prawo cywilne PELNE,

1. Pojęcie i systematyka prawa cywilnego.
Prawo cywilne - to zespół norm prawnych regulujących stosunki majątkowe
między równorzędnymi podmiotami prawa, normuje stosunki prawne o
charakterze niemajątkowym, szczególnie zaś chroni dobra osobiste, np.
zdrowie,
nazwisko,
twórczość naukową,
artystyczną,
tajemnicę korespondencji,
wolność sumienia i wyznania …

Zakres stosunków społecznych regulowanych przez prawo cywilne był różny w
poszczególnych systemach prawa. Stąd też różne definicje w poszczególnych pań
stwach i okresach historycznych.
około 3 tys. lat temu w Italii powstawały państwa-miasta. Obowiązywały w nich
normy współżycia społecznego, ustanawiano podatki, rozwody (wyrzucenie
małżonka z domu), przysposobienie dziecka. Normy dotyczyły : -prawa cywi
lnego, -prawa rodzinnego,
nazwa „prawo cywilne” pochodzi z prawa rzymskiego , w którym ius civile (od
słów: ius- prawo i civis- obywatel) oznaczało normy prawa obowiązujące
obywateli rzymskich (prawo miejskie, prawo obywatelskie- bo wywodziło się z
państwa-miasta).
w starożytnym Rzymie ius gentium -odnosiło się do norm prawa cywilnego
regulujących stosunki obywateli rzymskich z cudzoziemcami. Tym terminem
określano przepisy i instytucje wspólne wszystkim narodom (prawo
międzynarodowe).
w średniowieczu- obowiązywało prawo świeckie (w odróżnieniu od prawa
kanonicznego).
w XVIII w. dużą rolę w rozwoju prawa cywilnego odegrał Kodeks Napoleona
prawo cywilne anglosaskie oparto o normy zwyczajowe.

* Prawo cywilne – wywodzące się z prawa ukształtowanego w starożytnym
Rzymie przyjęło się w Europie.
*Z prawa cywilnego (rzymskiego) wyodrębniły się - prawo:

-karne
-międzynarodowe,
-administracyjne,
-pracy – lata 80- te
-rodzinne i opiekuńcze ( mimo, że ma swój kodeks, pozostaje gałęzią prawa

cywilnego)
Głównym źródłem prawa cywilnego w Polsce jest kodeks cywilny z 23 kwietnia
1964 r. Składa się z 4 ksiąg wskazujących na działy :
1 księga - przepisy ogólne
2 księga - prawo rzeczowe
3 księga - zobowiązania
4 księga - prawo spadkowe

Źródła prawa cywilnego
Stosownie do art.87 ust.1 Konstytucji, źródłami powszechnie obowiązującego
prawa RP są

konstytucja,
ustawy,
ratyfikowane umowy międzynarodowe
rozporządzenia.
akty prawa miejscowego

Źródłami stosowania prawa cywilnego są więc tylko wydane przez uprawnione
organy państwowe akty normatywne.
Kodeks cywilny – jest podstawowym i najważniejszym źródłem prawa
cywilnego.
Jest to akt prawny ( ustawa ) z 23 kwietnia 1964r.- obowiązuje od 1 stycznia
1965r. (ok.1000 art.)
Dzieli się na 4 księgi wskazujące na działy :
1 księga – przepisy ogólne (słownik terminologiczny do ok. 120 art. – fundament

dla reszty prawa cywilnego)

2 księga – prawo rzeczowe, własność i inna prawa rzeczowe

–reguluje stosunki własnościowe i inne majątkowe ukształtowane jako
prawa bezwzględne skuteczne wobec każdego –cecha prawa
rzeczowego.
Zawarte między art. 100-200 ( w środku są wykreślone art. w czasie
PRL)

3 księga – prawo zobowiązaniowe. – obligacyjne zobowiązaniowe stosunki

wobec innych (do ok. 921 art.). Dzieli się na:
- część ogólną –słownik terminologiczny
- część szczegółową – przepisy dotyczące najmu, pożyczki, sprzedaży,
rachunku bankowego (sprzedaży uczyć się koniecznie)

4 księga - prawo spadkowe – reguluje następstwa śmierci i przejścia praw

majątkowych na spadkobierców

Prawo rodzinne i opiekuńcze – Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy obowiązuje od
1.01.1965 r. - ustawa z 1964 r. reguluje
1- Stosunki małżeńskie
2- Stosunki między rodzicami a dziećmi
- Opiekę i kuratelę
Prawo własności intelektualnej – obejmuje normy prawa cywilnego z zakresu:
prawa autorskiego
prawa wynalazczego
prawa ochrony znaków towarowych
prawa ochrony wolnej konkurencji
Prawo własności intelektualnej odnosi się do dóbr materialnych, chroni monopol
twórczy artysty, wynalazcy, chroni prawo do dysponowania nim p/podmiot.
Prawo handlowe (gospodarcze)- działalność gospodarczą reguluje prawo
cywilne, karne, administracyjne, niektóre akty prawa handlowego mają
charakter administracyjny, cywilny, karny nie zawsze tylko cywilny.
W skład wchodzi prawo bankowe, geologiczne, geodezyjne, górnicze, nieuczciwej
konkurencji, kosmiczne, kodeks spółek handlowych.

2. Pojęcie i struktura stosunku cywilnoprawnego
Art. 1.

(1)

Kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami

fizycznymi i osobami prawnymi.
Art. 1 kc Kodeks reguluje stosunki cywilnoprawne (prawo w ogóle reguluje

stosunki cywilnoprawne).
Cechy stosunku cywilno prawnego
Stosunki cywilno prawne – metoda regulacji stosunku, każdy podmiot ma
autonomiczną pozycję prawną, nie można wbrew jego woli tego stosunku mu
narzucić, wchodzi w nie dobrowolnie.
W pozostałych stosunkach istnieje podporządkowanie jednego podmiotu
drugiemu. Najczęściej państwo jest stroną tego stosunku i to ono decyduje, nie
ma autonomii.
Odpowiedzialność odszkodowawcza – jeśli podmiot stosunku ponosi taką
odpowiedzialność jest to stosunek cywilno prawny
Kryterium, które różnicuje stosunek prawny: majątkowy i niemajątkowy (w
ograniczonym zakresie) charakter :
stosunki cywilnoprawne mają charakter majątkowy (większość),
stosunki cywilnoprawne o charakterze niemajątkowym - np. dochodzenie
ojcostwa

stosunek cywilno à kształt, budowa
Przeważa koncepcja że stosunek cywilno prawny składa się z trzech elementów:
I element stosunku cywilnoprawnego: strony tego stosunku tworzone przez
podmioty (najczęściej są to dwa podmioty, czasem wiele, wyjątek spółka
jednoosobowa)
Zwykle : to stosunki dwustronne ( może być więcej stron) – po każdej ze stron
może wystąpić więcej niż 1 podmiot.
Stronami mogą być:
1. osoby fizyczne
2. osoby prawne
3. jednostki organizacyjne, które nie są osobami prawnymi, ale którym
przyznano zdolność prawną
II elementem który buduje każdy kodeks prawny jest treść stosunku tj. prawa i
obowiązki podmiotów.
III elementem jest przedmiot stosunku cywilnoprawnego
Przedmiot - obiekty, których dotyczą prawa i obowiązki podmiotów.
-są to najczęściej rzeczy lub dobra niematerialne, również dobra osobiste,
zdrowie, tajemnice korespondencji, wynalazek, twórczość, utwór .
W ramach przedmiotów są: materialne i niematerialne dobra- prawnie
regulowane :
-przedsiębiorstwa
-gospodarstwa rolne, kompleksy, agregaty.

4. Normy prawa cywilnego (względne i bezwzględnie obowiązujące).
Podział na:
normy względnie obowiązujące,
normy bezwzględnie obowiązujące
Norma bezwzględnie obowiązująca - ius cogens
norma imperatywna,
kogentna
Normy bezwzględnie obowiązujące – zawierają dyspozycje, których
zastosowanie nie może być wolą stron ani wyłączone ani ograniczone.

- to taki przepis czy norma w prawie cywilnym, która ma zawsze
zastosowanie.

Np.: zakup ziemi- w formie aktu notarialnego musi być sporządzony akt
przeniesienia

własności

nieruchomości.

Akt

notarialny-

norma

bezwzględnie obowiązującą, umowy takiej nie można spisać na zwykłej
kartce papieru.
Norma bezwzględnie obowiązująca dominuje w prawie rzeczowym,
zobowiązaniowym, spadkowym, rodzinnym. Są to najczęściej formy
czynności prawnej, zobowiązania solidarne

Normy względnie obowiązujące – (ius dispositivum, dyspozytywne) – są
stosowane wtedy, gdy strony nie uregulowały danego stosunku prawnego w
sposób odmienny.
Mają większe zastosowanie w prawie cywilnym.
Mają zastosowanie gdy podmiot nie zastosuje wyłączenia.
Norm jest bardzo dużo, jak strony nie uregulują umowy inaczej, to obowiązują
normy względnie obowiązujące.
Np.: zakup kozy - uregulowania mogą polegać na ustaleniu kto i gdzie odbiera
kozę kiedy za nią płaci i w jaki sposób, jak koza ma wyglądać (jak nie ma
uregulowań to oznacza, że koza ma być średniej jakości, nawet nie dobrej),

normy semiimperatywne - prawie bezwzględnie obowiązujące - dopuszcza się
odmienną regulację tylko na korzyść chronionego podmiotu. (pracownika,
konsumenta itp.) – nie może być zmieniony na jego niekorzyść
Np. prawo do zwrotu towaru w ciągu 10 dni – termin ten można rozszerzyć np.
do miesiąca, ale nie można skrócić

5 . Podmioty stosunków cywilnoprawnych.
.Jednym z elementów stosunku cywilnoprawnego są jego podmioty
Istnieją 3 rodzaje podmiotów:
osoby fizyczne (ludzie),
osoby prawne (twory sztuczne): które prawo uznaje za mające podmiotowość
prawną
(np. przedsiębiorstwo państwowe, spółdzielnia, bank, szkoła wyższa, gmina, SA)
jednostki organizacyjne ( „ułomne osoby prawne” -które mają przymiot
zdolności prawnej w większym lub mniejszym zakresie)
np. spółki cywilne, spółki jawne, którym przysługuje zdolność sądowa i
procesowa, a które nie są ani osobami fizycznymi, ani prawnymi .
Ta zdolność mieści się w całości uprawnień i obowiązków członków tych tworów
organizacyjnych.
By być podmiotem należy mieć zdolność prawną do bycia podmiotem praw i
obowiązków cywilnoprawnych. Zdolność prawna to coś potencjalnego coś co
mogę ale nie muszę.

Zdolność prawna, osobowość , jest cechą normatywną.

Prawo przyznaje zdolność prawną osobie fizycznej, osobie prawnej oraz
hybrydzie tj. kompleksom czy agregatom nie będącym osobami prawnymi ale
mającymi prawo do czynności prawnych i tak w art. 1 kc dotyczącym zakresu
zastosowania ustawy jest napisane:

Art. 1 „Kodeks niniejszy reguluje stosunki cywilnoprawne między osobami

fizycznymi i osobami prawnymi”

ale w art. 33

znajdującym się w Dziale II. Osoby prawne dot: ułomnych osób

prawnych dodanym ustawą walentynkową z 14 lutego 2003r. przyznaje się
hybrydzie (przedsiębiorstwu) kategorię ułomnych osób prawnych czyli nie mają
osobowości prawnej lecz mają zdolność do czynności prawnych.
art.33

§ 1.

Do jednostek organizacyjnych nie będących osobami prawnymi, którym

ustawa przyznaje zdolność prawną, stosuje się odpowiednio przepisy o

osobach

prawnych.

§ 2.

Jeżeli przepis odrębny nie stanowi inaczej, za zobowiązania jednostki, o

której

mowa w § 1 odpowiedzialność subsydiarną ponoszą jej członkowie;

odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się
niewypłacalna.

6. Zdolność prawna osób fizycznych.
Zdolność prawna – zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków
cywilnoprawnych.
Prawo przyznaje zdolność prawną:

osobom fizycznym,
osobom prawnym,
jednostkom organizacyjnym posiadającym zdolność

prawną, a nie będącymi osobami prawnymi.

Osoba fizyczna – to człowiek, a zdolność prawna przyznawana jest w chwili
urodzenia – art. 8 kc - „Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność
prawną”- aż do śmierci. Początek zdolności prawnej ma miejsce w momencie
urodzenia żywego. Istnieje też warunkowa zdolność prawna dziecka poczętego
pod warunkiem urodzenia się żywego – „NASCITURUS (dziecko poczęte a
nienarodzone) chronione prawem”, w następującym zakresach:

dziedziczenie – art. 927 § 2 kc – „dziecko w chwili otwarcia spadku już

poczęte może być spadkobierca, jeżeli urodzi się żywe”

odszkodowanie, roszczenia odszkodowawcze - art. 446

kc - „z chwilą

urodzenia dziecko może żądać naprawienia szkód doznanych
przed urodzeniem”.

Koniec zdolności prawnej osoby fizycznej ma miejsce w chwili śmierci
człowieka. Jedynym dowodem na śmierć człowieka jest akt zgonu wystawiony
przez Kierownika USC – jest to zarazem jedyny organy upoważniony do
sporządzenia aktu zgonu:

na podstawie karty zgonu wystawionej przez lekarza,

na podstawie zaświadczenia prokuratora, że prowadzi śledztwo w

sprawie śmierci człowieka, gdy rodzina dopomina się o akt zgonu,
gdy nie ma zwłok,

na podstawie orzeczenia Sądu w dwóch przypadkach:

postanowienie o stwierdzeniu zgonu (udowodnienie przed
sądem, że śmierć danej osoby jest niewątpliwa),

postanowienie o uznaniu za zmarłego w przypadku osoby zaginionej.

Osoby zaginione to takie, o których nie wiadomo czy żyją, czy nie żyją.
Przesłanką do wydania orzeczenia jest okres czasu:
10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym dana osoba była ostatnio

widziana żywa,

gdy zaginie osoba bardzo młoda – gdyby po 10 latach od końca roku

kalendarzowego, w którym była ostatnio widziana żywa, miałaby
skończone 23 lata – to wtedy okres dłuższy niż 10 lat,

w momencie uznawania za zmarłego, gdyby taka osoba miała ukończone

75 lat, to wtedy wystarczy okres 5 lat, by uznać taka osobę za zmarłą,

osoba, która zaginęła w szczególnych okolicznościach (statek powietrzny,

katastrofy, które zdecydowanie uprawdopodabniają, że dana osoba
nie żyje) wtedy okres jest skrócony nawet od 0,5 roku do 2 lat

Oznaczanie osoby fizycznej: imię i nazwisko, miejsce zamieszkania (miejscowość,
w której osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu), stan cywilny (pochodzenie
, małżeństwo, posiadanie dzieci)
Regulacja – akta stanu cywilnego, zasada prawdy obiektywnej, decyduje fakt, a
nie korzystność sytuacji.

7. Pojęcie i rodzaje praw podmiotowych.
Prawo podmiotowe - to zespół funkcjonalnie ze sobą powiązanych uprawnień,
wolności, kompetencji, przywilejów, immunitetów, które zostały przyznane –
zabezpieczone normą prawną a służą realizacji interesów tego podmiotu.

2 elementy prawa podmiotowego:
roszczenie – jest to uprawnienie oznaczonego, określonego podmiotu do żądania
od innego oznaczonego podmiotu oznaczonego, określonego zachowania. Cechą
charakterystyczna roszczeń jest to, że najczęściej związane są one z kompetencja
do uruchomienia przymusu - aparatu państwowego - w celu wykonania
świadczenia na wypadek nie dokonania świadczenia.
uprawnienia kształtujące – jest to uprawnienie do spowodowania zmiany bądź
ustania (wygaśnięcia) stosunku prawnego, mocą jednostronnego oświadczenia
woli podmiotu. Wyłącznie norma prawna przyznaje kompetencje do
spowodowania zmiany lub wygaśnięcia stosunku prawnego.
Prawa podmiotowe dzielimy wg kryteriów:
Skuteczność praw:

prawa podmiotowe względne są tylko skuteczne przeciwko osobie

oznaczonej, oznaczonemu podmiotowi – Zobowiązania rodzą
prawa względne.

prawa podmiotowe bezwzględne są skuteczne wobec każdego,

wobec wszystkich

ERGA OMNES – wobec wszystkich

prawa rzeczowe (tajemnica korespondencji, dobra osobiste,
dobra intelektualne). Są nieliczne, bo ingerują w sytuację
innego

podmiotu.

Prawa

rzeczowe

są

prawami

bezwzględnymi.

Prawa majątkowe i niemajątkowe.

Prawa majątkowe: realizują interesy ekonomiczne

prawa rzeczowe (prawo własności – wolność prawnie

chroniona - mnie wolno zrobić z tym co ja chcę, a innym
nie wolno nic z tym zrobić roszczenie. Z prawem własności
związane są roszczenia negatoryjne i roszczenia
windykacyjne – żądam oddania rzeczy, pozew do sądu -
obowiązek zwrotu rzeczy,

użytkowanie wieczyste, prawa rzeczowe ograniczone),
wierzytelności,

prawa rodzinne o charakterze majątkowym (np. prawo do
świadczeń alimentacyjnych),
prawo do spadku tj. wynikające z dziedziczenia prawo do
całości lub ułamkowej części spadku a nie poszczególnych
przedmiotów wchodzących w skład spadku

Prawa niemajątkowe: inne interesy

tzw. prawa osobiste, tj. prawa, które przysługuję osobie
fizycznej lub prawnej w celu ochrony jej dóbr osobistych
(zdrowie, wolność, cześć, nazwisko, prawa chroniące tzw.
dobra osobiste twórcy itp.);
prawa rodzinne, tj. wynikające ze stosunków rodzinnych,
z małżeństw i pokrewieństwa albo ze stosunków
ukształtowanych na zwór stosunków rodzinnych, tj., opieki
lub kurateli, o ile mają charakter niemajątkowy

8. Pierwotne i pochodne nabycie praw podmiotowych.

a) Nabycie pierwotne – nie ma zależności między nabyciem prawa od

prawa innego podmiotu. Nie ma znaczenia czy był wcześniej jakiś
inny podmiot. Nie ma zbywcy i nabywcy

nabycie drogą zasiedzenia to nabycie pierwotne. Nabycie rzeczy, która kiedyś
nie była niczyja własnością.
nabycie własności rzeczy niczyjej – zawłaszczenie.
Drogą ustawy

b) Nabycie pochodne – prawa nabywamy od innego podmiotu, który

tym prawem dysponuje. Nie można nabyć prawa od podmiotu, który
tym prawem nie dysponuje. Nie można nabyć więcej praw aniżeli
ktoś ma. Zależność pomiędzy zbywcą a nabywcą. Zbywca jest
poprzednikiem prawnym nabywcy. Nabycie następuje najczęściej
mocą umowy – nabycie pochodne. Zależność między nabyciem
prawa, a jego istnieniem u innego podmiotu.

W/w nabycia, pochodne i pierwotne mogą być:

nabycie translantywne – nabywamy rzecz taką jaka wcześniej istniała:

nabycie pochodne translatywne – sprzedaż,
nabycie pierwotne translatywne – wywłaszczenie, zasiedzenia,

nabycie konstytutywne – nabywamy rzecz w postaci zmienionej, albo tyko

część prawa, które wcześniej istniało:

Nabycie pochodne konstytutywne – prawo użytkowania - nie przenosi prawa
własności, ale nabycie prawa używania rzeczy,
Nabycie pierwotne konstytutywne – zawłaszczenie rzeczy niczyjej – wcześniej
prawo to nie istniało powstaje zupełnie nowe prawo
Z kolei nabycie pochodne translatywne dzielimy się na 2 formy:

sukcesja uniwersalna – sukcesja pt. ogólnym – jakiś podmiot wchodzi we

wszystkie prawa i obowiązki innego podmiotu za pomocą tylko
jednego zdarzenia. Jedyny przypadek to DZIEDZICZENIE,

sukcesja singularna – sukcesja pt. szczególnym – prawo każde

nabywamy oddzielnie za pomocą oddzielnego zdarzenia . Tyle
mamy praw ile było zdarzeń.

NABYCIE

POCHODNE

PIERWOTNE

Translatywne (sprzedaż)

Konstytutywn

(użytkowanie)

Translatywne

(wywłaszczenie,

zasiedzenie)

Konstytutywn

(zawłaszczenie

rzeczy niczyjej)

sukcesja
uniwersalna
(dziedziczeni
e)

sukcesja
singularna

9. przedawnienie roszczeń.
Roszczenie – uprawnienie oznaczonego podmiotu do żądania od innego
oznaczonego podmiotu oznaczonego zachowania.
Roszczenia przyznają kompetencję do uruchomienia przymusu – aparatu
państwowego (roszczenie procesowe)
Przedawnienie roszczeń dotyczy tylko roszczeń majątkowych - art. 117 § 1 kc
„z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia
majątkowe ulegają przedawnieniu.” W zasadzie wszystkie roszczenia się
przedawniają. Jedynie roszczenie windykacyjne w stosunku do nieruchomości
się nie przedawnia (pod warunkiem zachowania prawa własności).

SKUTEK PRZEDAWNIENIA – następuje bardzo silne osłabienie roszczenia. Nie
dochodzi do wygaśnięcia roszczenia, ale jest ono słabsze. Jeżeli termin upłynie
zobowiązany do wykonania świadczenia może się uchylić od spełnienia
świadczenia – art. 117 § 1 kc „po upływie terminu przedawnienia ten,
przeciwko komu przysługuje roszczenie, może się uchylić od jego
zaspokojenia, chyba, ze rzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.
Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przez upływem terminu jest
nieważne”. Przedawnienie powoduje zaniknięcie kompetencji do wystąpienia o
ochronę aparatu państwowego. Jeżeli po przedawnieniu zobowiązany świadczy,
to nie może się domagać zwrotu świadczenia, nawet jeśli np. się dowie, że może
się uchylić od spełnienia świadczenia. Osoba zobowiązana może się uchylić od
spełnienia świadczenia. Sąd uwzględnia przedawnienie wyłącznie na zarzut
strony. Trzeba ten zarzut przedawnienia podnieść. Jeśli to nie nastąpi ma miejsce
dalsze rozpoznawanie sprawy.

ZRZECZENIE SIĘ PRZEZ DŁUŻNIKA Z ZARZUTU PRZEDAWNIENIA – po tym
nie można już podnosić zarzutu przedawnienia. Ale zrzeczenie się
przedawnienia może nastąpić dopiero po upływie terminu przedawnienia.
Sytuacja jest wtedy korzystna dla wierzyciela – tego zarzutu nie można już nigdy
podnieść.

TERMINY PRZEDAWNIENIA – wyznacza ustawodawca w przepisach prawnych.

jeden najogólniejszy termin 10 LAT – jest to termin najdłuższy
terminy 3-letnie:

roszczenia związane z prowadzoną działalności

gospodarczą,

roszczenia

świadczenia

okresowe

(renty,

alimenty, czynsze, odsetki),

art. 118 kc – „jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej,
termin przedawnienia wynosi lat 10, a dla roszczeń o
świadczenia

okresowe

oraz

roszczeń

związanych

prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata”.

Przepis szczególny może ustalić nowy szczególny termin przedawnienia

2-letni termin – związany z profesjonalną sprzedażą; umowa o dzieło – art. 554

kc – „roszczenia z tytułu sprzedaży dokonanej w zakresie działalności
przedsiębiorstwa sprzedawcy, roszczenia rzemieślników z takiego tytułu
oraz roszczenia prowadzących gospodarstwa rolne z tytułu sprzedaży
płodów rolnych i leśnych przedawniają się z upływem lat dwóch”.

BIEG TERMINU PRZEDAWNIENIA
Termin przedawnienia zaczyna biec w chwili wymagalności świadczenia –
art. 120 kc.
umowa terminowa – po upływie terminu
umowa bezterminowa – wezwanie do zwrotu świadczenia
Zobowiązanie bezterminowe – wezwanie do spełnienia świadczenia, osoba
wezwana powinna bezzwłocznie spełnić świadczenie.
Bieg terminu przedawnienia może być modyfikowany lub zmieniony.

ZAWIESZENIE terminu przedawnienia – wymagalność świadczenia – 10 lat.
Zachodzi pewne zdarzenie, które zawiesza bieg terminu przedawnienia. Wtedy
termin ten nie biegnie, w pewnym momencie odwiesza się i termin ten biegnie
dalej – art. 121 kc .

Zdarzenia wpływające na zawieszenie biegu terminu przedawnienia:

siła wyższa uniemożliwiająca dochodzenie roszczenia przed

sądem, zdarzenie zewnętrzne, którego nie można było
przewidzieć (wojna, katastrofy, trzęsienie ziemi)

powstanie stosunków pomiędzy zobowiązanym a wierzycielem np.

stosunek – małżeństwo – przez czas trwania małżeństwa
zawieszenie terminu przedawnienia,

czas trwania władzy rodzicielskiej – roszczenie się nie przedawni,
roszczenie pupila przeciwko opiekunowi na czas trwania opieki,

PRZERWA BIEBU PRZEDAWNIENIA – zdarzenie przerywające bieg terminu
przedawnienia, po ustaniu zdarzenia rozpoczyna się na nowo, od początku

ZDARZENIA PRZERYWAJĄCE BIEG TERMINU PRZEDAWNIENIA

przedsięwzięcie jakiejkolwiek czynności przed sądem, która bezpośrednio

zmierza do dochodzenia, zabezpieczenia roszczenia, wyegzekwowania
(złożenie pozwu do sądu, ew. wniosku o zabezpieczenie powództwa),

uznanie roszczenia przez podmiot zobowiązany do świadczenia (forma

pisemna, propozycja ugody, spłata na raty → to też uznanie
świadczenia)

art. 125 kc - wyrok sądowy, w którym zasądzone roszczenie stwierdzone
prawomocnym orzeczeniem Sadu ulegają przedawnieniu w terminie 10 lat,
nawet wówczas, gdy prawo przewiduje krótszy termin przedawnienia dla
roszczeń tego rodzaju

art. 5 kc „nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny
ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami
współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie
jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony - podmiot
prawa cywilnego, który nadużywa swego uprawnienia, a było by to sprzeczne z
zasadami współżycie społecznego – wtedy można nie uwzględnić przedawnienia,
jego działanie nie zasługuje na ochronę prawną.

