© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania UW
Ćwiczenia 8
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Opcja jest to umowa między nabywcą (posiadaczem) a sprzedawcą (wystawcą),
dająca nabywcy prawo do kupna (opcja kupna) lub sprzedaży (opcja sprzedaży)
instrumentu bazowego przed lub w ustalonym dniu w przyszłości po określonej
cenie w zamian za opłatę.
Elementy opcji
cena wykonania
cena opcji (premia)
termin wygaśnięcia
termin wykonania opcji
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Ze względu na prawo opcji:
Opcja kupna (call)
Opcja sprzedaży (put)
Ze względu na czas wykonywania
Opcja amerykańska
Opcja europejska
Opcja egzotyczna
Ze względu na rodzaj instrumentu bazowego
Opcja walutowa
Opcja akcyjna
Opcja procentowa
Opcja indeksowa
Opcja na futures
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Rodzaje pozycji:
Zakup opcji kupna (long call) – długa pozycja w opcjach kupna
Zakup opcji sprzedaży (long put) – długa pozycja w opcjach sprzedaży
Wystawienie opcji kupna (short call) – krótka pozycja w opcjach kupna
Wystawienie opcji sprzedaży (short put) – krótka pozycja w opcjach sprzedaży
Wykonanie opcji to skorzystanie z prawa kupna w przypadku opcji call lub prawa
sprzedaży w przypadku opcji put.
Kiedy oczekujemy wzrostu instrumentu bazowego to:
nabywamy opcję kupna
wystawiamy opcję sprzedaży
Kiedy oczekujemy spadku instrumentu bazowego to:
nabywamy opcji sprzedaży
wystawiamy opcji kupna
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
© 2009; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział
Zarządzania UW
6
Profil wypłaty dla nabywcy opcji kupna.
Kurs wykonania
Opcji (X)
Punkt opłacalności
X + P
WIG20
Z/S
Premia
(P)
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
© 2009; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział
Zarządzania UW
7
Profil wypłaty dla nabywcy opcji sprzedaży.
WIG20
Z/S
Kurs wykonania
opcji
(X)
Premia
(P)
Punkt opłacalności
X - P
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
© 2009; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział
Zarządzania UW
8
Profil wypłaty dla wystawcy opcji kupna.
Kurs wykonania
opcji
(X)
Punkt opłacalności
X + P
WIG20
Z/S
Premia
(P)
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
© 2009; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział
Zarządzania UW
9
Profil wypłaty dla wystawcy opcji sprzedaży.
WIG20
Z/S
Kurs wykonania
opcji
(X)
Premia
(P)
Punkt opłacalności
X - P
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
1)
Możliwość zarabiania na:
wzroście wartości instrumentu bazowego - nabycie opcji kupna
spadku wartości instrumentu bazowego – nabycie opcji sprzedaży
2)
Zysk
nieograniczony
może znacznie przewyższyć zaangażowany kapitał
3)
Strata
Ograniczona
Maksymalnie tracimy zapłaconą premię opcyjną
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
1)
Możliwość zarabiania na:
wzroście wartości instrumentu bazowego – wystawienie opcji
sprzedaży
spadku wartości instrumentu bazowego – wystawienie opcji kupna
2)
Zysk
Ograniczony
Wystawca nie może zarobić więcej niż premia opcyjna
3)
Strata
Nieograniczona
Może przewyższyć kwotę otrzymanej premii opcyjnej
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Ze względu na przepływy pieniężne wynikającej z tytułu posiadania opcji,
instrumenty dzielimy na:
in-the-money (ITM),
−
(cena wykonania opcji kupna call) < (cena instrumentu bazowego)
−
(cena wykonania opcji sprzedaży put) > (cena instrumentu bazowego)
at-the-money (ATM)
−
(cena wykonania opcji kupna call) = (cena instrumentu bazowego)
−
(cena wykonania opcji sprzedaży put) = (cena instrumentu bazowego)
out-of-the-money (OTM).
