1

Przedmiot: Ocena ryzyka zawodowego
Tematy: 16-21

Karty przykładowych stanowisk w załączeniu

Oddziaływanie czynników szkodliwych na pracownika, a środowisko pracy i otoczenie

Czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne w środowisku pracy.

Urazy ciała lub nawet śmierć pracownika, choroba zawodowa czy obniżenie sprawności

organizmu powstają pod wpływem czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych
w środowisku pracy. Decydujący jest tutaj kontakt pracownika z tymi czynnikami, przekroczenia
dopuszczalnych stężeń i natężeń tych czynników, a także czas narażenia. Nazywamy to narażeniem
zawodowym. Podjęcie przez pracodawcę działań mających na celu ograniczenie narażenia
zawodowego obniży prawdopodobieństwo lub częstość występowania niekorzystnych zmian, czyli
obniży powstawanie ryzyka zawodowego.

Podziału czynników niebezpiecznych, szkodliwych i uciążliwych:
1) Czynniki niebezpieczne (urazowe), które działając na człowieka w sposób najczęściej nagły

mogą spowodować u niego uraz (wypadek przy pracy). Do grupy tej zaliczamy kilka podstawowych
typów zagrożeń:

- zagrożenia elementami ruchomymi i luźnymi,
- zagrożenia elementami ostrymi i wystającymi,
- zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi,
- zagrożenia porażeniem prądem elektrycznym,
- zagrożenia poparzeniem,
- zagrożenia pożarem lub/i wybuchem.

Zagrożenia związane z elementami maszyn (ruchome, luźne, ostre, wystające)
Bezpośredni kontakt człowieka z ruchomymi elementami maszyn, oprzyrządowania i wyposażenia
technologicznego może doprowadzić do urazów na skutek uderzenia, wciągnięcia między ruchome
elementy lub zgniecenia. Zagrożenia urazowe mogą również wystąpić w procesach technologicznych,
w których odpryskują elementy obrabianego materiału i stosowanych czynników, np. cieczy
chłodzącej, a także odpadające, obluzowane lub zużyte części maszyn, narzędzi, oprzyrządowania
oraz obrabiane przedmioty. Przyczyną urazów mogą być również spadające z wysokości elementy, np.
na skutek wibracji, naruszenia równowagi ułożonych elementów, wykonywanych operacji
(budownictwo).
W celu zapewnienia bezpiecznej pracy, szczególnie niebezpieczne elementy maszyn powinny być
osłonięte. Używanie maszyny bez wymaganego urządzenia ochronnego lub przy jego nieodpowiednim
stosowaniu jest niedopuszczalne!

Urządzenia ochronne można podzielić na :
 osłony ochronne
 urządzenia ochronne odległościowe
 urządzenia blokujące
Jeżeli w wyniku oceny ryzyka zostanie ustalona konieczność użycia osłon, należy je dobierać biorąc
pod uwagę prawdopodobieństwo i przewidywaną ciężkość każdego urazu, wynikające z oceny ryzyka,
użytkowanie maszyny zgodnie z przeznaczeniem, zagrożenia stwarzane przez maszynę, rodzaj
i częstość dostępu do maszyny.
Maszynę uważa się za bezpieczną, jeśli - przy eksploatowaniu zgodnie z przeznaczeniem – jest
prawdopodobne, że może być ona użytkowana, regulowana i ustawiana, a także utrzymywana
w sprawności technicznej, demontowana i złomowana, nie narażając pracownika na uraz lub
pogorszenie stanu zdrowia. Metody prowadzące do tego celu obejmują:
 zmniejszenie ryzyka przez wybór odpowiedniej konstrukcji
 urządzenia ochronne
 informacje dotyczące użytkowania (sygnalizacja, znakowanie, instrukcje)
 środki ochrony indywidualnej
 środki ochronne zastosowane przez użytkownika (sposób pracy, środki organizacyjne

zapewniające bezpieczeństwo)

2

Zmniejszyć lub wyeliminować ryzyko spowodowane przez maszyny można, stosując odległości
bezpieczeństwa umożliwiające sięganie do stref niebezpiecznych. Należy pamiętać, że nie zapewniają
wystarczającej ochrony przed takimi zagrożeniami, jak promieniowanie czy emisja substancji, dla
których wymagane są dodatkowe lub inne środki ochrony.
Wybór odpowiedniej odległości bezpieczeństwa zależy od oceny ryzyka, która musi być oparta na
prawdopodobieństwie wystąpienia urazu ciała lub utraty zdrowia i przewidywanej ciężkości tego
urazu lub pogorszenia stanu zdrowia, co oznacza, że odległość bezpieczeństwa będzie zależała od
tego, czy ryzyko będzie małe czy duże.

