K
u
ltura
Ż
ycie codzienne
W
o
jny
P
olityka
U
str
ój
G
o
spodar
ka
L
u
dzie epoki
N
a ar
enie
międzynar
odo
w
ej
1934
(2 VI) Początek budowy
Muzeum Narodowego
w Krakowie.
1935
Zaczyna ukazywać się
tygodnik satyryczny „Szpilki”.
1935
Zaczyna ukazywać się Polski
słownik biografi czny.
1936
(27 IV) Premiera
baletu Harnasie Karola
Szymanowskiego.
1937
Ferdydurke Witolda
Gombrowicza.
1937
Lato w Nohant Jarosława
Iwaszkiewicza.
1938
(18 VI) Otwarcie Muzeum
Narodowego w Warszawie.
1938
(15 VII) Sprowadzenie
zwłok Stanisława Augusta
Poniatowskiego z Petersburga do
Wołczyna.
1938
Pomnik Syreny
w Warszawie dłuta Ludwiki
Nitschowej.
1935
(3 IX) „Dar Pomorza”
kończy rejs dookoła świata.
1936
Uruchomienie kolei linowej
na Kasprowy Wierch.
1937
(2 III) Polscy alpiniści
zdobywają szczyt Nevada Pissis
w Andach.
1937
W czerwcu na Grenlandię
przybywa polska ekspedycja
naukowa.
1938
W kwietniu inicjatywa
budowy metra w Warszawie.
1938
W październiku pierwszy
program eksperymentalnej stacji
telewizyjnej.
1938
Uruchomienie kolei
terenowej na Gubałówkę.
1936
(30 VI) Próbny lot
bombowca P-37 „Łoś”.
1938
(2 X) Wojsko Polskie
wkracza na Zaolzie.
1939
(25 VIII) Do Gdańska
wpływa pancernik „Schleswig-
-Holstein”.
1939
(30 VIII) Prezydent Mościcki
zarządza mobilizację powszechną.
1939
(31 VIII) Prowokacja
gliwicka. Niemcy w polskich
mundurach zajmują radiostację
w Gliwicach.
1934
(26 I) Polska i Niemcy
zawierają układ o niestosowaniu
przemocy.
1934
(17 VI) Otwarcie obozu
w Berezie Kartuskiej.
1935
(12 V) Umiera Józef
Piłsudski. Jego zwłoki zostają
złożone w krypcie na Wawelu.
1936
(16–21 II) Spotkanie
polityków opozycji w Morges
w Szwajcarii (Paderewski, Haller,
Witos, Sikorski). Powstaje tzw.
Front Morges.
1937
(10 X) Z połączenia
chadecji, Narodowej Partii
Robotniczej i Związku
Hallerczyków powstaje
Stronnictwo Pracy z J. Hallerem
i W. Korfantym na czele.
1937
(11 XI) Święto
Niepodległości po raz pierwszy
dniem wolnym od pracy.
1938
Sierpień–wrzesień: kryzys
sudecki i konferencja monachijska.
Polska żąda zwrotu Zaolzia. Praga
ugina się przed żądaniem.
1938
(24 X) Ribbentrop żąda
przyłączenia Gdańska do Rzeszy
i eksterytorialnej autostrady oraz linii
kolejowej przez polskie Pomorze.
1939
(16 III) Upadek
Czechosłowacji. Polska uzyskuje
granicę z Węgrami.
1939
(31 III) Premier Neville
Chamberlain ogłasza gwarancje
dla Polski.
1939
(19 V) Polsko-francuskie
porozumienie wojskowe.
1939
(23 VIII) Radziecko-
-niemiecki pakt o nieagresji i tajny
protokół o rozgraniczeniu stref
wpływów w Europie Środkowej.
1939
(25 VIII) Polsko-brytyjski
układ o wzajemnej pomocy.
Hitler odracza najazd na Polskę.
1935
(23 IV) Prezydent
Ignacy Mościcki podpisuje
tzw. konstytucję kwietniową
umacniającą władzę wykonawczą.
1936
(9 IV) Dekret prezydenta
o utworzeniu Funduszu Obrony
Narodowej.
1934
(28 IV) Otwarcie portu
lotniczego na Okęciu.
1934
(1 VI) PKP uruchamiają
samochodową komunikację
pasażerską.
1935
Poprawa koniunktury
gospodarczej.
1936
(10 VI) Wicepremier
Eugeniusz Kwiatkowski
przedstawia czteroletni plan
inwestycyjny na lata 1936–1940.
1937
(5 II) Wicepremier Eugeniusz
Kwiatkowski przedstawia plan
budowy Centralnego Okręgu
Przemysłowego.
1937–1938
Budowa Zakładów
Chemicznych w Dębicy.
1939
(28 III) Eugeniusz
Kwiatkowski rozpisuje Pożyczkę
Obrony Narodowej.
1939
Uruchomienie Huty
Stalowa Wola.
