Copyright by Oficyna Wydawnicza „Tutor”



dr inż. Zdzisław Głowacki

ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE
DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU!

TUTOR

CH-NM 201406

II Ogólnopolska Próbna Matura

„CHEMIA Z TUTOREM”

dla uczniów klas przedmaturalnych

POZIOM ROZSZERZONY

Czas pracy: 180 minut

Instrukcja dla zdającego

1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 22 strony (zadania 1–40).

Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin.

2. Rozwiązania i odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy

każdym zadaniu.

3. W rozwiązaniach zadań rachunkowych przedstaw tok rozumowania

prowadzący do ostatecznego wyniku. Pamiętaj o jednostkach.

4. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem.

5. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.

6. Pamiętaj, że zapisy w polu oznaczonym jako brudnopis nie podlegają

ocenie.

7. Możesz korzystać z „Karty wybranych wzorów i stałych fizykochemicznych

na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki” dopuszczonej przez CKE

jako pomoc egzaminacyjna, linijki oraz prostego kalkulatora.

8. Na arkuszu wpisz swój kod i numer PESEL.

Życzymy powodzenia!

12 czerwca 2014 r.

Za rozwiązanie

wszystkich zadań można

otrzymać łącznie

80 punktów

Oficyna

Wydawnicza TUTOR

Toruń, ul. Warszawska 14/2

tel. [phone]

kom. 603-929-227

www.szkolna.pl

www.tutor.edu.pl

Wypełnia zdający przed rozpoczęciem pracy

PESEL ZDAJĄCEGO

KOD ZDAJĄCEGO

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

Próbna Matura „Chemia z Tutorem”

strona 2

Zadanie 1.

(2 pkt)

przyznane punkty

Uzupełnij tabelę, wpisując brakujące liczby i symbole pierwiastków oraz ich jonów:

Symbol

Liczba cząstek

Ładunek

jonu

Symbol

pierwiastka

– gazu

szlachetnego –

o tej samej

konfiguracji

elektronowej,

co jon

w atomie

w jonie prostym

atomu

jonu*

protonów elektronów protonów elektronów

20

10

+1



2

Ar

* Wpisz symbol jonu prostego, typowego dla pierwiastka, o konfiguracji elektronowej gazu szlachetnego.

Zadanie 2.

(1 pkt)

przyznane punkty

Wybierz to zestawienie, w którym poprawnie określono typ wiązań chemicznych występujących
w podanych związkach:

A. CaO – jonowe

Cl

2

– kowalencyjne

H

2

O – kowalencyjne spolaryzowane

HCl – jonowe

B. CaO – jonowe

Cl

2

– kowalencyjne spolaryzowane

H

2

O – jonowe

HCl – kowalencyjne

C. CaO – kowalencyjne spolaryzowane

Cl

2

– kowalencyjne

H

2

O – kowalencyjne

HCl – jonowe

D. CaO – jonowe

Cl

2

– kowalencyjne

H

2

O – kowalencyjne spolaryzowane

HCl – kowalencyjne spolaryzowane

Zadanie 3.

(3 pkt)

przyznane punkty

Narysuj wzory Lewisa cząsteczek: NH

3

, CO

2

i H

2

S. Wykonaj to w taki sposób, żeby uwidocznić geometrię

tych molekuł. Otocz kołem wzory cząsteczek, które posiadają moment dipolowy różny od zera.

NH

3

CO

2

H

2

S

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

www.tutor.torun.pl

strona 3

Informacja do zadań od 4. do 7.

Na rysunku przedstawiono schematycznie część układu okresowego pierwiastków. Naniesione na tym
rysunku strzałki i oznaczenia dotyczą zadań od 4. do 7.

Zadanie 4.

(2 pkt)

przyznane punkty

Oceń prawdziwość stwierdzeń wpisanych do tabeli. Wpisz literę P, jeżeli stwierdzenie jest prawdziwe, lub
literę F, jeżeli jest fałszywe.

Stwierdzenie

P/F

1.

Właściwości zasadowe tlenków tworzonych przez pierwiastki z grupy 1. i 2. nie rosną
zgodnie z kierunkiem wskazywanym przez strzałkę A.

2.