−
(cena wykonania opcji kupna call) > (cena instrumentu bazowego)
−
(cena wykonania opcji sprzedaży put) < (cena instrumentu bazowego)
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Przykład 1:
OW20C3310
(opcja kupna call na WIG20, termin wykonania marzec 2008, strike 3000p)
kurs instrumentu bazowego (indeksu WIG20) - zależność:
3100p -
3000p -
2970p -
Przykład 2:
OW20X2350
(opcja sprzedaży put na WIG20, termin wykonania grudzień 2008, strike 2500p)
kurs instrumentu bazowego (indeksu WIG20) - zależność:
3550p -
3500p -
3410p -
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Opcje na Giełdzie Papierów Wartościowych:
Opcje na WIG20
Opcje na rynku pozagiełdowym (dominujące):
Opcje walutowe
Opcje na stopę procentową
Przykład 3 – opcje walutowe:
Importer chce zabezpieczyć się przed wzrostem kursu EUR/PLN. Za 3M będzie musiał
opłacić fakturę (1000 EUR). Dzisiaj nabywa opcję call z ceną wykonania 4,1650, koszt
opcji 1,95% (0,0812). Oblicz jaki jest efektywny kurs rozliczenia opcji? Kiedy zrealizuje
opcję i ile na tym skorzysta?
a/ za 3M kurs spot EUR/PLN = 4,25
b/ za 3M kurs spot EUR/PLN = 4,35
c/ za 3M kurs spot EUR/PLN = 4,00
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Przykład 4:
Firma ALFA kupiła opcję europejską call na 150.000$.
Data realizacji opcji 30 czerwca, cena realizacji 4,0650, zapłacona premia opcyjna 0,0300.
Przy jakim kursie walutowym firma zrealizuje opcję:
a) 4,1050
b) 4,0480
c) 4,0670
1/ Jaki łączny wydatek poniesie firma ALFA, aby zakupić 150.000$ przy powyższych
kursach walutowych uwzględniając koszt opcji?
2/Jaki byłby koszt zakupu 150.000$ 30 czerwca, gdyby firma ALFA nie kupiła wcześniej
opcji, przy powyższych kursach?
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Całkowity koszt nabycia 150.000 USD
Kurs
referencyjny
Firma kupiła opcję z kursem realizacji 4,065
płacąc premię 0,0300
Firma nie posiada opcji
A 4,1050
Wykonujemy opcję
150.000*4,065+150.000*0,03= 614. 250
150.000*4,1050=615. 750
B 4,0480
Nie wykonujemy opcji
150.000*4,0480+150.000*0,03=
150.000*4,0480=
C 4,0670
Wykonujemy opcję
150.000*4,0650+150.000*0,03=
150.000*4,0670=
Firma zrealizuje opcję w przypadku, gdy kurs referencyjny będzie większy niż kurs
realizacji opcji.
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Przykład 5:
Firma BETA wystawiła europejską opcję call koron norweskich na kwotę 360.000 NOK.
Data realizacji opcji 15 czer, kurs realizacji 0,5210 , premia opcyjna 0,0361.
1)
Jaki jest próg rentowności tej opcji?
2)
Jaki kurs rynkowy w dniu 15 czer (powyżej/poniżej) progu rentowności preferowałby
wystawca opcji? Dlaczego?
3)
Przedstaw funkcję wypłaty dla wystawcy.
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Kontrakt swap stanowi rodzaj umowy zawieranej pomiędzy dwoma stronami,
które zobowiązują się, że w określonym momencie w przyszłości wymienią się
pewnymi płatnościami wedle reguł zdefiniowanych w kontrakcie swapowym.
SWAP - fixed-to-floating rate
Kupujacy swap (fixed leg)
otrzymuje przepływ determinowany przez stawkę
zmienną w zamian za ustaloną stawkę stałą
(RECEIVE floating and PAY fixed). Oczekuje wzrostu cen.