Ignacy Mościcki (1867–1946),
prezydent RP, chemik. Profesor
Politechniki Lwowskiej
i Warszawskiej. Po przewrocie
majowym z inicjatywy Piłsudskiego
został prezydentem i realizował jego
politykę. 18 IX 1939 internowany
w Rumunii, złożył urząd.
Józef Beck (1894–1944),
polityk, jeden z przywódców
obozu belwederskiego. Żołnierz
I Brygady, od 1932 minister
spraw zagranicznych, przyczynił
się do normalizacji stosunków
z Niemcami. Po kampanii
wrześniowej internowany
w Rumunii, gdzie zmarł.
Edward Śmigły-Rydz (1886–
1941), marszałek Polski, polityk,
Wódz Naczelny. Komendant POW,
uczestnik wojny 1920. Po śmierci
Piłsudskiego generalny inspektor
sił zbrojnych, założyciel OZN. We
wrześniu 1939 Wódz Naczelny,
internowany w Rumunii, wrócił do
kraju i tu zmarł.
1934
(2 VIII) Hitler przejmuje
pełnię władzy w Rzeszy.
1934
(15 X) Rozpoczyna się
„długi marsz” komunistycznej
partyzantki Mao w Chinach.
1935
(15 IX) Antysemickie ustawy
norymberskie w Niemczech.
1936
(7 III) Remilitaryzacja
Nadrenii.
1936
(18 VII) Początek wojny
domowej w Hiszpanii.
1936
(25 X i 25 XI) Niemcy
zawierają układy w Włochami
i Japonią.
1938
(11–13 III) Przyłączenie
(Anschluss) Austrii do III Rzeszy.
1938
(22–30 IX) Kryzys sudecki
i konferencja monachijska. Anglia
i Francja zgadzają się na przyłączenie
czeskich Sudetów do Rzeszy.
1939
(14–23 III) Niemcy
wkraczają do Pragi i tworzą
Protektorat Czech i Moraw.
Powstaje państwo słowackie.
1939
(5 XI) Pierwszy numer
podziemnego „Biuletynu
Informacyjnego”.
1939–1945
Tajne nauczanie
obejmuje milion osób.
1940
Poezje Krzysztofa Kamila
Baczyńskiego Zamknięty echem
i Dwie miłości.
1940
Poezje Barbakan
warszawski Kazimierza
Wierzyńskiego.
1941
Założenie Teatru
Rapsodycznego w Krakowie.
1942
(kwiecień) W podziemiu
ukazuje się antologia poezji
współczesnej Pieśń niepodległa.
1942
Dywizjon 303 Arkadego
Fiedlera.
1942
Założenie Polskiego
Instytutu Naukowego
w Ameryce.
1943
Kamienie na szaniec
Aleksandra Kamińskiego.
1943
Założenie Instytutu Józefa
Piłsudskiego w Nowym Jorku.
1944
Założenie Spółdzielni
Wydawniczej „Czytelnik”.
1944
Założenie dziennika „Życie
Warszawy”.
1945
(24 III) W Krakowie
zaczyna ukazywać się katolicki
„Tygodnik Powszechny”.
1945
Założenie tygodnika
„Przekrój” w Krakowie.
1945
Otwarcie Uniwersytetu
Mikołaja Kopernika w Toruniu.
1946
(1 X) Powstaje Wyższa
Szkoła Teatralna.
1946
(październik) Zakazane
piosenki – pierwszy fi lm
powojenny w reżyserii Leonarda
Buczkowskiego.
1947
(lipiec) Pierwszy numer
paryskiej „Kultury”.
1947
Założenie wydawnictwa
Prasa Wojskowa (potem
Wydawnictwo MON, teraz
Bellona SA).
1948
Popiół i diament Jerzego
Andrzejewskiego.
1948
Pożegnanie z Marią
Tadeusza Borowskiego.
1948
Zaczarowana dorożka
Konstantego I. Gałczyńskiego.
1949
Kwiaty polskie Juliana
Tuwima.
1949
Na nieludzkiej ziemi Józefa
Czapskiego.
1949
Założenie Państwowego
Zespołu Pieśni i Tańca
„Mazowsze”.
1939–1945
Wywózki na roboty
do Niemiec – ok. 2,5 mln osób.
1939–1941
Sprowadzenie na
ziemie wcielone do Rzeszy
ok. 400 tys. Niemców.
1939–1945
Eutanazja osób
psychicznie chorych w Rzeszy i na
ziemiach okupowanych.
1940
Powołanie w lutym
charytatywnej Rady Głównej
Opiekuńczej.
1940
Kartki żywnościowe
w GG zróżnicowane dla
Niemców, Polaków i Żydów.
1940
Od grudnia akcja „N”
– propaganda antyhitlerowska
wśród Niemców prowadzona
przez ZWZ.
1942
Masowe wysiedlenia na
Zamojszczyźnie.
1943
(16 V) Wysadzenie
przez Niemców synagogi przy
Tłomackiem w Warszawie.