TERMINY ZAWITE – terminy prekluzyjne – są terminami bardziej
bezwzględnymi niż terminy przedawnienia. Nie dotyczą roszczeń, ale dotyczą
uprawnień, kompetencji, z którymi można wystąpić przed jakikolwiek organ:

6 miesięcy – zaprzeczenie ojcostwa od daty powzięcia informacji,
2 miesiące – konsument-sprzedawca (od stwierdzenia wady),
1 miesiąc – konsumenci (od stwierdzenia wady),
1 rok – działanie pod wpływem błędu (wada oświadczenia woli)

Przedawnienie – osłabia roszczenie
Termin zawity – roszczenie wygasa

terminy zawite prowadzą do wygaśnięcia uprawnienia. Po upływie tego

terminu nie można złożyć pozwu do Sądu,

upływ terminu zawitego organ lub sąd uwzględnia z urzędu (a nie na zarzut),
nie można zrzec się prawa z skorzystania z prawa upływu terminu zawitego,
nie stosujemy art. 5 kc (termin minął i nie ma odwołania)

10. ochrona dóbr osobistych w prawie cywilnym
Dobra niematerialne to najczęściej dobra osobiste. Są to pewne wartości ściśle
związane z osobą człowieka. Dobra osobiste (zdrowie, wolność, cześć, twórczość,
wolność sumienia, nietykalność mieszkania, tajemnica korespondencji itd.)
Istnieją dwie przesłanki ochrony dóbr osobistych, które musza zajść łącznie, aby
uruchomić ochronę dóbr osobistych:

naruszenie lub zagrożenie naruszenia dóbr osobistych,
naruszenie lub zagrożenie naruszenia musi być bezprawne.

Nie każde bowiem naruszenie dobra osobistego uruchamia ochronę dóbr
osobistych.
Dwie okoliczności wskazują na to, że naruszenie nie jest bezprawne:

do naruszenia dochodzi na podstawie obowiązujących przepisów prawa,
zgoda osoby, której dobra osobiste zostały naruszone, nie można się zgodzić na

wszystko, np. na pozbawienie życia
Powiedzenie o kimś nieprawdy zawsze jest bezprawnym naruszenie dobra
osobistego. W prawie cywilnym nie można powoływać się na interes społeczny.
Powiedzenie o kimś prawdy nie zawsze narusza dobra osobiste. Decyduje
intencja w przypadku powiedzenia prawdy. Należy zbadać, czy nie miało celu do
naruszenia dobra osobistego.
Środki ochronne pokrzywdzonego
OCHRONA NIEMAJĄTKOWA – jest najbardziej naturalną:
ŚRODKI OCHRONY NIEMAJĄTKOWEJ:
ustalenie, że dane dobro osobiste przysługuje podmiotowi,
zaprzestanie naruszeń lub nie wszczynanie działań (w przypadku zagrożeń)
usunięcie skutków naruszeń (przeproszenie, sprostowanie, wystawienie nowej
opinii itd.),

- OCHRONA MAJĄTKOWA - jeżeli podmiot chce korzystać z ochrony o
charakterze majątkowym musi wykazać winę sprawcy naruszenia – winę
pozwanego (jest ona III przesłanką oprócz naruszenia i bezprawnego
naruszenia).
ŚRODKI OCHRONY MAJĄTKOWEJ:

zadośćuczynienie za krzywdę,
domaganie się zapłaty odpowiedniej sumy za wskazany cel społeczny

(albo jedno, albo drugie lub połączenie w jednej kwocie tych dwóch
środków).

Jeśli sprawcy nie udowodni się winy, nie można korzystać ze środków ochrony
majątkowej
ZADOŚĆUCZYNIENIE za doznaną krzywdę można przyznać w 4 przypadkach –
art. 445 kc

uszkodzenie ciała,
rozstrój zdrowia,
pozbawienie wolności,
skłonienie do czynu nierządnego gwałtem, podstępem, wykorzystanie

zależności
Ciężar dowodu spoczywa na osobie pokrzywdzonej:

musi udowodnić naruszenie doba osobistego,
aby domagać się ochrony majątkowej trzeba udowodnić winę.

Bezprawne zachowanie z góry się domniemuje – naruszający musi udowodnić, że
naruszenie nie jest bezprawne. Zadośćuczynienie zawsze jest jednorazowe.

11. POJĘCIE I RODZAJE RZECZY
obiekty, których dotyczą prawa i obowiązki podmiotów to rzeczy.
rzeczami są tylko przedmioty materialne!
W rozumieniu naszego prawa rzeczami są takie dobra, które odpowiadają łącznie
następującym wymaganiom:
1. mają materialny charakter
2. mają charakter samoistny, tzn. są na tyle wyodrębnioną częścią z przyrody, że
mogą stanowić przedmiot stosunku cywilnoprawnego (mogą być w obrocie
traktowane jako dobra samoistne), są oznaczone zarejestrowane.
• rzeczami nie są :

utwory literackie czy naukowe,
złoża minerałów (kopaliny),
woda płynąca, woda w morzu, powietrze,
zwierzęta ( ze względu na ustawę o ochronie zwierząt)

• rzeczami nie są : - zwłoki ludzkie (podlegają ochronie),
- tkanki ludzkie – organy -(chyba, że mogą stanowić przedmiot badań naukow
ych ).
Przedsiębiorstwo – nie jest rzeczą – ponieważ w jego skład wchodzą również
prawa i majątek,
• rzeczami są: pieniądze- zarówno banknoty jak i bilon. Są to jednak rzeczy,
których wartość nie wynika z właściwości fizycznych, lecz z określonych
gwarancji jakie zapewnia im państwo.
Rzeczami są tylko poszczególne przedmioty.

PODZIAŁ RZECZY
Rzeczy dzielimy wg różnych kryteriów: istnieją 2 ważne dla prawa cywilnego

podziały:
I –szy podział :

* nieruchomości
* rzeczy ruchome

Ustawodawca uznał ten podział za rozłączny i zupełny. Zdefiniował tylko
nieruchomości:

Nieruchomości: części powierzchni ziemskiej, stanowiące odrębny przedmiot
własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części
takich budynków, jeżeli z mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od
gruntu przedmiot własności.
Mamy 3 rodzaje nieruchomości :
Grunty ( nieruchomości gruntowe – części powierzchni ziemskiej)
Budynki ( nieruchomości budynkowe)
Lokale (nieruchomości lokalowe – części budynków)

1* Grunt – zawsze jest nieruchomością. !!!!!!!!!
Gruntem jest • część powierzchni ziemskiej, stanowiąca odrębny przedmiot
własności (tzn. oznaczona granicami)
• jest odrębnym przedmiotem własności :
• muszą być granice zewnętrzne pod względem przedmiotowym,
• musi być wyodrębniona pod względem prawnym).
O powyższym stanowi ustawa o księgach wieczystych i hipotece – celem tej
ustawy jest ustalenie stanu prawnego nieruchomości .
Grunt – to podstawowy typ nieruchomości- wyodrębniony grunt stanowi
przedmiot prawa własności.
SUPERRFICIES SOLO CEDIT – to co na trwałe zostanie złączone z gruntem stanowi
jego część – naturalne i sztuczne (rośliny i budowle).

2 * Budynki – (nieruchomości budynkowe) - to budynki i inne urządzenia
trwale z gruntem związane. Są one częściami składowymi gruntu i jako takie nie
mogą być przedmiotem odrębnej własności (art.47 i 48 k.c).

3 * Części budynku ( lokal)
Problem własności nieruchomości lokalowej uregulowany jest w ustawie z 1994r.
o własności lokali
• zgodnie z tą ustawą –samodzielny lokal mieszkalny lub lokal o innym
przeznaczeniu może stanowić odrębną nieruchomość.

Budynek i lokal może, ale wcale nie musi być nieruchomością. Budynek, lokal
ma spełniać 2 warunki aby był nieruchomością:

I warunek : budynek musi być trwale z gruntem związany a lokal musi
znajdować się w budynku trwale z gruntem związanym.
II warunek : zarówno budynek i lokal by być nieruchomością muszą zostać na
podstawie przepisów szczególnych prawnie wyodrębnione z gruntu.

II- gi podział :
rzeczy oznaczone co do tożsamości albo rzeczy oznaczone indywidualnie

rzeczy oznaczone co do gatunku – rodzaju.

Oznaczenie indywidualne- podajemy pewne cechy rzeczy, z których wynika, że
ta rzecz jest jednostkowa ( ta jedna jedyna).
Rzeczy możemy oznaczać
--- indywidualnie – podajemy cechy rzeczy z których wynika, że ta rzecz jest
jedyna w swoim rodzaju (dzieła sztuki – to jedyne , niepowtarzalne, jednostkowe
rzeczy, nieruchomości – to rzeczy oznaczone indywidualnie)
--- rodzajowo – cechy występują u wielu tego rodzaju rzeczy ( trzy skrzynki
pomidorów)

12. CZĘŚCI SKŁADOWE I PRZYNALEŻNOŚĆ RZECZY

* CZĘŚCI SKŁADOWE RZECZY – to elementy rzeczy.
Częścią składową rzeczy jest wszystko to, czego nie można odłączyć od rzeczy bez
spowodowania uszkodzenia lub istotnej zmiany całości lub odłączonej części.
Np. koła samochodu (część składowa) - samochód jest całością tylko z kołami .
• część składowa rzeczy nie może być !!! odrębnym przedmiotem prawa
własności ani innego prawa rzeczowego aniżeli cała rzecz.
• inne prawa niż własność bądź prawa rzeczowe mogą rozciągać się na części
składowe rzeczy.
• prawa obligatoryjne, najmy, dzierżawy, mogą ciążyć na części składowe.

Za części składowe gruntu uznaje się: drzewa, rośliny, od chwili zasiania,
zasadzenia (art.48 kc) Rośliny, drzewa mogą stanowić odrębną od gruntu
własność, gdy zostały zasiane lub zasadzone przez Rolniczą Spółdzielnię
Produkcyjną na użytkowanym przez nią gruncie, należącym do Sk.Państwa.

* PRZYNALEŻNOŚCI - przynależność to rzecz ruchoma, odrębna od rzeczy
głównej, potrzebna do korzystania z innej rzeczy ( rzeczy głównej) zgodnie z
jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku
odpowiadającym temu celowi. !!!
Rozróżniamy -• przynależność i -• rzecz główną .
• Między dwiema rzeczami następuje stosunek przynależności :
1. obie rzeczy muszą mieć jednego właściciela
2. przynależność musi być rzeczą ruchomą
3. przynależność, to taka rzecz, która służy do korzystania z rzeczy głównej
zgodnie z jej przeznaczeniem.
Np. skrzypce- smyczek, zamek-klucz, łódź –wiosło, maszyna rolna- w związku z
nieruchomością rolną

• służą do korzystania zgodnie z przeznaczeniem.

art. 52 kc :
„Czynność prawna dotycząca rzeczy głównej : „czynność prawna mająca za
przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba że
co innego wynika z treści czynności albo przepisów szczególnych”

Tzn. Czynność prawna odnosi się też do przynależności, obok rzeczy głównej.
Sprzedaż z przynależnościami: np. takie przynależności jak - kosiarka,
odświeżacz – służą do wykonywania czynności przy utrzymaniu porządku. •
meble , urządzenie mieszkania nie są przynależnością (art.51 § 2 k.c.--> nie jest

przynależnością rzecz nie należąca do właściciela rzeczy głównej, np.
użyczona
Jeżeli przynależności objęte są umową – należy je pozostawić .
*POŻYTKI RZECZY: to pewne korzyści, dochody z rzeczy, uzyskane zgodnie
z zasadami prawidłowej gospodarki .
Pożytki rzeczy – są to pożytki naturalne lub pożytki cywilne:

1. pożytki cywilne- korzyści, które przynosi rzecz na podstawie stosunku

prawnego, np. czynsz

2. pożytki naturalne:

a) płody rzeczy, np. zboże
b) odłączone od rzeczy części składowe, np. piasek, żwir, gliny,

Pożytki zwykle przysługują właścicielowi, ale mogę również przysługiwać
użytkownikowi wieczystemu, dzierżawcy.

13. PRZEDSIĘBIORSTWO jako przedmiot stosunku cywilnoprawnego.
Przedsiębiorstwo w ujęciu przedmiotowym (art.55¹ k.c) : jest zorganizowanym
zespołem składników niematerialnych i materialnych, przeznaczonych do
prowadzenia działalności gospodarczej.

Katalog elementów składowych przedsiębiorstwa:
nazwa przedsiębiorstwa , znaki towarowe, inne oznaczenia indywidualne,
nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa (w tym surowce,
produkty, materiały)
prawa do korzystania z ruchomości i nieruchomości czyli różne prawa rzeczowe:
patenty, wzory użytkowe, papiery wartościowe, środki pieniężne, rzeczy
ruchome i nieruchomości,
uprawnienia administracyjne : koncesje, licencje, zezwolenia,
prawa autorskie, tajemnica przedsiębiorstwa
księgi

handlowe,

dokumenty

związane

prowadzeniem

działalności

gospodarczej.

• art.55² k.c – mówi: że jeżeli jakaś czynność prawna dotyczy przedsiębiorstwa, to
obejmuje wszystkie elementy przedsiębiorstwa, chyba że przepisy szczególne lub
strony stanowią inaczej.
Jest to przepis ważny – ułatwia życie , ważny dla dysponowania całym
przedsiębiorstwem.

•długi – to częsty składnik różnych przedsiębiorstw. Aby przenieść długi,
wierzyciel musi wyrazić na to zgodę.
•art. 55(4) k.c. Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest
odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za zobowiązania tego przedsiębiorstwa lub
gospodarstwa rolnego -odpowiedzialność nabywcy przedsiębiorstwa -chroni
przed skutkami czynności . Ten przepis wikła między dłużnika a wierzyciela
jakiś trzeci podmiot - dla dobra tego wierzyciela na wypadek zbycia
przedsiębiorstwa.
Nabywca przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialny
solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem
przedsiębiorstwa lub gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o
tych

zobowiązaniach

(jeżeli

wykazał

się

należytą

starannością).

Odpowiedzialność do wartości aktywów które nabył – przepis bezwzględnie
obowiązujący.

• kiedy nabywca nie będzie odpowiadać za zobowiązania?
Jeżeli nabywca przeprowadził zanim kupił przedsiębiorstwo (gosp.rolne) audyt,
zbadał księgi kupionego przedsiębiorstwa, zbadał co kupił •odpowiada za to, co
ujawnił.
• nabywca odpowiada tylko do wartości nabytego przedsiębiorstwa lub
gospodarstwa

chwili

zakupu

–

jest

przepis

bezwzględnie

obowiązujący.!!!!

GOSPODARSTWO ROLNE: (art.55³ k.c) za gospodarstwo rolne uważa się
grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami , inwentarzem i innymi
rzeczami czy też prawami (wierzytelnościami), jeżeli stanowią lub mogą
stanowić zorganizowaną całość gospodarczą.

•gospodarstwo rolne może ale nie musi być przedsiębiorstwem rolnym.
Jeżeli gosp.rolne będzie przedsiębiorstwem rolnym – to możemy zastosować
art.55²- można jedną czynnością przenieść to gospodarstwo na inny podmiot .

( art.55 (4) – stosuje się tu również , podobnie jak dla przedsiębiorstwa.

14. POJĘCIE I TREŚĆ CZYNNOŚCI PRAWNEJ
Czynność prawna – to czynność konwencjonalna, która zawiera co najmniej
jedno oświadczenie woli i zmierza do wywołania skutku prawnego.
•Czynności konwencjonalne- to takie zachowania lub wytwory zachowań
podmiotu, którym porządek prawny nadaje określony sens społeczny ,tzn. –
pewna grupa ludzi przywiązuje znaczenie do tej czynności , np. zdjęcie nakrycia
głowy, podanie ręki,

•Podstawowym elementem czynności prawnej jest oświadczenie woli.
Oświadczenie woli to : każde, jakiekolwiek zachowanie podmiotu, które w sposób
dostatecznie jawny, wyraźny wyraża zamiar wywołania określonego skutku
prawnego.
• skutek prawny to : -powstanie,

-zmiana
-ustanie stosunku prawnego

Treść czynności prawnej :
Art. 56 k.c mówi o treści czynności prawnej:
„czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również
te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych
zwyczajów”.

Wszystkie trzy przypadki uzupełniają skutki prawne. Najważniejsze jest
oświadczenie woli.
Art.58 § 1 k.c – z tego art. wynika nieważność czynności prawnej:
-1.jeżeli jest sprzeczna z ustawą
-2 .albo ma na celu obejście ustawy

(SKŁADNIKI )

ELEMENTY CZYNNOŚCI PRAWNEJ

• Każda czynność prawna, w ramach oświadczenia woli, zawiera pewne
elementy, są one zróżnicowane, są tworzone i budują daną czynność prawną :

I elementy przedmiotowo- istotne ESSENTIALIA NEGOTII
-to elementy pozwalające zakwalifikować daną czynność do pewnego typu
czynności
( umowa sprzedaży, komis, umowa zlecenie, umowa najmu…)
II elementy nieistotne NATURALIA NEGOTII
- kwestie, które strony mogą ale nie muszą uregulować w umowie,
III elementy podmiotowo-istotne ACCIDENTALIA NEGOTII
Należą do nich takie elementy jak: warunek, termin, prawo odstąpienia od
umowy, kara umowna – bowiem mogą nie być uregulowane w przepisach

WARUNEK- (element podmiotowo-istotny) zastrzeżenie umowne, uzależniające
skutek prawny od pewnego zdarzenia przyszłego lecz niepewnego
Warunek może być : zawieszający lub rozwiązujący:
1.Warunek zawieszający : uzależnia powstanie skutku od pewnego zdarzenia
2.Warunek rozwiązujący: uzależnia ustanie skutku od pewnego zdarzenia

I zasada : Dopóki warunek się nie ziści, to istnieje stan zawieszenia – strony są
związane czynnością prawną i muszą się powstrzymać od działań, które
naruszałyby prawa strony uprawnionej na wypadek ziszczenia się warunku.
II zasada – osoby zainteresowane ziszczeniem się warunku muszą podjąć
działania zgodne z prawem.
Warunek jest dopuszczalny – gdy nie sprzeciwia się temu ustawa =np. nie
można pod warunkiem przenieść prawa własności nieruchomości ,albo właściwość
czynności prawnej , np. nie można pod warunkiem zawrzeć małżeństwa, -
uznać dziecka, - dokonać przysposobienia.

TERMIN: element podmiotowo-istotny) jako element czynności prawnej:

Termin- jest zastrzeżeniem umownym w czynności prawnej,

uzależniającym skutek prawny od pewnego zdarzenia przyszłego, ale
pewnego.
• prawo polskie uważa za nieważną umowę, gdy wprowadza się śmierć jednej ze
stron.

Odróżnia się:

1-terminy początkowe- przy których skutek prawny powstaje z chwilą nadejścia
terminu,
2- terminy końcowe – przy których skutek prawny z tą chwilą ustaje, np.
następuje rozwiązanie stosunku najmu.

Różnica między terminem a warunkiem polega na tym, że przy terminie brak jest
elementu niepewności.
Art.116 k.c.- nakazuje
I. do term. początkowych stosować odpowiednio przepisy o warunku
zawieszającym,
II do term. końcowych – przepisy o warunku rozwiązującym. (art.116 k.c.)

- Najkrótszą jednostką czasu jest doba ( od północy do północy)
- w dniach – liczony jest od następnego dnia do końca –do 24.oo

- wyjątek – wiek człowieka• termin upływa wraz z początkiem ostatniego dnia
nie 24ºº a 0ºº
-jeżeli koniec terminu przypada w dzień wolny od pracy – to termin upływa
następnego dnia.

15. OŚWIADCZENIE WOLI ( jako element czynności prawnej)
art. 61 K.c. • to najważniejszy przepis kodeksu cywilnego:

-mówi, co zrobić by złożyć oświadczenie woli,
-jak należy się zachować

• jest to przepis liberalny, otwarty, daje ogromną swobodę

Art. 61 § 1 „ oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie jest złożone z
chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią.
Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym
oświadczeniem woli lub wcześniej.”

Definicja :
oświadczenie woli
1•

to każde, jakiekolwiek zachowanie podmiotu

2•

które w sposób dostatecznie jawny, wyraźny, wyraża zamiar

3•

wywołania określonego skutku prawnego ( skutek prawny: powstanie,

zmiana, ustanie stosunku prawnego).

I element- możemy zachować się w dowolny sposób, jak chcemy ( np. zawrzeć
umowę),

II element – każde, jakiekolwiek zrozumiałe zachowanie podmiotu • nie tylko
słowa, pismo, ale też powszechnie przyjęte znaki, np skinienie głowy, podanie ręki,
-zachowanie musi określać zamiar, być jasne…
III element – ma zmierzać do wywołania określonego skutku prawnego

-nie może być spowodowane przymusem
-musi być złożone na serio (na poważnie)

Ze względu na zakomunikowanie oświadczenia innym zainteresowanym
podmiotom, możemy rozróżnić :
1. oświadczenie składane do określonej osoby , podmiotu ( ma adresata)
2. oświadczenie składane bliżej nieokreślonej grupie osób (np. przy przyrzeczeniu
publicznym, przy ofercie sprzedaży)
3.albo nie ma adresata w ogóle

•Oświadczenie woli – zostaje złożone w zasadzie w momencie jego
wyartykułowania.
•Jeżeli oświadczenie woli zostało złożone konkretnemu adresatowi – to
obowiązuje zasada doręczenia, tzn. oświadczenie woli zostaje złożone, gdy
adresat tego oświadczenia ma możliwość zapoznania się z jego treścią.

16. Zawarcie umowy.
Dział II KC „Zawarcie umowy” - art. 66 kc i następne – Zawarcie umowy –
jedyny przypadek, kiedy kodeks omawia dojście do skutku umowy.
Są 4 sposoby zawarcia umowy:
ZAWARCIE UMOWY DROGĄ OFERTY –

jest

jednym

najczęstszych

przypadków zawarcia umowy, najprostszych. Polega na tym, że jeden z
podmiotów składa ofertę a drugi ją przyjmuje. Jeżeli oferta zostaje złożona i
zostaje przyjęta to umowa wtedy dochodzi do skutku.

złożenie oferty – ten kto składa ofertę to OFERENT. My musimy wiedzieć co

to jest OFERTA? OFERTA – jest to pewna propozycja zawarcia umowy. Nie
każda propozycja zawarcia umowy to od razu oferta.

Art. 66 kc - poważna propozycja zawarcia umowy, zawierająca oznaczenie co
najmniej istotnych elementów umowy.
Oferta powinna być poważna – czyli jest oświadczeniem woli. Jest jeden
minimalny wymóg tzn. oznaczenie wszystkich istotnych elementów. Jeżeli oferta
nie oznacza istotnych postanowień to nie jest to oferta. Jeżeli w ofercie czegoś nie
ma, coś nie zostało zawarte to też nie będzie tego w umowie.
Istotne elementy – są one konieczne a zarazem niezbędne do zawarcia umowy
np.

sprzedaż:

przeniesienie własności,
wydanie rzeczy,
zapłata ceny

najem:

co jest wynajmowane?
na jaki czas?
jaki jest czynsz?

W prawie polskim OFERTA ma charakter WIĄŻĄCY!!!!!! Wiąże oferenta

art. 71 kc „ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do
ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości nie za
ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia umowy” albowiem w ofercie musi
być:

oznaczona rzecz,
oraz musi być podana cena – wtedy to jest OFERTA!!!

art. 543 kc – dotyczy umowy sprzedaży ”wystawienie rzeczy w miejscu
sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę
sprzedaży”
Jeśli towar nie jest to sprzedaży to winno widnieć zastrzeżenie: nie do sprzedaży,
dekoracja.
SKUTKI ZŁOŻENIA OFERTY
Oferta wiąże oferenta – 2 skutki:
po złożeniu oferty oferent nie może zmienić złożonej propozycji, ani wycofać się
z niej,
powstaje sytuacja, iż do zawarcia umowy wystarczy wyłącznie akceptacja
adresata oferty.
Jak długo oferent czeka, czy adresat oferty przyjmie tę ofertę:
Zależy to od sposobu przyjęcia oferty:
złożona przy sposobie komunikacji bezpośredniej
tet a tet,
przez telefon
adresat oferty powinien niezwłocznie odpowiedzieć czy przyjmuje ofertę
oferta złożona przy pomocy komunikacji pośredniej:

między momentem złożenia oferty a jej odczytaniem trwa jakiś

czas – czas wiązanie oferty,

czas na dojście oferty do adresata

potem niezwłoczny powrót odpowiedzi do oferenta.
Oferent zawsze w ofercie może określić czas ZWIĄZANIA:
ma on pierwszorzędne znaczenie,
jest on zawsze decydujący
PRZYJĘCIE, AKCEPTACJA OFERTY
Podmiot, który przyjmuje ofertę to OBLAT.

Co zrobić, żeby przyjąć ofertę?
powinien ofertę zaakceptować w całości, nie może nic zmieniać w tej ofercie,
propozycja zmiany oferty to KONTROFERTA – wtedy strony oferty zamieniają się
rolami. Oferta nie przyjęta. Oferent staje się oblatem, a oblat – oferentem.
Zgoda wyrażona wyraźnie „tak, zgadzam się”.
Art. 69 kc - oferent zachęca druga stronę, aby natychmiast przystąpiła do
umowy – zamiast oświadczenia „tak, zgadzam się”. Podjęcie działań zawartych
w ofercie, zgodnie z treścią umowy – wtedy umowa zostaje zawarta.

ZMIANY W PRZEPISACH DOTYCZĄCYCH OFERTY
W OBROCIE PROFESJONALNYM
możliwość zawarcia umowy poprzez milczące przyjęcie oferty (w ramach
stałych stosunków gospodarczych, w ramach swojej działalności) – „art. 68

kc –

Jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z która pozostaje w stałych
stosunkach gospodarczych, ofertę zawarcia umowy w ramach swej
działalności, brak niezwłocznej odpowiedzi poczytuje się za przyjęcie
oferty”,
modyfikacyjne przyjęcie oferty umowa dochodzi do skutku wtedy, gdy adresat
oferty przyjmie ją ze zmianami, ale gdy nie zmieniają one istotnie oferty – wtedy
umowa zawarta – art. 68

kc – w stosunkach gospodarczych między

przedsiębiorcami odpowiedź na ofertę z zastrzeżeniem zmian lub
uzupełnień niezmieniających istotnie treści oferty poczytuje się za jaj
przyjęcie. W takim wypadku wiąże umowa o treści określonej w ofercie, z
uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w odpowiedzi na nią”.

