Kluczowe osoby i odkrycia zwi

ą

zane z rozwojem genetyki od

czasów Mendla

Na czerwono ludzie i ich praca, któr

ą

wypada pami

ę

ta

ć

do egzaminu

Na niebiesko: Nagrody Nobla (koniecznie pami

ę

ta

ć

do egzaminu przynajmniej dekad

ę

w

której nagrod

ę

przyznano, za co i komu)

1866 G. Mendel

Ogłoszenie podstawowych praw genetyki

1869 F. Miescher

Wyodrębnienie kwasów nukleinowych ze spermy łososia

1900

H. de Vries
C. Correns
T. Tschermak

Potwierdzenie i oficjalne uznanie praw G. Mendla

1901 H. de Vries

Teoria mutacji

1902

T. Boveri,
W. Sutton

Zachowanie chromosomów w mejozie a prawa Mendla: hipoteza, że
chromosomy przenoszą czynniki dziedziczności

1909 W. Johansen

Katedra Genetyki, Cambridge - wprowadzenie terminu gen

1910-
1933

H. Morgan
Wraz ze
współpra-
cownikami

Teoria chromosomowa: potwierdzenie hipotezy Boveri’ego i Suttona.
Geny na chromosomie leżą liniowo. Geny na jednym chromosomie
tworzą grupę sprzężeń i dziedziczą się razem (ograniczenia praw
Mendla). Rekombinacja genów w procesie crossing-over, mapy
fizyczne genów w oparciu o częstość crossing over i obserwację zmian
prążków w gruczołach gliniankowych muszki.

1933 – Nagroda Nobla za prace nad rolą chromosomów w
dziedziczeniu

1928 F. Griffith

Doświadczenia z transformacją bakterii Pneumococcus

1936 T. Casperson

Ustalenie, że DNA jest składnikiem chromosomów

1941

G. Beadle
E. L. Tatum

Mutacje pokarmowe u Neurospora; hipoteza 1 gen = 1 enzym

1958 Nagroda Nobla: za odkrycie, że geny działają poprzez regulację
konkretnych procesów chemicznych

1943

S. E. Luria, M.
Delbruck

Mutacje spontaniczne u bakterii, test fluktuacyjny, narodziny genetyki
mikroorganizmów

1944

O. Avery, C.
McLeod, M.
M. McCarty

Potwierdzenie i ostateczny dowód na to, że DNA jest materiałem
genetycznym na podstawie kontynuacji doświadczeń Griffith’a z
poszczególnymi frakcjami komórki. Tylko frakcja DNA
transformowała szczep niezjadliwy w zjadliwy.

Rosalin
Franklin

Zdjęcia rentgenowskie struktury DNA: hipoteza, że DNA to rodzaj
spirali.

1946

A. D. Hershey
M. Delbruck
W. T. Bailey

Rekombinacja genetyczna u bakteriofagów

J. Lederberg

E. L. Tatum

Płciowość (koniugacja) bakterii

1958 – Nagroda Nobla za odkrycie genetycznej rekombinacji u
bakterii (Tatum już wtedy nie żył)

1946 H. J. Muller

Nagroda Nobla za odkrycie mutagennego działania promieniowania
jonizujacego

1952

A. O. Hershey,
M. Chase

wykazanie, że podczas infekcji komórki bakteryjnej przez bakteriofagi
do wnętrza komórki wnika wyłącznie DNA

N. D. Zinder

J. Lederberg

Transdukcja: fagi przenoszą geny bakterii (Lederberg Nobel, patrz
wyżej)

1953

E. Chargraff

Analiza jakościowa DNA - wykazanie, że pary zasad A-T i C-G
występują w równych ilościach

D. Watson
F. Crick

(Nagroda
Nobla 1962 r.)

Model przestrzenny budowy cząsteczki DNA: podwójna helisa

1954 S. Benzer

Ultrastruktura regionu II faga T4 - cistron, rekon, muton

1956

A. Kornberg
S. Ochoa

Polimeraza DNA (enzym Kornberga)

1959 Nagroda Nobla za odkrycie biologicznego mechanizmu syntezy
kwasów DNA i RNA

A. Gierer, G.
Schramm

Transfekcja z pomocą RNA wirusa TMV

1957 F. Sanger

Struktura I-rzędowa insuliny

1958

M. Meselson,
F. Stahl

Semikonserwatywna replikacja DNA in vitro

F. Crick

Centralny Dogmat Biologiczny; przepływ informacji genetycznej
DNA-RNA - białko

1961

S. Brenner
F. Jacob
M. Meselson

mRNA matrycą do syntezy białek

M. Nirenberg
H. Matthaei

dowód na to, że przy syntezie białka wykorzystywana jest informacja
zawarta w DNA

S. B. Weiss
J. Hurwitz

Zależna od DNA synteza RNA in vitro

F. Jacob
J. Monod

Model operonu regulacji aktywności genu bakterii

1962

F.H. Crick
J.D. Watson
M.H. Wilkins

Nagroda Nobla za odkrycie struktury DNA i wyjaśnienie jaką rolę
pełni w przekazywaniu informacji w komórkach.