Zagrożenia związane z przemieszczaniem się ludzi
Poziome i pionowe przemieszczanie się ludzi stwarza zagrożenie upadkiem lub poślizgnięciem, co
może spowodować takie urazy jak:

-

stłuczenia

-

złamania

-

zwichnięcia

Przemieszczanie się ludzi podczas pracy związane jest z dojściem do stanowiska pracy i opuszczeniem
go oraz wykonywaniem czynności roboczych, konserwacyjnych i naprawczych. Do tego celu służą
wewnątrzzakładowe drogi komunikacyjne i transportowe, otwory przejściowe, otwory dostępu.
Otwór przejścia – umożliwia przemieszczenie lub przejście całego ciała człowieka w celu
umożliwienia mu wykonania takich zadań jak np. operowanie urządzeniami sterującymi,
nadzorowanie procesu pracy i sprawdzanie wyników pracy. Otwory przejścia powinny być
wystarczająco duże aby w przypadku zagrożenia umożliwić szybkie wyjście.
Otwory dostępu – otwory, przez które osoba może pochylać się do przodu, sięgać do przodu,
wyprostować górną część ciała, kończynę górną, rękę, palec lub kilka palców, stopę lub nogę – aby
wykonać czynności w procesie pracy.
Miejsca w zakładzie pracy, w których występują zagrożenia dla pracowników, powinny być
oznakowane widocznymi barwami lub znakami bezpieczeństwa i wyłączone z użytkowania
odpowiednim ogrodzeniem lub w inny sposób jeżeli takie oznakowanie jest niewystarczające w celu
zapewnienia bezpieczeństwa pracowników.
Pracodawca jest zobowiązany na terenie zakładu zapewnić:
 drogi komunikacyjne, transportowe, drogi dla pieszych i dojazdy pożarowe
 utrzymanie dróg w stanie nie stwarzającym zagrożeń dla użytkowników
 wymiary dróg i przejść odpowiednie do liczby potencjalnych użytkowników
 równą, twardą lub utwardzoną nawierzchnię dróg, placów manewrowych, postojowych

i składowych, dojazdów pożarowych i przejść o odpowiedniej nośności

 na drogach – w miejscach, w których możliwe jest niespodziewane wtargnięcie pieszych należy

ustawić barierki lub stosować inne skuteczne środki ochrony

Zagrożenia porażenia prądem elektrycznym
Porażenie prądem elektrycznym następuje na skutek przepływu przez ciało człowieka prądu
elektrycznego.
Działanie prądu na człowieka może być:
 bezpośrednie – gdy następuje włączenie ciała lub jego części w obwód elektryczny
 pośrednie – polega na powstawaniu uszkodzeń bez przepływu prądu przez ciało człowieka
Na człowieka może działać:
 prąd stały – powodujący skutki elektrolityczne (przemieszczanie jonów, co zmienia ich stężenia

po obu stronach błony komórkowej, prowadząc do zaburzeń czynności komórek)

 prąd zmienny – powodujący ujemne skutki przez:

-

działanie na krążenie krwi i oddychanie

-

działanie na układ nerwowy

-

działanie cieplne

-

uszkodzenie mięśni kości

Stopień i zakres porażenia prądem zależy przede wszystkim od:
 natężenia

3

 czasu przepływu prądu przez człowieka
 częstotliwości
 drogi przepływu prądu przez człowieka
instalacje i urządzenia elektryczne powinny być tak wykonane i eksploatowane, aby nie narażały
pracowników na porażenie prądem elektrycznym, przepięcia atmosferyczne, szkodliwe oddziaływanie
pól elektromagnetycznych oraz nie stanowiły zagrożenia pożarowego, wybuchowego i nie
powodowały innych szkodliwych skutków. Przy eksploatacji urządzeń elektrycznych stosuje się
techniczne i organizacyjne środki ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym.