1943
(16 X) Początek masowych
egzekucji publicznych w Warszawie.
1944
Wprowadzenie systemu
kartkowego na terenie tzw. Polski
Lubelskiej.
1945
Wielkie ruchy migracyjne
w wyniku zmiany granic.
Repatrianci ze Wschodu
przybywają na Ziemie Odzyskane.
1945
(15 V) Spis ludności Warszawy.
1945
(26–27 VI) Założenie Krajowej
Centrali „Caritas” w Krakowie.
1946–1950
Migracja Żydów do
Izraela – ok. 120 tys. osób.
1947
Utworzenie Białowieskiego
Parku Narodowego.
1948
(maj) Pierwszy kolarski
Wyścig Pokoju.
1948
Założenie klubu
sportowego „Górnik” Zabrze.
1939
(1 IX) Niemcy rozpoczynają
inwazję na Polskę. Pancernik
„Schleswig-Holstein” ostrzeliwuje
Westerplatte.
1939
(1–3 IX) W bitwie granicznej
Niemcy przełamują polską obronę.
1939
(8–9 IX) Niemcy docierają
do Warszawy i atakują miasto.
1939
(9–16 IX) Bitwa nad Bzurą.
Kontrofensywa armii „Poznań”
i „Pomorze.
1939
(17 IX) Inwazja sowiecka.
Marszałek Rydz-Śmigły nakazuje
wojsku unikać walki i wycofywać
się do Węgier i Rumunii.
1939
(28 IX) Kapitulacja Warszawy.
1939
(5 X) Kapitulacja SGO
„Polesie” po bitwie pod Kockiem.
1940
Udział Samodzielnej
Brygady Strzelców Podhalańskich
i Marynarki Wojennej
w kampanii norweskiej, zwłaszcza
bitwie o Narwik (kwiecień–
–czerwiec).
1940
(30 IV) Śmierć mjr.
Henryka Dobrzańskiego
(„Hubal”), dowódcy pierwszego
oddziału partyzanckiego.
1940
(30 VI) Objęcie przez gen.
Stefana Roweckiego („Grot”)
dowództwa nad ZWZ w kraju.
1940
Bitwa o Anglię
z udziałem polskich dywizjonów
myśliwskich, m.in. 303 i 302.
1941
(22 VI) Inwazja niemiecka
na ZSRR.
1941
(19 VIII–20 XII)
Samodzielna Brygada Strzelców
Karpackich walczy w obronie
Tobruku.
1941
(4 XI) Pierwszy lot załogi
polskiej nad Polskę w celu
dokonania zrzutu.
1942
Od marca do sierpnia
ewakuacja Armii Polskiej z ZSRR
do Iranu.
1942
(15 VIII) Rozkaz gen.
Sikorskiego o podporządkowaniu
Armii Krajowej wszystkich
organizacji wojskowych w kraju.
1942
(2 XII) Powołanie
Żydowskiej Organizacji Bojowej
w getcie warszawskim.
1942
(grudzień) Bitwa pod Wojdą
stoczona przez Bataliony Chłopskie
i oddział partyzantki sowieckiej
w obronie wysiedlanej ludności
Zamojszczyzny.
1943
(26 III) Akcja pod
Arsenałem – odbicie więźniów
z rąk Niemców.
1943
(19 IV–16 V) Powstanie
w getcie warszawskim.
1943
(8 V) Decyzja o formowaniu
polskiej Dywizji Piechoty im.
Tadeusza Kościuszki w ZSRR.
1943
(21 VII) Utworzenie
2. Korpusu Polskiego
gen. Władysława Andersa.
1943
(17–18 VIII) Dzięki
informacjom wywiadu AK alianci
bombardują Peenemünde.
1943
(kwiecień–wrzesień) Rzezie
Polaków na Wołyniu dokonywane
przez nacjonalistów ukraińskich.
1943
(20 XI) Rozkaz dowódcy
AK o akcji „Burza”.
1944
(4 I) Armia Czerwona
przekracza granicę wschodnią
II RP.
1944
(1 II) Udany zamach
Kedywu na gen. Franza
Kutscherę.
1944
(18 III) Powołanie 1. Armii
Polskiej w ZSRR.
1944
(12–18 V) Bitwa 2. Korpusu
Polskiego o Monte Cassino.
1944
(6–13 VII) Akcja „Burza”
na Wileńszczyźnie
i Nowogródczyźnie. Nieudany
atak AK na Wilno.
1944
(27 VII) Armia Czerwona
zajmuje Wilno. Rozbrojenie
oddziałów AK.
1944
(1 VIII) Wybuch powstania
w Warszawie.
1944
(15–21 VIII) Walki
1. dywizji pancernej pod Falaise.
1944
(18–26 IX) Samodzielna
Brygada
Spadochronowa walczy pod
Arnhem.
1944
(2 X) Kapitulacja powstania
warszawskiego.
1945
(12 I) Początek ofensywy
styczniowej Armii Czerwonej na
ziemiach polskich.
