% z gruczo-
³ów podjêzykowych. Œlina mo¿e za-
wieraæ bakterie, komórki nab³onka,
erytrocyty, leukocyty i cz¹stki po¿y-
wienia.

Do badania obecnoœci narkotyków

w organizmie zastosowano œlinê po
raz pierwszy w roku 1974 [15], a na
jej przydatnoϾ do badania kierow-
ców podejrzanych o prowadzenie po-
jazdów pod wp³ywem œrodków psy-
choaktywnych zwrócono uwagê pod
koniec lat 80. [27].

Zainteresowanie œlin¹ jako matry-

c¹ (ang. matrix), czyli materia³em bio-
logicznym do wykrywania i oznacza-
nia analitów (w tym przypadku narko-
tyków), wi¹¿e siê z jej wczeœniejszym
wykorzystaniem do badania farmako-
kinetyki i biodostêpnoœci leków oraz
monitorowania ich poziomu we krwi,
poniewa¿ stê¿enia wielu leków w œli-
nie oraz czasy ich detekcji s¹ podob-
ne jak we krwi.

Wydaje siê wiêc wskazane wpro-

wadzenie œliny jako podstawowej
matrycy w badaniach kierowców na
obecnoœæ narkotyków, gdy¿ ma ona
bardzo du¿o zalet w porównaniu
z krwi¹ i z moczem. Pobieranie œliny
nie ma charakteru inwazyjnego jak
w przypadku krwi oraz nie wymaga
udzia³u fachowego personelu me-
dycznego, mog¹ j¹ wiêc pobieraæ sa-
mi policjanci na miejscu zatrzymania
kierowcy, co bardzo przyœpiesza
i upraszcza procedurê kontroli [20].
W przypadku u¿ycia krwi jako matry-
cy jest to niemo¿liwe, gdy¿ jej pobie-
ranie musi odbywaæ siê w placówce
s³u¿by zdrowia, a w przypadku mo-
czu wi¹¿e siê z pogwa³ceniem intym-
noœci, gdy¿ z obawy przed zafa³szo-
waniem musi odbywaæ siê pod kon-
trol¹. Œlinê mo¿na pobieraæ kilka razy
w ci¹gu dnia bez ryzyka infekcji, bez
bólu i stresu zwi¹zanego z uk³uciem
i dyskomfortu w przypadku wynaczy-
nienia i obrzêku ¿y³y w miejscu wpro-
wadzenia ig³y, a jej pobieranie nie
wymaga aseptyki i sterylnych strzy-
kawek. W œlinie wystêpuj¹ g³ównie
narkotyki macierzyste, nie ich meta-
bolity jak w moczu. Œlina ma podob-
ne „okno detekcji” jak krew, a w po-
równaniu z moczem bardzo powa¿n¹
zaletê: pozwala stwierdziæ obecnoœæ

narkotyków w organizmie w momen-
cie badania. Obecnoœæ narkotyków
lub ich metabolitów w moczu wcale
nie oznacza, ¿e kierowca w chwili za-
trzymania mia³ upoœledzon¹ zdol-
noϾ prowadzenia pojazdu, gdypsychotropowe efekty dzia³ania sub-
stancji mog³y ju¿ zanikn¹æ. Okresy
detekcji narkotyków we krwi i œlinie
s¹ bardziej zbli¿one ni¿ we krwi
i w moczu [31]. Jednak¿e dotychczas
tylko stan Victoria w Australii dopusz-
cza oznaczanie narkotyków w œlinie
jako materia³ dowodowy [30].

Wa¿ne jest rozró¿nienie miêdzy

narkotykiem macierzystym i jego me-
tabolitami. Termin „narkotyk macierzy-
sty” oznacza nielegaln¹ substancjê
psychoaktywn¹ wdychan¹ lub wstrzy-
kiwan¹ przez narkomana. Np. dla pre-
paratów cannabis narkotykiem macie-
rzystym jest THC. Natomiast matabo-
lit narkotyku oznacza zwi¹zek lub
zwi¹zki powstaj¹ce w organizmie bior-
cy z narkotyku macierzystego w wyni-
ku jego metabolizmu. Chocia¿ obec-
noϾ metabolitu we krwi i/lub w moczu
œwiadczy o u¿yciu narkotyku, to sam
metabolit, w przeciwieñstwie do nar-
kotyku macierzystego, mo¿e nie wy-
kazywaæ aktywnoœci biologicznej. Np.
metabolit THC – kwas 11-karboksy-
∆

9

-THC (THCCOOH) jest nieaktywny.