Zgodnie ze strzałkami C i D rosną promienie atomowe wskazywanych pierwiastków,
natomiast maleje ich elektroujemność.

3.

Kierunek spadku aktywności chemicznej pierwiastków w zaznaczonym zbiorze
pierwiastków wskazują poprawnie strzałki A, B i D.

4.

Moc kwasów beztlenowych tworzonych przez pierwiastki z grupy 16. i 17. rośnie
w kierunku wskazanym przez strzałkę D.

5.

Tylko strzałki A i B wskazują poprawnie atomy pierwiastków uszeregowane wraz
ze wzrostem liczby elektronów walencyjnych.

Zadanie 5.

(1 pkt)

przyznane punkty

Zaznacz (zamaluj) na schemacie układu pozycję tych pierwiastków z trzeciego okresu, u których w stanie
podstawowym występują co najmniej dwa niesparowane elektrony walencyjne na orbitalach typu p.
Następnie wpisz poniżej ich liczby atomowe.

Liczby atomowe: ...............................................................................................................................................

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

Próbna Matura „Chemia z Tutorem”

strona 4

Zadanie 6.

(1 pkt)

przyznane punkty

W cytowanym niżej tekście podkreśl właściwe uzupełnienie zdania.

W szeregu pierwiastków oznaczonych na rysunku strzałką E liczba elektronów walencyjnych tych

pierwiastków maleje/rośnie/nie ulega zmianie, promienie atomowe maleją/rosną/nie ulegają zmianie,

elektroujemność maleje/rośnie/nie ulega zmianie, właściwości kwasowe tlenków tych pierwiastków

maleją/rosną/nie ulegają zmianie i ich masa atomowa maleje/rośnie/nie ulega zmianie.

Zadanie 7.

(2 pkt)

przyznane punkty

Pierwiastek oznaczony na rysunku układu okresowego symbolem

tworzy kilka tlenków na różnych

stopniach utlenienia – dwa spośród nich mają charakter zasadowy. Wpisz odpowiednio wzory tych
tlenków do zestawienia poniżej oraz określ jego charakter, wpisując Z – jeżeli jest zasadowy, K – kwasowy
lub A – amfoteryczny.

stopień utlenienia

II

III

IV

VII

wzór
tlenku

charakter
chemiczny

Zadanie 8.

(2 pkt)

przyznane punkty

1. Podkreśl właściwe słowa i oznaczenia w zdaniu poniżej, podaj nazwę i symbol pierwiastka.

Pierwiastek, którego atom ma konfigurację elektronową: 1s

2

2s

2

2p

6

3s

2

3p

6

3d

6

4s

2

, należy do pierwiastków

bloku s/p/d/, jest metalem/niemetalem, który na zimno reaguje/nie reaguje ze stężonym kwasem

siarkowym(VI).

Nazwa i symbol pierwiastka: ........................................................................................................................... .

2. Zapisz za pomocą klatek Hunda konfigurację elektronów walencyjnych jonu prostego tego pierwiastka

na jego najwyższym stopniu utlenienia. Podaj liczby kwantowe opisujące niesparowane elektrony tego
jonu.

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

www.tutor.torun.pl

strona 5

Zadanie 9.

(3 pkt)

przyznane punkty

Metanal utleniono roztworem dichromianu potasu. Zapisz równania elektronowo-jonowe reakcji
utleniania oraz redukcji i na podstawie bilansu uzupełnij reakcję zapisaną jonowo przedstawiającą ten
proces.

…… HCHO + …… Cr

2

O

7

2

+ …… …… HCOOH + …… Cr

+ …… H

2

O

Zadanie 10.

(2 pkt)

przyznane punkty

Uzupełnij tabelę, wpisując symbole izotopów będących produktami lub substratami przemian
promieniotwórczych jąder atomowych emitujących cząstki α lub β. Zapisz w odpowiednich miejscach ich
liczby masowe i atomowe.

Substrat rozpadu

izotop promieniotwórczy

Rodzaj przemiany

promieniotwórczej

Produkt rozpadu

Pu

4

241



T

1









N

7

14



Pb

2

2

Zadanie 11.

(1 pkt)

przyznane punkty

Zapisz w postaci równania przebieg przemiany promieniotwórczej zapisanej schematem:

9

Be (



, n)

12

C ...............................................................................................................

BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!)

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

Próbna Matura „Chemia z Tutorem”

strona 6

Zadanie 12.

(1 pkt)

przyznane punkty

Zawartość pierwiastka promieniotwórczego w badanym preparacie jest obecnie równa 4 %. Okres
połowicznego rozpadu tego pierwiastka wynosi 12 dni, masa preparatu



20 g. Podaj, jaka będzie

procentowa zawartość pierwiastka promieniotwórczego w preparacie po dniach.

Odpowiedź: ................................................................................................................................................ .

Zadanie 13.

(2 pkt)

przyznane punkty

Określ odczyn wodnych roztworów następujących soli oraz zapisz jonowo, jeżeli zachodzą w tych
roztworach, reakcje hydrolizy anionowej lub kationowej.

a) Na

2

SO

3

..........................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

b) KCl ................................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

c) (NH

4

)

2

CO

3

.....................................................................................................................................................

......................................................................................................................................................................

Zadanie 14.

(2 pkt)

przyznane punkty

Zmieszano z sobą równe objętości roztworów wodnych substancji o jednakowych stężeniach równych
0,1 mol/dm

3

. Wzory rozpuszczonych substancji wymienione są w tabeli (roztwór I i roztwór II). Podaj, czy

zajdzie reakcja chemiczna, wpisując T – tak lub N – nie do tabeli. Określ, jakie będzie końcowe pH
roztworu oraz wpisz do ostatniej kolumny wzór produktu, jeżeli wydzieli się z mieszaniny reakcyjnej
w postaci osadu.

Roztwór I
0,1 mol/dm

3

Roztwór II
0,1 mol/dm

3

Reakcja
chemiczna
T/N

Końcowe
pH = 7; pH > 7; pH < 7

Osad

NaCl

AgNO

3

HF

KOH

KCl

NaNO

3

Ba(OH)

2

H

2

SO

4

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

www.tutor.torun.pl

strona 7

Zadanie 15.

(2 pkt)

przyznane punkty

Wpisz do tabeli P



jeżeli stwierdzenie pod równaniem reakcji jest prawdziwe, lub F



w przeciwnym

wypadku.

Równanie i jego opis

P/F

A. 2 Mn

2+

+ 5 PbO

2

+ 4 H

+



2 MnO

4



+ 5 Pb

2+

+ 2 H

2

O

ołów w tym procesie ulega utlenieniu

B. 3 Cu + 8 HNO

3



3 Cu(NO

3

)

2

+ 2 NO + 4 H

2

O

miedź w tej reakcji jest reduktorem

C. 3 Br

2

+ 3 Na

2

CO

3



5 NaBr + NaBrO

3

+ 3 CO

2

węgiel w tej reakcji jest redukowany

D. 2 KI + Cl

2



2 KCl + I

2

chlor jest silniejszym utleniaczem od jodu

Zadanie 16.

(2 pkt)

przyznane punkty

Roztwór zawierający 4 g AgNO

3

zmieszano z roztworem zawierającym taką samą liczbę gramów NaBr.

Zapisz równanie skrócone jonowe tej reakcji. Ile gramów osadu utworzy się w wyniku reakcji? Wynik
podaj z dokładnością do dziesiątych części grama.

BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!)

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

Próbna Matura „Chemia z Tutorem”

strona 8

Wykresy rozpuszczalności soli – dane do zadań 17., 18. i 19.

Zadanie 17.

(2 pkt)

przyznane punkty

Wpisz do tabeli P – jeżeli stwierdzenie jest prawdziwe w świetle danych odczytanych z wykresu lub F



jeżeli jest fałszywe.

Stwierdzenie

P/F

A.

W 1 g wody rozpuści się 4 g azotanu(V) sodu w każdej temperaturze.

B.

4 g chlorku sodu rozpuści się w 12 g wody w temperaturze 20



C.

C.

W 150 g wody rozpuści się zawsze g saletry potasowej.

D.

W 5 g wody rozpuści się zawsze ponad dwa razy więcej masy azotanu(V) sodu
w porównaniu z chlorkiem sodu.

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

www.tutor.torun.pl

strona 9

Zadanie 18.