1945
(17 I) Wyzwolenie Warszawy.
1945
(10 II) 1. Armia WP walczy
o przełamanie Wału Pomorskiego.
1945
(16 IV) W operacji berlińskiej
biorą udział 1. i 2. Armia WP.
1945
(2 V) Kapitulacja Berlina
i wkrótce koniec wojny.
1947
(kwiecień) Początek akcji
„Wisła” – wysiedlenie ludności
ukraińskiej i łemkowskiej na
południowym wschodzie.
1949
(7 XI) Konstanty
Rokossowski zostaje polskim
marszałkiem i ministrem obrony
narodowej.
1939
(27 IX) Gen. Karaszewicz-
-Tokarzewski zakłada konspiracyjną
Służbę Zwycięstwu Polski.
1939
(29 IX) Niemcy i ZSRR
ustalają podział zagarniętych
terenów polskich.
1939
(30 IX) Nowy prezydent
Władysław Raczkiewicz powołuje
Rząd RP na Uchodźstwie
z Władysławem Sikorskim na czele
jako premierem i jednocześnie
Naczelnym Wodzem.
1939
(13 XI) Utworzenie
Związku Walki Zbrojnej.
1940
(4 I) Umowa polsko-
-francuska o utworzeniu
jednostek polskich we Francji.
1940
(10 II) Pierwsza wielka
wywózka ludności z terenów
wschodnich RP.
1940
Masowe egzekucje jeńców
polskich w Katyniu i innych
miejscach.
1940
(14 VI) Pierwszy transport
więźniów dociera do Oświęcimia.
1940
(17–21 VI) Ewakuacja
władz RP i części wojska
z upadającej Francji do Wielkiej
Brytanii.
1940
(20–21 VI) Pierwsza
masowa egzekucja w Palmirach.
1940
(18 XI) Utworzenie getta
w Warszawie.
1940
(3 XII) Powołanie
Delegatury Rządu RP na Kraj.
1941
(30 VII) Podpisanie układu
polsko-radzieckiego (umowa
Sikorski–Majski).
1941
(12 VIII) Amnestia dla
obywateli polskich w ZSRR.
1941
(14 VIII) Umowa
o utworzeniu jednostek polskich
w ZSRR (z gen. Władysławem
Andersem na czele).
1941
(listopad)
Założenie
obozu
koncentra-
cyjnego na
Majdanku.
1942
(5 I) Założenie Polskiej
Partii Robotniczej.
1942
(20 I) Konferencja
w Wannsee. Podjęcie decyzji
o tzw. ostatecznym rozwiązaniu
kwestii żydowskiej, co oznaczało
defi nitywną zagładę milionów
Żydów europejskich, w tym
polskich.
1942
(19 VII) Rozkaz Himmlera
o eksterminacji ludności
żydowskiej w GG.
1942
(4 XII) Powstaje Rada
Pomocy Żydom „Żegota”.
1943
(1 III) Polscy komuniści
zakładają w Moskwie Związek
Patriotów Polskich.
1943
(25 IV) Rząd ZSRR zrywa
stosunki z rządem polskim.
1943
(4 VII) Śmierć gen.
Sikorskiego w katastrofi e lotniczej
pod Gibraltarem.
1943
(8 VII) Stanisław
Mikołajczyk premierem
Rządu RP na Uchodźstwie.
Gen. Kazimierz Sosnkowski
Naczelnym Wodzem.
1943
Powołanie komunistycznej
Krajowej Rady Narodowej
i następnego dnia Armii Ludowej.
1944
(9 I) Powołanie Rady
Jedności Narodowej, parlamentu
Polski Podziemnej.
1944
(3 V) Powołanie Krajowej
Rady Ministrów.
1944
(20–21 VII) Komuniści
polscy za zgodą Stalina powołują
w Moskwie Polski Komitet
Wyzwolenia Narodowego.
1944
(27 VII) PKWN wyraża
zgodę na granicę na linii Curzona.
1944
(24 XI) Mikołajczyk podaje
się do dymisji. Na czele rządu
staje Tomasz Arciszewski.
1944
(21 XII) Gen. Leopold
Okulicki nowym dowódcą AK.
1944
(31 XII) Przekształcenie
PKWN w Rząd Tymczasowy
z Edwardem Osóbką-Morawskim
na czele.
1945
(19 I) Gen. L. Okulicki
rozwiązuje Armię Krajową.
1945
(4–11 II) Na konferencji
w Jałcie Roosevelt, Churchill
i Stalin ostatecznie uzgadniają
linię Curzona jako wschodnią
granicę Polski.
1945
(27–28 III) NKWD
podstępnie zatrzymuje
16 przywódców Polski Podziemnej,
którym wytacza proces w Moskwie.
1945
(8 V) Kapitulacja III Rzeszy.