Sprzedający (floating leg) swap
gdy płaci odsetki określone przez stawkę zmienną,
a w zamian otrzymuje płatności determinowane przez stawkę stałą
(RECEIVE fixed and PAY floating). Oczekuje spadku cen.
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
SWAP – elementy kontraktu
W klasycznej umowie swap’owej musi być określona:
pozycja każdego z partnerów względem parametru będącego przedmiotem
umowy (określenie kto jest „fixed leg”, kto „floating leg”)
kwota kontraktu związanego z danym parametrem (np. kwota umownego
kredytu), zwana „notional principal”.
ustalona, stała płatność stałej nogi (np. określona wysokość stopy
procentowej, kursu walut) zwana kuponem swap’owym (swap coupon).
notowanie rynkowe, uznawane jako bieżący parametr rynku, służący do
rozliczenia (zwykle jest to LIBOR 6M, lub w Polsce WIBOR 6M dla stóp
procentowych, natomiast dla walut tzw. fixing NBP w wyznaczonych datach)
terminy płatności (zwykle nie sa one symetryczne - stała noga płaci raz, po
upływie roku, ruchoma – dwa razy, po upływie półrocza)
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
SWAP – cele kontraktu
Swap zbliżony jest do systematycznego rolowania kontraktu forward przy tej
samej cenie kontraktu.
Zabezpieczający – zabezpieczenie przed ryzykiem zmian wybranego
parametru.
Spekulacyjny – gdy partner ma otwartą pozycję „ruchomej nogi”.
Dealerzy swapowi najczęściej starają się zamknąć pozycję przez kupowanie
swapu jednemu partnerowi a sprzedawanie drugiemu.
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
SWAP – klasyfikacja
Źródło: opracowanie własne na podstawie typologii swapów
Izabeli
Tymuły, op. cit., s. 87.
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
SWAP – klasyfikacja
Do pierwszej generacji finansowych swapów należą trzy podstawowe rodzaje
kontraktów:
1)
swap walutowy (ang. currency swap, FX swap),
2)
swap stopy procentowej (ang. interest rate swap, IRS),
3)
swap walutowo- procentowy, zwany również swapem walutowym rynku
kapitałowego (ang. cross currency interest rate swap, CIRS).
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Zabezpieczenie przed długoterminowym ryzykiem niekorzystnych zmian stóp
procentowych;
Możliwość dokładniejszej projekcji przychodów i kosztów odsetkowych
przedsiębiorstwa, a co za tym idzie wyniku finansowego;
Możliwość zawarcia transakcji IRS w złotych i walutach wymienialnych;
Elastyczność w zakresie doboru kwot nominalnych i terminów podokresów
odsetkowych transakcji IRS;
Elastyczność w zakresie sposobu zabezpieczenia rozliczenia transakcji IRS;
Możliwość przedterminowego zamknięcia transakcji IRS;
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Swap stopy procentowej (interest rate swap)
Swap procentowy polega na wymianie co pewien okres odsetek, obliczonych
od ustalonej kwoty nominalnej swapu, przez dwie strony transakcji (X i Y).
W najprostszym swapie procentowym strona X zobowiązuje się do wypłaty w
określonych momentach czasu (z reguły co 6 miesięcy), z góry ustalonych
stałych odsetek od kwoty nominalnej swapu w zamian za zmienne odsetki
wypłacane przez stronę Y.
Waluty płatności obu stron są takie same. Zwykle zmienna stopa procentowa
według której strona Y wypłaca odsetki od kwoty nominalnej ustalana jest w
oparciu o stopę LIBOR6M (WIBOR6M).
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Swap stopy procentowej (interest rate swap)
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Zadanie 1:
Bank udziela kredytu firmie Alfa (10 mln PLN) oprocentowanego stopą WIBOR
6M na 3 lata. W obawie przed wzrostem stóp procentowych firma Alfa zawarła
umowę IRS z firmą Beta, o nominale 10 mln PLN, wymianie odsetek co 6
miesięcy. Stała noga swapa wynosi 12%.