(3 pkt)

przyznane punkty

1. Podaj, w jakiej temperaturze rozpuszczalność azotanu(V) potasu jest taka sama jak rozpuszczalność

chlorku sodu.

2. Oblicz stężenia procentowe i molowe roztworów tych soli w tej temperaturze. Wyniki podaj

z dokładnością do części setnych.
Gęstość roztworu azotanu(V) potasu wynosi 1,15 g/cm

3

, gęstość roztworu chlorku sodu jest w tych

warunkach o 0,03 g/cm

3

wyższa.

Odpowiedź: ................................................................................................................................................

Zadanie 19.

(2 pkt)

przyznane punkty

W temperaturze 95



C przygotowano 60 g nasyconego roztworu azotanu(V) sodu. Ile gramów soli powinno

się wytrącić, jeżeli temperaturę obniżymy do 5



C? Wynik podaj z dokładnością do ,1 g.

Odpowiedź: ................................................................................................................................................

BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!)

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

Próbna Matura „Chemia z Tutorem”

strona 10

Zadanie 20.

(2 pkt)

przyznane punkty

Połącz w pary opis lub nazwę reakcji z kolumny I z rodzajem lub typem reakcji chemicznej wymienionym
w kolumnie II. Oznaczenia z kolumny II wpisz do zestawienia pod tabelą.

I.

I. Opis/nazwa reakcji

II.

II. Rodzaj/typ reakcji chemicznej

1.

próba Tollensa

A.

hydroliza zasadowa

2.

przyłączenie bromowodoru do propenu

B.

eliminacja

3.

odwodnienie alkoholu

C.

substytucja rodnikowa

4.

reakcja alkoholu z kwasem w obecności
stężonego H

2

SO

4

D.

addycja

5.

podstawienie atomu wodoru atomem
chloru pod wpływem światła

E.

estryfikacja

6.

otrzymywanie polipropenu z propenu

F.

proces utlenienia i redukcji

7.

zmydlanie tłuszczów

G.

polimeryzacja

Opis reakcji

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Rodzaj/typ reakcji
chemicznej

Zadanie 21.

(2 pkt)

przyznane punkty

Poniżej wypisano nazwy lub wzory półstrukturalne 1 związków pogrupowanych w 5 par. Które związki
stanowią wobec siebie parę izomerów? Wpisz odpowiednio do tabeli „tak” lub „nie”.

Nr

pary

Związek I

Związek II

Izomery

tak/nie

I

1,2-dibromopropen

II

propanal

III

kwas mlekowy

kwas pirogronowy

IV

glukoza

fruktoza

V

mocznik

NH

4

NCO

(izocyjanian amonu)

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

www.tutor.torun.pl

strona 11

Informacja do zadań od 22. do 25.

W reaktorze ciśnieniowym przeprowadzono w wysokiej temperaturze reakcję:
2 CO + 2 H

2

CH

4

+ CO

2



H < 0

Do reaktora wprowadzono 8 moli CO, 1 mol CO

2

oraz 6 moli wodoru. W stanie równowagi stwierdzono,

że przereagowało 5 % wprowadzonego CO.

Zadanie 22.

(1 pkt)

przyznane punkty

Podaj, ile moli metanu powstało w tej reakcji.

Odpowiedź: ................................................................................................................................................

Zadanie 23.

(2 pkt)

przyznane punkty

Oblicz, ile wynosi stała równowagi reakcji w podanych warunkach.

Odpowiedź: ................................................................................................................................................

Zadanie 24.

(2 pkt)

przyznane punkty

Przebieg reakcji zamierzano przedstawić na wykresie. Uzupełnij ten wykres, dorysuj brakujące krzywe
ilustrujące zmiany zawartości reagentów w reaktorze i opisz je.

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

Próbna Matura „Chemia z Tutorem”

strona 12

Zadanie 25.

(2 pkt)

przyznane punkty

Jeżeli stwierdzenie zawarte w tabeli jest prawdziwe dla tej reakcji, to wpisz literę P, jeżeli fałszywe



to

wpisz F.

Stwierdzenie

P/F

I.

Energia wewnętrzna tego układu maleje w trakcie reakcji chemicznej.