1965

S. Spiegelmann synteza in vitro aktywnego biologicznie RNA faga

R. W. Holley

struktura I-rzędowa tRNA alaniny

1965

F. Jacob
A. Lwoff
J. Monod

Nagroda Nobla za wyjaśnienie mechanizmów kontroli genetycznej
nad syntezą enzymów i wirusów

1966 P. Rous

Nagroda Nobla za badania nad wirusami onkogennymi

1967 A. Kornberg

Synteza DNA faga in vitro

1968

R. Holley
H.G. Khorana
M.W.
Nierenberg

Nagroda Nobla Za interpretację kodu genetycznego i jego funkcji w
syntezie białek

1969

J. Beckwith, L.
Eron, J.
Shapiro

izolacja genu lac-Z

1969

M. Delbruck
A. Hershey
S.E. Luria

Nagroda Nobla aa wyjaśnienie mechanizmów replikacji i genetycznej
struktury wirusów

1970

H. G. Khorana całkowita synteza genu in vitro

H. M. Temin
D. Baltimore

S. Spiegelmann

Odwrotna transkryptaza

1975 Nagroda Nobla za wyjaśnienie interakcji wirusów onkogennych
z DNA komórki (razem z R. Dulbecco)

D. Nathans
H. O. Smith
W. Arber

Wyizolowanie enzymów restrykcyjnych

1978 Nagroda Nobla za wykrycie enzymów restrykcyjnych i ich
zastosowanie do rozwiązywania problemów genetycznych.

M. Nirenberg
J. H. Matthaei
H. G. Khorana
F. Crick
S. Ochoa

Ostateczne odczytanie kodu genetycznego, determinującego
przyłączanie poszczególnych aminokwasów do polipeptydu
potwierdzone eksperymentalnie

1972 Borg i wsp.

Otrzymanie pierwszej cząsteczki zrekombinowanego DNA

1973

S. Cohen
H. Bayer

Konstrukcja wektora plazmidowego i transformacja nim E. coli

H. Bayer

Opracowanie metody ligacji zrekombinowanego DNA

P. Leder

Izolacja ß-globulin myszy

1975 produkcja insuliny w E. coli

1976

R. Schimke i
in.

Pierwsze białko zwierzęce wytworzone w E. coli

C. Kohorana

Synteza laboratoryjna genu

S. A. Narang
K. Itakura
H. M.
Goodman
i inni

Klonowanie w E. coli syntetycznego fragmentu operatora operonu
laktozowego

1977

R. J. Roberts
P. A. Sharp

Odkrycie genów mozaikowych

W. Gilbert
A. Maxam
F. Sanger

Opracowanie metody sekwencjonowania DNA

1980

A. Gilbert

Hipoteza o ewolucyjnej roli intronów

J. Abelson

Wyizolowanie enzymu wycinającego introny

Pierwsze próby terapii genowej człowieka

1982

Produkcja roślin transgenicznych w oparciu o system Agrobacterium

Opracowanie metody RFLP - Restriction Fragment Length Polimorphism

Firma Eli Lilly wprowadzenie insuliny "bakteryjnej" do lecznictwa

1983

Barbara
McClintock

Nagroda Nobla za wykrycie ruchomych elementów genetycznych
(transpozonów)

Opracowanie metod umożliwiających ulepszanie odmian roślin metodami
rekombinowania DNA

Pierwsze udane przeniesienie genu z jednego do drugiego gatunku u jądrowych
(transformacja genetyczna organizmu Eucariota)

1984

K. Mullis

opracowanie metody PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy)

A. Jeffreys,
McCormick

Daktyloskopia genetyczna – identyfikacja organizmu za pomoca
analizy jego DNA

1985

M. Cline, W.
Glaser

Uzyskanie biopestycydów

A. Jeffreys

Opisanie techniki DNA fingerprinting

Dopuszczenie dowodu analizy DNA w postępowaniu imigracyjnym (sprowadzanie
członków rodzin z kraju pochodzenia).

Dopuszczenie w Wielkiej Brytanii dowodu z analizy DNA w dochodzeniu spornego
ojcostwa

1986

Pierwsze doświadczenie polowe z odmianami roślin uprawnych uzyskanych metodami
inżynierii genetycznej

Dopuszczenie w Wielkiej Brytanii dowodu z analizy DNA do wykrycia sprawcy
morderstwa

1987

Urząd Patentowy USA wyraża zgodę na patentowanie wielokomórkowych
organizmów roślinnych i zwierzęcych, ulepszonych metodami inżynierii genetycznej
(patentowanie GMO)

Pierwsze doświadczenie polowe w USA z transgenicznymi roślinami pomidora - gen
odporności na szkodniki

Dopuszczenie w Wielkiej Brytanii i USA wyników analizy DNA do postępowania w
sądach

1988

Uruchomienie projektu HUGO - Human Genom Organisation

Zastosowanie analizy DNA w badaniach chorób rodzinnych oraz pokrewieństwa ludzi
i całych populacji.