1945
(28 VI) Powstaje
Tymczasowy Rząd Jedności
Narodowej z premierem
E. Osóbką-Morawskim
i wicepremierem
S. Mikołajczykiem.
1945
(17 VII–2 VIII) Konferencja
Wielkiej Trójki w Poczdamie.
Ustalenie polskiej granicy
zachodniej na Odrze i Nysie.
1945
(2 VIII) Amnestia
i ujawnienie 45 tys. członków
podziemia.
1946
(17 II) PPR tworzy Blok
Stronnictw Demokratycznych.
1946
(30 VI) Referendum
ludowe (tzw. 3 x TAK)
sfałszowane
przez władze.
1946
(4 VII)
Pogrom
kielecki (śmierć
41 Żydów).
1946
(23 XI–10 X) Proces dowódców
NSZ – 6 wyroków śmierci.
1947
(19 I) Wybory do Sejmu.
W sfałszowanych wyborach PSL
zyskuje jedynie 10% głosów.
1947
(5 II) B. Bierut prezydentem.
1947
(22 II) Amnestia dla
członków podziemia.
1947
( 21 X) S. Mikołajczyk
wobec zagrożenia aresztowaniem
potajemnie opuszcza kraj przy
pomocy ambasady USA.
1948
(22 VII) Powstaje Związek
Młodzieży Polskiej.
1948
(31 VIII–3 IX) Potępienie
Gomułki na plenum KC PPR.
1948
(28 X) Po śmierci Augusta
Hlonda prymasem Polski zostaje
Stefan Wyszyński.
1948
(15–21 XII) Kongres
zjednoczeniowy PPR i PPS.
Powstaje Polska Zjednoczona
Partia Robotnicza.
1949
(wrzesień) Połączenie
organizacji kombatanckich
w Związek Bojowników
o Wolność i Demokrację.
1949
(27 XI) Powstanie
Zjednoczonego Stronnictwa
Ludowego.
1939
(12 X) Dekret Hitlera
o utworzeniu Generalnego
Gubernatorstwa.
1939
(26 X) Wprowadzenie
w GG obowiązku pracy dla
Polaków w wieku 18–60 lat
i Żydów od 14 do 60 lat.
1939
(23 XI) Nakaz noszenia
opasek z gwiazdą Dawida przez
Żydów w GG.
1940
(23 VII) Rozporządzenie
H. Franka o rozwiązaniu polskich
stowarzyszeń w GG.
1940
(3 VIII) Formalne wcielenie
Litwy do ZSRR.
1941
Wprowadzenie w marcu
Volkslisty – niemieckiej listy
narodowościowej.
1941
(15 X) Wprowadzenie kary
śmierci dla Żydów samowolnie
opuszczających getta.
1944
(15 III) Manifest Rady
Jedności Narodowej O co walczy
naród polski?
1944
(22 VII) Manifest
Polskiego Komitetu Wyzwolenia
Narodowego.
1944
(6 IX) Dekret PKWN
o reformie rolnej.
1945
(12 IX) Zerwanie
konkordatu ze Stolicą Apostolską.
1945
(25 IX) Dekret o wprowa-
dzeniu ślubów cywilnych
i rozwodów.
1946
(3 I) Ustawa
o nacjonalizacji przemysłu.
1946
(5 VII) Dekret o powołaniu
Głównego Urzędu Kontroli Prasy,
Publikacji i Widowisk.
1947
(19 II) Sejm uchwala Małą
Konstytucję.
1949
(23 I) Dekret ograniczający
swobody religijne. Zakaz
masowych pielgrzymek i procesji
na drogach.
1945
(styczeń) Założenie
Narodowego Banku Polskiego.
1945
(29 VI) Uruchomienie
portu w Gdańsku.
1945
Powołanie Biura
Odbudowy Stolicy.
1945
Uzależnienie wypłat reparacji
wojennych dla Polaków od dostaw
węgla dla ZSRR po cenach 10-krotnie
mniejszych od rynkowych.
1946
(1 VI) Rozporządzenie
premiera zabrania produkcji
wędlin luksusowych.
1947
(2 VII) Ustawa Sejmu
o planie trzyletnim.
1947
Początek
tzw. bitwy
o handel.
1948
(30 I) Wprowadzenie
obowiązku oszczędzania.
1948
(1 VII) Założenie
Centralnego Związku Spółdzielni
„Samopomoc Chłopska”.
1948
Założenie Banku Rolnego.
1949
Powstają Państwowe
Gospodarstwa Rolne.
1949
(20 I) Powstaje
Rada Wzajemnej Pomocy
Gospodarczej.
1949
Początek budowy Nowej
Huty.
Stefan Starzyński (1839–1943),
polityk, żołnierz I Brygady
Legionów, członek POW,
ekonomista, komisaryczny
prezydent Warszawy od 1934,
symbol jej obrony we wrześniu
1939. W 1940 aresztowany przez
Niemców, zamordowany
w obozie koncentracyjnym
Dachau.
Władysław Sikorski (1881–
1943), generał i polityk. Przed
wybuchem I wojny członek
ZWC i Związku Strzeleckiego.
