JAK SIĘ ROZWIJAĆ
I DOBRZE ŻYĆ? –
konwersatorium, cz. 1:
Świat wartości i cnót etycznych

SPRAWY ORGANIZACYJNE

„JAK SIĘ ROZWIJAĆ I DOBRZE ŻYĆ?” - konwersatorium

• 2 x 5h zajęć (cz. 1 – Świat wartości, cnót i dylematów etycznych,

cz. 2 – Drogowskazy rozwoju)

• Cele konwersatorium:

• uporządkowanie refleksji aksjologicznej
• zachęcenie do refleksji nad celem i kierunkami rozwoju

osobistego

• pogłębienie refleksji nad własnym rozwojem

• Zaliczenie – test jednokrotnego wyboru
• Zachęcam do skorzystania z lektur (teczka + WU)

Zaczynamy

Film dokumentalny Marcela Łozińskiego z 1974 / 1998 roku

Miejsce na zdjęcie

Obramowanie: 1,5pkt, kolor: czarny, tekst 2, jaśniejszy -35%

Jak się rozwijać i dobrze żyć?

Jaki jest świat wartości bohaterki tego dokumentu?

Jakie wartości Twoim zdaniem odgrywają istotną rolę
w życiu bohaterki?

Czy są wśród nich wartości wiodące? Jakie?

Czy w świecie bohaterki widoczny jest konflikt
wartości?

Które z wymienionych wartości bohaterka dokumentu
zaktualizowała?

Miejsce
na zdjęcie

Obramowanie: 1,5pkt,
kolor: czarny, tekst 2,
jaśniejszy -35%

Etyka i moralność

ETYKA

MORALNOŚĆ

Etyka i moralność

REFLEKSJA

NAZYWANIE

PORZĄDEK

PRAKTYKA

NAWYKI

CHAOS

Etyka i moralność

ETYKA

PSYCHOLOGA

(obowiązki

etyczne)

MORALNOŚĆ

PSYCHOLOGA

(powinności

moralne)

Wartości, normy i oceny etyczne

wartość

norma

ocena

Wartości, normy i oceny etyczne

• cenna, godna pożądania
• cel dążeń
• przedmiot troski

wartość

norma

ocena

Wartości, normy i oceny etyczne

• cenna, godna pożądania
• cel dążeń
• przedmiot troski

wartość

• forma wpływu na czyjeś zachowanie,

pogląd, postawę (nakaz lub zakaz)

• ma przeważnie charakter językowy

norma

ocena

Wartości, normy i oceny etyczne

• cenna, godna pożądania
• cel dążeń
• przedmiot troski

wartość

• forma wpływu na czyjeś zachowanie,

pogląd, postawę (nakaz lub zakaz)

• ma przeważnie charakter językowy

norma

• wyraz aprobaty lub dezaprobaty
• werbalny lub pozawerbalny
• reakcja na normę etyczną

ocena

Wartości, normy i oceny etyczne

wartość

norma

ocena

Dylematy etyczne

DOBRO

ZŁO

DOBRO

DOBRO

Dylematy etyczne - przykłady

DOBRO

DOBRO

Przypadek Anny Radosz:
27 lat, szósty miesiąc ciąży, czerniak złośliwy.

Dylemat etyczny - struktura

• Konflikt dwóch równoważnych racji (wartości, norm)
• Wybór jednej oznacza utratę drugiej
• Wybór jest konieczny

DOBRO

DOBRO

Dylematy etyczne – jak rozwiązywać?

BUDOWANIE
SŁOWNIKA (refleksja
ukierunkowana
praktycznie)

BUDOWANIE

PRAKTYCZNYCH

NARZĘDZI

(budowanie relacji)

Świat cnót etycznych

Czy młotek może być cnotliwy?

Świat cnót etycznych

• Cnota (gr. arete): sprawność, kunszt, dobre spełnianie funkcji;
trwała dyspozycja do dobrego zachowania.

• Cnota - pojęcie elitarne i egalitarne:

• tworzy określoną obyczajowość (zalety charakteru)
• jest podstawą etyki uniwersalnej jako ideał wychowawczy.