II.

Podwyższenie temperatury reagentów powoduje przesunięcie stanu równowagi
w prawo.

III.

Wzrost ciśnienia w układzie powoduje przesunięcie stanu równowagi reakcji
w prawo.

IV. Szybkość tej reakcji maleje wraz ze wzrostem temperatury.

V.

Wartość stałej równowagi tej reakcji rośnie wraz ze wzrostem temperatury.

VI. Wydajność tej reakcji rośnie wraz ze wzrostem temperatury.

Informacja do zadań od 26. do 28.

Wykres przedstawia profil energetyczny reakcji 3 H

2

+ N

2

2 NH

3

(linia ciągła) oraz zmianę profilu

w przypadku zastosowania wolframu jako katalizatora heterogenicznego (linia kropkowana). Reakcja
otrzymywania amoniaku jest reakcją egzotermiczną. W procesie otrzymywania jednego mola amoniaku
wydziela się 46 kJ energii. Na osi rzędnych odcinek skali odpowiada 2 kJ.

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

www.tutor.torun.pl

strona 13

Zadanie 26.

(1 pkt)

przyznane punkty

Odczytaj z wykresu i zapisz wartość energii aktywacji tej reakcji przebiegającej bez użycia katalizatora.
Wynik podaj z dokładnością do 1 kJ/mol NH

3

.

Odpowiedź: ..................................................................................................................................................... .

Podaj, o jaką wartość zmieniła się energia aktywacji tej reakcji po zastosowaniu katalizatora.
Wynik podaj z dokładnością do 1 kJ/mol NH

3

.

Odpowiedź: ..................................................................................................................................................... .

Zadanie 27.

(2 pkt)

przyznane punkty

Podaj, ile wynosi entalpia reakcji 2 NH

3

3 H

2

+ N

2

oraz wartość energii aktywacji dla tej reakcji

w przypadku prowadzenia jej bez zastosowania katalizatora. Wartość energii aktywacji podaj
z dokładnością do 1 kJ/mol NH

3

.

Odpowiedź: ..................................................................................................................................................... .

Zadanie 28.

(2 pkt)

przyznane punkty

W wyniku przeprowadzonej reakcji syntezy amoniaku w obecności katalizatora wolframowego otrzymano
100 m

3

amoniaku. Objętość podano w przeliczeniu na warunki normalne. Oblicz, jaki był efekt cieplny tego

procesu. Wynik podaj z dokładnością do ,1 MJ.

Odpowiedź: ................................................................................................................................................

BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!)

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

Próbna Matura „Chemia z Tutorem”

strona 14

Zadanie 29.

(2 pkt)

przyznane punkty

Analiza pewnego związku chemicznego wykazuje, że na g węgla przypada ,75 g wodoru i 2 g tlenu.
Gęstość par tego związku względem wodoru wynosi 2 . Jaki jest wzór sumaryczny tego związku? Podaj
nazwę alkoholu o takim wzorze sumarycznym.

Odpowiedź: ................................................................................................................................................

Zadanie 30.

(3 pkt)

przyznane punkty

Masz do dyspozycji trzy metale: srebro, cynk i miedź, wszystkie w postaci opiłków, drutu i blaszek.
Otrzymałeś także roztwory stężonych kwasów azotowego(V) i solnego. Dostępna jest także woda
destylowana. Możesz korzystać ze szkła laboratoryjnego – probówek, zlewek i kolb oraz z termometru,
wagi i palnika.
Zaprojektuj i opisz reakcje chemiczne oraz tok postępowania (lub przedstaw to na schemacie),
na podstawie którego uszeregujesz te metale od najmniej do najbardziej aktywnego chemicznie.
Zaproponuj takie reakcje, które jednoznacznie wskażą na kolejność aktywności chemicznej tych metali.
Twoja metoda nie musi składać się z jednego etapu.
Przedstaw cząsteczkowo równania reakcji chemicznych, które wykonasz. Zapisz obserwacje i wnioski
dotyczące aktywności chemicznej.

Opis lub schematy doświadczeń

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

www.tutor.torun.pl

strona 15

Równania reakcji chemicznych

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

Spodziewane obserwacje

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

Wnioski

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

Informacja do zadania 31.