Zagrożenie poparzeniem
Poparzenie to trwałe uszkodzenie części miękkich organizmu człowieka na skutek bezpośredniego
działania (najczęściej w krótkim czasie) skrajnych (wysokich lub niskich) temperatur,
skoncentrowania różnego rodzaju energii oraz substancji chemicznych, głównie żrących i parzących.
W zależności od ciężkości oparzenia dzieli się na 3 stopnie:
 oparzenia powierzchniowe – całkowitemu zniszczeniu ulega naskórek, bez uszkodzenia cebulek

włosowych, gruczołów łojowych i potowych

 oparzenia głębokie – zniszczona zostaje znaczna część skóry z gruczołami łojowymi i płytko

położone części mieszków włosowych i gruczołów potowych,

 oparzenia całkowite – zniszczona cała warstwa skóry
do oceny ryzyka oparzenia spowodowanego przez gorącą powierzchnię potrzebna jest znajomość
takich czynników jak:

- temperatura powierzchni
-

materiał powierzchni

-

bezwładność cieplna materiału

-

czas trwania kontaktu skóry z powierzchnią

Ryzyko oparzenia można ocenić mierząc temperaturę powierzchni i porównując ją z ustalonymi
progami oparzenia. Próg oparzenia – temperatura powierzchni określająca granicę między brakiem
oparzenia a oparzeniem skóry, spowodowanym jej kontaktem z powierzchnią o tej temperaturze, przy
ustalonym czasie trwania kontaktu.
Źródła ciepła, które mogą stworzyć niebezpieczeństwo poparzenia w środowisku pracy są między
innymi:
 gorące powierzchnie o temperaturze powyżej progu oparzenia
 gorące przedmioty znajdujące się w otoczeniu człowieka
 urządzenia energetyczne ponad 60

o

C

 źródła promieniowania jonizującego
 niebezpieczne źródła promieniowania ultrafioletowego i podczerwonego
 niebezpieczne źródła promieniowania laserowego
 niebezpieczne źródła promieniowania elektromagnetycznego
 nieprawidłowa obsługa tych źródeł promieniowania
 przechowywanie substancji żrących i parzących w nieodpowiednich opakowaniach i niewłaściwy

ich transport

Ochronę przed poparzeniami może stanowić:
 odpowiednia konstrukcja maszyn i urządzeń
 dobór odpowiedniego procesu technologicznego
 usunięcie człowieka ze strefy wpływów tych zagrożeń
 odizolowanie człowieka przez zastosowanie technicznych środków ochrony
 stosowanie środków ochrony osobistej

Zagrożenia pożarowe i wybuchowe
Zagrożenie pożarowe - zespół czynników wpływających na powstanie i rozprzestrzenianie się pożaru,
a przez to zagrażających bezpieczeństwu życia ludzi.
Zagrożenie wybuchowe – możliwość tworzenia przez palne gazy, pary palnych cieczy, pyły lub
włókna palnych ciał stałych w różnych warunkach mieszanin z powietrzem, które pod wpływem
czynnika inicjującego zapłon wybuchają, czyli ulegają gwałtownemu spalaniu połączonego ze
wzrostem ciśnienia.

4

Ocena zagrożenia wybuchem obejmuje wskazanie pomieszczeń zagrożonych wybuchem, wyznaczenie
odpowiednich stref zagrożenia wybuchem oraz wskazanie czynników mogących w nich zainicjować
zapłon.
Ponieważ warunkiem powstania pożaru jest obecność materiału palnego, czynnika utleniającego
i źródła zapłonu, usuwając jeden z tych elementów, uniemożliwiamy zaistnienie pożaru.
Usunięcie materiałów palnych ze strefy zagrożenia to ważny element prewencji, szczególnie wówczas,
gdy nawet mała ilość substancji palnej może być źródłem przemieszczenia ognia.