Szef Departamentu Wojskowego
NKN. W wojnie 1920 dowodził
udaną kontrofensywą 5. Armii
nad Wkrą. W II RP m.in. szef
Sztabu Generalnego i premier, po
przewrocie majowym zwolniony
ze służby. Od 1939 premier rządu
na uchodźstwie i Naczelny Wódz.
W lipcu 1943 zginął w katastrofi e
lotniczej.
Maksymilian Kolbe (1894–
1941), święty. Franciszkanin,
wydawca „Rycerza Niepokalanej”
i „Małego Dziennika”, założyciel
seminarium w Teresinie
(Niepokalanów). Prowadził akcję
misyjną w Japonii. Więzień
Oświęcimia, wybrał dobrowolnie
śmierć w bunkrze głodowym
w zamian za życie współwięźnia.
Stefan Grot-Rowecki
(1895–1944), generał, żołnierz
Legionów. We wrześniu 1939
dowódca Warszawskiej Brygady
Pancerno-Motorowej. Od
czerwca 1940 komendant
główny ZWZ. W czerwcu
1943 zatrzymany przez gestapo,
zamordowany w obozie
koncentracyjnym Sachsenhausen.
Władysław Anders (1892–1970),
generał. Od 1918 w WP. Od
sierpnia 1941 dowódca Armii
Polskiej w ZSRR, ewakuował ją na
Środkowy Wschód. Dowódca
2. Korpusu Polskiego we Włoszech,
podjął decyzję o jego udziale
w szturmie Monte Cassino. Od
lutego 1945 Naczelny Wódz.
Krzysztof Kamil Baczyński
(1921–1944), poeta, najbardziej
symboliczny i tragiczny twórca
Polski Walczącej. Poległ
w powstaniu. Jego dorobek,
znany z wydań konspiracyjnych
i pośmiertnych, opublikowano
w całości wiele lat po wojnie.
Wanda Wasilewska (1905–
1964), działaczka lewicy PPS.
Po wybuchu wojny w ZSRR
traktowana przez Stalina jako
rzeczniczka grup, które miały
w jego imieniu zarządzać Polską.
Organizatorka ZPP i PKWN, po
1945 pozostała w ZSRR.
Stanisław Mikołajczyk
(1901–1966), polityk ruchu
ludowego. Premier od 1943,
zwolennik kompromisu z ZSRR.
Ustąpił z funkcji szefa rządu na
uchodźstwie i w 1945 został
wicepremierem TRJN. Prezes
PSL. Po przegranych wyborach,
zagrożony aresztowaniem,
potajemnie opuścił kraj.
Bolesław Bierut (1892–1956),
działacz ruchu komunistycznego,
funkcjonariusz NKWD. Od 1918
w KPP, wybrany przez Stalina do
tworzenia nowych władz w kraju.
1944 przewodniczący KRN,
potem prezydent, jednocześnie
przywódca PZPR. Rządził
krajem w najczarniejszym okresie
stalinizacji. Zmarł w Moskwie
podczas XX Zjazdu KPZR.
1939
(1 IX) Najazd III Rzeszy
na Polskę.
1939
(3 IX) Anglia i Francja
wypowiadają wojnę Niemcom.
1939
(30 XI) Wybuch wojny
sowiecko-fi ńskiej.
1940
(9 IV) Inwazja niemiecka
na Danię i Norwegię.
1940
(10 V) Inwazja niemiecka
na Francję, Belgię, Holandię
i Luksemburg.
1940
(22 VI) Kapitulacja Francji
w Compiègne.
1940
(czerwiec–sierpień) Aneksja
państw bałtyckich przez ZSRR.
1940
(8 VIII – 31 X) Bitwa
o Anglię.
1940
(27 IX) Pakt trzech
– podział stref wpływów między
Niemcy, Włochy i Japonię.
1941
(13 IV) Układ o nieagresji
między ZSRR i Japonią.
1941
(22 VI) Inwazja niemiecka
na ZSRR.
1941
(12 VII) Układ Anglii
i ZSRR o współpracy w wojnie
z Niemcami.
1941
(14 VIII) Churchill
i Roosevelt podpisują Kartę
Atlantycką.
1941
(7 XII) Atak japoński na
Pearl Harbor.
1941
(11 XII) Niemcy
wypowiadają wojnę Stanom
Zjednoczonym.
1942
(1 I) Delegaci 26 państw
podpisują w Waszyngtonie
Deklarację Narodów
Zjednoczonych.
1942
(6 VI) Klęska japońska
w bitwie morskiej o Midway.
1942
(8 XI) Lądowanie
Amerykanów w Afryce Północnej.
1942
(19 XI–2 II 1943) Bitwa
pod Stalingradem – kapitulacja
6. Armii.
1942
(27 XI) Niemcy zajmują
nieokupowaną część Francji.
1943
(13 V) Kapitulacja wojsk
„osi” w Afryce Północnej.
