Copyright by Oficyna Wydawnicza „Tutor”



dr inż. Zdzisław Głowacki

II Ogólnopolska Próbna Matura „CHEMIA Z TUTOREM”

dla uczniów klas maturalnych

POZIOM ROZSZERZONY

Odpowiedzi i model oceniania

TUTOR

CH-RM 201404

3 kwietnia 2014 r.

Ogólne zasady oceniania są takie same jak dla wszystkich prac maturalnych z chemii.

1.

Zdający otrzymuje punkty za poprawne rozwiązania, odpowiadające poleceniom zawartym
w zadaniach. Ponieważ jest to próbna matura – w dodatku wiele zadań jest za 1 pkt – za drobne
uchybienia tj. złe przybliżenie (błędne zaokrąglenie wartości końcowej), mniej istotne pomyłki we
wzorach półstrukturalnych, itp. nie należy pozbawiać uczniów punktów – tylko zaznaczyć te
drobne błędy i braki w ocenianym arkuszu.

2.

Rozwiązania zadań, uwzględniające inny tok rozumowania niż podany w kryteriach, oceniane są
zgodnie z zasadami punktacji. Uczeń może udzielić inaczej sformułowanych odpowiedzi lub
uzasadnień o innej treści niż podane w modelu – osoba oceniająca powinna starannie
przeanalizować takie zapisy. Jeżeli są one merytorycznie poprawne i odpowiadają na zadane
pytanie, to należy przyznać punkty za taką odpowiedź.

3.

Istnieje kilka zalecanych systemów ustalania nazw związków chemicznych, jeżeli uczeń podaje
poprawną nazwę, która nie jest wyszczególniona w tym modelu oceniania, to otrzymuje punkty
zgodnie z zasadami punktacji. (Jeżeli w poleceniu jest wymagane podanie nazwy systematycznej,
to podanie nazwy zwyczajowej jest odpowiedzią nieprawidłową.)

4.

Gdy do jednego polecenia zdający podaje kilka odpowiedzi, z których jedna jest prawidłowa, inne
nieprawidłowe, to nie otrzymuje punktów za żadną z nich.

5.

Jeżeli polecenie brzmi: Napisz równanie reakcji..., to w odpowiedzi zdający powinien napisać
równanie reakcji chemicznej, a nie jej schemat.

6.

Dobór współczynników w równaniach reakcji chemicznych może różnić się od przedstawionego
w modelu (np. mogą być zwielokrotnione), ale bilans musi być prawidłowy. Niewłaściwy dobór lub
brak współczynników powoduje utratę 1 punktu za zapis tego równania.

7.

W rozwiązaniach zadań rachunkowych oceniane są: metoda, wykonanie obliczeń i podanie wyniku
z jednostką. W obliczeniach cząstkowych zapis jednostek nie jest wymagany, ale jeśli jednostki są,
to muszą być poprawne. Błędny zapis jednostki lub jej brak przy ostatecznym wyniku liczbowym
powoduje utratę 1 punktu. (W obliczeniach wymagane jest poprawne zaokrąglanie wyników
liczbowych.)

8.

Za poprawne obliczenia będące konsekwencją zastosowania niepoprawnej metody zdający nie
otrzymuje punktów.

9.

Za poprawne spostrzeżenia i wnioski będące konsekwencją niewłaściwie zaprojektowanego
doświadczenia zdający nie otrzymuje punktów.

10. Za napisanie wzorów strukturalnych zamiast wzorów półstrukturalnych (grupowych) nie odejmuje

się punktów.

11. Zapis „



”, „



” w równaniach reakcji nie jest wymagany.

12. Należy uznać „



” i „T” jako oznaczenie podwyższonej temperatury.

13. W równaniach reakcji, w których ustala się stan równowagi, brak „⇄” nie powoduje utraty

punktów.

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 2014 r.

www.szkolna.pl

strona 2

Zadanie 1.

(2 pkt)

A.

B.

C.

D.

E.

P

P

As

2

O

3

F

P, R

Komentarze. Pkt E – złoto nie ulega pasywacji.

2 pkt za 5 lub 4 dobre odpowiedzi
1 pkt za 3 lub 2 dobre odpowiedzi

Zadanie 2.

