Język słowacki

1

Język słowacki

Slovenčina

Obszar

Słowacja, Czechy i inne

Liczba mówiących

7 milionów

Ranking

(poza pierwszą 100.)

Klasyfikacja genetyczna Języki indoeuropejskie

*Języki słowiańskie

**Języki zachodniosłowiańskie

***Języki czesko-słowackie

****Język słowacki

Pismo

łacińskie

Status oficjalny

język urzędowy

Słowacja, Wojwodina, jeden z urzędowych w Unii Europejskiej

Regulowany przez

Słowacka Akademia Nauk

Kody języka

ISO 639-1

sk

ISO 639-2

slo/slk

ISO 639-3

slk

SIL

SLO

W Wikipedii

Zobacz też: język, języki świata

Wikipedia w języku słowackim

W Wikisłowniku: Słownik języka słowackiego

Język słowacki

2

Języki i dialekty Europy Środkowo-Wschodniej

Język słowacki (słow. slovenský jazyk, też

slovenčina) należy do zachodniosłowiańskiej

grupy językowej. Językiem tym posługuje się

ponad 6 mln osób - przede wszystkim na

Słowacji i w należącej do Serbii Wojwodinie,

gdzie jest językiem urzędowym. Używają go

także Słowacy mieszkający w Polsce, Rumunii,

na Węgrzech, w USA i Kanadzie. W Polsce

język słowacki mógł być zdawany na maturze

jako jeden z języków nowożytnych.

Język słowacki jest bardzo blisko

spokrewniony z językiem czeskim. Dialekty

słowackie znacznie różnią się między sobą, w

ich obrębie wyróżnia się 3 zespoły:

• wschodniosłowacki,

• środkowosłowacki (posiadający wiele cech

wspólnych z językami

południowosłowiańskimi),

• zachodniosłowacki (najbliższy językowi

czeskiemu).

Historia i piśmiennictwo

Zob. alfabet słowacki.

Współczesny słowacki język literacki powstał w połowie XIX wieku. Do jego zapisu stosuje się zmodyfikowany

alfabet łaciński, który składa się z 46 liter

[1]

:

a á ä b c č d ď dz dž e é f g h ch i í j k l ĺ ľ m n ň o ó ô p q r ŕ s š t ť u ú v w x y ý z ž

[2]

Używa się trzech dwuznaków: dz dž ch.

Fonetyka i fonologia

Język słowacki zachował w fonetyce pewne elementy starego języka słowiańskiego, które w polskim już zanikły.

Jednym z nich jest iloczas, tj. występowanie samogłosek długich i krótkich. Te pierwsze są w piśmie wyróżnione

kreseczką umieszczoną nad literą, tzw. znak długości (dĺžeň). Dla przykładu, słowackie a wymawia się podobnie jak

w języku polskim przy dosyć szybkim wypowiadaniu słów, natomiast á wymawia się długo, mniej więcej tak, jak

polskie aa. Iloczas posiada w języku słowackim funkcję dystynktywną (czasami przesądza o znaczeniu wyrazu), np.

krik/krík ("krzyk/krzak"). Ponadto w języku słowackim głoski l i r mogą być zgłoskotwórcze, a wtedy funkcjonują w

identyczny sposób, jak samogłoski, to znaczy może padać na nie akcent wyrazowy (np. w dwusylabowych wbrew

pozorom słowach vlhký, štvrtok "wilgotny, czwartek") i posiadają iloczas (krótkie l, r i długie ĺ, ŕ). Ta właściwość

umożliwia tworzenie zdań, w których nie ma ani jednej samogłoski, takich jak słynne, choć mało sensowne "strč

prst skrz krk, srsť, krv" ("włóż palec przez szyję, sierść, krew"). Zanikła w języku słowackim samogłoska y, która

jest już od wielu wieków wymawiana jak i (choć nadal zapisywana przy pomocy litery y). Istnieje natomiast

rozróżnienie między dźwięcznym laryngalnym h a bezdźwięcznym welarnym ch (to pierwsze dla Polaków brzmi jak

dźwięk pośredni między ch a g - odpowiada dialektalnej, kresowej wymowie h).

Akcent w języku słowackim jest dynamiczny, stały i zawsze pada na pierwszą sylabę wyrazu (również w słowach

obcego pochodzenia). Jeśli wyraz poprzedzony jest przyimkiem, akcent pada zawsze na przyimek, np. na Slovensku

("na Słowacji"). Dotyczy to również przeczenia ne- ("nie") przed czasownikiem, które po słowacku zapisujemy

Język słowacki

3

łącznie z czasownikiem, np.: nečítať (nie czytać), nepracovať ("nie pracować"), nepísať ("nie pisać"). Wyjątek

stanowi tylko oddzielna pisownia przeczenia z czasownikiem byť ("być"), np.: nie som ("nie jestem"), nie si ("nie

jesteś"), nie ste ("nie jesteście"), nie sú ("nie są").

