Przywilej lokacyjny zawierał zezwolenie do lokalizacji miasta na prawie niemieckim i immunitet.
Dokument lokacyjny umowa którą w imieniu osadników popisywał zasadźca. Zawierał ile czynszu płacą, ile ziemi otrzymują.
OLIGARCHIA
Po rokoszu sandomierskim 1606-1607 demokracja przeszła w oligarchię. Do czasu 1764 r. kiedy to przyszedł czas na reformy stanisławowskie które prowadziły do powstawania monarchii konstytucyjnej. Podejmowano wtedy działania reformatorskie(komisja edukacji narodowej) i antyreformatorskie(uchwalenie prawa kardynalnych).
Od XVII w. mamy odmianę demokracji szlacheckiej nazywaną oligarchią magnacką. Nie było zmian ustrojowych. Dalej był król, sejm, urzędy z tymi samymi kompetencjami. Umocniła się pozycja magnatów a osłabiła pozycja króla. Miało to wpływ na praktykę ustrojową, uległy zdeformowaniu i wynaturzeniu.
W obrębie stanu szlacheckiego pojawiły się duże różnice majątkowe. Wszyscy względem praw politycznych byli równi ale faktycznie magnaci kupowali najbiedniejszą szlachtę. Magnaci ze względu na swoje bogactwa dążyli do uniezależnienia się od króla.
W dobie oligarchii magnateria zaczęła wykorzystywać zasadę jednomyślności do obalania sejmów. Doprowadzało to do całkowitego paraliżu władz centralnych. Sejmiki zaczęły przejmować władzę administracyjną w poszczególnych województwach, były to tzw. sejmiki gospodarcze. Wtedy Rzeczpospolita staje się faktycznie federacją poszczególnych województw. Sejm czyli podstawowy organ ustawodawczy nie funkcjonuje.
Okresy bezkrólewia doprowadzały do walki między magnatami którzy chcieli forsować swoich kandydatów. Szukano pomocy u państw ościennych. Dopiero od 1764 r. pojawia się potrzeba szerokich reform. Magnateria opierała się temu ponieważ oznaczało to dla nich utratę władzę.
Po śmierci Augusta III w 1764 r. jest okres bezkrólewia. Na sejmie konwokacyjnym podejmuje się reform. Utworzono Komisję Skarbowe i Komisje Wojskowe, odpowiadają dzisiejszym ministerstwom. Miało doprowadzić do stworzenia nowoczesnego zarządu i ograniczenia władzy podskarbich i hetmanów. Stanęli oni na czele tych komisji ale odtąd były one ciałami kolegialnymi. W skład komisji wchodzili od 4-8 członków. Członków komisji wybierał sejm.
Komisje Skarbowe zaczęły uchwalać budżet czyli ustawę która organizowała wydatki i przychody państwa. Projekt pierwszego budżetu powstał 1768r. ale nie został zatwierdzony. Zajmowano się budową dróg i rzekami, gospodarką, budową manufaktur. Funkcjonowały do 1789 kiedy powołano na sejmie złożoną
Komisje Wojskowe zajmowały się sprawami wojskowymi. Zajmowały się rekrutacją, unowocześnieniem wojsk. Działały do 1775 r.
Powołano boni ordninis czyli komisje dobrego porządku powołanych dla władz królewskich ponieważ nie można powoływać ich dla miast magnackich. Mieli zajmować się bezpieczeństwem, kontrolą zarządów, porządkowaniem miast(wywóz śmieci, błota, wybrukowanie, ochrona przeciwpożarowa, remonty, budowa kamienic, ulic). Upadek miast rozpoczął się w 1454 r. kiedy ustanawiano zakaz handlu, pozbawiono miasta dochodu. W XVIII w. stan miast był tragiczny.
Komisja edukacji narodowej o bardzo dużym stopniu samodzielności ponieważ miała własną kasę. Utworzona 1773 r. kompetencje przyswoić.
Rada nieustająca powołana na sejmie rozbiorowym. Miała być przejawem ograniczenia władzy króla i mieć charakter antyreformatorski. Faktycznie jednak odegrał bardzo pozytywną rolę. Wybierano przez sejm w liczbie 36 członków, przedstawicieli senatu, izby poselskiej i króla jako przewodniczącego. Podzielono na 5 departamentów:
Interesów cudzoziemskich
Policji czyli dobrego porządku
Wojskowym
Sprawiedliwości
Skarbowym
Jest władzą wykonawczą, ma inicjatywę ustawodawczą, prowadzić politykę zagraniczną, zajmowanie się administracją wewnętrzną i zewnętrzną kraju.
Efektem działań magnaterii było uchwalenie praw kardynalnych. Miało to miejsce w 1768, 1775 i 1793 r. w dużym stopniu nawiązują do artykułów henrykowskich tylko z nawiązaniem do wypaczonej formie oligarchii magnackiej. Znajdziemy w nich zasady ustrojowe demokracji szlacheckiej i podkreślona zostanie ich nienaruszalność oraz niezmienność. Zostały zagwarantowane przez Rosję. Jeśli te prawa kardynalne zostaną naruszane lub podjęte jakieś reformy to trzeba było się liczyć z interwencją Rosji(prawa kardynalne 1768r.) a drugie prawa kardynalne już mówiły o interwencji trzech mocarstw.
Na następną lekcję:
Prawa kardynalne, sejm wielki
Historia prawa polskiego ćw.5 2010-03-17
Strona 2 z 2