A wiêc obecnoœæ metabolitu THC
w moczu wcale nie oznacza, ¿e bada-
na osoba pozostaje w momencie po-
brania materia³u pod dzia³aniem sub-
stancji psychoaktywnej. Potwierdzaj¹
to spostrze¿enia Ramaekersa i wsp.
[23], ¿e preparaty cannabis u¿yte bez-
poœrednio przed jazd¹ zwiêkszaj¹
prawdopodobieñstwo wypadku, nato-
miast stosowane wczeœniej – nie, cho-
cia¿ w moczu s¹ obecne metabolity
THC. Œlina jako matryca ma równie¿
tê zaletê, ¿e stê¿enia wystêpuj¹cych
w niej narkotyków lepiej koreluj¹ ze
stopniem upoœledzenia zdolnoœci pro-
wadzenia pojazdu ni¿ ich stê¿enie
w moczu. Dla niektórych narkotyków,
np. grupy amfetamin, okresy detekcji
w œlinie s¹ nawet d³u¿sze ni¿ we krwi
[2]. Jednak¿e niektóre narkotyki, np.
MDMA (3,4-metylenodioksymetamfe-
tamina), hamuj¹ wydzielanie œliny, co
wyd³u¿a czas potrzebny do uzyskania
niezbêdnej do badania iloœci materia-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

9

³u. W takich przypadkach procedura
pobierania mo¿e trwaæ 15–20 min lub
nawet zakoñczyæ siê niepowodze-
niem.

O ile jednak dla moczu powszech-

nie znane i akceptowane s¹ wartoœci
cutoff narkotyków, a okresy po przy-
jêciu, w których narkotyki i ich meta-
bolity wystêpuj¹ w moczu, zosta³y
doœæ dok³adnie okreœlone, i to nawet
przy trzech ró¿nych sposobach przyj-
mowania: sporadycznym, czêstym
i przewlek³ym (tab. 1), o tyle dla œliny
brak dotychczas zarówno ogólnie
przyjêtych metod analitycznych, jak
i uznanych i akceptowanych wartoœci
cutoff.

Sk¹pe s¹ równie¿ w piœmiennic-

twie informacje na temat czasu po
podaniu, w którym mo¿na wykryæ
narkotyki w œlinie. Poni¿ej przytaczo-
no wartoœci zebrane przez Apsa
i Martensa [2]:

Amfetamina – okres wykrywalno-

œci zaczyna siê 10 min po przyjêciu
i trwa przez 72 godz.

Metamfetamina – okres wykrywal-

noœci po wdychaniu, paleniu lub przy-
jêciu doustnym wynosi 8,5 godz.

Kokaina, benzoiloekgonina i ester

metylowy ekgoniny – okres wykry-
walnoœci rozpoczyna siê 10 min po
przyjêciu kokainy i trwa przez 24
godz.

Morfina i kodeina – okres wykry-

walnoœci rozpoczyna siê 1 godz. po
przyjêciu.

THC – zaczyna siê wkrótce po

przyjêciu i trwa do 14 godz.

Fencyklidyna (PCP) – stê¿enie

mo¿e siê wahaæ od 2–600 ng/ml.

Etanol – stê¿enie alkoholu w œlinie

jest o 9% wy¿sze ni¿ w osoczu.

Substance Abuse and Mental He-

alth Services Administration (SAMH-
SA), agencja rz¹du federalnego USA
czuwaj¹ca nad udoskonalaniem sys-
temu zapobiegania narkomanii i le-
czenia uzale¿nieñ oraz funkcjonowa-
nia s³u¿b zwi¹zanych z ochron¹ zdro-
wia psychicznego, proponuje nastê-
puj¹ce wartoœci cutoff dla narkotyków
w œlinie [29]. S¹ one bardzo zbli¿one
do propozycji wynikaj¹cych z badañ
prowadzonych w ramach programu
Rosita.

Warto przypomnieæ, ¿e cutoff le-

vel albo próg czu³oœci jest to mini-
malne stê¿enie narkotyku w p³ynie
ustrojowym, które musi byæ prze-
kroczone, aby wynik móg³ byæ
uznany za dodatni. Próbki, w któ-
rych stê¿enie narkotyku jest równe
lub przekracza wartoœæ cutoff, s¹
uznawane za dodatnie, a w których
jest od niego ni¿sze – za ujemne.
Mo¿e siê wiêc zdarzyæ, ¿e dwie me-
tody, dla których przyjêto ró¿ne
wartoœci cutoff, mog¹ dawaæ ró¿ne
wyniki analizy tej samej próbki: do-
datni i ujemny. Cutoff nie jest zatem
parametrem œciœle analitycznym,
lecz raczej pojêciem medyczno-
-prawnym.