W tablicach chemicznych można łatwo znaleźć stężeniowe iloczyny rozpuszczalności trudno
rozpuszczalnych soli i wodorotlenków. Są one oznaczane symbolem I

r

lub K

so

(bywa, że także K

s

), nie

podaje się ich jednostek. W najprostszym przypadku soli (lub wodorotlenków) dysocjujących na dwa jony
iloczyn jonowy wyrażamy jako iloczyn stężeń molowych jonów tej soli (wodorotlenku) znajdujących się
w warunkach standardowych (25



C) w nasyconym roztworze. Zakładamy, że niewielka liczba cząsteczek

trudno rozpuszczalnych soli (lub wodorotlenków), które się rozpuściły i przeszły do roztworu, ulega
całkowitej dysocjacji. Na tej podstawie możemy łatwo obliczyć rozpuszczalność (oznaczaną tutaj
symbolem R, ale można też spotkać oznaczenie literą S) tej soli (lub wodorotlenku) oraz stężenie jej jonów
w nasyconym roztworze.

Przykładowo dla soli AgCl.

AgCl Ag

+

+ Cl



I

r

= [Ag

+

] · [Cl



]

R =

√

Rozpuszczalność będzie stężeniem molowym trudno rozpuszczalnych soli i wodorotlenków w ich
nasyconym roztworze w warunkach standardowych. Zwróć uwagę, że zwiększenie stężenia jednego
z jonów tej soli (lub wodorotlenku) w roztworze zmniejszy rozpuszczalność tej soli (lub wodorotlenku) –
jest to tzw. efekt wspólnego jonu.

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

Próbna Matura „Chemia z Tutorem”

strona 16

Zadanie 31.

(2 pkt)

przyznane punkty

Oblicz, jaka maksymalnie masa jonów srebra może znajdować się w 1 m

3

roztworu wodnego kilku soli,

jeżeli znajdują się w nim, obok jonów srebra, jony sodu, potasu oraz jony chlorkowe i azotanowe(V).
Stężenie jonów chlorkowych w tym roztworze wynosi , 032 mol/dm

3

. Iloczyn rozpuszczalności chlorku

srebra wynosi 1,6 · 10



10

. Masę podaj z dokładnością do ,1 mg.

Odpowiedź: ................................................................................................................................................

BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!)

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

www.tutor.torun.pl

strona 17

Zadanie 32.

(4 pkt)

przyznane punkty

1. Wpisz do tabeli poniżej jony i cząsteczki, które są w myśl teorii Brönsteda sprzężonymi zasadami do

podanych kwasów lub odwrotnie – są sprzężonymi kwasami do podanych zasad.

2. W wierszu „stopień utlenienia” wpisz stopień utlenienia pierwiastka centralnego danej cząsteczki lub

jonu (jest to pierwiastek inny niż tlen i wodór).

3. Jeżeli dana cząsteczka lub jon może pełnić rolę w reakcji chemicznej utleniacza lub reduktora, to

w odpowiednim polu wpisz „+”. Zwróć uwagę, że niektóre indywidua chemiczne, te same cząsteczki
i jony, mogą w reakcjach chemicznych być w jednej reduktorem, a w drugiej utleniaczem.

Kwas

HCO

3



H

2

SO

4

Zasada

SO

3

2



NH

2



HS



Stopień utlenienia

Utleniacz

Reduktor

Zadanie 33.

(4 pkt)

przyznane punkty

Uczniowie przygotowali szereg roztworów, dla których chcieli za pomocą pehametru zmierzyć
wartości pH. Najpierw przygotowali roztwór I – był to kwas solny o stężeniu ,2 mol/dm

3

, następnie

roztwór II – był to wodorotlenek sodu o stężeniu ,1 mol/dm

3

. Kolejne roztwory A-D przygotowali

zgodnie ze schematami przedstawionymi na rysunku. Przed dokonaniem pomiaru pH wypełnili tabelkę,
wpisując jakie wartości – ich zdaniem – powinien pokazać pehametr. Sprawdź za pomocą obliczeń, czy ich
wyniki są poprawne. Jeżeli tak – to wpisz słowo „tak” do tabeli, w wierszu „poprawność obliczeń”. Jeżeli
nie, to wpisz poprawną wartość pH.