Kiedy do umowy nie dojdzie pomimo w/w zmian w przepisach?

wtedy, jeżeli oferent niezwłocznie złoży sprzeciw,
jeżeli w ofercie zaznaczono zakaz modyfikacji,
adresat oferty zawsze w odpowiedzi zawrze wymóg akceptacji oferenta

ZAWARCIE UMOWY DROGĄ AUKCJI I PRZETARGU
Przetarg, aukcja – sposoby zawarcia umowy, które mają charakter SELEKCJI,
mają na celu wyselekcjonowanie najlepszego kontrahenta, który zaoferuje mu
najkorzystniejsze warunki umowy. Drogą aukcji, przetargu zawierane są umowy
o największym ciężarze.
Procedura przetargu i aukcji składa się z 3 etapów:
Pierwszy etap – wspólny dla 2 w/w – ogłoszenie aukcji lub przetargu przez
inicjatora (organizator aukcji). Jest to podmiot, który nie składa oferty. On wzywa
do składania ofert. Ogłoszenie aukcji – wezwanie do składania ofert (art. 70

1 2 3 4 5

kc)
ogłoszenie musi zawierać „treść ogłoszenia” , co najmniej oznaczenie miejsca,

czasu, przedmiotu oraz warunków aukcji lub przetargu. Warunki powinny być
ogłoszone albo w ogłoszeniu, albo gdzieś są wystawione, gdzie można się z nimi
zapoznać:
kto może złożyć ofertę,
w jakim terminie mają być złożone oferty,
jakie dokumenty,
zakaz współpracy z podwykonawcami,
podmiot rezerwuje sobie prawo wycofania się bez wskazania przyczyny,
wadium – obowiązek wpłaty WADIUM – pewna kwota procentowo do wartości
przedmiotu – cena wywoławcza,

Wadium natychmiast zwracane jest każdemu z wyjątkiem zwycięzcy. W
tym przypadku stanowi gwarancję zawarcia umowy. Wadium –
odszkodowanie za nielojalna postawę oblata. Gdy na odwrót to zwrot
podwójnej wartości wadium.

II. AUKCJA:
składanie ofert w ramach AUKCJI – odbywają się w sposób ustny. Odbywa się
jawnie, każdy z uczestników składają po kolei oferty, każda następna powinna
być korzystniejsza – licytacja.
wybór najkorzystniejszej oferty w ramach AUKCJI - najkorzystniejsza oferta
to ta ostatnia, która została złożona i nie została przebita. Ten moment nazywa
się przybiciem – umowa doszła do skutku między stronami.

Wyjątki - nie ma umowy (chyba, że np. obowiązek zawarcia aktu
notarialnego dla danej czy6nności prawnej), po rozstrzygnięciu aukcji istnieje
możliwość wymuszenia zawarcia umowy nawet na drodze sądowej –
prawomocne orzeczenie zastępuje oświadczenie woli – art. 64 kc. Można
zatrzymać tylko wadium. Zawarcie umowy w drodze aukcji korzystne dla
tych, którzy chcą uzyskać jak najlepsza kwotę.

III. PRZETARG:
PRZETARG – składanie ofert odbywa się droga pisemną – niejawne oferty.
Oferenci wzajemnie nie wiedzą o treści ofert innych oferentów.
wybór najkorzystniejszej oferty w drodze PRZETARGU – o ile w warunkach
nie określono kto wybiera, to wybiera sam organizator przetargu, ma on wpływ
na to z kim zostanie zawarta umowa. Wybór następuje albo według kryteriów
zawartych w a warunkach przetargu, albo swobodnie.

Zawarcie umowy drogą PRZETARGU – zwycięzca przetargu musi być
pisemnie zawiadomiony o wybraniu jego oferty. W momencie, gdy zwycięzca
ma możliwość zaznajomienia się z treścią zawiadomienia – wtedy zawarcie
umowy dochodzi do skutku. Jeżeli obowiązek zawarcia umowy w formie aktu
notarialnego - podobnie jak w aukcji może wymusić zawarcie umowy na
drodze sądowej, albo też zatrzymujemy wadium.

Art. 70

kc - zarówno aukcje jak i przetarg mogą ulegać unieważnieniu.

Podstawą unieważnienia jest takie wpłynięcie na wynik aukcji czy przetargu,
dokonane w sposób sprzeczny z prawem albo dobrymi obyczajami.
Art. 70

§ 2 kc - tylko na drodze sądowej można unieważnić przetarg, aukcję -

złożenie oświadczenia w ciągu 1 miesiąca, od dnia, w którym uprawniony
dowiedział się o istnieniu przyczyny unieważnienia, ale nie później niż w ciągu
1 roku od dnia zawarcia umowy.

Zawarcie umowy drogą NEGOCJACJI.
Strony przedstawiają swoje propozycje, zawarcie umowy następuje poprzez
stopniowe uzgodnienie postanowień kontraktu. Następuje w drodze
kompromisu. Dopóki nie zakończono negocjacji kazda ze stron może wycofać się
przed zawarciem umowy.
W jakim momencie KONTRAKT uważamy za zawarty?
Art. 72 kc - DYREKTYWA INTERPRETACYJNA - „Jeżeli strony prowadzą
negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta,
gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które
były przedmiotem negocjacji”.
Zawarcie umowy na etapie negocjacji na jakim są, jeśli są zawarte istotne
warunki. Zaś np. kwestia terminu wykonania itd. Zostanie uzgodniona w
terminie późniejszym.
Kwestie związane z negocjacjami wywołującymi odszkodowanie.

Wina w kontraktowaniu – culpa in contrahendo:

postępowanie nielojalne jednej ze stron – jest to delikt czyn niedozwolony,
prowadzenie negocjacji bez zamiaru zawarcia umowy,
odstępujemy od negocjacji już w stanie ich dużego zaawansowania
zatajenie pewnych faktów
CZYN NIEDOZWOLONY – DELIKT – art. 72 § 2 kc – obowiązek zapłaty
odszkodowania – ograniczona kwota, poniesienie kosztów jakie poczyniliśmy w
trakcie negocjacji (prace dokumentacyjne, ekspertyzy, koszty noclegów itp.),
odszkodowanie w ramach ujemnego interesu umownego.

poufność negocjacji – nie ma regulacji prawnej, że negocjacje mają być
poufne. Aby treść negocjacji nie była wykorzystywana przez druga stronę,
to powinno się zastrzec poufność przekazywanych informacji lub też tylko
konkretnej informacji – art. 72

kc „Jeżeli w roku negocjacji strona

udostępniła informacje z zastrzeżeniem poufności, druga strona jest
obowiązana do nieujawniania i nieprzekazywania ich innym osobom
oraz do niewykorzystywania informacji dla własnych celów, chyba,
że strony uzgodniły inaczej”.

SKUTEK nie zachowania poufności negocjacji – powstaje zobowiązanie,
uprawniony może żądać albo naprawienia szkody lub wydania
uzyskanych korzyści – art. 72

§ 2 kc

17. Rozporządzające i zobowiązujące czynności prawne (jest to podstawowy podział
czynności prawnych).
Czynności prawne zobowiązujące – to takie czynności, gdzie podmiot
zobowiązuje się dokonania w przyszłości określonego świadczenia na rzecz
innego podmiotu. Czynność zobowiązująca zwiększa pasywa osoby dokonującej
tej czynności/
Czynności rozporządzające - to taka czynność, mocą której podmiot przenosi,
znosi, ogranicza albo obciąża pewne prawa podmiotowe.

przeniesienie prawa własności – transfer na inny podmiot (sprzedaż,

przelew),

znosi – likwiduje, powoduje wygaśniecie prawa,
ogranicza lub obciąża – zmiana, zmniejszenie prawa – zastaw, hipoteka,

najem

Czynności zobowiązujące do rozporządzenia - podmiot zobowiązuje się
dokonać rozporządzania (np. sprzedaż, zamiana, darowizna), podmiot

zobowiązuje się dokonać transferu swego prawa na inny podmiot – art. 535 kc
w prawie polskim to czy czynność ma charakter zobowiązujący czy
zobowiązująco-rozporządzający ma znaczenie jaka to jest rzecz,
rzecz oznaczona co do tożsamości, indywidualnie przechodzi od razu na
własność nabywcy: - czynność zobowiązująco-rozporządzająca
rzecz oznaczona co do gatunku przechodzi na własność dopiero po przekazaniu
– czynność zobowiązująca

18. Czynności prawne realne i konsensualne.
Czynności prawne realne (res=rzecz) – dla jej skuteczności konieczne jest
wydanie rzeczy. Muszą ujawnić się w świecie zewnętrznym, nie wystarczy samo
oświadczenie woli np.

umowa przechowania - według art. 835 kc przez umowę przechowania

przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie niepogorszonym
rzecz ruchomą „oddaną mu na przechowanie”. Sformułowanie to
oznacza, że stosunek przechowania powstaje nie z chwilą zgodnych
oświadczeń woli składającego i przechowawcy, ale dopiero wtedy,
gdy rzecz zostanie oddana przechowawcy na przechowanie

zadatek, przy którym nie wystarczy samo oświadczenie woli, a który musi

być dany przy zawarciu umowy (art. 394 § 1 kc),

umowa użyczenia - art. 710 kc,
ustanowienie zastawu – art. 307 kc,
zawarcie umowy składu – art. 853 kc

W Polsce prawie wszystkie czynności prawne są czynnościami konsensualnymi
– dochodzą do skutku drogą oświadczeń woli podmiotów (porozumieniem stron)
np.

umowy najmu,
umowy o dzieło,
umowy zlecenia,
umowy dzierżawy,
umowy pożyczki,

umowy sprzedaży itd. – zostają one zawarte, gdy strony złożą odpowiednie

oświadczenie woli

19. Czynności prawne jednostronne i wielostronne.
Kryterium podziału jest okoliczność, czy do dokonania danej czynności prawnej
wystarcza oświadczenie woli jednej strony czy też potrzeba oświadczenia woli
dwu lub więcej stron.
Czynność prawna jednostronna – dla jej skuteczności wystarczy oświadczenie
woli jednej strony np.

przyrzeczenie publiczne,
sporządzenie testamentu,
oświadczenie o uznaniu dziecka,
oświadczeniu o uchyleniu się od skutków prawnych,
zgłoszenie wadliwości rzeczy,
udzielenie pełnomocnictwa,
odrzucenie spadku,
porzucenie rzeczy,
wypowiedzenie stosunku prawnego

Czynność prawna wielostronna – znaczna część czynności prawnych ma
charakter dwustronny (lub wielostronny) - jest to złożenie oświadczenia woli
przez co najmniej 2 strony. W ramach czynności prawnych wielostronnych
wyróżniamy:
Umowy – są to takie czynności prawne, gdzie zgodne oświadczenia woli muszą
złożyć wszystkie strony, które dokonują czynności prawnej (zgodne to nie znaczy
identyczne).

umowa najmu,
umowa pożyczki, darowizny, dożywocia

Uchwały – dla skuteczności uchwał potrzeba zgodnych oświadczeń woli
większości podejmujących uchwałę (uchwały grupowych organów osób
prawnych), np.

walnego zgromadzenia,
rady nadzorczej,
zarządu spółdzielni,
spółki.

20. Wady oświadczeń woli i ich konsekwencje.
Są to pewne rozbieżności jakie powstają pomiędzy podjętą przez podmiot
decyzją, a jej uzewnętrznieniem (wyrażeniem na zewnątrz – oświadczeniem
woli). Różnica między zamiarem jaki powziął a uzewnętrznieniem tego zamiaru
– te rozbieżności muszą spowodować pewne konsekwencje – najczęściej ujemne
dla oświadczenia woli.
WADY OŚWIADCZEŃ WOLI:
brak świadomości lub swobody działania,
pozorność oświadczenia woli,
błąd,
groźba
ad. 1) BRAK ŚWIADOMOŚCI LUB SWOBODY DZIAŁANIA – art. 82 kc
Podmiot znalazł się w takim stanie fizycznym, który zmusił go do oświadczenia
woli – brak swobody.
Brak świadomości działania - z jakiegokolwiek powodu podmiot, który składał
oświadczenie nie miał świadomości, że składa oświadczenie woli. Nie obchodzi
nas to z jakiego powodu, to jest bez znaczenia.
Skutkiem prawnym, sankcją w/w jest bezwzględna nieważność oświadczenia
woli
każdy może powołać się na to, że oświadczenie woli było nieważne, nie tylko
strony.
nie można takiej czynności konwalidować – przywrócić mu ważności prawnej

ad. 2) POZORNOŚĆ OŚWIADCZENIA WOLI
Oświadczenie woli pozorne – jeżeli zostało złożone za zgodą drugiej strony DLA
POZORU czyli aby ukryć inne oświadczenie woli o innej treści albo też żeby nie
wywołać żadnych skutków prawnych, gdy tymczasem otoczenie, świat
zewnętrzny ma sądzić, że skutki prawne powstały. Oświadczenie woli
jednostronne (testament, pełnomocnictwo) nie może być pozorne. Czynność,
która kryje inną jest czynnością pozorną.
Czynności prawne pozorne są bezwzględnie nieważne – nie wywołują
skutków prawnych.
Czynność prawna pozorna:

może ukrywać inną czynność prawną, może być ona ważna, jeżeli zostały
spełnione warunki dla ważności czynności prawnej,
może być początkiem dokonywania innych czynności prawnych - jeżeli zostały
spełnione wszystkie warunki
Np. jeżeli nabywca nie wie, że transakcja ma charakter pozorny, to prawo chroni
nabywcę. Czynność ukryta pod czynnością pozorną może być czynnością
skuteczną – osoby działające w dobrej wierze skutecznie nabędą prawo od
osoby, która dokonała czynności pozornej.
Ad. 3) BŁĄD - art. 84-86 i 88 kc
- jest to mylne wyobrażenie o rzeczywistości. Nie każdy błąd jest wada
oświadczenia woli.
Jakie przesłanki decydują, że błąd stanowi wadę oświadczenia woli? – Muszą
być spełnione łącznie 3 warunki:
błąd musi dotyczyć treści czynności prawnej – musi dotyczyć przedmiotu,
podmiotu, praw i obowiązków stron. Najczęściej błędy dotyczą rzeczy (kopia,
falsyfikat): jaka rzecz? jaka cena? Błędy nie dotyczą intencji,
błąd musi być istotny – osoba, która działała pod wypływem błędu nie złożyła by
tego oświadczenia, gdyby wiedziała o błędzie,
ochrona osób, które są po drugiej stronie. Musi być spełniona jedna z trzech
okoliczności:

albo druga strona spowodowała błąd, wywołała błąd,

wprowadziła w błąd,

druga strona nie spowodowała błędu, ale o błędzie wiedziała,
druga strona o błędzie nie wiedziała, ale powinna błąd wykryć,

ujawnić i poinformować o nim drugą stronę

Odstępstwa od wystąpienia 3 warunków:
jeżeli oświadczenie woli nie jest składane drugiej stronie, albo ma charakter
nieodpłatny – wtedy wystarczą 2 pierwsze warunki aby błąd był istotny,
podstęp – błąd wywołany celowo, świadomie przez druga stronę. Nie potrzeba
innych warunków – podstęp jest zawsze prawnie doniosły
SKUTKI BŁĘDU – czynność prawa jest ważna, jest skuteczna, ale podmiot, który
złożył oświadczenie woli pod wpływem błędu może je unieważnić. Aby
unieważnić to podmiot może się uchylić od skutków prawnych złożonego
oświadczenia poprzez złożenie nowego oświadczenia. To oświadczenie powinno
być złożone na piśmie w terminie 1 roku od wykrycia błędu – art. 88 kc

Ad. 4 – GROŹBA-SZANTAŻ – JEST TO PRZYMUS PSYCHICZNY. Ktoś wymusza
oświadczenie woli celem zmuszenia kogoś do złożenia oświadczenia woli.
Jaka groźba jest wadą oświadczenia woli? Aby groźba była prawnie doniosła
muszą być spełnione 3 warunki:

poważna,
realna,
bezprawna

Realna – należy sądzić, że grożący spełni tę groźbę.
Bezprawna – grożenie czymś jest sprzeczne z prawem. Pozbawienie życia
człowieka – innego lub samego siebie – jest bezprawne. Groźba donosu jest
groźba bezprawną. Nie wolno grozić donosem dla wymuszenia oświadczenia
woli.

SANKCJA – SKUTEK PRAWNY – Czynność prawna dokonana pod wpływem

groźby jest ważna, ale podmiot może uchylić się od skutków złożonego
oświadczenia woli. Uchylenie się od skutków musi być dokonane w ciągu 1 roku
od momentu, gdy stan obawy ustał.

21. FORMA CZYNNOŚCI PRAWNYCH I SKUTKI NIEZACHOWANIA FORM
SZCZEGÓLNYCH.
Kodeks cywilny nie chcąc niepotrzebnie formalizować obrotu cywilnego,
dopuszcza generalnie dokonywanie czynności prawnych w formie dowolnej,
czyli czynności prawne mogą być dokonywane w formie ustnej, pisemnej.
Forma szczególna wymagana jest przez przepis prawa lub przez same podmioty.
Każda forma, która jest narzucona jest forma szczególną.
Forma pisemna zwykła
Jest dokonana wtedy, gdy treść oświadczenia woli jest utrwalona na piśmie i
została opatrzona własnoręcznym podpisem.
Utrwalenie- nie ma wymagań co do nośnika, materiału- w miarę trwały byle
zapisać.
Podpis – własnoręczny- oddaje istotę własna ręką
Prawo nie definiuje co to jest czy ma być czytelne czy nie sposób składania co ma
przedstawić – podpis ma identyfikować osobę.
Co do podpisów są skrajne stanowiska:
podpis na papierach wartościowych czekach wekslach – podpisanie się czytelnie
nazwiskiem,
podpis na testamentach – orzecznictwo liberalne – zrobić należy wszystko tak by
nie sprzeciwić się woli np. podpis stosunkiem rodzinnym ciocia Grazia – jest
wystarczający nie trzeba podpisywać się imieniem i nazwiskiem.
Faksymile – nie jest podpisem własnoręcznym w niektórych przypadkach ustawa
na to pozwala, aby podpisy były złożone podpisem mechanicznym.

Art. 921

W pozostałych przypadkach formy pisemnej zwykłej musi być podpis
własnoręczny.

Pismo z datą pewną
W celu potwierdzenia istnienia pisma w danym dniu – w przypadku ryzyka, że
pismo zostało antydatowane. Datę pisma można potwierdzić
u notariusza – z dniem wzmianki
wzmiankowanie w piśmie urzędowym – z dniem tego pisma
z dniem śmierci osoby podpisanej
Pismo z podpisem notarialnie poświadczonym
Własnoręczność podpisu została poświadczona przez notariusza. W obrocie
przedsiębiorstwami, ustanowienie prokury, wpis do KRS
Forma aktu notarialnego
Regulowana przez prawo o notariacie. Notariusz sporządza wymogi ważności
określone w „ustawie o notariacie” akt musi być stronom odczytany, podpisują
strony i notariusz, notatka wówczas, gdy by wszystkie strony nie podpisały –
dlaczego brakuje podpisu, akt notarialny zostaje u notariusza, stroną wydawane
są odpisy, wypisy, które mają moc oryginału.
Elektroniczna forma czynności prawnych
Treść oświadczenia woli przekazywana jest w formie elektronicznej. Musi być
zagwarantowana pewność co do tożsamości osoby, która składa oświadczenie
woli oraz pewność co do integralności tego tekstu który jest napisany.
Art. 78 § 2 K.C.

Podpis elektroniczny bezpieczny- zaszyfrowany wg podpisu prywatnego i
podpisu publicznego zaszyfrowanie i odszyfrowanie – na podstawie liczb
pierwszych. Podpis musi być weryfikowany na podstawie ważnego certyfikatu.
Skutki nie dochowania formy szczególnej
Forma szczególna jest nakazywana przy pomocy przepisów prawnych.
Art. 99 § 2. Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności
udzielone na piśmie.
Art. 109

. § 1. Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie.

Przepisu art. 99 § 1 nie stosuje się.
Większość przepisów nie brzmi jednak tak jednoznacznie.
Art. 606 K.C - Umowa dostawy powinna być stwierdzona pismem.
Art.648 K.C - Art. 648. § 1. Umowa o roboty budowlane powinna być stwierdzona
pismem.
Art. 158 K.C - Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności nieruchomości
powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. To samo dotyczy umowy
przenoszącej własność, która zostaje zawarta w celu wykonania istniejącego
uprzednio zobowiązania do przeniesienia własności nieruchomości
Art. 522 K.C - Umowa o przejęcie długu powinna być pod nieważnością zawarta
na piśmie. To samo dotyczy zgody wierzyciela na przejęcie długu.
Trzy SKUTKI
1. nieważność, - bezwzględna nieważność czynności prawnej,
2. ograniczenie dowodowe – (nie ma zastosowania w obrocie profesjonalnym)
podmiot, który nie dopełnił formy pisemnej nie może przed sądem powoływać
się na dowód przesłuchania stron, zeznań świadków. Jeśli nie wynika spór
umowa jest ważna.
W kilku przypadkach sąd dopuści dowody:

kiedy obie strony się na to zgodzą,
wówczas, gdy żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą,

któraś ze stron przedstawi uprawdopodobnienie na piśmie (że transakcja

miała miejsce, korespondencja miedzy stronami, która dowodzi, że
umowa mogła mieć miejsce)

3. Ograniczenie skutków czynności prawnej
nie dochowanie formy czynności prawnej nie zaskutkuje nieważnością tej formy,
lecz spowoduje ograniczenie lub istotną zmianę.
REGUŁA I
Przepis prawny albo umowa między stronami wskazuje (oznacza) sankcje (co
będzie gdy forma umowy nie zostanie dochowana)
REGUŁA II
Przepis prawny lub umowa nakładają obowiązek określonej formy, ale nie
określają skutków niedochowania
Art. 660 K.C. - Umowa najmu nieruchomości lub pomieszczenia na czas dłuższy
niż rok powinna być zawarta na piśmie. W razie niezachowania tej formy
poczytuje się umowę za zawartą na czas nie oznaczony.
Nie dochowanie formy powoduje, że umowa jest umową na czas nieokreślony, że
umowę można rozwiązać łatwiej- z zachowaniem terminów.

Forma pisemna zwykła

Wszystkie

inne

formy

szczególne

Forma

Skutek

nie

zachowania

polega na ograniczeniach

Nieważność czynności prawnej

sankcja

dowodowych

Nieważność czynności prawnej

sankcja

Jeżeli nie przewidziano jaki skutek (sankcja) wówczas stosujemy w.w. tabelkę.

Jaką formę zastosować do czynności następczej?
Przy formie pisemnej zwykłej – lustrzane odbicie zmiana w tej samej formie. Gdy
w formie aktu notarialnego udzielono pełnomocnictwa dla odwołania,
odstąpienia nie wymaga się formy aktu notarialnego wystarczy forma pisemna
zwykła.

Art. 77 K.C.
Art. 77. § 1. Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy,
jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia.

§ 2. Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej rozwiązanie za
zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie
powinno być stwierdzone pismem.

§ 3. Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej
rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką
ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie
od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem.

22. Zdolność do czynności prawnych osób fizycznych.
Zdolność do czynności prawnej określa możliwość dokonywania czynności
prawnych, a więc określa stopień samodzielności podmiotów w obrocie cywilno-
prawnym.
Zdolność do czynności prawnej u osoby fizycznej.
Nie każda osoba fizyczna ma zdolność do czynności prawnej.
Wiek- czynnik kształtujący zdolność do czynności prawnej.
0-13 lat człowiek nie ma zdolności do czynności prawnej. Brak zdolności do
czynności prawnej
Osoba 13 letnia ma ograniczona zdolność do czynności prawnych.
Osoba, która ukończyła 18 lat ma pełną zdolność do czynności prawnej.
Ubezwłasnowolnienie- dokonuje się mocą orzeczenia sądu. Ubezwłasnowolnia
się w interesie osoby ubezwłasnowolnionej. Przyczyny natury medycznej i
natury społecznej.
Przyczyny natury medycznej:
nie do rozwój umysłowy,
choroba psychiczna i inne zaburzenia czynności psychicznych.
Sąd może ubezwłasnowolnić, z tych przyczyn o ile:
dana osoba nie jest w stanie pokierować swoim postępowaniem
(ubezwłasnowolnienie całkowite)
istnieje konieczność udzielenia pomocy tej osobie dla prowadzenia jej spraw
(ubezwłasnowolnienie częściowe)
Ubezwłasnowolnienie całkowite:
konieczność udzielenia pomocy dla prowadzenia jej spraw.
W przypadku całkowitego ubezwłasnowolnienia- następuje utrata zdolności do
czynności prawnej (osoba musi mieć co najmniej 13 lat) osobie przyznaje się
opiekuna – który będzie dokonywał czynności prawnych w jej imieniu, będzie jej
przedstawicielem ustawowym

Ubezwłasnowolnienie częściowe- ograniczenie zdolności do czynności prawnej
(dal osoby pow. 18 roku życia) dla tej osoby powołuje się kuratora, który będzie
pomagać tej osobie w prowadzeniu spraw.
Zawarcie małżeństwa przez kobietę może wpływać na zdolność do czynności
prawnej. Za zgodą sądu wyrażenie zgody na ślub 16- letniej kobiety. Kobieta
uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnej. Jeżeli małżeństwo ustaje
wówczas kobieta nie traci zdolności do czynności prawnej.
Pełna zdolność do czynności prawnej- oznacza kompetencje do wykonywania
wszelkich czynności w rozumieniu prawa cywilnego.
Brak zdolności do czynności prawnych osoby te nie mogą skutecznie
dokonywać czynności prawnych – czynności są nie ważne. W imieniu tych osób
dokonują przedstawiciele ustawowi- rodzice opiekunowie.
Od tej reguły istnieje wyjątek Art. 14 § 2 K.C. – pewne kategorie czynności –
gdy osoba niezdolna do czynności prawnych zawarła umowę należącą do umów
powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego,
umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą
rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do czynności prawnych.
Warunki skutecznego wykonania czynności prawnych przez osobą nie
posiadającą zdolności do czynności prawnych
podmiot musi zawrzeć umowę,
umowa musi należeć do umów powszechnie zawieranych,
umowa musi należeć do umów drobnych w bieżących sprawach życia
rodzinnego.

Pierwsze 3 to umowa bagatelna

nie mogą pociągać za sobą rażącego pokrzywdzenia osoby nie posiadającej
zdolności do czynności prawnych,
umowy musza być natychmiast wykonane nie mogą pociągać postanowień na
przyszłość.
Ograniczona zdolność do czynności prawnej
Dysponują nią podmioty między 13 a 18 rokiem życia oraz osoby częściowo
ubezwłasnowolnione.
Podmioty, mogą dokonywać skutecznie czynności prawnych. Na ile skutecznie?
Poza przypadkami wymienionymi dla wszystkich innych potrzeba zgody
przedstawiciela ustawowego. Są czynności, które mogą być wykonywane
samodzielnie:
czynności, które nie mają charakteru zobowiązaniowego i rozporządzającego
(przyjęcie darowizny)
nie musi mieć zgody na dokonywanie czynności umów bagatelnych, każda
umowa bagatelna jest ważna musi spełnić 3 pierwsze warunki umowy
bagatelnej.
na czynności rozporządzające własnym zarobkiem ( zarobek należy rozumieć
szeroko)
dysponowanie przedmiotami, które zostało przekazane do swobodnej dyspozycji
przez przedstawiciela ustawowego
Ustawodawca przewiduje, że pewnych czynności nie można wykonać nawet za
zgodą przedstawiciela ustawowego:
np. nie można sporządzić testamentu,
uznanie dziecka przez mężczyznę
dla niektórych czynności nie jest wystarczająca zgoda przedstawiciela
ustawowego - wymagana jest zgoda sądu.

zarząd majątkiem dziecka w sprawach istotnych może nastąpić tylko za zgodą
sądu.
Udzielanie zgody.