1989

J.M. Bishop
H.E. Varmus

Nagroda Nobla Za odkrycie komórkowego pochodzenia onkogenów
przenoszonych przez retrowirusy

1990

Opracowanie metody RAPD - Randomly Amplified Polymorphic DNA

Kongres USA zaakceptował badania typu DNA fingerprinting

1992

Departament Rolnictwa i Wyżywienia w USA oświadcza, że odmiany roślin
uprawnych uzyskane metodami inżynierii genetycznej będą traktowane w sposób
normalny i nie będą poddawane specjalnemu sprawdzeniu

Komitet Badań Naukowych USA uznaje badania DNA, jako niezmiernie cenne przy
identyfikacji indywidualnej

1993

Odmiana pomidorów Flavor Savor o przedłużonej świeżości owoców dzięki
zahamowaniu wytwarzania enzymów przyspieszających dojrzewanie owoców

W doświadczeniach odmianowych znajduje się już ok. 350 odmian roślin uprawnych
ulepszonych metodami biotechnologicznymi, w tym przede wszystkim metodami
inżynierii genetycznej

R.J. Roberts; P.A. Sharp Nagroda Nobla za odkrycie genów mozaikowych (split genes)

Rozpoczęcie rutynowego wykonywania badań polimorfizmu DNA w ponad 30 krajach

1995

E. Lewis, Ch.
Neusslein-
Volhard i E.
Wieschaus

Nagroda Nobla za odkrycie genów HOX (homeobox) kierujących
wczesnymi etapami rozwoju embrionów u ludzi i kręgowców.

1996 J. Wilmut

Podanie do publicznej wiadomości informacji o narodzinach owcy
Dolly sklonowanej z komórki somatycznej dorosłego organizmu

1997

R.
Yanagimachi

22 myszy sklonowane ze zróżnicowanych komórek somatycznych

1999 G. Blobel

Nagroda Nobla Za odkrycie, że białka mają sekwencje sygnałowe,
które decydują o ich rozmieszczeniu i transporcie w komórce

2001

LH. Hartwell
R. T. Hunt
P. M. Nurse

Za odkrycie kluczowych genów regulujących cykl komórkowy

2002

S. Brenner
H.R. Horvitz
J. E. Sulston

Nagroda Nobla za odkrycia genetycznej regulacji rozwoju organów i
wyjaśnienia roli programowanej śmierci komórki

2006

A. Fire
C.C. Mello

Za odkrycie mechanizmu tłumienia ekspresji genów („gene
silencing”) za pomocą hybrydyzacji RNA-RNA

2007

M. Capecchi
M. Evans
O. Smithies

Za specyficzne modyfikacje genów u myszy z użyciem zarodkowych
komórek macierzystych (embryonic stem cells). Zastosowali do
transformacji homologiczną rekombinację zamiast wcześniej znanych
metod. Pokazali także jak wykorzystać wyciszanie genów do
poznawania ich funkcji – badania na myszach (knock-out mouse).

2008

1. Harald zur
Hausen
(Niemiec)
2. Francoise
Barre- Sinoussi
i Luc
Montagnier
(Francuzi)

1. Za poznanie roli wirusa HPV w powstawaniu raka szyjki macicy.
Dowiódł, że DNA wirusa HPV integruje się z DNA komórek
człowieka i można wykazać jego obecność w guzach nowotworowych
odpowiednimi testami. Później okazało się, że raka powodują tylko
niektóre wirusy z liczącej ponad 100 członków rodziny HPV
(zwłaszcza wirusy HPV 16 i HPV 18). Opracowano szczepionkę.
oraz
2. Za odkrycie wywołującego AIDS wirusa HIV. Odkrycie Barre-
Sinoussi oraz Montagniera miało kluczowe znaczenie dla walki z
AIDS - między innymi udało się opracować testy wykrywające
zakażenie, co umożliwiło na przykład badania przetaczanej chorym
krwi i możliwość stwierdzenia nosicielstwa zanim objawi się choroba.
Okazało się, że chodzi o retrowirusa, czyli wirusa, który potrafi
przepisywać własną informację genetyczną zawartą w RNA - na
DNA. Umożliwia to enzym zwany odwrotną transkryptazą -
blokowanie działania tego enzymu za pomocą leków sprawiło, że
obecnie, przy właściwym leczeniu zakażeni HIV mogą żyć niemal
równie długo, co osoby zdrowe. Nadal jednak nie ma skutecznej
szczepionki przeciw temu wirusowi.