• Cnota – pojęcie elitarne i egalitarne:

• określa wymagania, jakim należy sprostać, by nasza pozycja

społeczna wspierała się na czymś więcej niż tylko sile czy
przewadze ekonomicznej.

• wyznacza idealny horyzont moralności opartej na

teleologicznej koncepcji człowieczeństwa (silny związek etyki
z metafizyką i antropologią).

Świat cnót etycznych - alegoria zaprzęgu

Świat cnót etycznych - Platon

roztropność

umiarkowanie, męstwo

sprawiedliwość

Świat cnót etycznych - Platon

• umiejętnie dobiera środki tak, aby najlepiej

prowadziły do zamierzonego celu.

• sprawnie rozumuje, przewiduje i rozważa.
• obdarzony cnotą kierowniczą

Człowiek roztropny

• panuje nad sobą
• zachowuje miarę i równowagę w sferze ludzkich

pożądań.

• cnoty pochodne: łagodność i pokora.

Człowiek

umiarkowany

• mężny
• zachowuje miarę i równowagę w sferze ludzkiej

impulsywności.

• cnoty pochodne: wielkoduszność,

wspaniałomyślność

Człowiek dzielny

• odnajduje słuszną miarę w postępowaniu
• harmonijnie łączy w sobie trzy części duszy:

rozumną, impulsywną i pożądliwą

Człowiek

sprawiedliwy

INNE KATALOGI CNÓT

CNOTY TEOLOGALNE - CHRZEŚCIJAŃSTWO

• Wiara
• Nadzieja
• Miłość

INNE KATALOGI CNÓT

CNOTY OBYWATELA DEMOKRATY (MARIA OSSOWSKA)

• Aspiracje perfekcjonistyczne
• Otwartość umysłu
• Dyscyplina wewnętrzna
• Tolerancja
• Aktywność
• Odwaga cywilna
• Uczciwość intelektualna
• Krytycyzm
• Odpowiedzialność za słowo
• Uspołecznienie (służba, współdziałanie, empatia)
• Zachowanie honorowe
• Wrażliwość estetyczna
• Poczucie humoru

INNE KATALOGI CNÓT

CNOTY W PSYCHOLOGII POZYTYWNEJ (EWA TRZEBIŃSKA)

• Przebaczanie
• Wdzięczność
• Duchowość
• Mądrość
• Miłość
• Inteligencja emocjonalna
• Poczucie sensu
• Nadzieja
• Poczucie własnej wartości
• Poczucie własnej skuteczności
• Poczucie własnej kontroli
• Pokora

INNE KATALOGI CNÓT

• Odpowiedzialność
• Ambicja
• Prawdomówność
• Uczciwość
• Dobrotliwość
• Delikatność
• Szczodrość
• Czystość
• Współczucie
• Pewność
• Roztropność
• Odwaga
• Twórczość
• Ciekawość
• Stałość
• Niezależność

• Zdecydowanie
• Przejrzystość
• Przyjazność
• Opanowanie
• Elastyczność
• Wdzięk
• Pomocność
• Entuzjazm
• Skromność
• Witalność
• Optymizm
• Cierpliwość
• Spokój
• Spolegliwość
• Szacunek
• Zaufanie

• Godność
• Usłużność
• Takt
• Pojętność
• Zaradność
• Posłuszeństwo
• Pobożność
• Prostolinijność
• Uprzejmość
• Oszczędność
• Punktualność
• Pracowitość
• Wspaniałomyślność
• Wytrwałość
• Pilność
• Powaga

• Surowość
• Gościnność
• Samotność
• Towarzyskość
• Wierność
• Opiekuńczość
• Spontaniczność
• Refleksyjność
• Poświęcenie
• Obowiązkowość
• Umiar
• Błyskotliwość
• Łaskawość
• Ostrożność
• ……

Piramida cnót Olivera Sacksa

• Neurolog angielski, od 1966 roku

nowojorczyk

• Przez 4 lata (1960-64) przemierzał na

motorze Stany Zjednoczone, był
członkiem Hell Angels

• Ekscentryk, samotnik
• Autor bestsellerowych książek:

Przebudzenia, Mężczyzna, który
pomylił swoją żonę z kapeluszem

Piramida cnót Olivera Sacksa

"Osiemdziesiąt! Trudno mi w to

uwierzyć, często czuję, jakby życie miało
się dopiero rozpocząć. Mój ojciec, który
żył 94 lata, mówił, że po 80. urodzinach
nadeszły jedne z najprzyjemniejszych lat
życia".