Niektóre narkotyki i metabolity

obecne w matrycy mog¹ wp³ywaæ na
wynik testów skriningowych, gdy¿
wykazuj¹ tzw. reaktywnoœæ krzy¿ow¹
(ang. cross-reactivity), tj. zdolnoœæ ³¹-
czenia siê z wchodz¹cym w sk³ad te-
stu przeciwcia³em, specyficznym dla
oznaczanego narkotyku. Mo¿e to
prowadziæ do wyników fa³szywie do-
datnich. Te cz¹stkowe reaktywnoœci
krzy¿owe wyra¿a siê w procentach
reaktywnoœci wykazywanej przez
oznaczany narkotyk. Np. testy opia-
towe s¹ zwykle nastawione na wykry-
wanie morfiny, jednak z przeciwcia³a-
mi tych testów reaguj¹, niekiedy
w znacznym stopniu, równie¿ œrodek
przeciwkaszlowy – kodeina i opiato-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

10

Rodzaj narkotyku

Używanie sporadyczne

Używanie częste

Używanie przewlekłe

Amfetamina

1–3 dni

2–6 dni

kilka tygodni

Metamfetamina

1–3 dni

2–6 dni

kilka tygodni

Kokaina

12–48 godzin

1–4 dni

do kilku tygodni

Morfina

12–48 godzin

2–6 dni

do kilku tygodni

Kodeina

1–3 dni

2–5 dni

do kilku tygodni

Kannabinoidy

2–5 dni

4–14 dni

do 2–3 miesięcy

Fencyklidyna (PCP)

1–3 dni

3–7 dni

do 1 miesiąca

Benzodiazepiny

2–5 dni

4–14 dni

do 1 miesiąca

Sekobarbital

2–4 dni

4–8 dni

kilka tygodni

Fenobarbital i inne

barbiturany

4–8 dni

5–15 dni

miesiąc lub więcej

Metadon

1–4 dni

2–10 dni

do kilku tygodni

Petydyna

(Meperydyna)

6–24 godzin

1–3 dni

do tygodnia

Tabela 1

Okresy wykrywania narkotyków w moczu

(maj¹ jedynie charakter orientacyjny) wg [25]

Drug detection times in urine

(following values should be used as indication only) [25]

SAMHSA

Rosita

THC i metabolity

4 ng/ml

2 ng/ml

Kokaina i metabolity

20 ng/ml

8 ng/ml

Opiaty

40 ng/ml

40 ng/ml

Fencyklidyna

10 ng/ml

10 ng/ml

Amfetaminy

50 ng/ml

50 ng/ml

MDMA

50 ng/ml

–

we œrodki przeciwbólowe. Wiêkszoœæ
testów opiatowych nie wykrywa syn-
tetycznych opiatów, takich jak hydro-
morfon, hydrokodon, oksymorfon
i oksykodon, gdy¿ mimo strukturalne-
go podobieñstwa nie wykazuj¹ one
reaktywnoœci krzy¿owej z przeciwcia-
³em morfinowym. Oczywiœcie testy te
daj¹ wynik dodatni u osoby przyjmu-
j¹cej heroinê, gdy¿ jej g³ównym me-
tabolitem jest morfina.

Jeœli idzie o testy wykrywaj¹ce ko-

kainê, to s¹ one najczêœciej nasta-
wione na g³ówny metabolit kokainy –
benzoiloekgoninê, jednak wiêkszoœæ
z nich dziêki reaktywnoœci krzy¿owej
wykrywa równie¿ sam¹ kokainê oraz
inny jej metabolit – ester metylowy
ekgoniny.

W teœcie nastawionym na wykry-

wanie amfetaminy i metamfetaminy
wysok¹ reaktywnoœæ krzy¿ow¹ wyka-
zuj¹ zwykle tzw. amfetaminopodobne
narkotyki zmodyfikowane: 3,4-mety-
lenodioksymetamfetamina (MDMA),
3 , 4 - m e t y l e n o d i o k s y a m f e t a m i n a
(MDA), 3,4-metylenodioksy-N-etylo-
amfetamina (MDE), 1-(3’,4’-metyle-
nodioksyfenylo)-2-aminobutan (BDB)
i 1-(3’,4’-metylenodioksyfenylo)-2-
-metyloaminobutan (MBDB), a tak¿e
takie leki jak efedryna, fenylopropa-
nolamina i fentermina.

