Na podstawie ziemi krakowskiej
PRAWO OSOBOWE-
Zdolność prawna
Zdolność do czynności prawnej
W dawnej Polsce istanialo wiele ograniczen i nie było pelnej zdolnosci prawnej dopiero ok. XIX była pelna. Ograniczenia:
Wynikały z płci np. kobiety nie mogły być podmiotem w prawie spadkowym i rodzinnym
Przynależność etniczna lub wyznaniowa np. Żydzi, ograniczenia praw małżeńskiego, obligacyjnego ale z tymi ograniczeniami wiązały się przywileje np. mogli trudnic się lichwą(katolicy zakazane w prawie kanonicznym)
Przynależność narodowa- ograniczenia prawa spadkowego, prawa obligacyjnego np. cudzoziemcy nie mogli posiadac od 1589r. nieruchomości, nie mogli udzielać również pożyczek pod zastaw nieruchomości(podobnie jak Żydzi).
Zdolność prawną nabywało się z chwilą urodzenia, traciło się z chwilą śmierci. Zaczęto to rejestrowac od soboru trydenckiego od 1543 do 1563(prowadzono ksiegi urodzin,małżeństw, zgonow). Istniały wyjatki ze można było nabyc zdolność prawna z momentem poczecia(nasciturus). Ta zdolność prawna miała charakter warunkowy, że dziecko urodzi się żywe. Było to przyjete tylko w zakresie prawa spadkowego. Zdolność prawna można było utracic przed śmiercią na wniosek orzeczenia sądowego(orzeczenie proskrypcji, wywołania). Od tej pory przestawała być podmiotem. Następowało to najczęściej po infamii i banicji. Osobę proskrybowana można było zabic bez konsekwencji ponieważ w swietle praw nie istnieli.
Osoby prawa, poczatkowo mialy charakter korporacyjnych(substrat związek osob). Do tej grupy możemy zaliczyc biskupstwa, kapituly, klasztory, gromady(wspólnota chłopów). Osobą prawną była korona królestwa polskiego(państwo).
Osoby prawne o charakterze fundacyjnym(substratem jest majątek). Do tej grupy należały zakłady użyteczności publicznej(powstają od XVI w.).
ZDOLNOŚĆ DO CZYNNOŚCI PRAWNYCH
Ograniczenia:
Wiek- nabywało się w latach sprawnych. Początkowo nieokreslano konkretnie wieku, miala osoba jeśli mogl wykonywac pewne czynność(np. facet był w stanie walczyc, kobieta- mogla rodzic dzieci). W statutach Kazimierza Wielkiego wprowadzona cenzurę wiekową 12 lat. Na przelomie XIV i XV wieku zróżnicowano te garnice( dla kobiet-12 lat, chłopcy 15 lat). W XVI w. pod wpływem kolektury pruskiej, praktyki sądowej. Rozrózniono
nieletność, kobiety 14 lat, mężczyźni 18 lat
lata sprawne,dojrzałe- mężczyźni 24 lat, rycerz nie mogl dokonywac czynność rozporzadzajcych majatkiem, musial na to uzyskac zgode specjalnego opiekuna lub ojca.
lata dojrzałe
Płeć- kobieta dokonoywala czynność prawnej w asystencji ojca lub męża, nic nie mogla robic tylko rodzic dzieci. Wyjatek wdowa, miala bardzo silna pozycje, często zarządzała całym mająkiem męża, opiekowała się dziećmi. W 1775 zaproponowano wprowadzenia kurateli dla wdowy. Symbolem tej władzy, że kobieta siedzi na stolcu(tron). Kobieta nigdy nie dziedziczyla po mężu tylko zarządzała majątkiem.