Zgoda powinna być wyrażona najpóźniej w momencie dokonywania czynności.
Ale w przypadku umów możliwe jest udzielenie zgody po jej dokonaniu tzw.
Potwierdzenie umowy. Kontrahent może wyznaczyć termin na wyrażenie zgody
na zawarcie umowy – brak odpowiedzi czyni umowę nieważną. Umowa zawarta
bez zgody przedstawiciela nazywana jest umową kulejącą – umowa nabywa
pełne prawa od dnia jej zawarcia w momencie potwierdzenia przez
przedstawiciela ustawowego. Forma pochodna – forma zgody pochodzi od formy
czynności prawnej dla której zgody jest wyrażana (np. akt notarialny).

23. Pełnomocnictwo.
Pełnomocnikiem jest osoba reprezentująca inną osobę. Źródłem umocowania
pełnomocnika jest oświadczenie woli mocodawcy (jednostronna czynność
prawna). Złożenie oświadczenia woli, a nie na podstawie umowy.
Pełnomocnictwo nie może być udzielone wbrew własnej woli. Udzieleniu
pełnomocnictwa przeważnie towarzyszy inny stosunek prawny.
Przesłanki skutecznego działania pełnomocnika:
I. posiadanie umocowania do działania w cudzym imieniu (pełnomocnictwa),
upoważnienia, oświadczenia woli mocodawcy
Rodzaje pełnomocnictw: ( 3 rodzaje)
pełnomocnictwo ogólne,
pełnomocnictwo szczególne
pełnomocnictwo rodzajowe
Pełnomocnictwo ogólne- do dokonywania czynności prawnych w zakresie
zwykłego zarządu. Dla ogólnego pełnomocnictwa wymagana jest forma pisemna
zwykła pod rygorem nieważności.
Art. 99 § 2
§ 2. Pełnomocnictwo ogólne powinno być pod rygorem nieważności udzielone na
piśmie
Pełnomocnictwo szczególne- do dokonania jednej określonej czynności
prawnej. Pełnomocnictwo rodzajowe- do dokonywania czynności określonej
umowy np. pełnomocnictwo dla sprzedawcy w sklepie do zawierania umów
sprzedaży.
Pełnomocnictwo rodzajowe – do dokonywania wielu czynności określonego
rodzaju.
Reguła formy pochodnej czynności prawnej.
Forma umocowania pochodzi od formy czynności prawnej np. kupno domu.
Umocowanie do czynności, która jest możliwa w określonej formie wobec tego
umocowanie w takiej określonej formie. Pełnomocnik może nie wykraczać poza
granice umocowania. Jeżeli przekracza umocowanie lub działa bez umocowania:
rzekomy pełnomocnik – falsus procurator. Jednostronna czynność prawna –
dokonana przez rzekomego pełnomocnika jest czynnością nieważną. Jeżeli
zawarta jest umowa wówczas jest to tzw. umowa kulejąca - jej skuteczność zależy
od potwierdzenia mocodawcy.. Kontrahent może wyznaczyć termin, termin jest
wiążący dla mocodawcy.
Pełnomocnik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec każdej osoby co
do której wyrządził szkodę swoim działaniem działając poza zakresem
umocowania.

zdolność pełnomocnika do czynności prawnych (nie musi być pełna!!!) –
ukończone 13 lart i nie został całkowicie ubezwłasnowolniony
Pełnomocnictwo opiera się na zaufaniu. Czynność prawna musi się nadawać do
dokonania przez mocodawcę i pełnomocnika. Nie można powoływać
pełnomocnika do czynności której samemu nie można wykonać. Czynność musi
się nadawać do wykonania przez pełnomocnika. W prawie Polskim duży
liberalizm np. zawarcie małżeństw. Testamentu nie można sporządzić przez
pełnomocnika, nie można wyznaczyć pełnomocnika do uznania dziecka.
Pełnomocnik musi ujawnić, że działa w cudzym imieniu i w czyim imieniu działa
–rygor bezwzględnej nieważności.
Wygaśnięcie pełnomocnictwa.
Pełnomocnictwo można udzielić na określony czas wówczas pełnomocnictwo
wygasa po upływie tego czasu. Pełnomocnictwo można odwołać w każdym czasie
chyba, ze jest pełnomocnictwo nieodwołalne. ( np. często spłaty kredytu)
Pełnomocnictwo wygasa wraz ze śmiercią pełnomocnika lub mocodawcy.
Możliwe jest zaznaczenie w umocowaniu, że pełnomocnik może dokończyć
czynności objętej umocowaniem nawet po śmierci mocodawcy.

24. Prokura– najszersze pełnomocnictwo w prawie polskim. Jest to
pełnomocnictwo handlowe. Osoba, która uzyskuje takie pełnomocnictwo jest
Prokurentem.

Art. 109

. § 1. Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę

podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje
umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z
prowadzeniem przedsiębiorstwa.

§ 2. Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że
przepis szczególny stanowi inaczej.
Art. 109

. § 1. Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie.

Przepisu art. 99 § 1 nie stosuje się.
§ 2. Prokurentem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności
prawnych.
Art. 109

. Do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na

podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do
zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do
poszczególnej czynności.
Art. 109

. § 1. Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna)

lub oddzielnie.
§ 2. Kierowane do przedsiębiorcy oświadczenia lub doręczenia pism mogą być
dokonywane wobec jednej z osób, którym udzielono prokury łącznie.
Art. 109

. Prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru

oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).
Art. 109

. Prokura nie może być przeniesiona. Prokurent może ustanowić

pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności.
Art. 109

. § 1. Prokura może być w każdym czasie odwołana.

§ 2. Prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także
ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy.
§ 3. Prokura wygasa ze śmiercią prokurenta.
§ 4. Śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych
nie powoduje wygaśnięcia prokury.
Art. 109

. § 1. Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do

rejestru przedsiębiorców.
§ 2. Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku
prokury łącznej także sposób jej wykonywania.
Art. 109

. Prokurent składa własnoręczny podpis zgodnie ze znajdującym się w

aktach rejestrowych wzorem podpisu, wraz z dopiskiem wskazującym na prokurę,
chyba że z treści dokumentu wynika, że działa jako prokurent
Prokury udziela przedsiębiorca, który podlega wpisowi do rejestru. Prokury
udziela się na piśmie pod rygorem nieważności. Prokurentem może być
wyłącznie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnej.
Prokura podlega wpisowi do rejestru wraz z notarialnie poświadczonym
podpisem

prokurenta.

Zakres

umocowania

określony

jest

ustawowo.

Przedsiębiorca nie upoważnia – zakres umocowania oznaczony jest ustawowo.
(Ograniczenie wprowadzone do prokury będzie skuteczne tylko w stosunku
miedzy przedsiębiorcą a prokurentem.)
Zakres prokury - Prokura obejmuje umocowanie do czynności sądowych i
pozasądowych jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Na niektóre
czynności prokurent musi mieć specjalne umocowanie. (109

)

Pełnomocnictwo do poszczególnych czynności:
zbycie przedsiębiorstwa,
zbycie i obciążenie nieruchomości np.. hipoteka, użytkowanie nieruchomości
oddanie przedsiębiorstwa do czasowego korzystania innej osobie (dzierżawa,
użytkowanie, leasing, użyczenie)
Prokura łączna- dla skutecznego działania prokurenta nie wystarczy dokonanie
czynności przez samego prokurenta, ale dodatkowo przez jednego lub większej
liczby prokurentów. (gdy mocodawca jest nieufny)
Prokura oddziałowa- polega na tym, że prokurent jest upoważniony do
dokonywania czynności prawnych związanych z oddziałem przedsiębiorstwa.
Wygaśnięcie prokury:
odwołanie prokury ( w każdej chwili),
gdy przedsiębiorstwa zostaje wykreślony z rejestru,
gdy przedsiębiorca upadnie,
gdy zostaje otwarte postępowanie likwidacyjne,
gdy przedsiębiorstwo zostaje przekształcone,
śmierci prokurenta.
(Śmierć przedsiębiorcy nie powoduje wygaśnięcia prokury)
Prokura jest niezbywalna nie można przenieść na inny podmiot. Prokurent może
ustanowić pełnomocników – dla pełnomocnictwa szczególnego rodzajowego.

PRAWO RZECZOWE

SYSTEMATYKA PRAW RZECZOWYCH
Prawo rzeczowe -w znaczeniu podmiotowym jest to takie prawo, które łącznie
odpowiada dwu cechom:
* dotyczy rzeczy
* jest prawem bezwzględnym - a więc skutecznym wobec każdego • brak
choćby jednej z tych cech powoduje, że dane prawo nie należy do kategorii praw
rzeczowych.
Prawo rzeczowe reguluje stosunki własnościowe.

Prawo rzeczowe – w znaczeniu przedmiotowym oznacza zespół przepisów ,
które regulują formy prawne korzystania z rzeczy przybierające postać
podmiotowych praw rzeczowych.
Jest więc zespołem źródeł prawa regulującego problematykę podmiotowych praw
rzeczowych.

Źródła prawa rzeczowego:
Księga II Kc
ustawy, np. z 6.07.82r. o księgach wieczystych,
fragmenty kpc,
Ustawodawca przyjął katalog zamknięty praw rzeczowych .Obowiązuje zasada
numerus clausus (tzn. praw rzeczowych jest tyle, ile ich ustanowi ustawodawca).

CHARAKTER PRAW RZECZOWYCH
Cechy praw rzeczowych:
- są skuteczne względem wszystkich – erga omnes- mają charakter bezwzględny
np. własność – w przeciwieństwie do spraw względnych np. wierzytelności, w
przeciwieństwie do praw bezwzględnych prawa względne są skuteczne jedynie
wobec określonej osoby ( tzn. określone roszczenie wobec oznaczonej osoby lub
osób)
- z praw rzeczowych wynika powszechny obowiązek nie czynienia czegokolwiek
co miałoby te prawa naruszać,
-ochrona praw rzeczowych przed naruszeniem przysługuje względem każdego,
kto takie prawo narusza.
- prawu rzeczowemu przysługuje pierwszeństwo przed prawami i roszczeniami
osobistymi.
- jawność praw rzeczowych – jest gwarancją ich ochrony i poszanowania przez
osoby trzecie. Metodą ujawniania praw rzeczowych (np. własności) jest
posiadanie rzeczy
-charakterystyczną ich cechą jest trwałość
Klasyfikacja praw rzeczowych przyjęta przez polskiego ustawodawcę:
1. Prawo własności
2. użytkowanie wieczyste
3.Ograniczone prawa rzeczowe ( prawa do korzystania z rzeczy cudzej ) W
skład wchodzą :

a) użytkowanie
b) służebność
c) zastaw

d) spółdzielcze własnościowe prawo do lokali ( reguluje je prawo

spółdzielcze)

e) hipoteka ( uregulowana w ustawie o księgach wieczystych)

Wszystkie prawa rzeczowe należą do kategorii praw majątkowych. Trzeba też
wyróżnić prawa:
* samodzielne ( własność, użytkowanie wieczyste i spółdzielcze własnościowe
prawo do lokalu):
* związane ( służebność – związana z własnością nieruchomości );
* akcesoryjne ( zastaw, hipoteka)
Wyróżniamy też:
*prawa niezbywalne ( użytkowanie oprócz time sparingu, służebności osobiste)
*prawa zbywalne ( reszta).

TREŚĆ I WYKONYWANIA PRAWA WŁASNOŚCI
Własność – prawo własności to podstawowe , najpełniejsze prawo rzeczowe
Treść prawa własności :
* prawo własności wynika ze stosunku własności jaki istnieje między
właścicielem, a wszystkimi innymi podmiotami,
* właściciel jest osobą uprawnioną, natomiast zobowiązany- do nienaruszania
prawa własności – jest każdy inny podmiot
Na czym polega prawo własności?
Na własność składa się tzw. triada uprawnień właściciela :

1. prawo właściciela do posiadania rzeczy,
2. prawo do używania i pobierania pożytków – korzystanie

3. prawo do rozporządzania, dysponowania • z wyłączeniem innych osób
(podmiotów) – inni muszą się powstrzymywać od działań, jeśli nie to
właścicielowi przysługuje skuteczne przeciwdziałanie
ad.1. Posiadanie rzeczy:
to pewien stan faktyczny, polega na faktycznym władztwie człowieka rzeczą z
zamiarem władania tą rzeczą dla siebie,
Należy odróżnić prawo do posiadania od posiadania.
Na posiadanie składają się dwa elementy:
faktyczne władztwo nad rzeczą
wola wykonywania tego władztwa jak właściciel (aby być posiadaczem -muszę
mieć zamiar posiadania dla siebie)
Każdy właściciel ma prawo do posiadania, każdy najemca ma prawo do
posiadania, złodziej – posiada rzecz – ale nie ma prawa do posiadania!!!
Dzierżyciel- to osoba, która włada rzeczą, ale nie posiada tej rzeczy.
Prawo chroni posiadaczy – nawet złodzieja.
Posiadaczem może być właściciel rzeczy jak i osoba, która zabrała czyjąś rzecz
ruchomą w celu przywłaszczenia.
Wyróżniamy 2 podstawowe rodzaje posiadania:
*1 posiadanie samoistne – posiadacz samoistny to taki, który włada rzeczą jak
właściciel
np. złodziej- zabrał rzecz, oznajmiając wszem, że jest właścicielem,
np. posiadacz gruntu, włada gruntem ale okazuje się , że część gruntu należy do
kogoś innego

2 posiadanie zależne – posiadacz zależny , to ten który włada rzeczą jak

użytkownik, najemca, dzierżawca, zastawnik,

(właściciel oddał mu rzecz w posiadanie zależne, podmiot, który wziął rzecz
w użyczenie)

Posiadanie może być:
*1 . zgodne z prawem – posiadacz , który ma tytuł prawny, kupił rzecz , wynajął

rzecz, użytkuje

*2. posiadanie bezprawne – posiadacz nie ma tytułu prawnego do rzeczy,

bezprawnie posiada rzecz

Posiadanie bezprawne może być :
w dobrej wierze – ma mylne, ale usprawiedliwione okolicznościami
przekonanie, że posiada tytuł prawny do władania rzeczą,

np .kupił kradzione narty,
np. ten kto sprzedał był ubezwłasnowolniony

w złej wierze – nie ma tytułu prawnego, wie o tym, że nie posiada tytułu
prawnego
Ochrona posiadania:

Polega na tym, że ustawodawca w art.339-341 KC formułuje domniemania, że
posiadacz jest samoistnym, ciągłym, zgodnym z prawem, a gdyby nie był
zgodnym z prawem, to posiada w dobrej wierze. Czyli , że posiadacz jest
właścicielem.

Uprawnieniem właściciela, które składa się na treść prawa własności jest też:

uprawnienie do pobierania pożytków i innych przychodów z rzeczy :
Właściciel może z rzeczy pobierać :
1. pożytki naturalne lub cywilne :

a) dochody, które rzecz przynosi z tyt. stosunku prawnego, np.. czynsz,

b) płody rzeczy, np. zboże
c) odłączone od rzeczy części składowe, np.,żwir, piasek, gliny
2.pożytki prawa – dochody jakie prawo przynosi zgodnie ze swym
społeczno-gospodarczym

przeznaczeniem,

np.

odsetki

wkładów

bankowych.
Pożytki zwykle przysługują właścicielowi, ale mogą również przysługiwać
użytkownikowi wieczystemu, dzierżawcy.

Rozporządzanie ius disponendi - uprawnienie do rozporządzenia rzeczą
obejmuje dwojakiego rodzaju uprawnienia:
wyzbycie się własności, zrzeczenie się własności, przeniesienie na inną osobę,
rozporządzenie na wypadek śmierci
uprawnienie do obciążenia rzeczy ,np. oddanie w dzierżawę, ustanowienie
ograniczonych praw rzeczowych,
zniesienie prawa własności, np. porzucenie rzeczy, zniszczenie jej,

Jest to rozporządzanie rzeczą w granicach poruszania się własności

Granice prawa własności • są 3 wyznaczniki granic treści prawa własności :

ustawy
zasady współżycia społecznego
społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa własności

ad.1. przepisy prawne – granice własności wyznaczają nie poszczególne
przepisy , lecz całokształt obowiązującego ustawodawstwa, mogą to być
przepisy prawa cywilnego jaki przepisy np. prawa administracyjnego.
Przepisy te odsyłają do norm moralnych.
ad.2. normy moralne mówią też, w jakich granicach należy korzystać z rzeczy,

ad.3 – chodzi tu o korzystanie, rozporządzanie rzeczą zgodnie z jej
społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy ( tzn. ten sam rodzaj rzeczy
w zależności gdzie ta rzecz położona, w jakim miejscu- będzie daną rzecz
obowiązywać) .

PRAWA SĄSIEDZKIE

Z faktu sąsiedztwa nieruchomości wynika wzajemna między nimi zależność.
Wśród przepisów sąsiedzkich zawartych w art. 144-154 k.c. można wyróżnić:
* przepisy ograniczające oddziaływania na nieruchomości sąsiednie
* przepisy określające sposób korzystania przez sąsiadów z przygranicznych
pasów ziemi
* przepisy przewidujące możność ustanowienia pewnych służebności
* przepisy normujące problemy związane z granicami

Właściciel korzystający ze swej nieruchomości może w szerszym lub węższym
zakresie oddziaływać na grunt sąsiedni. Określa się to w doktrynie mianem
immisje.

Immisje to działanie na gruncie własnym, którego skutki odczuwa grunt
sąsiada.
Immisje dzielimy na :

bezpośrednie, pośrednie
pozytywne, negatywne
materialne i niematerialne

Immisje bezpośrednie- polegają na skierowaniu pewnych substancji na
grunt sąsiedni za pomocą specjalnych urządzeń, np. na sztucznym
skierowaniu nadmiaru wody opadowej ( są zbliżone do fizycznej ingerencji)
Immisje te, jak i fizyczna ingerencja w cudzą własność są zakazane.

Immisje pośrednie – pośrednio oddziałują na grunt sąsiada, np. wskutek
wytwarzania hałasu
- immisje pośrednie materialne- polegają na przenikaniu na nieruchomość
sąsiednią cząstek materii lub pewnych sił ( np. pyły, hałasy)
- immisje pośrednie niematerialne- to te, które oddziałują na psychikę
właściciela tej nieruchomości, poczucie bezpieczeństwa, estetyki ( np. uczucie
zagrożenia może wywoła nagromadzenie na sąsiednim gruncie materiałów
łatwopalnych)

Immisje pośrednie są dozwolone, ponieważ nie powodują ingerencji w cudzą
własność. Ze względu jednak na potrzeby gruntów sąsiednich ustawa
częściowo je ogranicza.

Do immisji objętych tym przepisem można zaliczyć: wytwarzanie cieczy, pary,
dymu, pyłu, gazów. ciepła, hałasu, spalin, zapachów, wstrząsów, hodowlę
pszczół.

Ochrona właściciela przed działaniem szkodzącym immisji:
1. jest to roszczenie negatoryjne – z art. 222 § 2 kc- które obejmuje roszczenie o
przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.
2. art. 415k.c – naruszenie musi być zawinione – kto z winy swej wyrządził
szkodę jest zobowiązany do jej naprawienia.

3. art.24 k.c.- ochrona w przypadku naruszenia dobra osobistego, np. naruszenie
zdrowia wskutek hałasu.

Szczególny wypadek ujemnego oddziaływania na grunt sąsiedni normuje art.147
k.c. „Właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych w taki sposób, żeby to
groziło nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia”.
Nie można dokonywać w szczególności na swym gruncie wykopów, które
mogłyby zagrozić stabilności budynku sąsiada.
Art. 144 k.c. chroni nie tylko interesy sąsiadów, ale ma pewne znaczenie dla
ochrony środowiska naturalnego. Naruszenie tego art. rodzi dla właściciela
gruntu sąsiedniego roszczenie negatoryjne o przywrócenie stanu zgodnego z
prawem i zaniechanie naruszeń.

Służebność w stosunkach sąsiedzkich
Szczególną rolę pełni służebność drogi koniecznej
Jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub
należących do tej nieruchomości budynków gospodarczych, właściciel może
żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem
potrzebnej służebności drogowej.
Właścicielowi przysługuje roszczenie o ustanowienie służebności drogi
koniecznej.
Ustanowienia służebności drogi koniecznej może również żądać posiadacz
samoistny nieruchomości. Tu może być ustanowiona jedynie służebność osobista
(tylko dla niego).
Możliwość ustanowienia służebności pojawia się również w razie przekazania
granicy gruntu sąsiedniego przy wnoszeniu budynku. Właściciel sąsiedniego
gruntu może żądać albo wynagrodzenia za ustanowienie służebności, albo
wykupienie zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy
straciła dla niego znaczenie gospodarcze.
Służebność drogi koniecznej: – jest ustanawiana umownie, za zgodą sąsiada, w
przypadku jej braku – na drodze orzeczenia sądu.
Obowiązkiem Sądu jest zbadać:
czy rzeczywiści brak jest dostępu,
droga konieczna musi być przeprowadzona jak najmniejszym ubytkiem dla
nieruchomości obciążonej na koszt osoby wnioskującej o drogę konieczną,
jeżeli odpadną konieczności ustanowienia tej drogi, to właściciel obciążonej
nieruchomości może wnioskować o jej ustanie

art. 153 kc – spory gruntowe są rozstrzygane albo:

na drodze administracyjnej,
na drodze sądowej

art. 153 kc – trzy kryteria ustalenia granic: (zarówno dla sądów jak i organów
administracyjnych)
rozstrzygnięcie według stanu prawnego: ewidencja gruntów, budynków i w
księgach wieczystych,
jeśli ustalenie stanu prawnego jest niemożliwe ustala się przebieg granicy wg
ostatniego stanu spokojnego posiadania,
jeśli i to jest niemożliwe - ustalenie granic z uwzględnieniem wszelkich
okoliczności (z reguły jest to według stanu obecnego użytkowania z ewentualnym
odszkodowaniem dla jednej ze stron).

Te kryteria można stosować tylko i wyłącznie według w/w kolejności.

POJĘCIE I RODZAJE WSPÓŁWŁASNOŚCI
Prawo własności w stosunku do jednej rzeczy przysługuje większej liczbie
właścicieli niż jeden, niepodzielnie.
Każdy współwłaściciel jest właścicielem niepodzielnej rzeczy.

Naturę prawa współwłasności określają 3 cechy:

1. jedność podmiotu (jest nim ta sama rzecz)

2. wielość podmiotów, (wspólne prawo należy do kilku osób)
3. niepodzielność wspólnego prawa (każdy ze współuprawnionych ma

prawo do całej rzeczy)
Mamy dwa rodzaje współwłasności:
I . współwłasność łączna - charakteryzuje się tym, że udziały albo w ogóle nie
występują albo nie muszą, nie są oznaczone. Nadto współwłasność łączna nie jest
prawem samodzielnym. Jest zawsze związana z innym stosunkiem prawnym.
Nie można jej znieść i dzieli los tego innego stosunku prawnego. Występuje dość
często.
• Stosunek o charakterze osobistym jako podstawa współwłasności:
wspólność ustawowa ( majątek współmałżonków - art.31 Kr i o z chwilą
zawarcia małżeństwa powstaje m.małżonkami z mocy ustawy wspólność
majątkowa obejmująca ich dorobek)
spółka cywilna ( jest tam współwłasność łączna -między wspólnikami-majątek w
czasie trwania sp-ki jest niewzruszalny))
spółka jawna
Powstanie tego stosunku osobistego kreuje na przyszłość powstanie wspólności
łącznej. Wspólność majątkowa w związku małżeńskim to przykład wspólności
łącznej. Majątek małżeński jest niepodzielny. Po ustaniu tej wspólności, zanika
współwłasność łączna - zmienia się w ułamkową.
II.współwłasność w częściach ułamkowych – polega na tym, że własność tej
samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom, z tym, że każdy z
podmiotów ma w niej ułamkowo określony udział. Żadnemu ze współwłaścicieli
nie przysługuje na własność fizycznie wydzielona część rzeczy.

Współwłaściciel ma prawo do:

współposiadania,
współkorzystania,
współrozporządzania,

Udział

•

Prawo

własności

całej

rzeczy

przysługuje

wszystkim

współwłaścicielom niepodzielnie, udział natomiast jest prawem, które należy
wyłącznie do właściciela.

każdy ze współwłaścicieli może samodzielnie rozporządzać swoim udziałem,
bez zgody pozostałych współwłaścicieli -może sprzedać, zastawić, obciążyć go,

może doprowadzić do podziału rzeczy dla używania (podział QUO AD USUM):

podział w czasie np. samochód,
podział w przestrzeni np. dom (w pionie lub w poziomie),
podział dochodami np. w dzierżawie

ZARZĄD RZECZĄ WSPÓLNĄ

• Do najważniejszych rzeczy należy zarząd rzeczą wspólną – dokonywanie
czynności prawnych, faktycznych w stosunku do rzeczy.
W wypadku zarządu rzeczą wspólną chodzi o pogodzenie sprzecznych nieraz
interesów kilku wspólników. Każdy ze wspólników ma prawo i obowiązek brać
udział w zarządzaniu rzeczą wspólną.
np. pomalowanie pokoju, wynajęcie pomieszczenia – to czynności zarządu rzeczą
wspólną. Sprawują go współwłaściciele.

Możemy wyróżnić zarząd : -umowny

-sądowy
-ustawowy

zarząd umowny – jest najkorzystniejszy, oznacza np. powołanie zarządcy
wyposażonego w plenipotencje (może być jeden ze współwłaścicieli lub osoba
trzecia).
jak nie ma zgody to mamy do czynienia z zarządem ustawowym tzn. wspólną
rzeczą zarządzają wszyscy współwłaściciele wg zasad określonych w ustawie.
zarząd sądowy- każdy ze współwłaścicieli ma prawo zwrócić się do sądu o
rozstrzygnięcie spraw spornych

Rozróżniamy czynności zarządu – zwykły i wykraczający poza zwykły zarząd:
(zarząd ustawowy)

czynności zwykłego zarządu rzeczą wspólną -do tych czynności potrzebna jest

zgoda większości współwłaścicieli,

czynności przekraczające zwykły zarząd –potrzebna jest zgoda wszystkich

współwłaścicieli , jeśli brak tej zgody każdy ze współwłaścicieli może wystąpić
do sądu o zgodę dla tej czynności.