- lipiec 2013 roku

źródło: Gazeta Wyborcza, 22.02.2015

Piramida cnót Olivera Sacksa

Jeszcze miesiąc temu czułem, że jestem w dobrej

kondycji. Ale wyczerpałem swój limit szczęścia - kilka tygodni
temu dowiedziałem się, że mam liczne przerzuty do wątroby.

Nie, jeszcze nie skończyłem z życiem. Wprost przeciwnie,

czuję, że intensywnie żyję. W czasie, który mi pozostaje, chcę
pogłębić moje przyjaźnie, pożegnać się z tymi, których kocham,
jeszcze więcej pisać i podróżować, jeśli będę miał siły.

Nie mam teraz czasu na nic zbędnego. Muszę się skupić

na sobie, mojej pracy i moich znajomych. Już nie będę oglądać
nocnych wiadomości TV. Nie będę zwracał uwagi na politykę czy
spory w sprawie globalnego ocieplenia. To nie obojętność, wciąż
głęboko przejmuję się Bliskim Wschodem, globalnym ociepleniem
czy rosnącymi nierównościami, ale to już nie moja sprawa; to
należy do przyszłości.

Nie mogę udawać, że nie czuję strachu. Jednak moim

dominującym uczuciem jest wdzięczność. Kochałem i byłem
kochany. Wiele otrzymałem i sam wiele dałem w zamian. Przede
wszystkim byłem czującą istotą, myślącym zwierzęciem na tej
pięknej planecie i to samo w sobie było ogromnym przywilejem i
przygodą.

Piramida cnót Olivera Sacksa

?

?

?

Osobista piramida cnót

?

?

?

Etyka cnoty - cele

wg Magdaleny Środy i Pawła Śpiewaka:

Miejsce
na zdjęcie

Obramowanie: 1,5pkt,
kolor: czarny, tekst 2,
jaśniejszy -35%

„Życie w cnocie ma na celu przede wszystkim
budowanie w bezmiarze chaosu, okrucieństwa i
głupoty, w świecie przemijania i niepewności,
wyraźnego obszaru ładu i sensu” (M. Środa)

Etyka cnoty - praktyka

wg Magdaleny Środy i Pawła Śpiewaka:

• Etyka cnoty wymaga mistrza (wzorca

osobowego), a nie sztywnych, rygorystycznych
zaleceń.

• Nie chodzi o bierne naśladowanie. Etyka cnoty

promuje przejście od teorii do praktyki, wspiera
wysiłek i rozwój jednostki. Greckie askesis
oznacza właśnie ćwiczenie.

• Ocena cnotliwości człowieka dokonuje się nie

tylko poprzez obserwację jego zachowań, lecz
również przez wgląd w jego harmonię
wewnętrzną.

Miejsce
na zdjęcie

Obramowanie: 1,5pkt,
kolor: czarny, tekst 2,
jaśniejszy -35%

Etyka cnoty – drogą środka

wg Magdaleny Środy i Pawła Śpiewaka:

Miejsce
na zdjęcie

Obramowanie: 1,5pkt,
kolor: czarny, tekst 2,
jaśniejszy -35%

„Prawa moralne i obowiązki są tylko
nieosobowymi surogatami cnót” (Max Scheler).

Etyka cnoty:
• wolna od dogmatyzmu i kodeksowości;
• pozbawiona dowolności i skrajnego
subiektywizmu.

Etyka cnót podsuwa model postępowania i
zaleca widzieć siebie w perspektywie wymagań,
jakie nakłada na nas życie dobre.

Dziękuję za uwagę