1943
(12–13 VII) Załamanie
niemieckiej ofensywy pod Kurskiem.
1943
(25 VII) Obalenie
Mussoliniego we Włoszech.
1943
(3 IX) Lądowanie aliantów
na Półwyspie Apenińskim. Rząd
marszałka Badoglio wycofuje
Włochy z wojny.
1943
(28 XI–1 XII) Konferencja
Wielkiej Trójki w Teheranie.
Ustalenie daty otwarcia II frontu.
Zgoda aliantów na aneksje Stalina.
1944
(6 VI) Lądowanie aliantów
w Normandii.
1944
(20 VII) Nieudany przewrót
w Berlinie i próba zamachu
Stauff enberga na Hitlera.
1944
(19 IX) Zawieszenie broni
między ZSRR a Finlandią.
1944
(16 XII) Początek
nieudanej kontrofensywy
niemieckiej w Ardenach.
1945
(8 V) Bezwarunkowa
kapitulacja III Rzeszy.
1945
(6 VIII) Zrzucenie bomby
atomowej na Hiroszimę.
1946
(5 III) W. Churchill
w Fulton pierwszy raz użył
terminu „żelazna kurtyna” na
określenie podziału Europy.
1946
(1 X) Wyrok trybunału
norymberskiego – 12 wyroków
śmierci dla czołowych
zbrodniarzy nazistowskich.
1947
(5 VI) Ogłoszenie planu
Marshalla zakładającego pomoc
USA dla dotkniętych wojną
krajów Europy.
1948
(15 V) Ogłoszenie
niepodległości przez Izrael.
1948
(10 XII) Przyjęcie Deklaracji
Praw Człowieka przez ONZ.
1949
(4 IV) Podpisanie paktu
NATO przez USA
i sprzymierzone z nimi państwa
europejskie.
1949
(20 IX) Utworzenie
Republiki Federalnej Niemiec.
1949
(7 X) Utworzenie
Niemieckiej Republiki
Demokratycznej.
Pogrzeb marszałka Piłsudskiego
w Krakowie 18 maja 1935 roku
– w pierwszym rzędzie gen. Edward
Rydz-Śmigły prowadzi wdowę
Aleksandrę Piłsudską
Rękopis konstytucji kwietniowej
z 1934 roku
Ignacy Mościcki, prezydent RP
w latach 1926–1939,
Józef Dunin-Markiewicz
Działa przeciwpancerne kal. 37 mm
zakupione przez FON
Polska kawaleria i lotnictwo podczas
pokazów w połowie lat trzydziestych
Niemcy sudeccy witają żołnierzy
Wehrmachtu wkraczających do czeskich
Sudetów w październiku 1938 roku
Bitwa pod Kockiem,
Stefan Garwatowski
Stefan
Starzyński,
komisaryczny
prezydent
Warszawy
Niemcy wypędzają mieszkańców
warszawskiego getta w kwietniu
1943 roku
Ewakuacja armii gen. Andersa
z ZSRR do Iranu
Niemieckie obwieszczenia z listami
rozstrzelanych oraz antyniemieckie
hasła i rysunki malowane na murach
Plany niemieckich rakiet V-1 i V-2
przygotowane i wysłane do Londynu
przez wywiad AK
BARWY NARODOWE
B
arwy jako znaki rozpoznawcze znane są od starożytności, na przykład
purpurowa to barwa rzymskich cezarów i patrycjuszy. Wśród Słowian
kolor czerwony cieszył się dużym szacunkiem. W Polsce piastowskiej
rycerstwo występowało z chorągwiami i proporcami, niekoniecznie jednak
w barwach białych i czerwonych, chociaż od XIII wieku biały orzeł staje
się powszechnym znakiem rozpoznawczym. Na herbie senioralnej dzielnicy
krakowskiej w okresie rozbicia dzielnicowego widniał orzeł biały na czerwonej
tarczy lub proporcu.
Od momentu
zjednoczenia Polski
przez Władysława
Łokietka proporzec
krakowski stał
się chorągwią
państwową. Ale
chorągwie i sztandary
w barwach białych
i czerwonych
upowszechniły się
w Wojsku Polskim
dopiero w XVIII
wieku.
W charakterze barw
narodowych biel
orła i czerwień tarczy
herbowej pojawiły się
w 1792 roku podczas
obchodów pierwszej
rocznicy uchwalenia
Konstytucji
3 maja. Damy
wystąpiły w białych
sukniach przepasanych
czerwonymi szarfami,
a panowie nałożyli
szarfy biało-czerwone.
Uchwałę o uznaniu barw
białej i czerwonej za
narodowe podjął Sejm
w czasie powstania listopadowego. Flagi w takich barwach witały po upadku
powstania polskich żołnierzy udających się przez Niemcy na emigrację.
W czasie kolejnych zrywów powstańczych i demonstracji patriotycznych
masowo noszono biało-czerwone kokardy i chorągiewki, a od 1861 roku
również opaski na rękawach.