Podział czynności zależy od kryterium:
od wartości czynności → finansowe,
funkcja, charakter czynności:

czy to jest czynność o charakterze bieżącym, eksploatacyjnym,
czy to jest czynność o charakterze nadzwyczajnym, rzadko
dokonywana

W ramach praw i obowiązków współwłaściciele wg udziałów ponoszą koszty i
czerpią pożytki.

ZNIESIENIE WSPÓŁWŁASNOŚCI
Współwłasność – według ustawodawcy nie powinna być stosunkiem trwałym.
Jedyny wyjątek, to kiedy współwłaściciele podpiszą umowę, że przez
maksymalnie 5 lat nie zniosą współwłasności. Można tą umowę np. po 5 latach
też wielokrotnie ponowić, ale potrzebna jest decyzja wszystkich współwłaścicieli.
• przedmiotem zniesienia współwłasności mogą być tylko rzeczy samoistne, a nie
składowe.
• każdemu ze współwłaścicieli, bez względu na wielkość udziału w rzeczy
wspólnej, przysługuje nie ulegające przedawnieniu roszczenie o zniesienie
współwłasności (art.220 k.c.)
Zniesienie współwłasności to doprowadzenie do sytuacji, po której rzecz ma
jednego właściciela.
Zniesienie współwłasności może to nastąpić w dwóch trybach:
umownie – wszyscy współwłaściciele muszą się zgodzić

2. sądownie – jeśli nie ma zgody współwłaścicieli

Zniesienie (podział) • nie może być sprzeczne z przepisami ustawy

• lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy
• nie może pociągać istotnych zmian rzeczy lub

zmniejszenia jej wartości

Sposoby zniesienia współwłasności – sposób wyjścia z niepodzielności (w obu
trybach):

podział fizyczny rzeczy – przeważnie wedle udziału, ale strony mogą się umówić
inaczej.
przyznanie rzeczy jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty wobec
pozostałych,
sprzedaż rzeczy i podział ceny (podział cywilny):

sprzedaż na licytacji publicznej,
sprzedaż z wolnej ręki

Dodatkowe uwagi:
sposobem podstawowym jest pierwszy. Jeżeli jeden ze współwłaścicieli zażąda
kawałka rzeczy, to jeżeli rzecz jest fizyczna i prawnie i ekonomicznie podzielna to
reszta musi się zgodzić chociażby sądownie,
sąd nie może sprzedać rzeczy z wolnej ręki – tylko licytacja publiczna

SPOSOBY USTANOWIENIA ODRĘBNEJ WŁASNOŚCI LOKALI
Szczególnym

sposobem

podziału

nieruchomości

celu

zniesienia

współwłasności jest wyodrębnienie własności lokali.
à Ustawa z 1994r. o własności lokali stwierdza, że odrębną własność lokali
można ustanowić :
w drodze umowy
jednostronnego oświadczenia woli właściciela nieruchomości
orzeczenia sądu znoszącego współwłasność

ad.a) drogą umowy -właściciel zabudowanego gruntu zawiera umowę z
nabywcą lokalu
- może być umowa odpłatna (sprzedaży),
- nieodpłatna (darowizna)
- zamiany
à musi mieć formę aktu notarialnego, pod rygorem nieważności,
à wpis do księgi wieczystej – ma charakter konstytutywny, wpis rodzi prawo
własności

ad.b) jednostronne oświadczenie woli – dokonuje właściciel gruntu:
- dla siebie,
- pod sprzedaż, darowiznę, zamianę

à musi być forma aktu notarialnego
à konieczny jest wpis do księgi wieczystej

ad.c) mocą orzeczenia Sądu

orzeczenie znoszące współwłasność

à Sąd ustanawia współwłaścicieli - właścicielami lokali,
à potrzebny jest wpis do księgi wieczystej

Sądowe

zniesienie

współwłasności

następuje

postępowaniu

nieprocesowym

Wszystkie te drogi poprzedzane są wydaniem zaświadczenia przez organ
administracyjny, że lokal jest lokalem samodzielnym. Nie można go
kwestionować na drodze sądowej.

SKUTKI PRAWNE POWSTANIA ODRĘBNEJ WŁASNOŚCI LOKALI

1. Część budynku staje się odrębną nieruchomości lokalową
2. powstanie nieruchomość wspólna, obejmuje wszystko to co było
nieruchomością gruntową, a nie weszło w skład wyodrębnionych lokali (dach,
strych, piwnice, studnia, schody, działka gruntu) i służy do wspólnego użytku.

Nieruchomość wspólna stanowi współwłasność (współwłasność szczególna) w
częściach ułamkowych.
Wielkość udziałów zależy od sposobu wyodrębniania lokali – sukcesywnie czy
łącznie.
W trybie łącznym umowa może określać wielkość udziałów. Jeśli tego nie określa
lub lokale wyodrębnione zostały sukcesywnie - ułamek

Wielkość lokalu w m

Wielkość w m

wszystkich lokali

stosuje się to również, gdy nie ma zgody na łączne wyodrębnienie lokalu
Jest to współwłasność przymusowa – nie można jej znieść, musi istnieć tak długo
jak długo istnieją wyodrębnione lokale.
Zarząd rzeczą wspólną
Powołuje się specjalny podmiot wg ustawodawcy

-art. 33

→ wspólnota mieszkaniowa, właściciele poszczególnych lokali,

-art. 6 → ogół właścicieli może zawrzeć umowę, która ureguluje sprawy
zarządu
1. zarząd umowny,

2. zarząd ustawowy (gdy umowy nie ma)

będzie wyglądał inaczej w małych domach (do 7 lokali) i dużych domach (więcej
niż 7 lokali).
Do małych domów stosuje się przepisy kodeksu cywilnego dla współwłasności, do
dużych domów stosuje się ustawę o własności lokali, która reguluje zasady
zarządu:

istnieje obowiązek powołania zarządcy – osoba fizyczna lub prawna lub
zarząd kolegialny,
ustawa określa czynności wykraczające poza zarząd zwykły – art. 22 ust.
3 np. ustalenie wynagrodzenia za zarząd i konieczne jest podjęcie
uchwały wspólnoty mieszkaniowej -podjęta większością głosów,
inne czynności – o tym decyduje zarządca

Jak ustala się większość?

przy pomocy głów właścicieli,
przy pomocy wielkości udziału

Przy nieruchomościach, gdzie właściciel lokalu ma dominujący udział to
stosujemy metodę głosowania większością głosów, w innych przypadkach
udziałami.

Ustawa o własności lokali – pozbawienie praw do jego rzeczy
Art. 16 ustawy o własności lokali – gdy właściciel lokalu nie płaci, zakłóca
porządek to wspólnota mieszkaniowa może na drodze procesu zażądać
sprzedaży w drodze licytacji lokalu.

PRZENIESIENIE WŁASNOŚCI RZECZY DROGĄ UMOWY
Przeniesienie własności à oznacza przejście własności na podstawie umowy.
Przeniesienie własności- to termin techniczno-prawny, zastrzeżony dla nabycia
własności na podstawie umowy.
Osobę przenoszącą własność nazywamy zbywcą , a osobę na którą przechodzi
własność nazywamy nabywcą.
Na przeniesienie własności ( w drodze umowy) składają się dwie czynności:
z mocy, której zbywca zobowiązuje się przenieść własność (czynność prawna
zobowiązująca, czyli umowna);
na mocy której dochodzi do przeniesienia własności( umowa rozporządzająca p
onieważ przenosi własność);

Ogólne zasady dotyczące przeniesienia własności:
umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rodzi podwójny skutek, tzn.
zobowiązuje zbywcę do przeniesienia własności i równocześnie własność tę
przenosi;
umowa o przeniesienie własności jest umową konsensualną, tzn. własność
przechodzi na mocy samej umowy, co do zasady nie są potrzebne elementy
realne, np. wydanie rzeczy;
umowa o przeniesienie własności jest umową kauzalną, czyli przyczynową, tzn.
że ważność przeniesienia własności zależy od ważności zobowiązania do
przeniesienia własności.

NABYCIE

WŁASNOŚCI

RZECZY

DROGĄ

UMOWY

OSOBY

NIEUPRAWNIONEJ DO ROZPORZĄDZANIA RZECZĄ

Sposoby nabycia własności:
pierwotne: nabywca nie wywodzi swojego prawa od innej osoby

-nacjonalizacja
-wywłaszczenie
-zasiedzenie
-objęcie w posiadanie samoistne rzeczy niczyjej

pochodne: następca prawny na podstawie umowy nabywa własność od
poprzednika prawnego. Z nabyciem pochodnym mamy do czynienia w razie
przeniesienia własności (sukcesja syngularna i dziedziczenia (sukcesja
uniwersalna)
à Sposoby nabycia własności mają nie tylko charakter cywilnoprawny. Obok
istnieją sposoby właściwe dla prawa państwowego, administracyjnego nawet
karnego. Nabycie i utrata p. własności z zasady następuje jednocześnie.
à prawo własności może należeć do dwóch lub więcej osób- są wówczas
współwłaścicielami.
à prawo własności można nabyć w różny sposób:
nabycie własności na podstawie umowy → przeniesienie prawa własności,
zasiedzenie
Ad. 1 – zbycie – nabycie własności:

umowa ma charakter czynności rozporządzającej. Czynności o
podwójnym skutku zobowiązująco - rozporządzającym,

art. 155 kc – umowa sprzedaży, zamiany, darowizny

rzecz oznaczona co do gatunku, rzecz przyszła – czynność rozporządzająca

ma charakter czynności realnej. Najpierw zobowiązanie, dopiero
wręczenie rzeczy

umowa kauzalna (uzasadnienie prawne),

przy rzeczach ruchomych nie ma określonej formy. Przy nieruchomościach

wymagana jest forma aktu notarialnego pod rygorem nieważności,
obligatoryjny wpis = obowiązek wpisu, ale jeżeli nie dokonasz wpisu to i
tak po podpisie aktu jesteś właścicielem,, deklaratoryjny wpis do KW.

Przy ustanowieniu odrębności lokali – wpis konstytutywny, ale już po ujawnieniu
w księdze wieczystej i po sprzedaży wpis obligatoryjny
Art. 157 kc – przeniesienie nieruchomości nie może być warunkowe i z
zastrzeżeniem co do terminu, jeżeli ma być jakiś warunek to umowę dzielimy na
dwie: zobowiązującą i przenoszącą Znaczenie istotne ma zasada nema plus juri,
czyli nie można przenieść więcej niż się ma.
Poruszając ten temat mówimy o przeniesieniu własności rzeczy:
I ruchomej
II nieruchomej ( nieruchomość)

I
A/ Rzecz ruchoma powierzona – przez właściciela zbywcy (prawo słabo chroni
wierzyciela).
Aby umowa była skuteczna muszą wystąpić okoliczności:
- nabywca musi działać w dobrej wierze
- musi nastąpić wydanie rzeczy.

B/ Rzecz utracona przez właściciela
Aby umowa była skuteczna muszą wystąpić okoliczności:
- nabywca musi działać w dobrej wierze
- musi nastąpić wydanie rzeczy
- przez trzy lata po utraceniu rzeczy właściciel ma prawo szukać rzecz. Po
upływie trzech lat skutecznie może być przeniesione prawo własności na
nabywcę.

Wyjątek:, jeżeli przedmiotem są: pieniądze, dokumenty na okaziciela, rzeczy
nabyte na licytacji lub w drodze egzekucji ( u komornika) to takie rzeczy
traktujemy jak by były rzeczami powierzonymi art. 169 kpc.

II
Rzeczy nieruchome
Zastosowanie art. 5-9 ustawy o księgach wieczystych i hipotece.
Aby umowa była skuteczna muszą wystąpić okoliczności:
- nabywca musi działać w dobrej wierze
-nabycie od osoby wpisanej do księgi wieczystej
-odpłatność umowy miedzy nabywcą a zbywcą.

ZASIEDZENIE
Zasiedzenie jest to nabycie pierwotne
Warunki nabycia prawa własności drogą zasiedzenia:
- posiadanie samoistne ( posiadanie – władztwo nad rzeczą z zamiarem władania,
posiadanie samoistne – posiadacz posiada rzecz jak właściciel) zastawnik
dzierżawca itp. Nie mogą zasiedzieć rzeczy.

- dobra wiara posiadacza – posiadacz ma mylne, ale usprawiedliwione
przekonanie, że posiada tytuł prawny do rzeczy.
- upływ czasu –
3 lata rzeczy ruchome
20 lat nieruchomości (dobrą wiarę posiadacza ocenia się tylko w momencie
objęcia nieruchomości)

Wyjątek: można nabyć prawo własności przez zasiedzenie nieruchomości w złej
wierze po upływie 30 lat.
Po upływie wymaganego czasu z mocy samego prawa następuje przeniesienie
prawa własności na posiadacza samoistnego drodze zasiedzenia. Nie jest
wymagany wpis do KW.

POJĘCIE I RODZAJE POSIADANIA

Posiadanie polega na sprawowaniu rzeczywistego władztwa nad rzeczą jest

to stan faktyczny. Jest to władanie rzeczą dla siebie samego, we własnym
interesie. Dwa elementy posiadania:

-faktyczne władztwo nad rzeczą (corpus)
- wola władania nad rzeczą (aniumus)

Rodzaje posiadania:
- samoistne – posiadacz rzeczy włada nią jak właściciel nie traci on

posiadania przez to, że daje rzecz innej osobie w posiadanie zależne

- posiadanie zależne – posiadacz sprawuje faktyczne władztwo nad rzeczą

jako najemca, dzierżawca, użytkownik, zastawnik lub mający inne prawo
podmiotowe, z którym łączy się władztwo nad cudzą rzeczą

- służebności – posiadaczem jest ten, kto faktycznie korzysta z cudzej

nieruchomości. Władztwo nad cudzą rzeczą jest minimalne.

OCHRONA WŁASNOŚCI I POSIADANIA
Ochrona petytoryjna- ochrona oparta na prawie własności
Ochrona posesoryjna- ochrona prawa posiadania
Ochrona petytoryjna – środki ochronne
1/ roszczenie windykacyjne – to roszczenie o wydanie rzeczy (skarga
wydobywcza) właściciela rzeczy, którego pozbawiono posiadania rzeczy
przeciwko aktualnemu posiadaczowi rzeczy. Jest to roszczenie o zwrot rzeczy z
wniosku właściciela.
Warunki:
-Udowodnienie

prawa

własności

(wzruszenie

wszystkich

domniemań

pozwanego, czyli aktualnego posiadacza rzeczy)
Obrona drugiej strony przy użyciu zarzutów hamujących lub niweczących (np.
przedawnienie – tylko rzeczy ruchome)
2/ roszczenie negatoryjne – roszczenie właściciela rzeczy do osoby która narusza
jego prawo własności w inny sposób niż pozbawienie władztwa np. zaśmiecanie
posesji.
Warunki:
- udowodnienie prawa własności (domniemania związane z posiadaniem
przemawiają za właścicielem)
- udowodnienie naruszenia prawa własności ( poważnego lub uporczywego)

Obrona drugiej strony przy użyciu zarzutów hamujących lub niweczących (np.
przedawnienie – tylko rzeczy ruchome)
Wiąże się z nim roszczenie odszkodowawcze.
Ochrona posesoryjna – przysługuje posiadaczowi:
1/ roszczenie o przywrócenie utraconego posiadania – należy udowodnić, że było
się posiadaczem, nie ma znaczenia tytuł prawny do rzeczy.
2/ roszczenie o zaprzestanie innych naruszeń posiadania. – udowodnienie, że jest
się posiadaczem
Termin zawity dochodzenia tych roszczeń – 1 rok
Art. 344. § 1. Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również
przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi
roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie
to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem
prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do
rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan
posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem.

§ 2. Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochłodzone w ciągu roku od chwili

naruszenia.

Roszczenia, z art. 231 kc

Art. 231. § 1. Samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na
powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości
przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby właściciel
przeniósł na niego własność zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem.

§ 2. Właściciel gruntu, na którym wzniesiono budynek lub inne urządzenie o

wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać, aby ten,
kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za
odpowiednim wynagrodzeniem.
Roszczenia posiadacza lub właściciela w przypadku wzniesienia nieruchomości
na obcym gruncie.
1/ roszczenie samoistnego posiadacza
warunki:
- samoistne posiadanie
- dobra wiara
- budowla lub budynek na cudzej nieruchomości
- wartość budynku, budowli musi znacznie przekraczać wartość działki.
Po spełnieniu tych warunków posiadacz może domagać się przewłaszczenia
gruntu za wynagrodzeniem.
Natomiast roszczenie właściciela gruntu przeciwko samoistnemu posiadaczowi
to – prawo domagania się wykupienia zajętego gruntu lub usunięcia się
posiadacza.

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE
Użytkowanie wieczyste jest to prawo rzeczowe o charakterze bezwzględnym
ustanowione na gruncie państwowym lub komunalnym na rzecz podmiotu
prawa cywilnego na określony czas w celu inwestycyjnym.
Sposoby ustanowienia wieczystego użytkowania
1/ droga umowy – organ gminy lub starosta lub organ państwa zawiera umowę z
nabywcą (użytkownikiem wieczystym). Umowa ma formę aktu notarialnego pod

rygorem nieważności oraz wymagany jest wpis do KW o charakterze
konstytutywnym. Użytkowanie wieczyste jest zbliżone do prawa własności. Jest
to prawo do korzystania z nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem i umową.

Różnice co do prawa własności:
1/ prawo własności pozostaje po stronie państwa lub gminy.
2/ umowa daje prawo terminowe od 40 do 99 lat.
3/ umowę można przedłużyć przed upływem ostatnich 5 lat. Przedłużenie to
przysługuje użytkownikowi chyba, że wystąpi inny ważny interes społeczny.
Przedłużenie może nastąpić tylko na okres od 40 do 99 lat.
4/ prawo użytkowania wieczystego jest odpłatne. Obowiązuje opłata roczna.
Pierwsza opłata za 1 rok to 25 % wartości nieruchomości a kolejne lata to 1-3 %.
Wyjątkowo użytkowanie wieczyste może być nieodpłatne.
5/ użytkownik ma obowiązek inwestycyjny ( zgodny z umową) z uwzględnieniem
terminu wypełnienia tego obowiązku.
6/Użytkownik wieczysty ma prawo własności do wzniesionych budowli. Prawo to
jest związane z prawem wieczystego użytkowania.

Wygaśnięcie użytkowania wieczystego:

1/ po upływie terminu, jeżeli nie zostanie przedłużony
2/ po zrzeczeniu się użytkownika
3/ gdy dojdzie do tzw. CONFUSIO – czyli połączenia się w jednym ręku 2 praw
(prawa własności i użytkowania wieczystego).
4/ jednostronne rozwiązanie umowy przez organ administracji ( w przypadku
rażącego naruszenia obowiązku inwestycyjnego)

Wieczyste użytkowanie jest prawem zbywalnym i dziedzicznym. Użytkownik
wieczysty ma prawo domagać się by jego prawo przekształciło się we własność (
odpłatnie.)

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA OGRANICZONYCH PRAW RZECZOWYCH

Ograniczone prawa rzeczowe to prawa przysługujące osobie fizycznej lub

prawnej pod względem rzeczy będących własnością innej osoby. Charakter i
zakres ograniczenia praw zależy od rodzaju ograniczonego prawa rzeczowego,
jakie obciąża dany przedmiot, a także ewentualnie, od treści zawartej przez
strony umowy.
Obowiązuje zasada numerus clausus – zamknięty katalog tych praw

RODZAJE:
użytkowanie, zastaw, służebność, własnościowe spółdzielcze prawo do

lokalu mieszkalnego, hipoteka.

Są to prawa bezwzględne, na rzeczy cudzej, na ogół są zbywalne i

dziedziczne (za wyjątkiem użytkowania i służebności osobistej).

Powstają droga umowy – właściciel rzeczy obciąża rzecz i wskazuje

uprawnionego do praw do tej rzeczy (nabywcę praw).

Jeżeli przedmiotem umowy jest nieruchomość oświadczenie właściciela

powinno mieć formę aktu notarialnego.

Problem pierwszeństwa tych praw – gdy na jednej rzeczy ciąży więcej niż

jedno ograniczone prawo rzeczowe. Zasada pierwszy w czasie, pierwszy w

prawie. Ma ona istotny wyjątek – prawo wpisane do księgi wieczystej ma
pierwszeństwo nad prawem nie wpisanym.

UŻYTKOWANIE I SŁUŻEBNOŚCI

Użytkowaniem może być obciążona rzecz ruchoma i nieruchoma lub

prawo (wyjątkowo), można je ustanowić na rzecz osoby fizycznej lub prawnej,
może być darmowe lub odpłatne. Jest prawem niezbywalnym i nie dziedzicznym.
Wygasa, gdy użytkownik przez okres 10 lat nie wykonuje swojego prawa.

Bez zgody właściciela użytkownik:

nie ma prawa ingerować w substancję rzeczy
musi wykonywać swoje prawo zgodnie z zasadami gospodarki i zgodnie z
dotychczasowym przeznaczeniem rzeczy

Służebność – ustanawiana jest na nieruchomościach, polega na:

- osoba uprawniona może korzystać z cudzej nieruchomości w określony sposób,

np. prawo przejazdu, pobieranie wody, itp.

- osoba uprawniona może żądać by właściciel nieruchomości nie wykonywał

swojego prawa w określony sposób, np. nie wznosił zabudowań, nie sadził
drzew

Powstaje na drodze umowy lub orzeczenia sądu. Podlega wpisowi do księgi
wieczystej.
RODZJAE SŁUŻEBNOŚCI:
gruntowa polega na sprzęgnięciu interesom gospodarza dwóch nieruchomości.
Służebność obciąża jeden grunt, a prawo do korzystania z niej ma każdorazowy
właściciel drugiej (art. 285/295) ustanowienie, zmiana, likwidacja wymagają
formy aktu notarialnego.
Służebność bierna - prawo domagania się od każdoczesnego właściciela innej
nieruchomości nie podejmowania określonych działań na swojej nieruchomości
NON FACERE
Służebność czynna - prawo domagania się od każdoczesnego właściciela innej
nieruchomości, aby ten znosił działania władnącego do jego nieruchomości
(przechodzenie, pobieranie pożytków – woda, drzewo z lasu, wypasanie bydła)
PATI

Sztandarowym przykładem jest służebność drogi
koniecznej

Służebności gruntowe powstają drogą umowy (za wyj. Drogi koniecznej),
najczęściej za wynagrodzeniem. Może powstać droga zasiedzenia – kiedy pewne
zachowania właściciela nieruchomości władnącej do obciążonej wykonywane są
przez lata. KC w art. 292 pozwala stwierdzić, że służebność powstała drogą
zasiedzenia. Prawa te wygasają przez ich nie wykonywanie ponad 10 lat.
Jest zbywalna – wraz ze zbyciem nieruchomości przechodzi na nowego
właściciela.

- osobista nie różni się od służebności gruntowej jednak jest ustanowiona nie na

korzyści każdorazowego właściciela gruntu, lecz na rzecz oznaczonej osoby. Jest
niezbywalne i gaśnie ze śmiercią oznaczonej osoby. Można się umówić, że
przejdzie na małżonka, dzieci, rodzinę (art. 296-305).

ZASTAW I HIPOTEKA
S ą to prawa akcesoryjne – powiązane z innym stosunkiem prawnym, służą

zabezpieczeniu wierzytelności.
Zastaw i hipoteka stwarzają dodatkowe zabezpieczenie wierzytelności –
zaspokojenie jej z przedmiotu obciążonego, bez względu na to czyją własnością
staje się ten przedmiot.
Można zaspokoić się z rzeczy obciążonej z prawem pierwszeństwa przez
wierzycielami osobistymi – za wyjątkiem wierzycieli uprzywilejowanych.
Zaspokojenie następuje zawsze na drodze sądowej.
ZASTAW
Prawo rzeczowe bezwzględne, na rzeczach ruchomych oraz na prawach
zbywalnych. Może ustanowić go każdy właściciel rzeczy ruchomej – dłużnik,
osoba trzecia. Ustanawiający zastaw – zastawca •umowa – wierzyciel –
zastawnik.
Celem zastawu jest zabezpieczenie wierzytelności istniejącej przyszłej,
warunkowej (nie ma pewności, że powstanie)

Zastaw umowny – powstaje w drodze zawarcia umowy wraz z jednoczesnym
wydaniem rzeczy (umowa realna – aby ustanowić zastaw, trzeba wydać rzecz),
nie wymaga formy szczególnej.
Zastawnik ma sprawować pieczę nad przedmiotem zastawu, nie wolno mu z
rzeczy korzystać, chyba, że umowa stanowi inaczej, pożytki z rzeczy musi
zaliczyć w poczet spłaty długu.
Do umowy można wpisać możliwość zaspokojenia się z rzeczy poza drogą
sądową, szczególnie przez przejęcie rzeczy na własność przez zastawnika.

Zastaw rejestrowy – przy udzielaniu kredytów bankowych, pozostawienie
zastawionych rzeczy w rękach dłużnika, umowa pod rygorem nieważności
zawarta musi być na piśmie i wpisana do bankowego rejestru zastawów (pełni tę
samą funkcję co wydanie rzeczy) prowadzonego przez Sąd Rejestrowy – dla
podmiotów prowadzących działalność gospodarczą. Wpis w ciągu 30 dni od
zawarcia umowy.

Zastaw ustawowy – powstaje z mocy prawa, zatrzymanie rzeczy i zaspokojenie
drogą egzekucji sądowej, np. gość hotelowy

HIPOTEKA – obciążenia hipoteką dokonuje się w umowie w formie aktu i wpisu
do księgi wieczystej. Obciąża nieruchomość bez względu na zmiany właściciela.
Można je ustanowić na: prawie użytkowania wieczystego – obejmuje budynki i
urządzenia na użytkowanym terenie, udziale we współwłasności, spółdzielczym
własnościowym prawie do lokalu oraz wierzytelności hipotecznej.
Ustanowienie hipoteki:
hipoteka umowna – przez umowę właściciela nieruchomości i wierzyciela
hipotecznego – akt notarialny. Konstytutywny charakter ma wpis do księgi
wieczystej.
Hipoteka przymusowa – dec. administracyjna lub orzeczenie sądowe, bankowy
tytuł wykonawczy na podstawie którego wydawane jest orzeczenie sądu.
Podział ze względu na treść:
- hipoteka zwykła – w pełni zabezpiecza, musi być określona kwota
- hipoteka łączna – ciąży łącznie na kilku nieruchomościach,
- hipoteka kaucyjna -wysokość wierzytelności nie jest znana lub jest zmienna w
czasie, ograniczona jest górna granica zabezpieczenia hipotecznego

Przepisy o hipotece reguluje ustawa z 6.VI.1982 r. o księgach wieczystych i
hipotece. Hipoteka zabezpiecza jedynie wierzytelności pieniężne, do jej
powstania konieczny jest wpis w księdze wieczystej.