(1 pkt)

W szeregu pierwiastków znajdujących się na rysunku, w miejscu od litery B do litery C włącznie, liczba
elektronów walencyjnych tych pierwiastków maleje/rośnie/nie ulega zmianie, promienie atomowe
maleją/rosną/nie ulegają zmianie, energia jonizacji maleje/rośnie/nie ulega zmianie, elektroujemność
maleje/rośnie/nie ulega zmianie, właściwości kwasowe tlenków tych pierwiastków maleją/rosną/
nie ulegają zmianie natomiast przynależność do okresu maleje/rośnie/nie ulega zmianie.

Zadanie 3.

(2 pkt)

A.

B.

C.

D.

E.

3d

6

4s

2

F, H

Ca, Sr, K, Rb

F, G

helowce

2 pkt za 5 lub 4 dobre odpowiedzi
1 pkt za 3 lub 2 dobre odpowiedzi

Zadanie 4.

(1 pkt)

Odpowiedź: 10,6 lat.

Zadanie 5.

(2 pkt)

a) Odpowiedź: nikiel.

b) Masa ampułki 3200 mg (masa wyemitowanych elektronów nie przekracza 1 mikrograma).

po 1 pkt za każdą dobrą odpowiedź

Zadanie 6.

(6 pkt)

a) I. manganian(VII) potasu

II. siarczek potasu

III. węglan sodu

IV. cynk

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 2014 r.

www.tutor.edu.pl

strona 3

b)

nO

e

n

2

2

O 2

2 l

l

2

2 e

2 nO

10 l

1

2 n

2

l

2

2

O

c)

Na

2

O

3

2 l 2 Na l

2

O O

2

3 pkt za 4 lub 3 dobre odpowiedzi w punkcie a)
2 pkt lub 1 pkt za dobrą odpowiedź w punkcie b)
1 pkt za dobrą odpowiedź w punkcie c)

Zadanie 7.

(4 pkt)

Lp. gaz ciecz Wzór substancji

1.

CH

4

2.

CH

3

Br

3.

CH

3

OH

4.

H

2

O

5.

H

2

S

6.

glukoza (cukier)

b) Powodem jest dużo wyższa masa cząsteczkowa oraz polarność cząsteczki bromometanu.

c) Odpowiadają bardzo silne wiązania wodorowe między cząsteczkami wody.

2 pkt lub 1 pkt za dobre odpowiedzi w punkcie a)

2 pkt za wszystkie dobre, 1 pkt za 4 dobre

zaznaczenia
1 pkt za dobrą odpowiedź w punkcie b)
1 pkt za dobrą odpowiedź w punkcie c)

Zadanie 8.

(2 pkt)

KNO

3

1

NH

4

NO

3

X

% N

1

= 13,9%

% N

2

=

35%

M

1

= 101 g/mol

M

2

= 80 g/mol

0,2 =

0,13 1 0,3

1

stąd X = 0,41

Odpowiedź: Należy zmieszać w stosunku masowym 1 : 0, 1.

2 pkt lub 1 pkt za rozwiązanie i za dobrą odpowiedź

X

X

X

X

X

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 2014 r.

www.szkolna.pl

strona 4

Zadanie 9.

(2 pkt)

[H

2

] = 1 mol/dm

3

,

[N

2

] = 2 mol/dm

3

,

[NH

3

] = 4 mol/dm

3

K =

[N

3

]

2

[N

2

] [

2

]

3

=

2

2 1

3

= 8

Odpowiedź: Wartość K = .

2 pkt za pełną odpowiedź
1 pkt za odpowiedź częściową, np. jeżeli uczeń nie obliczył K, ale właściwie opisał wykres i podał wzór
na wartość K dla tej reakcji (oznaczenia na wykresie krzywej dla produktu nie należy traktować jako błąd

chociaż uczeń miał oznaczyć tylko krzywe dla substratów)

Zadanie 10.

(3 pkt)

Schemat obliczeń:

Odpowiedź: Liczba moli estru wzrosła o 0,1 moli (z 0, do 0,7 moli).

3 pkt za pełną dobrą odpowiedź
2 pkt za obliczenie stałej K i wyznaczenie zależności dla nowego stanu równowagi
1 pkt za obliczenie stałej K dla tej reakcji

Zadanie 11.

(7 pkt)

a) Są to: kwas 2-nitrobenzenokarboksylowy, kwas benzenokarboksylowy.

b) Są to: H, F.

c) Podaj oznaczenie literowe i nazwę tego związku: G – fenol (lub benzenol).