Firma Alfa płaci na rzecz Beta stałą nogę wg wzoru:
Stała kwota = nominał * stała stopa * liczba dni zgodnie z częstotliwością płatności /
rok bazowy dla stałych płatności.
Firma Beta płaci na rzecz Alfa zmienną nogę wg wzoru:
Zmienna kwota = nominał *zmienna stopa * liczba dni zgodnie z częstotliwością
płatności / rok bazowy dla zmiennych płatności.
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Przedstaw rozliczenie w poszczególnych terminach wymiany płatności
Data
rozliczenia
Stawka
WIBOR 6M
Płatność Alfa
do Beta
Płatność
Beta do Alfa
Kowta netto
30 sty 2008
13%
30 lip 2008
10%
30 sty 2009
12%
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Polega na zawarciu dwóch transakcji kasowej i odwrotnej do niej terminowej
na rynku walutowym. W ramach transakcji swap ustala się z góry kursy, po
jakich następuje wymiana waluty obecnie i w przyszłości.
Firma
Bank
Spot
Kupno PLN
Sprzedaż PLN
Sprzedaż waluty obcej
Kupno waluty obcej
Kontrakt terminowy
Sprzedaż PLN
Kupno PLN
Kupno waluty obcej
Sprzedaż waluty obcej
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Zadanie 2:
Bank i spółka zgodzili się na wymianę walut w FX swapie za 3M, kurs bieżący
EUR/PLN=3,5.
Bank da na 3M 1 mln EUR po 5,45% w zamian za PLN,
Spółka chce dać Bankowi na 3M PLN za 17,7% w zamian za EUR.
Bank
Spółka
1 EUR za 5,45%
3,5 PLN za 17,7%
Bank
Spółka
1 EUR
Kurs terminowy (??) PLN
I noga swapa
– bank sprzedaje
EUR za PLN
II noga swapa
– bank kupuje
EUR za PLN
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
W ciągu 3M 1 EUR i 3,5 PLN wzrosną do wartości:
EUR (kapitał + odsetki) = EUR + (5,45 * 91 dni / 360 * 100 *1 EUR) = 1,0137 EUR
PLN (kapitał + odsetki) = 3,5 PLN + (17,7 * 91 dni / 365* 100 * 3,5 PLN) = 3,6544 PLN
Kurs terminowy = 3,6544 / 1,01377 = 3,6047
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Zadanie 3:
Firma CCC ma 1 mln EUR w banku, które zamierza za 1M wydać. Jednocześnie firma
potrzebuje PLN teraz. Jednak trzymanie EUR na rachunku i wzięcie kredytu w PLN jest
nieopłacalne. Z drugiej strony sprzedaż EUR na PLN rozwiązałoby problem, ale wiąże się z
ryzykiem wzrostu kursu w przyszłości i poniesienia straty. Co może zrobić firma?
Firma zawiera FX swap z bankiem.
1 marca kwotowanie kurs spot EUR/PLN 4,1450/4,1550
Punkty swapowe za 1M 0,0321/0,0370
I noga swap – kasowa po kursie 4,15 firma sprzedaje 1 mln EUR za PLN,
II noga swap – terminowa po kursie 4,1870 (4,15+0,037) firma kupuje 1 mln EUR za
PLN
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Zadanie 4:
Płatności firmy kształtowały się następująco:
Jakie straty bądź korzyści osiągnie firma, jeżeli 31 marca kurs na rynku ukształtuje się na
poziomie:
A/ EUR/PLN=4,2
B/ EUR/PLN=4,17
Cash flow firmy
1 marzec
31 marzec
- 1 000 000 EUR
+ 1 000 000 EUR
+ 4 150 000 PLN
- 4 187 000 PLN
© 2012; mgr Katarzyna Niewińska; Wydział Zarządzania
UW
Swap zabezpieczający - Credit default swap