Na wyniki testów benzodiazepino-

wych wp³ywa równie¿ wiele zwi¹z-
ków, czêsto o niepodobnej do benzo-
diazepin budowie, np. lek przeciwza-
palny – oxaprozin. Informacje na te-
mat zwi¹zków wykazuj¹cych reak-
tywnoœæ krzy¿ow¹ z u¿ytym w teœcie
przeciwcia³em podaje zwykle produ-
cent testu.

Lata 90. przynios³y rozwój urz¹-

dzeñ pozwalaj¹cych wykrywaæ nar-
kotyki w œlinie kierowców na miejscu
zatrzymania. W roku 1999 by³y ju¿
dostêpne trzy takie urz¹dzenia [7,
19]:

Avitar OralScreen
Cozart (RapiScan System)
Securetec Drugwipe
Wysok¹ ocenê uzyska³ test wielo-

parametrowy, tj. pozwalaj¹cy wykryæ
jednoczeœnie kilka narkotyków, i to
w czasie nieprzekraczaj¹cym 5 min.
Pewnym mankamentem jest jedynie
to, ¿e niektóre urz¹dzenia do pobie-

rania œliny maj¹ za ma³e zbiorniczki,
co stwarza problemy w przypadku
koniecznoœci odes³ania czêœci mate-
ria³u do laboratorium, a tak¿e cena
tych testów: 3,9 euro za jedno ozna-
czenie i 14 euro za test oznaczaj¹cy
jednoczeœnie 4 narkotyki.

W³aœciwoœci testu Cozart Rapi-

Scan:

1. Nieinwazyjny sposób pobiera-

nia materia³u biologicznego.

2. Potwierdzenie w ci¹gu kilku mi-

nut obecnoœci narkotyków w organi-
zmie in situ – w czasie ich oddzia³y-
wania na OUN.

3. Ma³a iloœæ materia³u potrzebna

do badania (ok. 1 ml).

4. Mo¿liwoœæ zebrania próbki œliny

na potwierdzaj¹ce badanie w labora-
torium.

5. Wygodne przenoœne urz¹dze-

nie analizuj¹ce z drukark¹ podaj¹c¹
wynik.

6. Wysokie parametry analityczne

(czu³oœæ 99,1%, specyficznoœæ
94,4%, dok³adnoœæ 99% – patrz ni-
¿ej) [8].

Przydatnoœæ i u¿ytecznoœæ testów

skriningowych, w tym stosowanych
do kontroli drogowej, ocenia siê naj-
czêœciej za pomoc¹ trzech parame-
trów: czu³oœci (ang. sensitivity), spe-
cyficznoœci (ang. specificity) oraz do-
k³adnoœci (ang. accuracy, efficiency).
Parametry te wyra¿aj¹ odsetek pra-
wid³owych wyników, potwierdzonych
inn¹, doskonalsz¹ metod¹, najczê-
œciej GC/MS. Próbki zidentyfikowane
jako dodatnie przez test skriningowy,
a póŸniej zweryfikowane jako ujem-
ne, s¹ nazywane fa³szywie dodatni-
mi. I odwrotnie – próbki zidentyfiko-
wane w skriningu jako ujemne,
a zweryfikowane jako dodatnie, no-
sz¹ nazwê fa³szywie ujemnych. Dwa
inne parametry u¿ywane do charak-
terystyki testów skriningowych, okre-
œlaj¹ce prawdopodobieñstwo uzy-
skania prawid³owego dodatniego lub
prawid³owego ujemnego wyniku, to
dodatnia wartoϾ predykcyjna (ang.
Positive Predictive Value – PPV) oraz
ujemna wartoϾ predykcyjna (ang.
Negative Predictive Value – NPV).
Parametry te wylicza siê z nastêpuj¹-
cych wzorów:

TP

Czu³oœæ = —————— x 100

TP + FN

TN

Specyficznoœæ = ————— x 100

TN + FP

(TP + TN)