K

A

E

W

początek 1,5

1

0

0

reakcja 0,6

0,6

0,6 0,6

stan równowagi 0,9

0,4

0,6 0,6

K =

0, 0,

0, 0,

= 1

Stan równowagi po dodaniu alkoholu

K

A

E

W

1,5

x

1,5

x

x

x

K = 1=

2

(1, )

2

= 1

stąd x = 0,75 moli

N

2

H

2

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 2014 r.

www.tutor.edu.pl

strona 5

d) Był to związek oznaczony literą A.

e) Schemat obliczeń:

K

=

400

Obliczenia uproszczone:

[

]

, [

] √

, [

]

, .

Odpowiedź: pH roztworu wynosi 6.

f)

SPRZĘŻONA PARA

SPRZĘŻONA PARA

kwas

zasada

kwas

zasada

⇄

⇄

po 1 pkt za dobrą odpowiedź w pkt a) – e)
po 1 pkt za podanie właściwego wzoru zasady i kwasu w pkt f)

Komentarz. Za poprawną odpowiedź należy uznać każde przedstawienie anionu fenolanowego, jako
zasady oraz protonowanej N-metylobenzenoaminy, jako kwasu.
Np.

Zadanie 12.

(1 pkt)

Schemat obliczeń:

NaOH 20 cm

3

, 20%, d = 1,2 g/cm

3

, m

r

= 24 g

HNO

3

19,2 cm

3

, m

r

= 24 g, d = 1,25 g/cm

3

, c% = 40%

Odpowiedź: Był to kwas 0%.

1 pkt za pełną dobrą odpowiedź

Zadanie 13.

(1 pkt)

Schemat obliczeń:

NaOH, M

1

= 40 g/mol, m

s

= 4,8 g, n

NaOH

= 0,12 moli

HNO

3

, M

2

= 63 g/mol, m

s

= 9,6 g, n

NO

3

= 0,152 moli

Odpowiedź: Odczyn kwasowy – liczba moli kwasu jest wyższa.

1 pkt za pełną dobrą odpowiedź

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 2014 r.

www.szkolna.pl

strona 6

Zadanie 14.

(2 pkt)

Schemat obliczeń:

V

k

= 20 cm

3

+ 19,2 cm

3

= 39,2 cm

3

n

NO

3

= 0,152 moli, c

n

=

0,1 2

0,03 2

= 3,9 mol/cm

3

Odpowiedź: Stężenie molowe jonów azotanowych(V) wynosi 3, mol/dm

3

.

2 pkt za pełną dobrą odpowiedź
1 pkt w przypadku częściowego rozwiązania np. za poprawne wyznaczenie liczby moli azotanów lub
podanie odpowiedzi ze źle wyznaczoną dokładnością

Zadanie 15.

(2 pkt)

Schemat ogniwa:

Pt



SO

3

2

, SO

4

2



MnO

4

, Mn

2+



Pt

Wartość SE tego ogniwa wynosi 2, V.

Komentarz. W schemacie ogniwa uczeń mógł zapisać półogniwa w takiej formie, jak to przedstawiono
w tabeli: Pt



SO

4

2

, SO

3

2



MnO

4

, Mn

2+



Pt.

po 1 pkt dobrą odpowiedź

Zadanie 16.

(1 pkt)

5 SO

3

2

+ 2 MnO

4

+ 6 H

+

5 SO

4

2

+ 2 Mn

2+

+ 3 H

2

O

1 pkt dobrą odpowiedź

Zadanie 17.

(3 pkt)

Schemat obliczeń:

V = 300 cm

3

, d = 1,2 g/cm

3

, m

r

= 360 g, n = 0,5 moli Na

2

SO

4

, m

s

= 71 g

masa rozłożonej wody, 2 H

2

O ⇄ 2 H

2

+ O

2

, m

w

= 36 g

Na

2

SO

po 1 pkt za każdy element rozwiązania



wyznaczenie początkowej masy roztworu i masy soli



wyznaczenie masy wydzielonych gazów



wyznaczenie końcowego stężenia soli

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 2014 r.

www.tutor.edu.pl

strona 7

Zadanie 18.

(2 pkt)

Schemat rozwiązania:

S + O

2

SO

2



H

1

S +

2
3

O

3

SO

2



H

2

3
2

O

2

O

3



H

tw

(O

3

)



H

tw

(O

3

) = 1,5



H

1

1,5



H

2

= 142,5 kJ/mol O

3

Odpowiedzi:

a)



H

tw

(O

2

) = 0,



H

tw

(O

3

) = 142,5 kJ/mol

b) wydzieli się 2 1 kJ, (lub



H =

9281 kJ)

po 1 pkt za pkt a) i za pkt b)

Zadanie 19.