A.

B.

C.

D.

Roztwór

A.

B.

C.

D.

spodziewana wartość pH

0,1

1

1,3

2

poprawność obliczeń

100 cm

3

roztwór I

100 cm

3

roztwór I

10 cm

3

roztwór B

100 cm

3

roztwór I

100 cm

3

H

2

O

990 cm

3

H

2

O

100 cm

3

roztwór II

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

Próbna Matura „Chemia z Tutorem”

strona 18

Informacja do zadań od 34. do 35.

Tabela 34. Zestawienie temperatur topnienia i wrzenia dla wybranych substancji.

Nazwa związku

Temperatura

topnienia t

t

(



C)

wrzenia t

w

(



C)

etan



183



89

butan



139



0,55

metanol



98

65

propan-1-ol



126

98

fluoropropan



159



2,5

Zadanie 34.

(3 pkt)

przyznane punkty

Uzupełnij poniższe zestawienie. Wykorzystaj m.in. dane z tabeli 34.

Nazwa związku

Masa
cząsteczkowa

Nazwa grupy związków
chemicznych, do której
należy substancja

Stan skupienia związku
w temperaturze 150 K

etan

butan

metanol

propan-1-ol

fluoropropan

Zadanie 35.

(2 pkt)

przyznane punkty

Podsumuj w 2



zdaniach, od jakich czynników zależy temperatura wrzenia. Odpowiedź uzasadnij danymi

z obu powyższych tabel.

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

...........................................................................................................................................................................

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

www.tutor.torun.pl

strona 19

Zadanie 36.

(2 pkt)

przyznane punkty

Teobromina (3,7-dimetyloksantyna)



jest alkaloidem purynowym

znajdującym się przede wszystkim w ziarnach kakao (ok. 1, %). Występuje
w roślinach przeważnie obok kofeiny. Gorzka czekolada zawiera około
10 gramów teobrominy na kilogram, a mleczna



około 5 gramów.

W stanie czystym jest białawym, gorzkim proszkiem o krystalicznej
budowie, sublimującym w temperaturze 295



C. Jest trudno rozpuszczalna

w wodzie, natomiast dobrze rozpuszczalna w chloroformie oraz eterze.
Budowa teobrominy jest zbliżona do dwóch innych alkaloidów purynowych:
kofeiny i teofiliny. Teobromina jest szkodliwa dla niektórych zwierząt,

między innymi dla psów, kotów i koni. Dla psa zjedzenie tabliczki mlecznej czekolady może okazać się
przyczyną poważnego zatrucia. Przeciętna dawka śmiertelna teobrominy dla psa wynosi 300 mg/kg masy
ciała. Spowodowane to jest znacznie wolniejszym tempem metabolizowania teobrominy przez te
zwierzęta oraz odmiennym niż u człowieka szlakiem metabolicznym. W efekcie występują zaburzenia
układów krążenia i nerwowego.

Na podstawie informacji zawartych w tekście uzupełnij zdania w tabeli.

Uzupełnienie zdania

1. Wzór sumaryczny teobrominy to ...

2. Do alkaloidów purynowych możemy zaliczyć ...

3. Śmiertelną dawką mlecznej czekolady może być

dla pieska ważącego 1 kg porcja ... gramów.

BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!)

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

Próbna Matura „Chemia z Tutorem”

strona 20

Zadanie 37.

(3 pkt)

przyznane punkty

Uzupełnij poprawnie treść poniższego akapitu, korzystając z Ka ty wyb anych wzo ów.

Spośród wybranych aminokwasów białkowych najsilniejsze właściwości kwasowe wykazuje

(1) ................................................................................., wskazuje na to (2) ....................................................

......................................................................................................................................................................... .

Natomiast (3) ................................................................... ma najsilniejsze właściwości zasadowe, wskazuje

na to najwyższa wartość punktu izoelektrycznego. Najwyższą liczbę atomów azotu ma w swojej strukturze

cząsteczka (4) ..........................................................................., natomiast najwyższą procentową zawartość

siarki możemy stwierdzić w cząsteczce (5) .................................................................................................... .