2) Czynniki szkodliwe i uciążliwe działające na pracownika przez o dłuższy okres mogą

spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika lub zmiany
w stanie jego zdrowia a w konsekwencji doprowadzić do choroby zawodowej. Czynniki
te dzielimy na cztery podstawowe typy:

a) Czynniki fizyczne

-

hałas (ustalony i nieustalony, hałas infradźwiękowy, hałas, ultradźwiękowy),

- mikroklimat,
- promieniowanie optyczne (widzialne, podczerwone i ultrafioletowe),
-

promieniowanie jonizujące,

- promieniowanie laserowe,
-

pole elektromagnetyczne (niskiej i wysokiej częstotliwości),

- pole elektrostatyczne,
-

pyły przemysłowe,

-

wibracja (ogólna i oddziałująca na organizm człowieka przez kończyny górne).

Promieniowanie jonizujące to promieniowanie elektromagnetyczne (np. rentgenowskie lub gamma)
oraz promieniowanie korpuskularne (np. promieniowanie α i β) zdolne do wywołania jonizacji w
substancji, przez którą przechodzi.
Najczęściej spotykane rodzaje promieniowania jonizującego to:
 Promieniowanie alfa – polega na emitowaniu przez jądro atomowe cząsteczek α ,

charakteryzujących się dużą zdolnością jonizacji, co powoduje znaczący wpływ na żywy
organizm. Zasięg promieni α jest mały ( np. w powietrzu )

 Promieniowanie beta (β) polegające na emisji cząstek z jądra atomowego elektronów lub

pozytonów. Zdolność cząstek β do jonizacji jest mniejsza niż cząstek α

 Promieniowanie gamma (γ) jest promieniowaniem elektromagnetycznym emitowanym przez

wzbudzone jądro atomu podczas zmiany stanu energetycznego. Jest to najbardziej przenikliwy
rodzaj promieniowania jądrowego, chociaż jego własności jonizujące są najmniejsze

 Promieniowanie rentgenowskie (X) – o małej długości fali, powstaje w lampach rentgenowskich

przez bombardowanie tarczy metalowej strumieniem prędkich elektronów

W wyniku wchłonięcia cząstek lub fotonów promieniowania dochodzi bezpośrednio do jonizacji
atomów struktur komórkowych, zmian przepuszczalności błon komórkowych, powstania toksyn
radiacyjnych – przede wszystkim następuje radioliza wody prowadząca do zaburzenia kierunków
przemian biochemicznych i składu chemicznego komórek.
W wyniku promieniowania może nastąpić:
 Uszkodzenie i zaburzenie łańcuchów DNA
 Zniszczenie lipoproteidowych składników błon komórkowych
 Zaburzenie syntezy białka
 Zmiana aktywności enzymów katalizujących
 Zaburzenie gospodarki elektrolitami
Wielkość tych zmian zależy od: wielkości dawki promieniowania, rodzaju promieniowania i jego
energii, warunków napromieniowania, wrażliwości tkanek na napromieniowanie.
Możliwość narażenia zawodowego na promieniowanie jonizujące występuje między innymi przy
produkcji i stosowaniu izotopów, w przemyśle chemicznym (w niektórych procesach
technologicznych), w wytwórniach lamp rentgenowskich i sprzętu medycznego.
Pracodawca jest obowiązany chronić pracowników przed promieniowaniem jonizującym
pochodzącym ze źródeł sztucznych i naturalnych występujących w środowisku pracy.

5

b) Czynniki chemiczne

a. podział w zależności od działania na organizm ludzki

- substancje toksyczne,
-

substancje drażniące,

-

substancje uczulające,

-

substancje rakotwórcze,

- substancje mutagenne,
-

substancje upośledzające układ rozrodczy,

b. podział w zależności od rodzajów działania na organizm człowieka:

- przez drogi oddechowe,
-

przez skórę i błony śluzowe,

-

przez przewód pokarmowy.

