Ważna ocena z kolokwium na ćwiczeniach!!

Prawo procesowe- proces ziemski

Sposoby dochodzenia sprawiedliwości:

1. Poza sądowe dochodzenie sprawiedliwości

1. Zemsta krwawa- forma samopomocy, istaniała wtedy kiedy aparat państwowy był słaby, zemsta miała charakter zemsty rodowej, obowiązkiem rodu było pomszczenie śmierci bądź zranienia swojego członka, zemsta odbywała się na zasadzie talionu(odplata musiala być ekwiwalentem popełnionego przestępstwa). Obowiązkiem rodu do którego należał zloczynca była jego ochrona co prowadzilo do konfliktow miedzy rodami feudalnymi. Prowadzily do wojen. Prowadzily do pewnej anarchii feudalnej ale nie przybraly takiego obrotu jak na zachodzie. Zemste zwalczal król ponieważ prowadziło to do anarchii oraz monarcha tracil dochody z sądów. Poczatkowo ograniczano krag osob które mogly uczestniczyc w zemście, a 1421r. wprowadzono przedawnienie zemsty do okresu 20 lat. Ponadto wprowadzono przepisy w których nawet zemsta honorowa była wykluczona. W dwóch przypadkach:

1. wtedy kiedy zabito porywacza kobiety

2. dzialanie z początku(zabicie kogos w obronie koniecznej)

jeśli ktos chciał tak dochodzic sprawiedliwość to trzeba było to robic wedle określonego porzadku. Najpierw trzeba było zapowiedziec zemste np. robiono to na pogrzebie członka rodziny. Jeżeli doszlo do przestępstwa, zabójstwa starano się niekiedy w drodze ugody zlikwidowac zemste. Służyła temu instytucja JEDNACZY starali się doprowadzic do porozumienia miedzy stronami(XIV w.). jeżeli dochodzilo do porozumienia wtedy zloczynca lub jego rod placil kare na rzecz rodziny poszkodowanego. Tą karę nazywano główszczyzna(przypadku śmierci) i nawiązką(w przypadku zranienia). Mialy charakter kompozycyjny i były uregulowane w prawie. Jeżeli rod poszkodowanego przyjal głowszczyna lub nawiązkę to nie mogl dochodzic zemsty krwawej. Wymysli to monarcha, czesc główszczyzny i nawiązki przypadalo ksieciu. Prócz aspektu finansowego musiała być jeszcze POKORA, formalne zakończenie sporu, zloczynca prosil rodzine o przebaczenie, najczęściej w stroju pokutnym. Dwa elementy ZAPŁATA I POKORA konczyla spór. W XV wieku zanikła

2. Postępowanie arbitralne- stosował je monarcha i kara była proporcjonalna do gniewu monarszego, było to postepowanie z urzedu(doraźne). Mialo to charakter zemsty krwawej ze strony monarchy. Starano się ograniczac to postepowanie, temu służył AZYL który pojawil się na przelomie XIII i XIV w. gdzies można było się schronic przed gniewem monarchy. Można było się schornic w kosciele, uniwersytecie, na dworze monarszym(przed sadami niższymi). Pozniej wykształciła się forma AZYLU WOJEWODZIŃSKIEGO które okreslano mianem PRZYMIRZA. Rycerz, szlachcic mogl schornic się przed gniewem u wojewody. Wojewoda staral się uzyskac się od władcy przeprowadzenia normalnego postepowania żeby poszkodowany mogl wyjaśnić. Jeśli się to nie udalo to wtedy wojewoda wyprowadzal go bezpiecznie za granice. Długość trwania była uregulowana prawnie

1. woj. Poznańskim- 6 tygodni

2. woj. Sandomierskim- 2 miesiace

to ograniczalo samowole monarchy. Istniały inne instytucje które ograniczaly dzialania krola. W 1352 r. bunt maćka Borkowicka. Postepowanie zanika w pierwszej Pol. XV w i wiaz się z przywilejami generalnymi szlachty. W 1432r. krol wydal przywielj czerwiński gwarantujący nietykalność majatkowy szlachty. W latach 1430-1433 Wladyslaw jagiello wydaje przywileje Krakowskie gwaratnujace nietykalność osobista szlachty.

NEMINEM CAPTIVATIMUS NISI IURE VICTUM- nikt nie może być wieziony bez wyroku sadu.

ty samym postepowanie arbitralne zanika.

2. Postępowanie sądowe

1. Proces ziemski- brak było rozróżnienia miedyz procesem cywilny i karnym z przyczyny takiej ze nie rozróżniania odpowiedzialność cywilnej i karnej. W sprawach karnych były lekkie odrebosc. PROCES BYŁ JEDNOLITY

2. PROCES JEST SKARGOWY- akuzacyjny, nie było postepowania z urzedu. Nemo iudex sine actor. Musiała być skarga. Pojawily się elementy postepowania z urzedu czyli procesu inkwizycyjnego. Istnialo postepowania przed inkwistariuszem nadluzywal swoich uprawnieni i zniesiono w 1382r.

3. PROCES KONTRADYKTORYJNY- zasada sporności, strony toczyly spor a sedzia był arbitrem, nie ingerowal w ten spor. Jakakolwiek ingerencja w spor mogla by grozic stroniczosci stron. Na podstawie zgromadzonego materialu dawal wyrok. Sędzia nie dochodzil prawdy materialnej

4. ZASAD PRAWDY FORMALNEJ w postepowaniu dowodowym tzn. sędzia wydawal wyrok na podstawie stanu ustalonego w wyniku przedstawionych przez strony dowodow. Nawet gdyby sedzia wiedział ze jest inaczej to nie mogl tego powiedziec.