WŁASNOŚCIOWE SPÓŁDZIELCZE PRAWO DO LOKALU MIESZKALNEGO

Własnościowe prawo do lokalu jest prawem zbywalnym, przechodzi na

spadkobierców i podlega egzekucji. Jest ono ograniczonym prawem rzeczowym.
Skuteczność zbycia własnościowego prawa do lokalu zależy od przyjęcia
nabywcy w poczet członków spółdzielni. Zbycie własnościowego prawa do lokalu
obejmuje także wkład budowlany.

Prawo używania i korzystania z mieszkania spółdzielczego, aby uzyskać to

prawo należy: być pełnoletnim członkiem spółdzielni, wpłata wkładu
budowlanego - odpowiada wartości i kosztom wybudowania mieszkania,
podpisać umowę, która powoduje nabycie tego prawa. Wymaga formy pisemnej.
Umowa zbycia własnościowego prawa do lokalu powinna być zawarta w formie
aktu notarialnego.

Jest to korzystanie z cudzej rzeczy, zgodnie z umową i przeznaczeniem, nie

można ingerować w substancję rzeczy bez zgody spółdzielni.

ZOBOWIĄZANIA

POJĘCIE ZOBOWIAZANIA
Zobowiązanie jest jednym ze stosunków cywilno-prawnych, polega na tym, ze
jeden podmiot uprawniony – wierzyciel – ma prawo domagać się od innego
podmiotu – dłużnika – określonego zachowania nazywanego świadczeniem.
Świadczenie to może polegać na działaniu lub zaniechaniu.
3 elementy zobowiązania:
1/ wierzytelność – uprawnienie, prawo podmiotowe przysługujące wierzycielowi
2/ dług – powinność, która obciąża dłużnika
3/ odpowiedzialność – ciąży na dłużniku obok długu; polega na tym, że wierzyciel
ma możliwość zmuszenia tego dłużnika do świadczenia – w postaci realizacji
długu lub w formie odpowiedzialności odszkodowawczej.

Zobowiązanie naturalne (niezupełne) – nie ma odpowiedzialności, wierzytelność
i dług są, np. przedawnienie roszczenia, zobowiązania z gier lub zakładów nie
zatwierdzonych przez państwo

Zobowiązanie złożone – jedna ze stron jest równocześnie dłużnikiem i
wierzycielem i druga też.

ŹRÓDŁA ZOBOWIĄZAŃ

Są nimi następujące zdarzenia prawne:
- czynności prawne – najczęstsze i najważniejsze źródło stosunków

zobowiązaniowych, np. umowy

- czyny niedozwolone – powstaje szkoda i naruszenie czyjegoś prawa, a więc

powstanie stosunku zobowiązaniowego między sprawcą a poszkodowanym.
Obowiązek naprawienia szkody

- akty administracyjne -bardzo rzadko konsekwencją niektórych aktów jest

powstanie stosunku zobowiązaniowego, np. minister – przedsiębiorstwo.

- inne - szczególne rodzaje zdarzeń prawnych: prowadzenie cudzych spraw

bez zlecenia, bezpodstawne wzbogacenie

Źródłami zobowiązań nazywamy te zdarzenia prawne, których skutkiem
prawnym jest powstanie stosunku zobowiązaniowego między określonymi
podmiotami.
Źródłem zobowiązań są :
a). umowy,
b). jednostronne czynności prawne,
c). czyny niedozwolone,
d). akty ( decyzje) administracyjne,
e). bezpodstawne wzbogacenie,
f). inne zdarzenia, z którymi ustawa łączy powstanie zobowiązania.

Ad a) Umowy są najczęstszym źródłem zobowiązań. Umowa to czynność prawna
dwustronna, biorą w niej udział 2 strony, po każdej ze stron może być niekiedy
więcej niż 1 podmiot. Umowa obejmuje zgodny zamiar stron.
Ad. b) Z jednostronnych czynności prawnych powstają zobowiązania tylko w
wypadkach wyraźnie przez ustawę przewidzianych , np. sporządzenie
testamentu, przyrzeczenie publiczne, objęcie w posiadanie rzeczy niczyjej, przyjęcie
spadku, złożenie oferty.

Ad. c) Czyny niedozwolone stanowią doniosłe źródło zobowiązań (obok umów).
Spełniają ważne społecznie zadanie – jak naprawienie szkody poniesionej z
różnych przyczyn przez podmioty prawa.
Ad. d) Akty administracyjne – jednostronne, indywidualne decyzje organów
administracji

państwowej,

specjalne

źródło

zobowiązań.

Stosunek

zobowiązaniowy powstaje tylko wówczas, gdy ten akt wyraźnie to określa.
Ad. e) skutkiem prawnym bezpodstawnego wzbogacenia jest powstanie stosunku
zobowiązaniowego między zubożonym a wzbogaconym.
Ad. f) wśród innych zdarzeń powodujących powstanie zobowiązań są:
nienależne świadczenia i prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia. Nienależne
świadczenie- to niesłuszne wzbogacenie, powodujące obowiązek zwrotu
świadczenia przez osobę , która uzyskała korzyść . Prowadzenie cudzych spraw
bez zlecenia powoduje powstanie stosunku zobowiązaniowego między danymi
osobami .
Ponadto zobowiązania mogą powstać w związku z prawami rzeczowymi,
spadkowymi, rodzinnymi.

RODZAJE ZOBOWIĄZAŃ
Rodzaje zobowiązań:
zobowiązanie rezultatu – dłużnik zobowiązuje się osiągnąć określony wynik, cel
(wybudować dom, zapłacić, przenieść własność samochodu)
zobowiązanie starannego działania – dłużnik zobowiązuje się dążyć w kierunku
celu lecz nie zobowiązuje się go osiągnąć (lekarz – leczyć a nie wyleczyć, adwokat
– bronić, ale nie ręczy za skutek)
II podział:
zobowiązania jednorazowe – kiedy dłużnik ma jeden raz zachować się w
określony sposób (zapłata, budowa domu)
zobowiązania okresowe – kiedy świadczenie dłużnika polega na określonym
zachowaniu co pewien czas (alimenty, czynsz)
zobowiązania ciągłe (trwałe) – dłużnik zobowiązuje się przez określony okres
czasu do wykonania jakiejś czynności (np. wynajem, przechowanie); te
zobowiązania jeśli nie mają określonego czasu trwania – można je wypowiedzieć
i wtedy się kończą
III podział:
pieniężne – gdy dłużnik zobowiązany jest do zapłaty
niepieniężne

ZOBOWIĄZANIA PIENIĘŻNE

Dotyczy ich zasada nominalizmu art. 358 § 1 dopuszczalne jest

wprowadzenie klauzul waloryzacyjnych, art. 358 § 2 zasada walutowości,
art. 358 § 1 – na terenie RP w zł., dłużnik który spóźnia się ze świadczeniem z
własnej winy zobowiązany jest do zapłaty odsetek, zasada długu oddawczego.

Zobowiązania pieniężne – jego przedmiotem są znaki pieniężne

dopuszczone do obrotu w danym kraju przedstawiające określoną wartość.

Zasada walutowości - Zobowiązania pieniężne zaciągane na obszarze

Polski powinny być wyrażone w pieniądzu polskim. Na odstąpienie od tej zasady
pozwalają przepisy prawa dewizowego.

Zasada nominalizmu – wyraża się w tym, że jeżeli przedmiotem

zobowiązania jest suma pieniężna, spełnienie świadczenia następuje przez
zapłatę sumy nominalnej bez względu na to czy w okresie między powstaniem

zobowiązania a datą w której ma ono być wykonane nie zaszły zmiany wartości
pieniądza.

Ustawodawca

dopuszcza

jednak

zastosowanie

klauzuli

waloryzacyjnych umownych i sądowych.

Wyróżniamy klauzule walutowe – mierzy się wartość pieniądza, w którym

ma być wykonana zapłata w relacji do innej waluty; nie zabezpiecza ona przed
jednoczesnym spadkiem wartości obu walut, dlatego należy wybrać waluty ze
sobą nie powiązane.

Klauzule indeksowe – zabezpieczają przed zmianą poszczególnych

składników ceny lub też w odniesieniu do towarów masowych, których wartość
można obiektywnie ustalić na giełdach, zabezpieczają w ogóle przed zmianami
cen na światowych rynkach.

Waloryzacja sądowa – w razie istotnej zmiany siły nabywczej pieniądza

po powstaniu zobowiązania, sąd może zmienić wysokość lub sposób świadczenia
pieniężnego, chociażby były ustalone w umowie lub w orzeczeniu. Sąd może
dokonać wspomnianej zmiany kierując się interesem obu stron i zasadami
współżycia społecznego. O waloryzację sądową nie może wystąpić osoba, która
prowadzi przedsiębiorstwo(profesjonalista).

Reguła dot. odszkodowania za opóźnienie, odsetki. Prawo określa kiedy

dłużnik powinien świadczyć. Jeśli nie świadczy w terminie – jest to opóźnienie .
jeżeli nie można dłużnikowi przypisać winy – konsekwencji nie ma – nie dot. to
zobowiązań pieniężnych – tu każde opóźnienie obciążone jest odsetkami za
opóźnienie, każde, nawet nie zawinione.

Zwłoka to opóźnienie zawinione.
Obowiązek zapłaty odsetek może wynikać z :

ustawy –np. KC
z mocy czynności prawnych – umowy

Zakaz anatocyzmu – zakaz naliczania odsetek od odsetek.

Miejsce wykonania zobowiązania – najczęściej określony przez strony.
Jeśli strony nie określają – wg KC długi maja charakter odbiorczy – wierzyciel
musi odebrać sobie świadczenie od dłużnika.
Nie dot. to zobowiązań pieniężnych – mają charakter oddawczy – dłużnik
zwraca świadczenie w miejscu zamieszkania lub siedziby wierzyciela lub
wpłaca na jego rachunek bankowy.

ZOBOWIĄZANIA SOLIDARNE
Gdy po stronie stosunku występuje więcej niż jedna osoba.
Zobowiązania solidarne wynikają z ustawy lub umowy – musi to być wyrażone
expresis werbis.
Solidarność czynna i bierna:
Solidarność bierna dot. dłużników:
wierzyciel może domagać się części albo całości świadczenia od któregokolwiek z
dłużników
zapłata całego świadczenia przez dłużnika zwalnia ze zobowiązania wobec
wierzyciela pozostałych dłużników
dłużnik, który zapłacił więcej niż na niego przypada ma roszczenia regresowe w
stosunku do pozostałych dłużników
Ustawowe zobowiązania solidarne: małżonkowie w zakresie zwykłego zarządu,
czyny niedozwolone, odpowiedzialność poręczycieli, zobowiązanie zaciągnięte
razem w stosunku do rzeczy niepodzielnej.

Solidarność czynna wierzycieli: - dłużnik może świadczyć do rąk
któregokolwiek z wierzycieli, co zwalnia go z długu. Pozostali wierzyciele maja
roszczenia regresowe do tego wierzyciela, który otrzymał całość świadczenia,
wyjątkiem jest wytoczenie dłużnikowi powództwa oświadczenie do rąk własnych
– dłużnik nie może pominąć takiego wierzyciela.

WYKONANIE ZOBOWIĄZAŃ

Dłużnik powinien wykonać zobowiązanie:

zgodnie z jego treścią,
w sposób odpowiadający celowi społeczno – gospodarczemu, zasadom
współżycia społecznego i ustalonym zwyczajom art. 354 / 1 k.c.,
starannie art. 355, (należyta staranność jeśli dłużnik jest zwykły, szczególna,
uwzględniająca zawodowy charakter jeśli dłużnik jest profesjonalistą)
jakościowo średnio art. 357 ,
dłużnik powinien spłacić się w całości (nie musi) – wierzyciel nie może odmówić
przyjęcia części.
Miejsce wykonania zobowiązania:
-decydują o tym strony
jeśli nie uregulują:
miejsce zamieszkania lub siedziba dłużnika (charakter odbiorczy)
zobowiązania pieniężne – miejsce zamieszkania lub siedziba wierzyciela lub
wskazany przez niego rachunek bankowy.
Czas wykonania zobowiązania:
w terminie określonym treścią zobowiązania ( w umowie) zobowiązania
terminowe
bezterminowe – kiedy strony nie uzgodniły terminu wierzyciel wzywa dłużnika
do świadczenia – dłużnik świadczy po wezwaniu niezwłocznie.

Zwrot pożyczki – wyjątkowo przepisy określają termin
„niezwłocznie” – 6 tygodni od momentu wezwania
Pożyczka – pieniężna lub rzeczy oznaczonych co do
gatunku

Zarachowanie zapłaty na poczet jednego z kilku długów:
decyduje ten kto świadczy – dłużnik może oznaczyć, który dług spłaca; gdyby
świadczenie dłużnika nie pokrywało w całości długu, wierzyciel może je zaliczyć
na pokrycie odsetek
jeżeli dłużnik nie oświadczy na poczet którego długu zarachować świadczenie –
decyduje wierzyciel, ale dłużnik może wyrazić sprzeciw
kiedy ani jeden, ani drugi nie oświadczą na poczet którego długu należy
zarachować świadczenie – zarachowanie następuje z mocy prawa na poczet
długu najwcześniej wymagalnego

WPŁYW ZMIANY OKOLICZNOŚCI NA WYKONANIE ZOBOWIĄZANIA
(KLAUZULA REBUS SIC STANTIBUS)

Między momentem powstania zobowiązania a jego wykonaniem mogą się

zmienić warunki, pewne okoliczności. Zasada, że „umów trzeba dotrzymywać”
czy zasada, że „należy brać rzeczy tak jak stoją” (dotyczy to zobowiązań
pieniężnych). Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie
świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami lub groziłoby jednej
ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidziały przy zawarciu umowy,

należy dostosować umowę do warunków aktualnie panujących na drodze
sądowej. Można domagać się, aby sąd, po rozważeniu interesów stron, zgodnie z
zasadami współżycia społecznego, zrównoważył wysokość świadczeń lub zmienił
sposób wykonania świadczenia, lub orzekł rozwiązania umowy i nakazać
rozliczenia się przez strony. Rozwiązanie umowy spowoduje więc wygaśnięcie
świadczenia.

ZGAŚNIĘCIE ZOBOWIĄZANIA

Najczęstszym powodem zagaśnięcia zobowiązania jest wykonanie czyli

spełnienie przez dłużnika wszystkich świadczeń. Inne: świadczenie w miejsce
wykonania – dłużnik proponuje wykonanie innego świadczenia w miejsce tego,
do którego był zobowiązany a wierzyciel zgadza się.
Istnieją wypadki wygaśnięcia zobowiązań bez zaspokojenia wierzyciela np.
dobrowolne zwolnienie z długu, niemożliwość świadczenia, rozwiązanie
stosunku prawnego.
Ponadto zobowiązania mogą wygasnąć w wyniku połączenia wierzytelności
długu w jednej osobie, śmierci jednej ze stron, osiągnięcia celu zobowiązania.

POTRĄCENIE

Zachodzi, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie wierzycielami i

dłużnikami. Jedna z nich zamiast spełnić swoje świadczenie odlicza je od
świadczenia, które jej się należy.

Do skuteczności potrącenia (kompensacji) muszą zaistnieć:
- dwie wzajemne wierzytelności
- wierzytelności muszą zachodzić między tymi samymi osobami;
- świadczenia muszą być tego samego rodzaju
- obie wierzytelności muszą być wymagalne i zaskarżalne.

Potrącenia dokonuje się przez oświadczenie złożone drugiej stronie, ma ono moc
wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe.

PRZESŁANKI I ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI ODSZKODOWAWCZEJ
Odpowiedzialność odszkodowawcza polega na tym, że norma prawna
przerzuca ciężar naprawienia szkody z poszkodowanego na inny podmiot.

3 warunki odpowiedzialności odszkodowawczej:
• musi zaistnieć zdarzenie za które podmiot odpowiada na określonych zasadach

podmioty prawa cywilnego ponoszą odpowiedzialność za:

nie wykonanie lub nienależyte wykonanie umowy – odpowiedzialność
kontraktowa EX CONTRACTU
czyn niedozwolony (łac. Delikt) – odpowiedzialność deliktowa EX DELICTO
zbieg odpowiedzialności i kontraktowej i deliktowej

3 Zasady odpowiedzialności odszkodowawczej:

zasada winy
odpowiedzialność na zasadzie ryzyka – można przypisać nawet gdy
podmiot jest niewinny, odpowiada za skutek, przypadek

Okoliczności EGZONERACYJNE – EX ONERIS – zwolnienie z ciężaru

siła wyższa –zdarzenie zewnętrzne, którego nie można było przewidzieć, a więc
mu zapobiec
wyłączna wina poszkodowanego
wyłączna wina osoby trzeciej za którą nie ponosi odpowiedzialności podmiot,

któremu chcemy przypisać odpowiedzialność

odpowiedzialność na zasadach słuszności

• szkoda – to uszczerbek w dobrach prawnie chronionych

dobra – to osoba lub mienie. Najczęściej uszczerbek ma charakter

majątkowy, zarówno na mieniu jak i na osobie

szkoda niemajątkowa – szkoda na osobie - cierpienie, krzywda

Szkoda majątkowa – 2 składniki:
strata –szkoda rzeczywista, realny uszczerbek na majątku
utracone korzyści – dot. tego co nie wzrosło; o wartość o która majątek podmiotu
by się zwiększył, gdyby nie zdarzenie, które wywołało szkodę
Rozmiar szkody – wysokość
Metoda różnicowa (dyferencjacyjna)
wartość hipotetyczna • wartość majątku osoby poszkodowanej gdyby nie
zdarzenie, które wywołało szkodę
wartość majątku po zdarzeniu

Różnica tych dwóch • daje wartość szkody

• związek przyczynowy między zdarzeniem a szkodą
musi być adekwatny, ograniczony do normalnych następstw.
2 operacje myślowe:
test warunku koniecznego – bada się czy po to aby zaszła szkoda musiało zajść to
zdarzenie za które podmiot odpowiada na określonych zasadach
jeśli negatywne – nie ma związku przyczynowego
jeśli pozytywne – druga operacja myślowa
selekcja następstw – czy normalnym następstwem darzenia za które podmiot
odpowiada na określonych zasadach jest szkoda.

ZAKRES OBOWIĄZKU NAPRAWIENIA SZKODY
Obowiązek odszkodowawczy obejmuje całą szkodę lecz od tej zasady istnieją
wyjątki – niekiedy odszkodowanie jest mniejsze niż szkoda – na podstawie
przepisu prawnego lub umowy miedzy stronami.
Np. należy uwzględnić stopień przyczynienia się poszkodowanego do
wyrządzenia szkody. Jeśli szkoda powoduje korzyści – kompensacja szkody z
korzyścią.

ZOBOWIĄZANIA Z UMÓW; KONTRAKTY JEDNO- I DWUSTRONNIE
ZOBOWIĄZUJĄCE I WZAJEMNE
NIE BYŁO!!!

ZAWARCIE UMOWY PRZY POMOCY WZORCA
Jest to tzw. Umowa ADHEZYJNA – przez przystąpienie do pewnego wzorca umów.
Wzorcami umów są (regulamin, warunki zawarcia umowy, instrukcja, taryfa.
Związanie wzorcem
Podstawowym elementem związania wzorcem jest jego doręczenie przy
zawieraniu umowy. Wzorzec nie jest częścią umowy.
Wyjątki:
Wzorzec będzie wiązał mimo, że nie został doręczony jeśli o treści wzorca można
się z łatwością zapoznać (muszą zostać stworzone ku temu odpowiednie
warunki). Są to:
posługiwanie się wzorcem musi być w danym przypadku zwyczajowo przyjęte
np. umowy ubezpieczenia, bankowe, świadczenie usług publicznych: gaz , woda,

prąd, łączność transport publiczny itp.
Dot. Wyłącznie stosunku przedsiębiorca – konsument, umowa ma charakter
powszechnie zawierany, umowa bagatelna
Rozbieżność między treścią wzorca a treścią umowy – priorytet ma umowa.
Wzorzec powinien zostać ujęty w sposób jednoznaczny i zrozumiały. Jeśli jest
niezrozumiały – nie obowiązuje. Jeśli jest niejednoznaczny – obowiązuje wersja
korzystniejsza dla strony, która nie tworzyła wzorca.

NIEDOZWOLONE POSTANOWIENIA UMOWNE
NIE BYŁO !!!!!

UMOWA PRZEDWSTĘPNA
Umowa ta ma miejsce kiedy jedna lub obie strony zobowiązują się do zawarcia w
przyszłości oznaczonej umowy.
Musi ona określać co najmniej istotne postanowienia kontraktu przyrzekanego
(umowy ostatecznej).
Jest to umowa zobowiązująca, rodzi konsekwencje obligacyjne: słabszy i
silniejszy skutek zawarcia tej umowy:

słabszy – prawo do domagania się odszkodowania jeśli druga strona uchyla

się od zawarcia umowy ostatecznej – odszkodowanie tylko w
wysokości poniesionych strat.

Silniejszy – jeśli umowa przedwstępna została zawarta w formie

wymaganym dla umowy przyrzekanej – można wyegzekwować
zawarcie umowy przyrzekanej na drodze sadowej poprzez art. 62 KC –
orzeczenie sadu zastąpi oświadczenie woli strony

Termin dochodzenia roszczeń:
umowa przedwstępna może określać termin zawarcia umowy
jeśli nie – może go oznaczyć w ciągu roku każda ze stron. Jeśli nie oznaczą,
umowa przestaje wiązać. Jeśli strony oznaczą różne terminy, ważne jest który
został oznaczony jako pierwszy.
Jeśli termin jest – roszczenie ulega przedawnieniu po upływie roku

ZADATEK I KARA UMOWNA
Zadatek – to dodatkowe zastrzeżenie umowne, które ma charakter realny,
najczęściej powstaje przez wręczenie pewnej sumy pieniężnej, przez jedną ze
stron drugiej przy zawieraniu umowy.
Gdyby doszło do nie wykonania umowy z winy jednej ze stron, druga strona
może od umowy odstąpić
jeśli odstępujący otrzymał zadatek, może go zatrzymać, jako surogat
odszkodowania
jeśli odstępujący wręczył zadatek –ma prawo domagać się zapłaty sumy
podwójnej wysokości zadatku.
Przy instytucji zadatku nie trzeba udowadniać poniesionej szkody i ustalać
wysokości odszkodowania.
Zadatek powinien być niższy od wysokości świadczenia.

Kara umowna – jest klauzulą umowną zobowiązującą stronę lub strony umowy,
że w przypadku nie wykonania zobowiązania niepieniężnego podmiot ten
zapłaci określona kwotę.
Kara umowna nigdy nie może być stosowana dla umów pieniężnych.

Kara umowna pełni również rolę surogatu odszkodowania. Jeśli strony nie
umówiły się inaczej nie można żądać odszkodowania ponad karę umowną.
Wysokość szkody nie ma wpływu na należność kary umownej, jedynie można
zmniejszać jej wysokość jeśli jest rażąco wysoka (na drodze sadowej)

ZMIANA

WIERZYCIELA

LUB

DŁUZNIKA

(CESJA

WIERZYTELNOŚCI,

PRZEJECIE DŁUGU)
NIE BYŁO !!!!!

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONTRAKTOWA
Odpowiedzialność dłużnika z tytułu nie wykonywania lub nienależytego
wykonania zobowiązania.
Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej
zdarzenie za które dłużnik odpowiada – za nie wykonanie lub nienależyte
wykonanie zobowiązania. Odpowiada na zasadzie winy – domniemanie winy
dłużnika – dłużnik w obronie może wzruszyć domniemanie winy
szkoda

jak przy odpowiedzialności

związek przyczynowy

odszkodowawczej

nie można w umowie zwolnić dłużnika z odpowiedzialności z winy umyślnej.
Każde inne uregulowania umowne są dopuszczalne (złagodzenie, zaostrzenie).
Dłużnik odpowiada także za inne osoby, którymi się posłużył.

BEZPODSTAWNE WZBOGACENIE
Ma miejsce gdy jeden podmiot uzyskuje korzyść majątkową bez podstawy
prawnej kosztem drugiego podmiotu.
nienależne świadczenie – na podstawie aktywności (np. pomyłki) bezpodstawnie
zubożonego
działania (czyny niedozwolone) bezpodstawnie wzbogaconego
sytuacja przypadkowa (brak działań zubożonego i wzbogaconego)

Skutek prawny bezpodstawnego wzbogacenia – tworzy zobowiązanie, gdzie
Wierzyciel – to bezpodstawnie zubożony
Dłużnik – to bezpodstawnie wzbogacony
Obowiązkiem dłużnika jest zwrot uzyskanych korzyści.
Reguła:
Bezpodstawne wzbogacenie obejmuje zwrot aktualnego wzbogacenia z
momentem żądania zwrotu.
Odstępstwa:

jeśli bezpodstawnie wzbogacony dokonał nieodpłatnego świadczenia na
rzecz innego podmiotu – roszczenie przenosi się na osobę obdarowaną
jeżeli bezpodstawnie wzbogacony utracił korzyść w ten sposób, ze wydano ją
na nieproduktywne cele, można żądać zwrotu równowartości tylko wtedy
jeśli w momencie uzyskiwania wzbogacony mógł przypuszczać, że będzie
musiał zwrócić

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

TYTUŁU

CZYNÓW

NIEDOZWOLONYCH

(ODPOWIEDZIALNOŚĆ DELIKTOWA)
Czyny niedozwolone to czyny, które naruszają zasady porządku prawnego.
Przesłanki odpowiedzialności deliktowej:
zdarzenie – czyn niedozwolony

związek przyczynowy
szkoda
zasady odpowiedzialności wg deliktów:

odpowiedzialność za czyn własny –odpowiedzialność sprawcy – oparta na

zasadzie winy

odpowiedzialność za czyny cudze – odpowiedzialność innego podmiotu niż

sprawca (małoletni lub osoba niepoczytalna, nad którą był
zobowiązany do nadzoru; za osoby, którym powierzono wykonanie
czynności.)

delikty szczególne – odpowiedzialność za szkody wyrządzone działaniami

władzy publicznej.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA CZYN WŁASNY
Jest to odpowiedzialność sprawcy oparta na zasadzie winy. Ciężar dowodu winy
spoczywa na poszkodowanym.
Okoliczności uchylające winę sprawcy (zwalniające od odpowiedzialności):

brak wymaganego wieku (do lat 13)
brak poczytalności – nie odpowiada, chyba, ze stan niepoczytalności został

wywołany środkami odurzającymi, alkoholowymi, odpowiada za
wprawienie się w ten stan

działanie w obronie koniecznej
działanie w stanie wyższej konieczności, można poświęcić tylko cudzą rzecz

lub cudze zwierzę, pod warunkiem, że ratowane dobro jest oczywiście
ważniejsze.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

CZYNY

CUDZE

(MAŁOLETNICH

NIEPOCZYTALNYCH;

OSÓB

KTÓRYM

POWIERZONO

WYKONANIE

CZYNNOŚCI)
Jest to odpowiedzialność innego podmiotu niż sprawca.
Czyny wyrządzone przez osobę małoletnią lub osobę niepoczytalną:
Jest to odpowiedzialność osób zobowiązanych do nadzoru. Są to najczęściej
zobowiązani ustawowo lub umownie lub faktycznie nadzór sprawujący mimo
braku stosunku prawnego.
Odpowiedzialność ta funkcjonuje na zasadzie winy domniemanej, chyba, że :
osoba udowodni staranność postępowania (nadzoru)
nastąpi wykazanie, że nawet gdyby nadzór sprawowano by starannie, to i tak
doszło by do szkody
Odpowiedzialność samej osoby małoletniej do lat 13 lub osoby niepoczytalnej w
przypadku znaczących różnic majątkowych – na zasadach słuszności – w
przypadkach gdy nikomu nie można przypisać winy za brak nadzoru. Występuje
bardzo rzadko.