Gramatyka

Gramatyka języka słowackiego bardzo przypomina polską. Również jeśli chodzi o jej złożoność - podobnie jak w

języku polskim rzeczowniki i czasowniki ze względu na typ odmiany dzieli się na kilkanaście grup. Rzeczownik

odmienia się przez liczby (liczba pojedyncza i mnoga) oraz przypadki. Zazwyczaj przyjmuje się, że przypadków jest

sześć, ponieważ nie rozdziela się mianownika i wołacza, które poza bardzo nielicznymi wyjątkami posiadają

identyczne formy. W liczbie pojedynczej występują trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki. W liczbie mnogiej to

rozróżnienie zanika, a jego miejsce zajmuje inne: między formą żywotną a nieżywotną. W odmianie czasownika

występują te same tryby (z wyjątkiem formy bezosobowej) i czasy co w języku polskim, jednak w nieco inny sposób

tworzy się formy czasu przeszłego i trybu przypuszczającego - nie używa się tak jak w polskim ruchomych

końcówek, lecz odpowiedniej osoby czasu teraźniejszego czasownika byť ("być"), np.:

som = jestem

sme = jesteśmy

ste = jesteście

dal som = dałem

dala som = dałam

dali sme = daliśmy/dałyśmy

dali ste = daliście/dałyście

dal by som = dałbym

dala by som = dałabym

dali by sme = dalibyśmy/dałybyśmy

Zdradliwe słowa

Przykład zdradliwego słowa polsko-słowackiego (w

południowej części województwa podkarpackiego

"czerstwy" gwarowo znaczy tyle co "zdrowy",

"krzepki")

W języku słowackim, jak w każdym języku słowiańskim, są dla

innych Słowian zdradliwe słowa, których niepełna lista jest

dostępna na Wikibooks.

Zobacz też

• języki słowiańskie

• lingwistyka

Przypisy

[1] Veronika Bakalová, Jarmila Krajčovičová, Anton Bujalka: Slovenský jazyk pre

4. ročník základných škô. Bratislava: OG-Vydavateľstvo Poľana spol. s.r.o.,

2003, ss. 10-11. ISBN 80-89002-70-6.

[2] Jarmila Krajčovičová, Milada Caltíková: Slovenský jazyk 5. Účebnica.

Bratislava: Orbis Pictus Istropolitana, spol. s.r.o., 2006, ss. 2-9. ISBN 80-7158-701-X.

Język słowacki

4

Linki zewnętrzne

• Deklinacja w języku słowackim (http:/

/

www.

angelfire.

com/

sk3/

quality/

Slovak_declension.

html)

Źródła i autorzy artykułu

5

Źródła i autorzy artykułu

Język słowacki  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=24869824  Autorzy: Ajank, Albert Krantz, Allgau, Antares, Bmucha, Boraczek, Bukaj, Derbeth, Equadus, Gdarin, Ilario,
Jakas1, Jordi Polo, Jrmo, Kpjas, Lajsikonik, Leopold, Lukasb1992, Matshadow, Milek80, Mrazikk, Mzopw, Nila1994, Pepa, PiotrekSzwecja, Pjahr, QrczakMK, Remigiu, Romanm, SaGaN KrK,
SolLuna, Spars, Spl908455, Suisui, Superborsuk, Tsca, Zaragoza, Zjem ci chleb, 28 anonimowych edycji

Źródła, licencje i autorzy grafik

Plik:Wikipedia-logo.png  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Wikipedia-logo.png  Licencja: logo  Autorzy: Abigor, Bastique, Cary Bass, Guillom, Krinkle, Kwj2772,
Mike.lifeguard, Mormegil, Richie, Rocket000, Schaengel89

Plik:Logo Wikisłownika.svg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Logo_Wikisłownika.svg  Licencja: logo  Autorzy: User:ABX, user:tsca

Plik:Jezyki i dialekty Europa Srodkowo Wsch..jpg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Jezyki_i_dialekty_Europa_Srodkowo_Wsch..jpg  Licencja: GNU Free
Documentation License  Autorzy: Zaragoza

Plik:Cerstve pecivo-slovakian.jpg  Źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Cerstve_pecivo-slovakian.jpg  Licencja: GNU Free Documentation License  Autorzy: Original uploader
was Matshadow at pl.wikipedia

Licencja

Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/

/

creativecommons.

org/

licenses/

by-sa/

3.

0/