Stan- każdy stan miał pewne ograniczenia
Chłopi- wszelkie umowy z osobami trzecimi spoza dominum pana, musiały się odbywac w asystencji pana
Duchowni- nie mogli być opiekunami, nie mogli posiadać dóbr ziemskich(kościół mógł),
Mieszczanie- od 1496 niemogli nabywac dobr ziemskich, od 1543 nie mogli posiadac dobr ziemskich
Szlachta- nie mogla trudnic się handlem i rzemiosłem w celach zarobkowych, ograniczenia w małżeństwa(szlachcic nie mogl ozenic się z plebejka bo tracil szlachectwo)
Król- małżeństwo było sprawą państwa, od 1631r. król nie mogl dobr dla wlasnej rodziny, od 1643 nie mogl opuszczac kraju bez zgody sejmu
Zdrowie- jeżeli ktoś był chory umysłowo to ustanawiano mu opiekuna, jeżeli był niedołężny potrzebował pomocy, ustanawiano kuratora.
PRAWO MAŁŻEŃSKIE
PRAWO MAŁŻEŃSKI OSOBOWE- które z czasem stalo się domena prawa koscielnego. Jest to pewna ewolucja. Na początku istaniala
swiecka forma zwarcia malzenska- mieszkali razem i byli uznawni za małżeństwo. W XIII wieku rycerze porywali kobiety i było to traktowane jak małżeństwo. Potem pojawiła się forma kupna-sprzedaży, przedmiotem sprzedaży była władza nad kobietą(kobieta przechodzila spod władzy ojca pod wladze maeza). Za tę władze placil podarek spadziewn, który pana mloda otrzymywala jako zabezpieczenie. W XIV w. mam już rozwiniętą formę. Składała się z dwoch stanow, najpierw były
zmówiny- odbywało się za pośrednictwem ojca. ustalano czas i miejsce zawarcia związku, warunki materialne małżeństwa. Formalnie strona była kobieta i maz ale wszystko wymagalo zgody ojca panny młodej. Brak zgody mogl pozbawic ją posagu.
Zdaniny- formalne, uroczyste oddanie oblubienicy panu młodemu, była wymagana konsumpcja ponieważ inaczej małżeństwo było niewazne.
W miejsce tej formy wchodzi kościelna forma zawarcia małżeństwa. Zmówiny stały się zaręczynami a zdaniny stały się w swietle prawa kanonicznego umową ślubu. W świetle prawa kanonicznego to sakrament. Najważniejsze jest zgodne oświadczenie woli. W prawie kanonicznym ze względu na ograniczenia wprowadzono zapowiedzi w celu ujawnienia niemożność zawarcia związku(pojawiło się w wieku XIII, od IV soboru laterańskiego w 1215r.). Od poł. XV wieku zwolniono z tego szlachtę. W XVI w (po Soborze Trydenckim, w Polsce przyjete w 1577) pojawiło się obowiązkowo dwóch świadków. Prawo kanoniczne wskazywało na przeszkody na zawarcie małżeństwa. Były
przeszkody zrywające- pokrewieństwo( na IV soborze laterańskim wprowadzono IV stopien pokrewieństwa), komputacja kanoniczna- między dziadkiem a wnukiem jest II stopień(w lini prostej
pokrewieństwo
powinowactwo- stosunek miedzy malzonkie w krewnymi drugiego malzonka
pokrewieństwo sztuczne- adopcja
monogamia
impotencja
śluby zakonne
święcenia kapłańskie
przeszkody wzbraniające-
wiek
różnica wyznań chrześcijańskich- katolik poślubił protestantkę(XVIw), nie możliwe z innymi wyznaniami
do zawarcia małżeństwa potrzebne jest zgodne oświadczenie woli, consensus. Podczas porwania kobieta jest pod groźbą(metus). Błąd(error). Czasami można było dostać dyspensę np. Zygmunt August poślubił jedną Habsburzankę ta zmarła i potem poślubił jej siostre bo otrzymał dyspensę małżeńska
ROZWIĄZANIE MAŁŻEŃSTWA- przez śmierć lub orzeczenie proskrypcji. W świetle prawa kanonicznego nie ma rozwodów tylko unieważnienie małżeństwa(stwierdzano że małżeństwo nie istnialo wczesniej. Dzieci z takie związku były nazywane nieslubnymi.
STOSUNKI OSOBOWE- żona musiała być posłuszna, mąż miał prawo lekkiego karcenia.
PRAWO MAŁŻEŃSKIE MAJĄTKOWE- regulowane przepisami prawa świeckiego
Historia prawa polskiego wyk.4 2009-11-17
Strona 3 z 3