(6 pkt)

Jedno z proponowanych rozwiązań – kolejne kroki:

1. wykrycie butano-2,3-diolu w reakcji ze świeżo strąconym uOH

2

– obserwacja – powstaje szafirowy

klarowny roztwór (tylko ten związek wytworzy kompleks z wodorotlenkiem miedzi(II) – identyfikację
można potwierdzić próbą jodoformową);

2. identyfikacja butanalu – próba Tollensa lub Trommera (tylko ten związek da pozytywny efekt w obu

próbach);

3. identyfikacja 2-metylopropan-2-olu – próba Lucasa z l/Zn l

2

(identyfikację można potwierdzić

reakcją z aktywnym metalem),

4. identyfikacja butanonu – próba jodoformowa.

W podanym przez ucznia toku postępowania należy zwrócić uwagę, żeby wskazana reakcja selektywnie
pozwalała zidentyfikować dany związek w grupie pozostałych związków.

Uczeń może wskazać inne charakterystyczne reakcje, takie jak:

utlenienie butano-2,3-diolu np. za pomocą uO lub K nO

4

albo K

2

Cr

2

O

7

;

estryfikacja alkoholi – pojawia się zapach estru;

reakcja alkoholi z aktywnymi metalami;

próba jodoformowa w przypadku butano-2,3-diolu oraz butanonu.

W tym zadaniu uczeń może przedstawić różny tok postępowania – za pierwszą część może uzyskać
maksymalnie 5 pkt.
2 lub 1 pkt za właściwy tok postępowania i komentarz uzasadniający wybór takiego toku.
3 pkt za wskazanie czterech reakcji charakterystycznych.
2 pkt lub 1 pkt za wskazanie odpowiednio 3 lub 2 reakcji charakterystycznych.
1 pkt za pełne równanie jednej z wybranych reakcji chemicznych.

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 2014 r.

www.szkolna.pl

strona 8

Zadanie 20.

(2 pkt)

Wzór półstrukturalny:

Wzór sumaryczny i rzędowość: C

10

H

20

O, alkohol II rzędowy.

Nazwa produktu: 4-bromo-5-etylo-4-metyloheptan-2-ol.

2 pkt za pełną dobrą odpowiedź
1 pkt w przypadku niepełnej odpowiedzi np. źle wyznaczony wzór sumaryczny, błąd w nazwie,
brak rzędowości

Zadanie 21.

(2 pkt)

Przykładowy fragment łańcucha (położenie grupy metylowej alkoholu może być inne).

wiązania estrowe

2 pkt za pełną dobrą odpowiedź
1 pkt w przypadku niepełnej odpowiedzi np. brak zaznaczonych i nazwanych wiązań estrowych,
przedstawienie polimeru jako cząsteczki a nie w formie łańcucha

Zadanie 22.

(2 pkt)

szereg konfiguracyjny

L

Nazwa systematyczna: kwas 2-aminopentanodiowy.

2 pkt za pełną dobrą odpowiedź
1 pkt w przypadku niepełnej odpowiedzi np. źle określony szereg konfiguracyjny, błąd w nazwie,
niepoprawny wzór Fischera, ale poprawne pozostałe elementy odpowiedzi

H

2

N

H

CH

2

CH

2

COOH

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 2014 r.

www.tutor.edu.pl

strona 9

Zadanie 23.

(1 pkt)

Wzór sumaryczny lidokainy – C

14

H

22

N

2

O.

Zadanie 24.

(1 pkt)

Odczyn wodnego roztworu lidokainy będzie zasadowy. Lidokaina jest aminą III rzędową, ma silniejsze
właściwości zasadowe od amoniaku. Inne uzasadnienie: lidokaina tworzy chlorowodorek, czyli ma
właściwości zasadowe.

Zadanie 25.

(2 pkt)

lub

wzór półstrukturalny

Nazwa systematyczna:

2,6-dimetylobenzenoamina,

inne dopuszczalne nazwy:

2,6-dimetyloanilina, 2-amino-1,3-dimetylobenzen

2 pkt za pełną dobrą odpowiedź
1 pkt w przypadku niepełnej odpowiedzi np. błąd w nazwie, brak nazwy

Dziękujemy za udział w II Ogólnopolskiej Próbnej Maturze „CHEMIA Z TUTOREM”

© dr inż. Zdzisław Głowacki, Oficyna Wydawnicza „Tutor”

87-100 Toruń, ul. Warszawska 14/2

tel. [phone], kom. 603-929-227

e-mail: [e-mail]