Narażenie pracowników na działanie substancji i preparatów chemicznych, a także szkodliwych pyłów
może występować na różnych stanowiskach pracy: w magazynach, w warsztatach produkcyjnych,
w laboratoriach, w warsztatach remontowych, oczyszczalniach ścieków, stolarniach, fabrykach mebli
itd. Substancje chemiczne w powietrzu na stanowiskach pracy występują w postaci gazów, par, cieczy
lub ciał stałych. W warunkach narażenia zawodowego wchłanianie substancji zachodzi przede
wszystkim przez drogi oddechowe, ale również przez skórę i z przewodu pokarmowego.
Szczegółowe zalecenia dotyczące ochrony pracowników przed ryzykiem związanym
z narażeniem na działanie czynników chemicznych zawiera Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia
30

grudnia

2004

r.

w

sprawie

bezpieczeństwa

i

higieny

pracy

związanej

z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych. W rozporządzeniu określono obowiązki
pracodawców dotyczące m.in.: systematycznego dokonywania oceny ryzyka zawodowego
związanego z występowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych,
z uwzględnieniem:



właściwości czynnika chemicznego stwarzające zagrożenie,



danych zawartych w kartach charakterystyk substancji szkodliwych,



rodzaju i czasu trwania narażenia,



rodzaj procesu technologicznego

Ponadto do szacowania ryzyka zawodowego powinny zostać uwzględnione środki ochrony zbiorowe
i środki ochrony indywidualnej stosowane w celu zmniejszenia poziomu tego ryzyka.

c) Czynniki biologiczne

Szkodliwe czynniki biologiczne obejmują:



drobnoustroje komórkowe,



pasożyty wewnętrzne,



jednostki bezkomórkowe zdolne do replikacji lub przenoszenia materiału genetycznego,
w tym zmodyfikowane genetycznie hodowle komórkowe, które mogą być przyczyną
zakażenia, alergii lub zatrucia.

Wywierają one niekorzystny wpływ na organizm ludzki i mogą być przyczyną chorób zawodowych,
mogą wywoływać: zawodowe choroby zakaźne i inwazyjne, schorzenia układu oddechowego,
choroby uczuleniowe. Należy zatem zastosować wszelkie dostępne środki eliminujące zagrożenie –
zastąpienie szkodliwego czynnika biologicznego mniej niebezpiecznym. Ponadto pracodawca jest
obowiązany do:

 zapewnienia pracownikom bezpiecznych warunków spożywania posiłków i napojów

w wydzielonych pomieszczeniach

 dostarczenia

pracownikom

aktualnych

pisemnych

instrukcji

postępowania

ze szkodliwym czynnikiem biologicznym

 niezwłocznego informowanie wszystkich pracowników (lub przedstawiciela pracowników)

narażonych w wyniku awarii lub wypadku

 podjęcia natychmiastowych działań mających na celu likwidację przyczyn i skutków

zaistniałej awarii lub wypadku

 prowadzenia rejestru prac narażających pracowników
 prowadzenia rejestru pracowników narażonych na te czynniki

6

 wyposażenia pracowników w środki ochrony indywidualnej i przechowywanie ich

w wyraźnie oznakowanym miejscu

 zapewnienia właściwych pomieszczeń urządzeń higieniczno – sanitarnych, a także środków

higieny osobistej, a jeśli to konieczne, środków do odkażania skóry lub błon śluzowych

d) Czynniki psychofizyczne

-

obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),

-

obciążenie psychonerwowe.

Szkodliwe oddziaływanie czynników szkodliwych i uciążliwych na organizm człowieka może
doprowadzić do obniżenia sprawności organizmu i w konsekwencji wieloletniego narażenia na
chorobę zawodową. Dlatego znajomość czynników szkodliwych, a szczególnie poznanie ich działania
na organizm ludzki, jak i dopuszczalnego stężenia czy natężenia tych czynników na stanowisku pracy,
pozwoli na podjęcie działań eliminujących lub ograniczających wpływ czynników, a także umożliwi
zastosowanie innych, skutecznych działań profilaktycznych.