Po wybuchu I wojny światowej nawet zaborcy nawiązali do naszych barw
narodowych, ażeby
zachęcić Polaków do walki
po ich stronie. Odezwę
naczelnego wodza armii
rosyjskiej wydrukowano
na pocztówkach
propagandowych
z ilustracją polskiego
sztandaru o odwróconych
barwach.
Biało-czerwone fl agi
masowo niesiono
w patriotycznej
manifestacji w Warszawie
z okazji 125. rocznicy
Konstytucji 3 maja.
Komitet rocznicowy
przypominał
postanowienie Sejmu
z 1831 roku i nalegał,
by barwa biała była
na fl agach u góry,
a czerwona
u dołu. Taką fl agę
przyjął Sejm na
mocy ustawy
z 1 sierpnia 1919
roku. Czytamy
w niej: „Za barwy
Rzeczypospolitej
uznaje się kolor
biały i czerwony
w podłużnych
pasach
równoległych,
z których górny
– biały, dolny
zaś – czerwony”.
Barwy te
uroczyście
potwierdziła
konstytucja
marcowa
1921 roku
i kwietniowa
1935 roku,
a szczegóły
ustaliło
rozporządzenie
prezydenta
z 1927 roku.
W czasie okupacji
używanie
symboli
narodowych było zabronione, ale podziemie często wykorzystywało je w celu
podniesienia ducha narodu. Pod biało-czerwonymi sztandarami walczyli
żołnierze wszystkich formacji polskich na obcej ziemi.
Po wojnie barwy narodowe odzyskały należne im miejsce w życiu państwa
i narodu, szanowała je także PRL, czego dowodem jest konstytucja z 1952
roku i dekret Rady Państwa z 1955 roku. Flaga w barwach narodowych miała
stale powiewać na budynkach władz państwa, a w czasie świąt narodowych
także na budynkach,
placach i ulicach.
Bardzo dokładnie,
choć zawile barwy fl agi
określała ustawa z 1980
roku o godle, barwach
i hymnie PRL.
Należy zaznaczyć,
że w żadnym akcie
prawnym nie użyto
nazwy „barwy narodowe”
ani „fl aga narodowa”.
W 1919 roku były to
„barwy Rzeczypospolitej Polskiej”, w 1927 „fl aga władz i urzędów”, w latach
następnych „fl aga
państwowa”. Co
istotne, od 1919 roku
obowiązują dwie fl agi:
biało-czerwona (fl aga
państwowa) i biało-
-czerwona z herbem
na białym pasie (fl aga
państwowa z godłem).
Zmiany ustrojowe po
1989 roku wprowadziły
w omawianej tu kwestii
jedną zmianę – orzeł
otrzymał koronę. Od
2004 roku 2 maja jest Dniem Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. I jeszcze jedno:
z chwilą przystąpienia do Unii Europejskiej przybyła Polsce jeszcze jedna fl aga
– unijna, którą należy podnosić w określonych okolicznościach.
Chorągiew powstańcza z Orłem Białym
Replika chorągwi Królestwa Polskiego z czasów
Władysława Jagiełły. Orzeł Biały stał się
polskim znakiem herbowym już w czasach
wczesnopiastowskich. Jako herb Królestwa
Polskiego pierwszy raz pojawił się na pieczęci
majestatycznej Przemysła II z 1295 roku
Flaga państwowa od 1980 roku
Obecna „fl aga państwowa z godłem”
Gen.
Stanisław
Maczek,
dowódca
dywizji,
Stefan
Garwatowski
Przywódcy Wielkiej Trójki podczas
konferencji w Jałcie w lutym 1945
roku. Od lewej: brytyjski premier
Winston Churchill, prezydent USA
Franklin Delano Roosevelt, sowiecki
dyktator Józef Stalin
Premier rządu
londyńskiego
Stanisław
Mikołajczyk
podczas
spotkania z prezydentem USA Rooseveltem
Plakat
propagandowy
kolportowany
przez władze
Kongres zjednoczeniowy PPR i PPS
w grudniu 1948 roku: w imieniu pisarzy
przemawia Jarosław Iwaszkiewicz
Rosyjska pocztówka propagandowa z 1914 roku, na niej polski sztandar
o odwróconych barwach
Krzysztof Kamil
Baczyński, ps. Jan
Bugaj, poeta,
żołnierz Armii
Krajowej,
najwybitniejszy
przedstawiciel
wojennego
pokolenia
twórców
zwanych
„Kolumbami”.
Zginął w czasie
Powstania Warszawskiego
Generał
Władysław
Anders
Mordechaj Anielewicz komendant
Żydowskiej Organizacji Bojowej, stał na
czele powstania w getcie warszawskim,
zginął w walce
1942
1940
1941
1943
1944
1945
1946
1948
1934
1936
1938
1939
1949
1942
1940
1941
1943
1944
1945
1946
1948
1934
1936
1938
1939
1949