Cząsteczki ( ) ............................................................. oraz (7) .........................................................................

są względem siebie izomerami strukturalnymi. Możemy natomiast stwierdzić, że cząsteczki waliny oraz

(8) ........................................……………………………………… należą do tego samego szeregu homologicznego.

Inną parą homologów są ( ) .............................................................................................................................

oraz (10) ............................................................................................................, oba te aminokwasy możemy

także zaliczyć do grupy hydroksykwasów.

BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!)

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

www.tutor.torun.pl

strona 21

Informacja do zadań od 38. do 40.

Badania nad określeniem wartości energetycznej poszczególnych składników pokarmowych
przeprowadzili dwaj fizjologowie: Max Hubner (Niemiec) i Wilbur Atwater (Amerykanin). Wyznaczyli oni
ciepło spalania białek, tłuszczów, węglowodanów i określili równoważniki energetyczne dla tych
składników. Większe zastosowanie znalazły równoważniki Atwatera, który przy ich wyznaczaniu
uwzględnił stopień strawności składników i straty związków azotowych w moczu.

Tabela 38.1. Równoważniki energetyczne wg Atwatera.

Składnik pożywienia

Równoważnik energetyczny [kJ]

1 gram białka

17

1 gram węglowodanów

17

1 gram tłuszczu

38

Tabela 38.2. Wydatki energetyczne organizmu podczas wykonywania czynności związanych z ponad-
podstawową przemianą energii (wg Christensena).

I

II

III

Czynność

Zużytkowana

energia

w kJ/kg/h

Zużytkowana ponadpodstawowa

energia w kJ przez mężczyznę o wadze

70 kg w ciągu 1 godz.

1.

sen

3,9

2.

spokojne siedzenie

6,0

3.

powolny spacer (4 km/h)

11,9

4.

wchodzenie po schodach

66,0

Chcąc określić całkowite zapotrzebowanie energetyczne, należy do podstawowej przemiany

materii (energii) dodać wartość ponadpodstawowej przemiany materii (energii). Wartość podstawowej
przemiany materii zależy od wielu czynników. Możemy średnio przyjąć, że dla dorosłego człowieka
wynosi 4 kJ na 1 kg masy ciała na 1 godzinę. Uwolniona energia z podstawowej przemiany materii jest
zużywana przez organizm na podstawowe procesy życiowe, takie jak m.in.: oddychanie, pracę serca,
krążenie krwi, regenerację komórek, utrzymanie ciepłoty ciała czy czynności wydalnicze.

Opracowano na podstawie: H. Ciborowska, A. Rudnicka, Dietetyka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.

Zadanie 38.

(1 pkt)

przyznane punkty

Uzupełnij III kolumnę w tabeli 38.2. Oblicz i wpisz do tabeli wartości ponadpodstawowego zużycia energii
w kJ/kg/h przez mężczyznę o wadze 7 kg przy wykonywaniu wskazanych czynności.

dr inż. Zdzisław Głowacki © Oficyna Wydawnicza „Tutor” – 12 czerwca 2014 r.

Próbna Matura „Chemia z Tutorem”

strona 22

Zadanie 39.

(1 pkt)

przyznane punkty

Oblicz, ile gramów glukozy zużyje („spali”) w wyniku ponadpodstawowej przemiany materii młodzieniec
o wadze kg, który wchodzi po schodach w wielopiętrowym budynku przez 4 minuty.

Odpowiedź: ................................................................................................................................................

Zadanie 40.

(1 pkt)

przyznane punkty

Jak długo musi spacerować po parku młoda dama o wadze 5 kg, żeby całkowicie zużyć energię powstałą
w wyniku przemiany materii ze smakowitej stugramowej porcji mięsa zawierającej 2 % białka,
20% tłuszczu i 6 % wody oraz innych składników, które nie ulegają przemianie?

Odpowiedź: ................................................................................................................................................

BRUDNOPIS (Zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie!)

Dziękujemy za udział w II Ogólnopolskiej Próbnej Maturze z chemii dla uczniów klas przedmaturalnych

Nasza strona na Facebooku



„Chemia z Tutorem” 



Polub nas!

12 czerwca 2014

Oficyna Wydawnicza TUTOR © dr inż. Zdzisław Głowacki