Obowiązki pracodawcy
W ramach zapobiegania chorobom zawodowym i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą
każdy pracodawca musi: utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub
eliminujące szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy i urządzenia służące do pomiarów tych
czynników, wskazać czynniki szkodliwe dla zdrowia w środowisku pracy, dla których wykonuje się
badania i pomiary przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla
zdrowia, rejestrować oraz przechowywać wyniki tych badań i pomiarów, a także udostępniać je
pracownikom.
Natomiast do szczegółowych obowiązków pracodawcy należy:
Na podstawie procesów technologicznych i stosowanych substancji zidentyfikować występujące w
nich czynniki szkodliwe dla zdrowia w celu ich wytypowania do oznaczenia w środowisku pracy,
zlecenie wykonania badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia w środowisku pracy nie
później niż w terminie 30 dni od rozpoczęcia działalności; poinformowanie pracowników o wynikach
przeprowadzonych badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy w
sposób ustalony w danym zakładzie pracy oraz umieszczenie aktualnych wyników na odpowiednim
stanowisku pracy; prowadzenie na bieżąco rejestru czynników szkodliwych dla zdrowia
występujących na stanowisku pracy; wpisywanie na bieżąco wyników badań i pomiarów czynnika
szkodliwego dla zdrowia do karty badań i pomiarów czynników szkodliwych; w przypadku likwidacji
firmy przekazanie rejestru i karty właściwemu miejscowo państwowemu inspektorowi sanitarnemu;
przechowywanie wyników badań i pomiarów przez 3 lata, licząc od daty ostatniego wpisu, a rejestrów
i kart przez 40 lat; udostępnianie wyników badań i pomiarów wpisanych do kart oraz rejestrów
niezwłocznie na pisemne żądanie pracownika, byłego pracownika, ich przedstawiciela ustawowego
lub pełnomocnika.
Jaką rolę ma do spełnienia służba bhp?
Służba bezpieczeństwa i higieny pracy powinna:
rozpocząć działalność już w procesie organizowania produkcji i stanowisk pracy, dbając, aby były one
zgodne z wymogami bhp oraz ergonomii, i w miarę możliwości zastosować w tym zakresie
bezpieczniejszą technologię, a także odizolować stanowiska pracy niezwiązane z produkcją, w wyniku
której dochodzi do narażenia na czynniki szkodliwe, sprawdzić funkcjonowanie maszyn i urządzeń, w
szczególności zwiększających bezpieczeństwo pracowników (np. urządzeń wentylacyjnych,
klimatyzacyjnych, wyciągów), przed przystąpieniem do przeprowadzania badań i pomiarów
czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy dokonać analizy przebiegu procesów
technologicznych oraz organizacji i sposobów wykonywania pracy, ustalić rodzaj procesu
technologicznego, przy którym stężenie i natężenie czynników szkodliwych dla zdrowia jest
najwyższe, oraz poinformować o tym wykonujących badania i pomiary (nie bez znaczenia dla
rzetelności ich wyników jest miejsce pobierania próbek, które powinno być wyznaczone w związku ze
sposobem wykonywania pracy), przestrzegać terminów wykonywania badań i pomiarów,
oceniać wyniki badań, czyli porównywać je z aktualnymi wartościami najwyższych dopuszczalnych
stężeń (NDS) i najwyższych dopuszczalnych natężeń (NDN) czynników szkodliwych dla zdrowia
w przypadku istotnego narażenia pracowników na czynniki szkodliwe dla zdrowia opracować strategię
zmniejszenia ryzyka, natomiast w przypadku przekroczenia NDS i NDN - natychmiast zmniejszyć

7

narażenie w sposób możliwy do wykonania w firmie, ustalić sposób przekazywania pracownikom
informacji o wynikach badań i pomiarów oraz ich interpretacji, sporządzać i przechowywać stosowną
dokumentację.

Czynniki uciążliwe w środowisku pracy - to czynniki,

których oddziaływanie na pracownika może być przyczyną złego samopoczucia lub nadmiernego
zmęczenia, które nie prowadzi jednak do trwałego pogorszenia stanu zdrowia. Mogą one jednak
prowadzić do dłuższej nieobecności pracownika z powodu choroby i obniżenia wydajności. Nie
ustalono dla nich NDS, NDN ani czasookresów badań, są jednak ważnym elementem środowiska
pracy, którego badanie lub pomiary wymagają inne akty prawne np. kodeks pracy. Wpływają
znacząco na wydajność, czy jakość pracy i są znaczącym elementem oceny stanowiska pracy. Do
głównych czynników o charakterze uciążliwym zaliczyć można następujące kategorie:

- Oświetlenie
- Monotonia
- Obciążenie psychiczne
- Obciążenie statyczne
- Wysiłek fizyczny