Dok³adnoœæ = —————— x 100

N

TP

PPV = —————— x 100

TP + FP

TN

NPV = ——————— x 100

TN + FN

Oznaczenia:
TP – liczba wyników prawdziwie

dodatnich

FP – liczba wyników fa³szywie do-

datnich

TN – liczba wyników prawdziwie

ujemnych

FN – liczba wyników fa³szywie

ujemnych

N – ogólna liczba wykonanych ba-

dañ (P+TN+FP+FN)

Dla dobrego testu skriningowego

zalecane s¹ przez Rosita nastêpuj¹-
ce parametry:

Czu³oœæ >90%

SpecyficznoϾ >90%

Dok³adnoœæ >95%.
Stosowane tutaj pojêcia czu³oœci

i specyficznoœci nie s¹ to¿same
z analogicznymi pojêciami stosowa-
nymi w analityce chemicznej.

BIBLIOGRAFIA

1. Appenzeller B.M., Schneider S.,

Yegles M., Maul A., Wennig R.: Drugs
and chronic alcohol abuse in drivers, „Fo-
rensic Sci. Internat.” 2005, 155, s. 83.

2. Aps J.K., Martens L.C.: Review:

The physiology of saliva and transfer of
drugs into saliva, „Forensic Sci. Internat.”
2005, 150, s. 119.

3. Augsburger M., Donze N., Mene-

trey A., Brossard C., Sporkert F., Giro-

ud C., Mangin P.: Concentrations of
drugs in blood of suspected impaired dri-

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

11

vers, „Forensic Sci. Internat.” 2005, 153,
s. 11.

4. Behrensdorff I., Steentoft A.: Me-

dicinal and illegal drugs among Danish
car drivers, „Accident Anal. Prevent.”
2003, 35, s. 851.

5. Bernhoft I.M., Steentoft A., Johan-

sen S.S., Klitgaard N.A., Larsen L.B.,

Hansen L.B.: Drugs in injured drivers in
Denmark, „Forensic Sci. Internat.” 2005,
150, s. 181.

6. Cheng J.Y., Chan D.T., Mok V.K.:

An epidemiological study on alco-
hol/drugs related fatal traffic crash cases
of deceased drivers in Hong Kong betwe-
en 1996 and 2000. „Forensic Sci. Inter-
nat.” 2005, 153, s. 196.

7. Cooper G., Wilson L., Reid C.,

Baldwin D., Hand C., Spiehler V.: Vali-
dation of the Cozart microplate EIA for
analysis of opiates in oral fluid, „Forensic
Sci. Internat.” 2005, 154, s. 240.

8. Cooper G., Wilson L., Reid C., Ma-

in L., Hand C.: Evaluation of the Cozart
RapiScan drug test system for opiates
and cocaine in oral fluid, „Forensic Sci. In-
ternat.” 2005, 150, s. 239.

9. Couper F.I., Logan B.K.: Determi-

nation of

γ-hydroxy butyrate (GHB) in Bio-

logical Specimens by Gas Chromatogra-
phy-Mass Spectrometry, „J. Anal. Toxi-
col.” 2000, 24, s. 1.

10. Crouch D.J., Birky M., Gust S.,

Rollins D., Walsh J., Moulden J.V.: The
prevalence of drugs and alcohol in fataly
injured truck drivers, „J. Forensic Sci.”
1993, 38, s. 1342.

11. Drummer O.H., Gerostamoulos

J., Batziris H., Chu M., Caplehorn J.,

Robertson M.D.: Involvement of drugs in
drivers of motor vehicles killed in Austra-
lian road traffic crashes, „Accid. Anal.
Prev.” 2004, 36, s. 239.

12. EU project on driving under the in-

fluence of drugs, alcohol and medicine,
2005.

13. Giacomuzzi S., Haaser W., Pilsz

L., Riemer Y.: Driving impairment on bu-
prenorphine and slow-release oral mor-
phine in drug-dependent patients, „Foren-
sic Sci. Internat.” 2005, 152, s. 323.

14. Godorowski K.: Niemcy zwiêk-

szaj¹ sankcje wobec zamroczonych
i odurzonych kierowców, „Problemy Al-
koh.” 1998, 501, s. 19.

15. Gorodetzky C.W., Kullberg M.P.:

Validity of screening methods for drugs of

abuse in biological fluids, „Clin. Pharma-
col. Ther.” 1974, 15, s. 579.

16. Hausken A.M., Skurtveit S., Chri-

stophersen A.S.: Mortality among sub-
jects previously apprehended for driving
under the influence of traffic-hazardous
medicinal drugs, „Drug Alcohol Depend.”
2005, 79, s. 423.