Odpowiedzialność za osoby, którym powierzono wykonanie czynności:
Nie zawsze poszkodowany może skarżyć powierzającego – jeżeli szkoda nastąpiła
przy wykonywaniu powierzonej czynności:
jeśli jest to odpowiedzialność zwierzchnika za podwładnego – zwierzchnik
odpowiada na zasadzie ryzyka, z tym, ze wina podwładnego jest przesłanką
odpowiedzialności zwierzchnika (zwierzchnik odpowiada tylko wtedy, gdy
podwładny jest winny – albo odpowiadają razem – solidarnie – albo nie
odpowiada żaden z nich)

jeśli nie ma stosunku zwierzchnik podwładny odpowiedzialność powierzającego
na zasadzie winy w wyborze – domniemanie winy powierzającego. Obrona:
udowodnienie najlepszego, starannego wyboru; brak odpowiedzialności za
wybór jeżeli powierzył prace fachowcom.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ SKARBU PAŃSTWA ZA SZKODY WYRZĄDZONE PRZEZ
FUNKCJONARIUSZY PAŃSTWOWYCH
Władza publiczna działa:
w sposób władczy (imperium)
w ramach dominium (zarządzania gospodarstwem państwowym – mieniem,
które może wyrządzać szkody)

Jeżeli szkoda zostanie wyrządzona w ramach dominium – obowiązują ogólne
reguły odpowiedzialności.

Jeżeli w skutek działań władczych:
jeśli państwo wyrządzi komuś szkodę, a działano bezprawnie, musi ja naprawić;
podmioty odpowiedzialne –Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego
lub inna osoba prawna wykonująca władzę publiczną – odpowiadają na zasadzie
ryzyka
odpowiedzialność państwa jeżeli szkoda zastała wyrządzona legalnie – działania
państwa zgodne z prawem – jeżeli szkoda jest szkodą na osobie i wymagają tego
względy słuszności.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

SZKODY

WYRZĄDZONE

RUCHEM

PRZEDSIĘBIORSTWA
Odpowiedzialność na zasadzie ryzyka – dla przedsiębiorców, których
funkcjonowanie oparte jest na siłach przyrody (prąd, gaz, para wodna) –
wytwórcy, fabryki, kopalnie, przedsiębiorstwa transportowe
Okoliczności egzoneracyjne (zwalniające z odpowiedzialności):
siła wyższa
wyłączna wina osoby poszkodowanej
wyłączna

wina

osoby

trzeciej

którą

przedsiębiorca

nie

ponosi

odpowiedzialności

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODY WYRZĄDZONE RUCHEM POJAZDU
MECHANICZNEGO
Jest to odpowiedzialność niezależna od winy – odpowiedzialność na zasadzie
ryzyka.
Odpowiedzialność tę ponosi posiadacz pojazdu – bez względu na to czy sam
kierował pojazdem, czy też jego dzierżyciel.
Okoliczności egzoneracyjne:
siła wyższa
wyłączna wina osoby poszkodowanej
wyłączna wina osoby trzeciej (najczęściej zarząd dróg i mostów)
II wyjątki od zasady ryzyka :
nie odpowiada na zasadzie ryzyka wtedy, gdy udowodni mu się winę
szkody wyrządzone przy przewozie z grzeczności (bez ekwiwalentu) – jeżeli
przewożony z grzeczności poniesie szkodę, posiadacz odpowiada na zasadzie

winy

NAPRAWIENIE SZKODY WYNIKŁEJ Z USZKODZENIA CIAŁA LUB ROZSTROJU
ZDROWIA
Jeżeli poszkodowany przeżył może dochodzić odszkodowania, może domagać się:
pokrycia kosztów leczenia
renty – ma dwie postaci
renta z tyt. całkowitej bądź częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej
(renta wyrównawcza)
renta pokrywająca zwiększone potrzeby lub zmniejszone widoki na przyszłość
zadośćuczynienia za doznana krzywdę – za cierpienia moralne – ma charakter
fakultatywny, sąd może , ale nie musi przyznać
Jeżeli poszkodowany nie przeżył:
uprawnieni są spadkobiercy, roszczenia przechodzą na nich z ograniczeniem
zadośćuczynienia za krzywdę (tylko w II przypadkach – jeśli poszkodowany za
życia wytoczył powództwo o zadośćuczynienie lub gdy osoba odpowiedzialna za
szkodę uznała roszczenie)
osoby ponoszące koszty pogrzebu – do wysokości tych kosztów
osoby co do których poszkodowany był zobowiązany do alimentacji –
odszkodowanie równe wysokości alimentów
osoby, którym zmarły dostarczał środków utrzymania nie będąc do tego
zobowiązanym – mogą domagać się odszkodowania o ile zasady współżycia
społecznego za tym przemawiają
osoby najbliższe w stosunku do zmarłego w przypadku pogorszenia się sytuacji
materialnej, majątkowej – nie dotyczy strat moralnych!

UMOWA SPRZEDAŻY
Jest to umowa dwustronnie zobowiązująca, wzajemna, odpłatna, kauzalna,
konsensualna.
Sprzedawca zobowiązuje się do przeniesienia prawa własności rzeczy na
kupującego i wydania rzeczy kupującemu.
Kupujący zobowiązuje się do zapłaty ceny oraz odebrania rzeczy.
Ograniczenia:
podmiotowe – np. zakup nieruchomości przez cudzoziemców
przedmiotowe – szczególne np. broń, kruszce
przedmiotowo – podmiotowe • za zezwoleniami
Forma- generalnie dowolna. Ograniczenia formy to:
nieruchomości – wymagana forma akty notarialnego
użytkowanie wieczyste, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu – akt
notarialny
stopień oznaczenia przedmiotu umowy: ceny oraz rzeczy
przedmiot • określony co najmniej rodzajowo
cena • wystarczy wskazać podstawę ustalenia ceny; jeżeli cenę ustala jedna ze
stron (taki zapis umowy) na użytek wyłącznie tego nabywcy – umowa nieważna
Umowa sprzedaży nie musi mieć charakteru rozporządzającego – tylko, gdy
przeniesienie własności dotyczy rzeczy oznaczonej co do tożsamości. Zawsze ma
charakter zobowiązujący.

Utrata lub uszkodzenie (przypadkowe lub zawinione przez osoby trzecie) rzeczy
podlegającej sprzedaży.

Regułą jest, że do momentu wydania rzeczy odpowiada sprzedawca, od
odebrania – kupujący. Za ewentualny transport odpowiada przewoźnik.

RĘKOJMIA I GWARANCJA PRZY SPRZEDAŻY
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi – czyli niezgodności towaru z umową
(występuje z mocy prawa).
Obejmuje odpowiedzialność za wady fizyczne i wady prawne rzeczy.
Wady fizyczne polegają na:

dostarczeniu przez sprzedawcę rzeczy uszkodzonej,
braku cechy, o której istnieniu zapewniał kupującemu sprzedawca,
wydaniu rzeczy w stanie niezupełnym

WADA PRAWNA – sprzedana rzecz nie stanowi własności sprzedawcy, lecz
należy do osoby trzeciej, albo jest obciążona prawem innego podmiotu (prawem
najmu, użytkowania, obciążenie hipoteką).
WADY FIZYCZNE – warunkiem odpowiedzialność jest dopełnienie przez
kupującego aktu staranności. Akt staranności polega na zawiadomieniu o wadzie,
w terminie:
wady jawne - bezpośrednio przy odbiorze trzeba ujawnić wadę,
wady ukryte - w terminie 1-go miesiąca od wykrycia wady
Termin do wystąpienia z roszczeniem z tytułu rękojmi wygasa w terminie 1-go
roku od daty sprzedaży.
Roszczenia z tytułu rękojmi (uprawnienia kupującego)
kupujący może odstąpić od umowy i domagać się zwrotu ceny,
ma prawo żądać obniżenia ceny,
ma prawo domagać się naprawienia rzeczy czyli usunięcia wady,
ma prawo domagać się dostarczenie rzeczy wolnej od wady – zamienić na rzecz
wolną od wady.
Jeżeli kupujący zdecyduje się na odstąpienie od umowy to sprzedawca może jego
żądanie zablokować, ale gdy wada ma charakter istotny to może tylko tak raz
postąpić.
Ten sposób odpowiedzialności nie obowiązuje w zakresie sprzedaży
konsumenckiej, ale obowiązuje w obrocie profesjonalnym i obrocie konsument -
konsument

Gwarancja: - wynika z mocy czynności prawnej (umowy).
Obciąża wyłącznie GWARANTA. Bardzo często jest to:

sprzedawca,
producent,
wytwórca,
podmiot, z którym zawarliśmy umowę 9serwisant).

Ten kto udzielił gwarancji to ten odpowiada.
Dokument gwarancyjny jest podstawą udzielenia gwarancji:
sporządzany zawsze przez gwaranta,
wręczany jest przez sprzedającego,
Treść gwarancji – do czego zobowiązany jest gwarant – to jest w dokumencie
gwarancyjnym.
Udzielenie gwarancji może również nastąpić przy sprzedaży konsumenckiej, lecz
dokument gwarancyjny musi określać obowiązki gwaranta jeśli nie określa– nie
ma gwarancji.
Gdy nie ma sprzedaży konsumenckiej, a stosujemy przepisy kodeksu cywilnego:

dokument gwarancyjny bez określonych uprawnień - gwarancji 12 miesięcy
kupującemu przysługują 2 uprawnienia:
naprawa rzeczy,
wymiana rzeczy
Gwarancja jest niezależna od rękojmi, niezgodności towaru z umową

UMOWA DAROWIZNY
Mocą tej umowy, jedna ze stron DARCZYŃCA zobowiązuje się do nieodpłatnego
świadczenia kosztem swojego majątku na rzecz drugiej strony czyli
OBDAROWANEGO.
Jest to umowa: jednostronnie zobowiązująca,
Cechą darowizny jest: wymóg złożenia oświadczenia darczyńcy w formie aktu
notarialnego
art. 888 kc - „nie dochowanie formy aktu notarialnego może być konwalidowane
przez wykonanie umowy” – wykonanie umowy czyni ją ważną mimo, że nie
dochowano formy aktu notarialnego.
W przypadku darowania nieruchomości – cała umowa musi mieć formę aktu
notarialnego, samo wykonanie jest nieskuteczne; podobnie jest przy użytkowaniu
wieczystym.
Obdarowany może powoływać się tylko na umowę zawartą w formie akty
notarialnego (jeśli nie została wykonana).
Darowiznę można jednostronnie rozwiązać – ODWOŁANIE DAROWIZNY przez
darczyńcę
PRZESŁANKI ODWOŁANIA DAROWIZNY
rażąca niewdzięczność obdarowanego:

Darowiznę można odwołać w ciągu roku od rażącej niewdzięczności, i nie
można odwołać, gdy darczyńca przebaczył

nagłe, istotne pogorszenie stanu majątkowego darczyńcy

ale, gdy nie doszło do wydania rzeczy.

Odwołanie

wykonanej

darowizny

powoduje

obowiązek

obdarowanego

powrotnego przeniesienia własności rzeczy. Każda darowizna dokonana rodzi
obowiązek alimentacyjny wobec darczyńcy jeśli pogorszy się jego sytuacja
majątkowa. Obdarowany może zwolnić się z obowiązku alimentacyjnego przez
zwrot przedmiotu darowizny.

UMOWA ZLECENIA A INNE UMOWY O ŚWIADCZENIE USŁUG
Umowa zlecenia często nazywana jest umową starannego działania.

Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie podmiot zobowiązuje się

starać osiągnąć rezultat, ale nie gwarantuje, że ten rezultat osiągnie,

jest to wyłącznie umowa, w której podmiot zobowiązuje się do dokonania

czynności prawnej na rzecz drugiego podmiotu

zleceniodawca zobowiązuje się zapłacić, ale zlecenie może być bezpłatne,
zawsze muszą być zwrócone koszty zlecenia, jakie poniósł zleceniobiorca

Umowa zlecenia wystepuje niezwykle rzadko – art. 734 kc. Umowę zlecenia
zawiera np.:
adwokat,
biuro obrotu nieruchomościami,
agencja turystyczna
PAMIĘTAĆ!!!!!! Umowa zlecenia – dokonanie czynności prawnej.

Może to być umowa 2-stronnie lub jednostronnie zobowiązująca. Przy
odpłatności jest to umowa wzajemna. Zlecenie jest umową, która może pociągać
za sobą udzielenie pełnomocnictwa. Zleceniobiorca może działać jako
pełnomocnik
działa w imieniu zleceniodawcy,
zleceniobiorca działa w imieniu własnym, ale na rachunek zleceniodawcy
Jeżeli w umowie nie określono w/w to wtedy przyjmuje się, że zleceniobiorca
działał jako pełnomocnik. Jeśli ma być inaczej – należy to zaznaczyć w umowie.
Umowa zlecenia nie wymaga żadnej formy, ale pełnomocnictwo wymaga formy –
tej samej jak dla czynności prawnej, której dotyczy zlecenie.
Np. kupno nieruchomości – umowa akt notarialny –pełnomocnictwo też
sporządzone notarialnie.
Przy formie ustnej zlecenie nie uda nam się umieścić pełnomocnictwa.
Umowa zlecenia – umowa oparta na dużej dozie zaufania. O ile strony nie
ustalą inaczej to zleceniobiorca wykonuje umowę OSOBIŚCIE!!! W umowie
powinno być zaznaczone, że będzie zleceniobiorca korzystać z innego podmiotu.
Gdyby zleceniobiorca posłużył się innym podmiotem bez naszej zgody, to wtedy
zleceniobiorca odpowiada za niego, to on ponosi pełną odpowiedzialność za ich
czyny.
Adwokat – jeśli przy zlecaniu jemu czynności nie zaznaczymy w umowie, że to
on powinien świadczyć te umową osobiście, to może posłużyć się substytutem.
Czynności faktyczne – art. 750 kc (źródło nieporozumień w ramach umowy
zlecenia – dot. Czynności prawnych i faktycznych) – „do umów o świadczenie
usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio
przepisu o zleceniu”. Mamy sięgać do przepisów o zleceniu, wtedy kiedy chcemy
rozstrzygnąć problem z innej umowy, np.

nienależyte wykonanie,
sporządzenie bilansu,
czyszczenie w pralni

lecz nie transformuje to umów o czynności faktyczne w umowę zlecenia.
Umowy o świadczenie usług –nie oczekujemy starań, ale oczekujemy rezultatu
np.

naprawa samochodu – samochód naprawiony = REZULTAT!
umowa o sprzątanie - mieszkanie posprzątane = REZULTAT!

Przepisu umowy o dzieło – należy je stosować, bo one gwarantują rezultat, a nie
jak umowa zlecenia – staranie się, aby wykonać rezultat.
Np. nauczanie – czynności umowy starannego nauczania.
Umowa o dzieło – interesuje nas EFEKT np. zawsze posprzątane biuro.

UMOWA O DZIEŁO
Umowa o dzieło to umowa faktyczna, odpłatna, wzajemna.
Przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie - WYKONAWCA zobowiązuje
się do wykonania oznaczonego dzieła – a ZAMAWIAJĄCY zobowiązuje się
zapłacić wynagrodzenie wykonawcy dzieła. Umowa o dzieło nazywana jest
często umową REZULTATU – przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do
uzyskania pewnego pozytywnego rezultatu (wyniku) swych działań.
Umowa o dzieło jest:
-umowa konsensualną, dochodzi do skutku z chwilą porozumienia się stron,
-jest umowa odpłatną - nie ma umowy o dzieło nieodpłatnej.
DZIEŁO:

wytwór działalności człowieka – albo intelektualnej, albo fizycznej;
coś co jest dziełem człowieka,
wytwór ten musi być wytworem przyszłym, nie istniejącym w
momencie zawierania umowy,
musi być to wytwór co do którego wykonawca jest pewien, że go
osiągnie – subiektywnie jest przekonany, że wytwór ten osiągnie.
dzieło powinno się zmaterializować, ucieleśnić się np. utwór w
postaci zapisu nutowego, lub instrument – zapis na nośniku

Rezultat musi być określony w umowie o dzieło, umowa jest wykonana, jeśli
rezultat został osiągnięty.
Umowa o dzieło – nawet, gdy w umowie nie ma słowa o wynagrodzeniu to i tak
to wynagrodzenie się należy.
Jak obliczamy wynagrodzenie?
jeśli nie ma określonego wynagrodzenia w umowie – to tak ja wg typowych
stawek dla tej pracy, dzieło nietypowe – według nakładu pracy
w umowie:
RYCZAŁT określony z góry w umowie obejmuje całość wynagrodzenia
(materiały, narzędzia, robocizna = jedna kwota globalna). Wynagrodzenie
sztywne, trudno je zmienić, dodatkowe nakłady – trudno jest podważyć tę kwotę,
Gdy dojdzie do rozbieżności między kwotę umówiona a finalną: Ewentualnie
wykonawca może domagać się podwyższenia wynagrodzenia na drodze sądowej,
ale wtedy, gdy wykaże, że nie mógł przewidzieć kosztów w momencie zawarcia
umowy, a gdyby groziło mu to rażącą stratą.
WYNAGRODZENIE KOSZTORYSOWE – bardziej elastyczne, strony ustalają
stawki za poszczególne czynności, jakie materiały mają być użyte. Sporządza się
KOSZTORYS – jeśli sporządzany przez wykonawcę – zmiana tylko, gdy za zgoda
zamawiającego, Kosztorys sporządzony przez zamawiającego – może być
zmieniony jeśli wykonawca wykaże, że trzeba było użyć innych czynności, aby
osiągnąć dzieło.
Odpowiedzialność za wady dzieła – opiera się na konstrukcji rękojmi przy
umowie sprzedaży z zastrzeżeniem:

Jeżeli wada jest usuwalna –zamawiający może od umowy odstąpić

domagając się obniżenia ceny lub usunięcia wady,

Jeżeli wada nie została usunięta lub jest nieusuwalna – zamawiający

może odstąpić od umowy (jeśli wada jest istotna) lub żądać obniżenia
ceny.

Roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch
od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym
zgodnie z treścią umowy miało być oddane (art. 646 kc)

UMOWA PRZECHOWANIA
Przez umowę przechowania przechowujący zobowiązuje się mieć pieczę nad
rzeczą wydaną na przechowanie i zachować ją w stanie nie pogorszonym (art.
835kc).
umowa realna – dochodzi do skutku nie tylko przez porozumienie stron, ale
przez wydanie rzeczy przez oddającego na przechowanie do rąk przechowawcy,
przechowawca zobowiązuje się mieć pieczę nad rzeczą czyli zwrócić ją w stanie
nie pogorszonym,
może, ale nie musi być odpłatna – stosownie do art. 835 kc, jeżeli wysokość
wynagrodzenia za przechowanie nie jest określona w umowie albo w taryfie,

przechowawcy należy się wynagrodzenie w danych stosunkach przyjęte, chyba,
że z umowy lub okoliczności wynika, iż zobowiązał się pochować rzecz bez
wynagrodzenia.
Przechowanie – umowa towarzysząca innej umowie o świadczenie usług.
Jeżeli z oświadczeń woli wyrażonych expresis verbis nie wynika nic innego to
umowa przechowania zostaje zawarta tam, gdzie zawarto umowę główna, a dla
wykonania usługi przechowanie jest niezbędne.
Oświadczenia jednostronne np. „za garderobę nie odpowiadamy” – nie są
zwalniające, ale pod warunkiem, że są konieczne dla wykonania usługi.
Przechowawca ponosi odpowiedzialność za rzecz mu powierzoną na zasadzie
winy.
Zakres odpowiedzialności:
umowa przechowania dot. Wyłącznie rzeczy oddanej na przechowanie oraz
rzeczy zawarte w tej rzeczy na zasadzie zwyczajowo przyjętej
przechowawca nie powinien: wydawać rzeczy innym podmiotom, zmieniać
miejsca jaj przechowywania, użytkować rzeczy – chyba, ze czyni to dla dobra
rzeczy

UMOWA NAJMU A UMOWA DZIERŻAWY
Umowa najmu:
to umowa pomiędzy najemcą a wynajmującym. Najemca to podmiot, który
najmuje rzecz, wynajmujący to ten, który wynajmuje rzecz. „Wynajmujący
zobowiązuje się do oddania rzeczy do używania na czas określony, bądź
nieokreślony najemcy, a najemca zobowiązuje się do płacenia czynszu i zwrotu
rzeczy po zakończeniu stosunku prawnego po zakończeniu umowy”
umowa 2-stronnie zobowiązująca,
obowiązek wynajmującego do oddania rzeczy do używania na czas określony lub
nieokreślony, oraz utrzymania rzeczy w stanie zdatności do użytkowania
najemca nie tylko zobowiązuje się płacić czynsz, ale zobowiązuje się do pieczy
nad rzeczą i do dokonywania pewnych napraw, aby ta rzecz nie traciła na
wartości i do zwrotu rzeczy,
Wypowiedzenie najmu
-gdy czas trwania najmu jest oznaczony to Art. 673 § 3 – wypowiedzenie umowy
tylko w wypadkach określonych w umowie.
- przyczyny wskazane w kodeksie np. niszczenie rzeczy, wynajęcie komuś
innemu
UMOWA

DZIERŻAWY

–

jest

umową

dwustronną

(dzierżawca

wydzierżawiający).
Wydzierżawiający – oddaje do używania i pobierania pożytków rzecz albo praw
na czas oznaczony bądź nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić
umówiony czynsz.
Przedmiotem dzierżawy jest rzecz, która sama z siebie daje pożytki.
W umowie dzierżawca ma prawo do pobierania pożytków z rzeczy albo prawa
(nie ma tego w umowie najmu – tu tylko rzecz i nie ma pożytków).
Wydzierżawienie gruntów – wszystko to co na tym gruncie się dzieje, nawet
bez naszej działalności, daje nam pożytek to umowa dzierżawy.
Wydzierżawić możemy:

przedsiębiorstwa,
grunty,
prawa połowu, polowań na określonych terenach

Umowę dzierżawy jest trudno wypowiedzieć – mocniejsza ochrona prawna niż
najem:
może zmienić ceną (obniżka czynszu),
dzierżawca ma obowiązek używać rzeczy zgodnie z prawidłowa gospodarką, po
to by zachować ją w odpowiednim stanie (np. Uprawa gruntu)

UMOWA UŻYCZENIA
Jest to umowa o oddanie rzeczy do używania nieodpłatnie (art. 710 kc), z
obowiązkiem jej zwrotu. Umożliwia biorącemu używanie rzeczy cudzej.
Użyczający musi oddać rzecz do używania, nie ma pieczy nad tą rzeczą. Biorący
rzecz w użyczenie musi mieć pieczę nad rzeczą.
Umowa użyczenia może zostać zawarta na:
czas określony – jeśli wypowiedzenie przed tym terminem to żądanie zwrotu,
od razu trzeba tę rzecz zwrócić
Na czas nieokreślony.
Umowa użyczenia jest umowa realną i dochodzi do skutku nie z chwilą złożenia
oświadczenia woli, a dopiero z chwilą oddania rzeczy w używanie.
Umowa użyczenia najczęściej zawierana jest w stosunkach rodzinnych,
sąsiedzkich, przyjacielskich. Przedmiotem użyczenia mogą być jedynie rzeczy,
które po zakończeniu użyczenia muszą być zwrócone użyczającemu.
Bez zgody użyczającego biorący nie może rzeczy użyczonej oddać osobie trzeciej
do używania (art. 712 kc), Biorący rzecz do używania ponosi zwykłe koszty
utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli umowa użyczenia została zawarta na czas
oznaczony, to użyczenie kończy się, gdy biorący uczynił z rzeczy użytek
odpowiadający w umowie albo upłynął czas, w którym ten użytek mógł uczynić
(art. 715 kc). Po zakończeniu używania biorący do używania obowiązany jest
zwrócić użyczającemu rzecz w stanie niepogorszonym. Nie ponosi on
odpowiedzialności za zużycie rzeczy będące następstwem prawidłowego
używania (art. 718 kc)

UMOWA POŻYCZKI A UMOWA KREDYTU
UMOWA POŻYCZKI – art. 720 kc – na podstawie, której pożyczkodawca
zobowiązuje się przenieść na własność pożyczkobiorcy określoną ilość pieniędzy
albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, natomiast pożyczkobiorca zobowiązuje
się albo w terminie określonym w umowie, albo na wezwanie pożyczkodawcy
zwrócić mu te samą ilość pieniędzy, albo rzeczy takiego samego rodzaju.
Jeżeli pożyczka jest odpłatna to tę odpłatność określa się też w tych samych
walorach co pożyczka.
Umowa pożyczki, jeżeli jej wartość przekracza 500 zł powinna być sporządzona
na piśmie dla celów dowodowych (art. 720 § 2 kc). Jest to umowa konsensualna, a
więc dochodzi do skutku przez samo oświadczenie woli stron. Pożyczka może być
oprocentowana – wtedy umowa odpłatna lub nieoprocentowana – wtedy
umowa nieodpłatna. Oprocentowanie musi wynikać wprost z umowy.
Pożyczkodawca – zwrot pożyczki w terminie określonym w umowie lub na
wezwanie.
Jeśli termin jest nieokreślony to pożyczka jest bezterminowa – wtedy od
wezwania do zwrotu pożyczkobiorca ma 6 tygodni na zwrot pożyczki po
wypowiedzeniu przez dającego pożyczkę (art. 723 kc). Jeżeli biorący pożyczkę
jest niewypłacalny albo jeżeli wskutek okoliczności, za które ponosi
odpowiedzialność,

zabezpieczenie

wierzytelności

uległo

znacznemu

zmniejszeniu to wtedy dający pożyczkę może żądać wcześniejszego zwrotu
przedmiotu pożyczki (art. 458 kc).
Roszczenie pożyczkobiorcy w stosunku do pożyczkodawcy o wydanie
przedmiotu pożyczki przedawnia się z upływem 6 miesięcy, a roszczenie
dającego pożyczkę o jej zwrot przedawnia się z upływem normalnych terminów,
a więc po 10 latach (jeśli bezterminowa – 6 tyg. na zwrot od wezwania).