5. POSTĘPOWANIE USTNE- pismo pełniło forme pomocnicza, nawet jeśli miał ktos dokument jako dowod to trzeba było go przeczytac. Wyrok wydawany na pismie był potwierdzeniem wyroku wydanego ustnie. Od XIV w. wpisywano wyroki do ksiag sądowoych.

6. POSTĘPOWANIE BYŁO JAWNE- rozpatrujemy w dwoch aspektach

1. Jawność zewnetrzna- rozpatrywano publicznie, pozwalalo kontrolwac sędziego czy dobrze orzeka i prowadzilo się do rozpowszechnienia prawa

2. Janowsc wewnetrzna- dotyczyla ze wszystkie czynności w procesie były jawne dla dwoch stron.

7. ZASADA FORMALIZMU- cecha charakterystyczna procesu średniowiecznego. Wszystkie czynności musialy być dokonane w określonej formie. Były specjalne formułki które trzeba było wypowiadac. Wszelkie potkniecia mogly prowadzic do negatywnych skutków. W rodach zwykle jakas osoba się tym sepcjalizowala, nazywano taka osobe PROKURATOREM. Nie było odplatnego zastępstwa, robil to dla członków swojej rodziny. W 1543 r. DOPIERO POJAWIŁO SIĘ ODPLATNE ZASTEPSTWO PROCESOWE. Formalizm z czasem ulegal złagodzeniu ponieważ

8. ZASADA DYSPOZYTYWNOŚCI- zasada zaczeła królować w XV w. i zaczynala ograniczac zasade formalizmu. Oznacza to ze strony są gospodarzami procesu i w drodze umowy mogą zmieniac reguly procesowe. Przepisy miala charakter dyspozytywny nie były bezwzględnie obowiązujące.

3. STRONY POSTĘPOWANIA

1. POWÓD(oskarżyciel) i POZWANY(oskarżony). Powód był nazwyany PIERCĄ a pozawany to SĄPIERZ. Skarga która składał pierca to ŻAŁOBA. Aby być strona w prcesie trzeba było mieć ZDOLNOŚĆ SĄDOWĄ czyli odpowiada zdolności prawnej. Aby samodzielnie występować w procesie trzeba było mieć ZDOLNOŚĆ PROCESOWĄ która odpowiadal zdolności do czynności prawnej.

2. Strona występowała w procesie osobiście. Pojawily się odstępstwa kiedy to pojawial. Pojawiali się rzecznicy którzy przestrzegali zasad. Nazywano ich prolokuto a potem prokuratorami. Ta osoba pomagala, podpowiadala.

3. Pojawiają się również zastępcy(kolejność chronologiczna)

1. Prawne- najprostsze, wystepuje wtedy kiedy strona nie ma zdolności procesowej i wtedy zastepacami

1. Nieletniego byli rodzice lub opiekunowie. Sprawy przeciwko nieletniemu były zawieszane chyba ze był oskarżycielem

2. Mężatki ich zastępcami byli mężowie

3. Chłopi nie mieli zdolność w sadach ziemskich i musieli występować w asyście pana(jeśli mu się chcialo)

2. Umowne podstawą zastępstwa nie było prawo lecz umowa zlecenia(umowa starannego dzialania). Umowa okreslala zakres pełnomocnictwa do dzialania, moglo być generalne lub szczegółowe. Powstalo w XIII w. ponieważ duchowni nie chcieli występować przed sądami świeckimi, była kategoria spraw które nie mogly sadzic sady koscielne a mianowicie spory o ziemię. Na podstawie przywilejów indywidualnych otrzymywali prawo ustanawiania zastępstwa umowneg. Taki przywilej otrzymal biskup wrocławski 1248 r. pozniej to prawo otrzymali wszyscy duchowni. A od statutów Kazimierza Wielkiego, cale rycerstwo. Pełnomocnika ustanawiano najczęściej w sądzie, niekiedy robiony to na pismie, takie pisemne umocowanie wpisano do ksiag sądowych. Można było ustanowic pełnomocnika w domu, glownie robily to kobiety, taka forma była dopuszczalna, robiono to w obecności przeciwnika i woznego sadowego? Zastępstwo umowne było bezpłatne.

3. Urzędowe- podstawa była decyzja sądu lub innej władzy. Nie zawsze musiala być decyzja sądu. Od 1557r. w imieniu monarchy występował tzw. INSTYGATOR KRÓLEWSKI to był pełnomocnik z urzedu monarchy, dotyczylo najczęściej sporow majątkowych krola z poddanymi.

1. Fakultatywne- sąd ustanawial zastepce z urzędu jeżeli strona nie mogla dac sobie rady w procesie. Takie zasady ustalone w 1354 r. przywielj nieszawski

2. Obligatoryjne- ustanawiane w przypadku spraw obrazy majestatu dla osob oskarżonych wynikalo z konstytucji z 1588r.

Zastepca procesowy dziala za strone i skutki jego czynności dotycza bezpośrednio strony, z czasem ci zastępcy sadowi przejeli funkcje dawnych rzecznikow.

4. Palestra pojawia się ok. XVI w. a zaczęło się o Trybunału Koronnego. Okreslano ich mianem PATRONÓW odpowiedni MECENASA. Obowiazki tych patronow jako pełnomocników zawodowych okreslay konstytucje 1548 i 1559 r. często byli nimi mieszczanie. Konstytucja 1726r. ustalono ze patronami przy trybunale mogli być tylko przedstawiciele szlachty

Historia prawa polskiego wyk.8 2010-02-16

Strona 4 z 4

---