17. Jones A.W.: Driving under the in-

fluence of chlormethiazole, „Forensic Sci.
Internat.” 2005, 153, s. 213.

18. Jones A.W., Holmgren A.: Abnor-

mally high concentrations of amphetami-
ne in blood of impaired drivers, „J. Foren-
sic Sci.” 2005, 50, s. 1215.

19. Kacinko S.L., Barnes A. J., Kim

I., Moolchan E.T., Wilson L., Cooper G.,

Reid C., Baldwin D., Hand C., Huestis

M.A.: Performance characteristics of the
Cozart RapiScan Oral Fluid Drug Testing
System for opiates in comparison to ELI-
SA and GC/MS following controlled code-
ine administration, „Forensic Sci. Inter-
nat.” 2004, 141, s. 41.

20. Kintz P., Bernhard W., Villain M.,

Gasser M., Aebi B., Cirmele V.: Detec-
tion of cannabis use in drivers with the
drugwipe device and by GC/MS after In-
tercept device collection, „J. Anal. Toxi-
col.” 2005, 29, s. 724.

21. Ogden E.J., Moskowitz H.: Ef-

fects of alcohol and other drugs on driver
performance, „Traffic Inj. Prev.” 2004, 5, s.
185.

22. Raes E., Verstraete A.G.: Useful-

ness of Roadside Urine Drug Screening
in Drivers Suspected of Driving under the
Influence of Drugs (DUID), „J. Anal. Toxi-
col.” 2005, 29, s. 590.

23. Ramaekers J., Berghaus G., van

Laar M., Drummer O.: Dose related risk
of motor vehicle crashes after cannabis
use, „Drug Alcohol Depend.” 2004, 73, s.
109.

24. Samyn N., Viaene B., Vandeven-

ne L., Verstraete A.: Inventory of state-
-of-art. Roadside drug testing equipment,
in: Verstreate (Ed.), Rosita. Roadside Te-
sting Assessment, Rosita Consortium,
Gent, 2001.

25. Scientific and Technical Notes,

SCITEC/18, December 2001.

26. Soderstrom C. A., Trifillis A.L.,

Shanker B.S., Clark W.E., Cowley R.A.:

Marihuana and alcohol use among 1023
trauma patients, „Arch. Surg.” 1988, 123,
s. 733.

27. Starmer G.A., Vine J.H., Watson

T.R.: A coordinated approach to the drugs
and traffic safety problem, „Internat. J.
Psychopharm.” 1998, 3 (suppl. 1), s. 35.

28. Toennes S.W., Kanert G.F., Ste-

inmeyer S., Moeller M.R.: Driving under
the influence of drugs-evaluation of analy-
tical data of drugs in oral fluid, serum and
urine, and correlation with impairment
symptoms, „Forensic Sci. Internat.” 2005,
152, s. 149.

29. Verstraete A.G.: Oral fluid testing

for driving under the influence of drugs:
history, recent progress and remaining
challenges, „Forensic Sci. Internat.” 2005,
150, s. 143.

30. Walsh J.M., de Gier J.J., Christo-

pherson A.S., Verstraete A.G.: Drugs
and driving, „Traffic Inj. Prev.” 2004, 5, s.
241.

31. Wylie F. M., Torrance H., Ander-

son R. A., Oliver J.S.: Drugs in oral fluid.
Part I. Validation of an analytical procedu-
re for licit and illicit drugs in oral fluid, „Fo-
rensic Sci. Internat.” 2005, 150, s. 191.

32. Wylie F. M., Torrance H., Seymo-

ur A., Buttress S., Oliver J.S.: Drugs in
oral fluid. Part II. Investigation of drugs in
drivers, „Forensic Sci. Internat.” 2005,
150, s. 199.

PROBLEMY KRYMINALISTYKI 252/06

12

W nastêpnym numerze

Profilowanie konopi
na podstawie
sk³adu pierwiastkowego
(walidacja metody) – cz. II
Marzena Kuras, Marek Wachowicz

Wp³yw typu rejestratora
na rozmieszczenie
formantów sygna³u mowy
Grzegorz Œlusarczyk,
Jacek Rzeszotarski,
Tadeusz Sikora,
Jacek Wierzbicki

Zmiana
cech indywidualnych
narzêdzia...
Zdzis³aw Siarkiewicz