KREDYT:
kredyt uregulowany jest w ustawie z 1997 r. „Prawo bankowe”,
umowa kredytu jest umową, mocą której po jednej stronie występuje podmiot
kwalifikowany do oddawania środków w kredyt -bank,
umowa kredytu polega na udostępnieniu środków pieniężnych, a nie na
przeniesieniu własności pieniędzy. – w zasadzie – w dużej ilości - kredy ma
charakter bezgotówkowy
kredyt zawsze jest udzielany na czas oznaczony,
kredyt jest zawsze odpłatny – prawo bankowe mówi, że nie wolno udzielać
bezpłatnych kredytów,
kredyt jest zawsze celowy – na określony cel, z oznaczeniem celu na jaki zostaje
udzielony,
każda umowa powinna być zawarta na piśmie, ale tylko dla celów dowodowych (
nie ma rygoru nieważności)
umowa kredytowa uważana jest za umowę wzajemną.

PRAWO RODZINNE

WARUNKI WAŻNOŚCI MAŁŻEŃSTWA
4 przesłanki ważności małżeństwa cywilnego:
różnica płci NUPTURIENTÓW
złożenie oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński
oświadczenia muszą być złożone w ich jednoczesnej obecności (wyjątek: przez
pełnomocnika)
oświadczenia mają być złożone przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego
brak wymogu pisemności
WYZNANIOWE:
różność płci
oświadczenia
jednocześnie obecni (obecność pełnomocnika zależna od prawa kanonicznego)
oświadczenia muszą złożyć w obecności duchownego wyznania, którego związek
wyznaniowy zawarł umowę z RP, sankcjonującą zawieranie małżeństw
muszą złożyć oświadczenie, że jednocześnie oświadczają wolę zawarcia
małżeństwa cywilno-prawnego
jest ważne tylko wtedy, gdy Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego sporządzi akt
małżeństwa (dokument)
przybiera zatem postać ustno-pisemną

FORMA I TRYB ZAWIERANIA MAŁŻEŃSTWA
Małżeństwo może być zawarte w formie ustnej (przez złożenie oświadczeń woli
przed Kierownikiem USC) oraz w formie ustno pisemnej (małżeństwa
wyznaniowe).
Przesłanki formalne zawarcia małżeństwa:
zgłoszenie się z dokumentami do Urzędu Stanu Cywilnego
sformalizowany przebieg uroczystości
treść wypowiadanych oświadczeń, świadkowie
Ich naruszenie nie skutkuje nieważnością małżeństwa

UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA
Przeszkody zawarcia i podstawy unieważnienia małżeństwa art. 10-17:
wiek 18 lat (16 lat kobieta za zgodą sądu)
ubezwłasnowolnienie całkowite
choroba psychiczna
pozostawanie w związku małżeńskim
pokrewieństwo w linii prostej, w linii bocznej do II stopnia – dot. tylko
rodzeństwa
powinowaci zakaz ograniczony – tylko w linii prostej (teściowa – zięć, teść –
synowa)
pomiędzy przysposabiającym i przysposobionym
wady oświadczeń woli: brak świadomości, błąd co do osoby, bezprawna groźba
zawarcie małżeństwa z wadliwością lub brakiem pełnomocnictwa
po unieważnieniu skutki małżeństwa znikają z dwoma wyjątkami:
stosunki pomiędzy rodzicami i dziećmi
stosunki majątkowe – przepisy dot. rozwodu

USTROJE MAJĄTKOWE MAŁŻEŃSKIE

Ustrój ustawowy – obowiązuje zawsze wtedy, gdy nie dokonali żadnego wyboru
(nie zawarli umowy majątkowej małżeńskiej – intercyzy).
Ustrój umowny – na podstawie zawartej umowy – intercyzy –który może
ograniczać, rozszerzać albo wyłączać wspólność majątkową, zawierany w formie
aktu notarialnego.
Rzadko występuje ustrój przymusowy

USTAWOWA WSPÓLNOŚĆ MAJĄTKOWA MAŁŻEŃSKA
Jest to ustrój wspólności ustawowej, umożliwia małżonkom posiadanie 3 mas
majątkowych: majątku wspólnego i majątków osobistych każdego z małżonków.
Zarząd majątkiem wspólnym – każdy z małżonków oddzielnie – powinni
współdziałać, maja prawo do sprzeciwu.
Czynności z majątku wspólnego bez zgody współmałżonka – nie ważne:
zbycie, obciążenie lub odpłatne nabycie nieruchomości, prawa użytkowania
wieczystego,

prawa

rzeczowego

lokalu,

gospodarstwa

rolnego

przedsiębiorstwa
odpłatne oddanie do używania lub pobierania pożytków z nieruchomości
darowizna z majątku wspólnego poza drobnymi, zwyczajowo przyjętymi

MAJĄTEK WSPÓLNY A MAJĄTKI OSOBISTE
Zasada – przedmioty majątkowe nabyte przez małżonków w trakcie trwania
małżeństwa wchodzą do majątku wspólnego.
Art. 33 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego wymienia wszystkie przedmioty
wchodzące do majątku osobistego jako wyjątek od tej zasady:
nabyte przed zawarciem małżeństwa
uzyskane z dziedziczenia, zapisu, darowizny (DZD)
prawa wynikające ze wspólności łącznej np. umowy spółki
przedmioty służące do zaspokajania potrzeb osobistych
przedmioty tytułem odszkodowania, zadośćuczynienia za krzywdę
prawa niezbywalne
wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę
nagrody za osiągnięcia osobiste
prawa autorskie i pokrewne
wszystkie przedmioty uzyskane w zamian za te wyżej wymienione – zasada
surogacji
cały dochód z majątku wspólnego i majątków osobistych (jeśli dochody
przynoszą) wchodzi do majątku wspólnego
Odpowiedzialność za zobowiązania – generalnie odpowiedzialność majątkiem
osobistym, wspólnym i osobistym wyłącznie wtedy, gdy zobowiązanie
zaciągnięto za zgodą małżonka, gdy bez zgody – częścią wypracowaną przez
podmiot, który zaciągnął zobowiązanie.

PRZESŁANKI UDZIELENIA ROZWODU
Jest tylko jedna pozytywna przesłanka – trwały i zupełny rozkład pożycia
małżeńskiego.
Sąd może rozwiązać małżeństwo, gdy nie zachodzi żadna z przesłanek
negatywnych, a zachodzi przesłanka pozytywna.
Rozkład pożycia – ustanie więzi duchowej (uczuciowej), fizycznej i gospodarczej
Zupełność rozkładu – wszelkie te 3 więzi ustają.
Trwałość rozkładu – jeśli istnieje nikłe powrotu do wspólnego pożycia – im

małżeństwo trwa krócej, a rozkład pożycia dłużej, tym trwałość rozkładu jest
większa.
Przesłanki negatywne rozwodu – rozwód nie może zostać orzeczony jeśli
wystąpi jedna z przesłanek:
wskutek rozwodu ucierpiałoby dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków –
im bardziej rozkład pożycia negatywnie wpływa na dziecko tym łatwiej uzyskać
rozwód. Dzieci wspólne to własne i przysposobione.
Zasady współżycia społecznego np. dzieci niepełnosprawne ale już nie małoletnie
lub zdrowotna ochrona jednego ze współmałżonków
Zasada rekryminacji – zakaz udzielenia rozwodu na wniosek małżonka
wyłącznie winnego rozkładu pożycia – sąd nie udzieli rozwodu, chyba, że:

drugi małżonek wyraża zgodę na rozwód
odmowa zgody na rozwód przez małżonka niewinnego jest
sprzeczna z zasadami współżycia społecznego

SKUTKI ROZWIĄZANIA MAŁŻEŃSTWA
Sąd musi orzec o pewnych kwestiach obowiązkowo, a o innych fakultatywnie
Obowiązki:
musi orzec rozwód
musi ustalić winę rozkładu pożycia, chyba, że małżonkowie zgodnie wnoszą o nie
orzekanie o winie
musi ustalić kwestie władzy rodzicielskiej w stosunku do małoletnich dzieci
jeśli wspólnie zajmują mieszkanie sąd musi orzec o sposobie użytkowania tego
mieszkania
Fakultatywnie sad orzeka:
na żądanie jednego z małżonków sąd może orzec eksmisje drugiego – na skutek
rażąco nagannego postępowania, które uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie
na wniosek obojga – podział mieszkania pomiędzy małżonków
na żądanie jednego za zgoda drugiego sąd może przyznać mieszkanie jednemu
przy opuszczeniu mieszkania przez drugiego z małżonków

DROGI USTALANIA I NEGOWANIA POCHODZENIA DZIECKA OD MĘŻCZYZNY

domniemanie pochodzenia dziecka z małżeństwa
uznanie dziecka
sądowe ustalenie ojcostwa

każda z tych dróg wyłącza inne

POCHODZENIE DZIECKA Z MAŁŻEŃSTWA
Domniemuje się, ze ojcem dziecka jest mąż matki dziecka o ile dziecko urodziło
się w trakcie trwania małżeństwa lub do 300 dni od jego ustania.
Jeśli przed upływem 300 dni rodzi się dziecko, a matka zawarła II małżeństwo,
domniemuje się, że drugi mąż jest ojcem dziecka.

ZAPRZECZENIE OJCOSTWA
Służy wyłącznie obaleniu domniemania pochodzenia dziecka z małżeństwa.
Zaprzeczyć ojcostwu może tylko mąż matki dziecka, matka dziecka i prokurator.
Odbywa się droga powództwa sądowego – są uwzględnia, jeżeli wykaże się
niepodobieństwo, że mąż matki nie może być ojcem dziecka –dowody
biologiczne, genetyczne, impotencja.
Nie trzeba udowadniać – jeśli dziecko urodziło się w ciągu pierwszych 180 dni

trwania małżeństwa – wystarczy, że mąż matki złoży oświadczenie, że nie jest
ojcem dziecka. Jego oświadczenie zaprzeczające nie jest skuteczne jeśli matka
dziecka wykaże, że:
wiedział, że jest w ciąży w dniu zawarcia małżeństwa
udowodni, że utrzymywała z ojcem dziecka stosunki fizyczne w okresie
koncepcyjnym czyli między 181 a 300 dniem przed urodzeniem dziecka
wtedy mąż musi udowodnić, że ojcem dziecka na jest

UZNANIE DZIECKA
Uznanie dziecka to oświadczenie złożone przez ojca dziecka oświadczające, że
jest on ojcem dziecka. Następuje albo przed sądem albo przed Kierownikiem USC,
a w razie niebezpieczeństwa utraty życia także przed notariuszem.
Jeśli dziecko jest małoletnie – musi być zgoda matki. Jeśli matka nie żyje – zgoda
przedstawiciela ustawowego.
Jeśli dziecko jest pełnoletnie – zgoda matki i dziecka.
Samo dziecko może po dojściu do pełnoletności w ciągu 3 lat unieważnić przed
sądem przez udowodnienie braku ojcostwa.

SĄDOWE USTALENIE OJCOSTWA
Sądowe ustalenie ojcostwa odbywa się gdy nie ustalono pochodzenia dziecka
dwoma wcześniejszymi metodami.
Proces wytoczyć może matka, dziecko, ojciec, prokurator.
Należy wykazać domniemanie pochodzenia dziecka od mężczyzny, który
utrzymywał z matka dziecka stosunki fizyczne w okresie koncepcyjnym tj.
miedzy 181 a 300 dniem przed urodzeniem dziecka.
Zarzut exceptio plurium concubentum – wielości spółkujących – w praktyce nie
występuje.
Po ustaleniu ojcostwa drogą sądowa sąd orzeka o władzy rodzicielskiej.

PRZESŁANKI I SKUTKI PRZYSPOSOBIENIA DZIECKA
Przesłanki przysposobienia:
Dobro dziecka
Małoletniość przysposabianego
Różnica wieku wskazująca na pochodzenie od przysposabiającego
Zgoda osoby przysposabianej jeśli ukończyła 13 lat
3 rodzaje przysposobienia:
niepełne
pełne
całkowite ( inaczej pełne nierozwiązywalne, anonimowe, blankietowe)
Niepełne – stosunek prawno rodzinny powstaje wyłącznie pomiędzy
przysposabiającym a przysposobionym. Instytucja martwa.
Pełne – pomiędzy przysposabiającym i przysposobionym powstają takie stosunki
jak między rodzicami i dziećmi
Całkowite – polega na tym, że dochodzi do skutku w przypadku wyrażenia zgody
anonimowej, jest nierozwiązywalne, dla osoby przysposobionej tworzy się nowy
akt urodzenia, a dotychczasowy się utajnia.
Anonimowa zgoda- zgoda na przysposobienie przez każdego (bez wskazani,
zgody na konkretnego przysposabiającego) może być udzielona najwcześniej po
upływie 6 tygodni od urodzenia dziecka.
Konsekwencje: nowy akt urodzenia, stary akt się utajnia, może zostać ujawniony

dziecku kiedy pochodzenie biologiczne może być przeszkoda do zawarcia przez
nie związku małżeńskiego.
W tym przypadku nie można dochodzić ustalenia pochodzenia na drodze
sadowej.

WŁADZA RODZICIELSKA – TREŚĆ I ZAKRES PODMIOTOWY
Władzę rodzicielska mają rodzice dziecka małoletniego. Przysługuje obojgu
rodzicom, pod warunkiem posiadania przez nich pełnej zdolności do czynności
prawnych, jeśli nie żyją lub tej zdolności nie posiadają (żadnemu z nich nie
przysługuje władza rodzicielska) dla małoletniego dziecka ustanawia się opiekę.
O istotnych sprawach rodzice powinni rozstrzygać wspólnie.
Prawo pozwala sadowi na ingerencje we władzę rodzicielską:
Ograniczenie wykonywania władzy rodzicielskiej – gdy dobro dziecka jest
zagrożone. Działania sadu mogą być różne, najdalej idącym jest umieszczenie
dziecka w rodzinie zastępczej lub ośrodku opiekuńczo wychowawczym.
Zawieszenie wykonywania władzy rodzicielskiej – gdy zachodzi przemijająca
przeszkoda wykonywania tej władzy (pobyt w zakładzie karnym, wyjazd,
choroba).
Pozbawienie władzy rodzicielskiej – gdy istnieje trwała przeszkoda lub rodzice
rażąco zaniedbują lub nadużywają władzy rodzicielskiej.
Fakultatywne pozbawienie – jeśli rodzice, mimo udzielenia pomocy, nie
wykazują zainteresowania losem dziecka.
Jeśli przyczyna ustaje sąd może przywrócić władze rodzicielską.

POJĘCIE I ZAKRES OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO
Obowiązek alimentacyjny – obowiązek dostarczania środków utrzymania.
między małżonkami w czasie trwania małżeństwa
miedzy krewnymi w linii prostej bez ograniczeń
wobec rodzeństwa
wobec ojczyma lub macochy oraz wobec pasierba wg zasad współżycia
społecznego, a pasierb wobec ojczyma lub macochy dodatkowo na zasadzie
wzajemności
jest to obowiązek nie dziedziczny.
Zakres obowiązku alimentacyjnego:
wyprowadzenie z niedostatku
równa stopa życiowa
usprawiedliwione potrzeby uprawnionego
możliwości majątkowe i zarobkowe uprawnionego
Kolejność:
małżeński – najsilniejszy nawet kiedy ustanie małżeństwo
zstępnych wyprzedza obowiązek wstępnych
wstępni
rodzeństwo
Jeśli zobowiązani są na równi istnieje łączny obowiązek alimentacyjny
Obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje jeśli
osoby w bliższej kolejności go nie realizują lub ich nie ma.

OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY POMIĘDZY MAŁŻONKAMI W CZASIE
TRWANIA ICH ZWIĄZKU
Obowiązek alimentacyjny pomiędzy małżonkami w czasie trwania ich związku

obowiązuje na zasadzie równej stopy życiowej.

OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY MAŁŻONKA PO ROZWODZIE
Przesłanka podstawowa obowiązku alimentacyjnego po rozwodzie to niedostatek
– niemożliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb.
Wyjątek: Kiedy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego,
alimenty po rozwodzie są należne już wtedy gdy drugi małżonek nie popadnie
jeszcze w niedostatek, lecz nastąpi znaczne pogorszenie jego sytuacji życiowej.

OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY RODZICÓW WOBEC DZIECI
Obowiązek alimentacyjny rodzica wobec dziecka nie na zasadzie niedostatku lecz
równej stopy życiowej, trwa tak długo dopóki dziecko nie może utrzymać się
samodzielnie.

PRAWO SPADKOWE

POJĘCIE SPADKU
Spadek – ogół cywilnoprawnych oraz majątkowych praw i obowiązków
zmarłego, które z chwila jego śmierci przechodzą na spadkobierców.
Są to aktywa i pasywa.
Prawa – co miał w chwili śmierci
Długi –to zobowiązania spadkodawcy w chwili śmierci oraz te, które powstają po
jego śmierci.

PRAWA NIE NALEŻĄCE DO SPADKU
- Prawa i obowiązki o charakterze osobistym (np. ściśle związane z podmiotem)
oraz alimenty.
- Prawa i obowiązki, które w chwili śmierci przechodzą na z góry oznaczone
osoby – nie na spadkobierców • na podstawie szczególnych przepisów np.
stosunek najmu.

POJĘCIE DZIEDZICZENIA
Dziedziczenie (spadkobranie) – wejście w ogół praw i obowiązków zmarłego z
pełnym nasileniem i za pomocą jednego zdarzenia jakim jest śmierć
spadkodawcy.

POJĘCIE ZAPISU I POLECENIA
Zapis – jest rozrządzeniem testamentowym zobowiązującym spadkobiercę do
świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby. Zapis tworzy więc
zobowiązanie.
Polecenie – nie tworzy stosunku zobowiązaniowego, jest rozrządzeniem
testamentowym zobowiązującym spadkobiercę lub zapisobiercę do określonego
zachowania, ale bez wskazania podmiotu uprawnionego, nikogo nie czyni
wierzycielem.

NIEGODNOŚĆ DZIEDZICZENIA
Po śmierci spadkodawcy w postępowaniu sądowym podmiot może zostać uznany
za niegodnego dziedziczenia na podstawie czynów określonych w art. 928:
ciężkie przestępstwo przeciwko spadkodawcy
działanie podstępem lub groźba w sprawie testamentu
podrobienie, przerobienie, zniszczenie testamentu

UMOWA O ZRZECZENIA SIĘ DZIEDZICZENIA
Jest to jedyna umowa dopuszczalna w prawie polskim na wypadek śmierci.
Umowa między spadkodawca a ustawowym spadkobiercą w formie aktu
notarialnego. Spadkobierca, który zrzeknie się dziedziczenia traktowany jest
jakby nie dożył chwili otwarcia spadku. Zrzeczenie rozciąga się na zstępnych
zrzekającego się, chyba, ze umowa stanowi inaczej.

ZASADY DZIEDZICZENIA USTAWOWEGO
Dziedziczenie ustawowe – gdy nie ma ważnego testamentu.
Krąg spadkobierców ustawowych:

małżonek

krewni :

w linii prostej to wszyscy zstępni, ale obowiązuje zasada, ze zstępny bliższy
stopniem wyłącza zstępnego dalszego stopniem; wstępni – tylko i wyłącznie
rodzice ;
w linii bocznej – rodzeństwo oraz zstępni rodzeństwa jeśli rodzeństwa już nie ma
(zmarło)

przysposobiony i przysposabiający:

pełne lub całkowite – traktowane jak dziecko naturalne
niepełne – dziedziczenie tylko w ramach stosunku przysposobienia

gmina – dziedziczy gdy nie ma spadkobiercy

DZIEDZICZENIE USTAWOWE KREWNYCH
Do spadku powołani są małżonek oraz zstępni spadkodawcy. Dziedziczą w
częściach równych, z tym, że małżonek nie mniej niż ¼ .
Jeśli brak małżonka dziedziczą sami zstępni.
Brak zstępnych – w drugiej kolejności dziedziczą rodzice i rodzeństwo
spadkodawcy – małżonek obejmuje spadek w części sztywnej ½, rodzice i
rodzeństwo spadkodawcy po 1/4. Jeśli nie ma już małżonka to jego cześć jest
podzielona na rodziców i rodzeństwo.
Sytuacja szczególna małżonka – jeśli dziedziczy z ustawy z innymi niż dzieci
spadkodawcy (rodzice i rodzeństwo) ponad swój udział spadkowy ma prawo
żądać całego wyposażenia urządzenia domowego z którego korzystał.

POJĘCIE TESTAMENTU
Testament to rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci. Jest to jednostronna
czynność prawna, oświadczenie woli.

FORMY TESTAMENTÓW
Testamenty zwykłe (pisemne):
własnoręczny (holograficzny)
allograficzny
notarialny
testament szczególny - ustny

TESTAMENTY ZWYKŁE A TESTAMENTY SZCZEGÓLNE
Testamenty szczególne są równie silne jak zwykłe, z wyjątkiem: testament ustny
jest ważny przez 6 miesięcy, chyba że spadkodawca w tym terminie umrze,
pisemne sa ważne bezterminowo.
Testament jest czynnością odwoływalną – przez wyraźne oświadczenie woli lub
w sposób dorozumiany – np. zniszczenie.

TESTAMENT WŁASNORĘCZNY
Jest ważny jeżeli został sporządzony w całości na piśmie przez spadkodawcę,
podpisany własnoręcznie i opatrzony datą. Brak daty powoduje jego nieważność
w przypadku wątpliwości co do czasu sporządzenia testamentu.

TESTAMENT ALLOGRAFICZNY
To testament sporządzony przed kompetentnym organem (wójt, burmistrz,
kierownik USC itd.). oświadczenie ustne do protokołu w obecności co najmniej 2
świadków, podpisywany przez urzędnika (organ), spadkodawcę i świadków.

TESTAMENT USTNY

Jest to ustnie złożone oświadczenie woli spadkodawcy w obecności co najmniej 3
świadków.
Może być złożony tylko wtedy, gdy zachodzi niemożliwość złożenia testamentu
zwykłego lub obawa rychłej śmierci.
Ustalenie treści testamentu ustnego:
świadkowie sporządzą protokół (w ciągu 1 roku), który muszą podpisać albo
wszyscy trzej lub dwóch i spadkodawca
złożenie zeznań przed sądem (w ciągu ½ roku od momentu śmierci)

OŚWIADCZENIE O PRZYJĘCIU LUB ODRZUCENIU SPADKU
Nabycie spadku jest nie definitywne bowiem spadkobierca ma prawo złożyć
oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku w terminie 6 m-cy od momentu
dowiedzenia się o tytule powołania do spadku.
Jeśli spadkobierca umarł przed upływem tych 6 m-cy, a nie zdążył złożyć
oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku daje możliwość takiego
oświadczenia również swoim spadkobiercom również w ciągu 6 m-cy. Jeśli
odrzucają – to w całości, jeśli przyjmują – mają prawo decyzji o przyjęciu spadku
po pierwszym spadkodawcy.
Przyjęcie spadku:
Wprost –pełna odpowiedzialność za długi spadkowe
Z dobrodziejstwem inwentarza – odpowiedzialność do wysokości aktywów
spadku
Osoby ubezwłasnowolnione, małoletnie oraz gmina przyjmują spadek z
dobrodziejstwem inwentarza bez oświadczenia.
Jeśli osoba złoży oświadczenie o odrzuceniu spadku – traktuje się ja jakby nie
dożyła chwili otwarcia spadku.
Osoby, które nie złożyły oświadczenia po upływie 6 m-cy przyjmują spadek
wprost.

TREŚĆ I SKUTKI PRAWNE POSTANOWIENIA O STWIERDZENIU NABYCIA
SPADKU
Jest to orzeczenie sądu, który ustala kto dziedziczy, na jakiej podstawie i w jakich
częściach.
Znaczenie tego orzeczenia – stwarza domniemanie, ze osoby w nim wymienione
są spadkobiercami, domniemanie to jest skuteczne przeciwko każdej osobie,
która nie rości sobie praw do spadku.

ZACHOWEK – POJĘCIE I KRĄG OSÓB UPRAWNIONYCH
Zachowek

ustawowe

zabezpieczenie

interesów

osób

najbliższych

spadkodawcy, nawet wbrew jego woli. Jest to część spadku przysługująca
wyłącznie małżonkowi i dzieciom spadkodawcy, ewentualnie rodzicom jeśli
dziedziczą z mocy ustawy.

POJĘCIE DŁUGÓW SPADKOWYCH
Są to zobowiązania spadkodawcy w chwili śmierci oraz długi, które powstają po

śmierci (związane z postępowaniem spadkowym, kosztami pogrzebu, podziałem
spadku)

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI SPADKOBIERCÓW ZA DŁUGI SPADKOWE.
Początek odpowiedzialności to moment otwarcia spadku. Spadkobiercy
odpowiadają:
do czasu przyjęcia spadku wyłącznie majątkiem spadkowym
z momentem przyjęcia spadku następuje zlanie się majątku spadkowego z
majątkiem osobistym i spadkobiercy odpowiadają całym swoim majątkiem –
odpowiadają solidarnie
z momentem działu spadku spadkobiercy przestają odpowiadać solidarnie.
W zależności od trybu przyjęcia spadku (proste czy z dobrodziejstwem
inwentarza) odpowiedzialność jest bez ograniczeń lub do wysokości aktywów.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
prawo cywilne pelne,
prawo cywilne PELNE 43-zob, B.W, cywil
Prawo cywilne notatki z wykładów prof Ziemianin
Prawo cywilne 22 02 2014
Prawo 06.12.11 - prawo cywilne, Dziennikarstwo i komunikacja społeczna (KUL) I stopień, Rok 1, semes
SEPARACJA1, Prawo pracy(4), Prawo cywilne
Prawo cywilne wyk.13 2010-02-16, Prawo Cywilne
Zagadnienia na egzamin prawo cywilne ogólne i zobowiązania - P41 i P31, STUDIA-Administracja
Prawo cywilne wyk.7 2010-12-01, Prawo Cywilne
prawo cywilne (5 str), Prawo Administracyjne, Gospodarcze i ogólna wiedza prawnicza
PRAWO CYWILNE CK. 4, SZKOŁA, PRAWO CYWILNE

więcej podobnych podstron