Buddyzm

„

Trudno jest narodzić się człowiekiem; trudno jest żyć jako śmiertelny; trudno jest

usłyszeć wyniosłą prawdę; trudno jest ujrzeć Buddę.”

(Dhammapada, 182)

Mianem Buddy – Przebudzonego, określono po raz pierwszy księcia Siddhartę Gautamę,

z rodu Siakjów żyjącego w Indiach na przełomie szóstego i piątego wieku przed naszą erą.
Skrupulatnie chroniony przez rodziców - w obawie przed spełnieniem pewnej dwuznacznej
przepowiedni - przed cierpieniem wypełniającym świat przeżył wstrząs, gdy je poznał. Zaczął
intensywnie szukać prawdy, aż po siedmiu latach, w wieku trzydziestu pięciu lat doznał
oświecenia i zaczął nauczać, pierwsze kazanie wygłaszając do swoich pięciu byłych towarzyszy,
czym wprawił w ruch Koło Dharmy (

dharma –

prawo, kanon nauki Buddy w trzech rodzajach

pism, zwanych razem

Tripitaka

). Wnet wędrując wraz z nimi szybko zyskał wyznawców.

Najważniejsze w jego nauce są Cztery Szlachetne Prawdy:

1. Świat jest pełen cierpienia (

dukkha

– który to termin może oznaczać zarówno zwykłe

cierpienie, cierpienie spowodowane zmianą jak i stan uwarunkowany przyczynowością – w
tym ostatnim rozumieniu wszystko jest cierpieniem z wyjątkiem

nirwany

– oświecenia, stanu

poza wszelką przyczynowością). Narodziny są cierpieniem, starość jest cierpieniem, choroba
i śmierć są cierpieniem. Cierpieniem jest być połączonym z tym, kogo się nienawidzi i
rozdzielonym z tą osobą, którą się kocha. Nie mieć tego, co się pożąda jest cierpieniem.
Życiu, które nie jest wolne od pożądania i namiętności zawsze towarzyszy męka. Jest to
Prawda o Cierpieniu.

2.Przyczyną cierpienia jest pragnienie (

tanha

) związane z pożądaniami ciała oraz złudne

namiętności, co uruchamia koło Samsary (krąg wcieleń). Pragnienie to wciąż szuka nowych
doznań, które mogą być trojakiego rodzaju: zmysłowe żądze, żądza unieśmiertelnienia się
oraz żądza samozniszczenia (gdyż zaspokojeniem żądzy życia bywa czasem śmierć). Jest to
Prawda o Przyczynie Cierpienia.

3.Jeśli usunie się żądzę, przyczynę ludzkich namiętności, oznaczać to będzie usunięcie ludzkiego

cierpienia, co jest równoznaczne z nirwaną. Jest to Prawda o Usunięciu Cierpienia.

4.Do osiągnięcia stanu bez pożądania i cierpienia prowadzi Szlachetna Ośmioraka Ścieżka, na

którą składają się:

1. Należyty pogląd (którego wyrazem jest znajomość Czterech Szlachetnych Prawd).

2. Należyte myślenie (wolne od żądzy, nieżyczliwości i gwałtowności).

3. Należytą mowę (bez kłamstwa, obmowy i plotkowania).

4. Należyte postępowanie (zaniechanie kradzieży, zabijania i nieczystości).

5. Należyty sposób zarobkowania (związane z utrzymywaniem się z zajęć nie łamiących

żadnej z zasad Ścieżki).

6. Należyte dążenie (usuwanie zła i wspieranie dobra)

7. Należyta uwaga (przemyśliwanie spraw ciała).

8. Należyta koncentracja (skupienie poprzez medytację)

Jest to Prawda o Szlachetnej Ścieżce Wiodącej do Ustania Cierpienia.

Zasady Ośmiorakiej Ścieżki można podzielić na trzy grupy: postępowanie etyczne (

sila

)

oparte o wszechogarniającą miłość i współczucie do wszystkich czujących stworzeń – zasady
2, 3, 4, 5; dyscyplina umysłu (

samadhi

) oparta o ćwiczenia medytacyjne i ćwiczenia ciała –

zasady 6, 7, 8; mądrość (

panna; pradżnia

) – zasady 1, 2.

Celem buddyzmu jest wyzwolenie się od fałszu, którym jest przyczynowość, istniejąca

przez cierpienie. Likwidacja tej ułudy, która w konsekwencji wyzwala też od koła Samsary
(nieustannych kolejnych wcieleń) nazywa się nirwaną – zdmuchnięciem, zgaszeniem,
oświeceniem. Nirwana to stan wyjścia poza ograniczenia przyczynowości i cierpienia. Jest to
stan Buddy – każdy, kto go osiągnie staje się buddą. Prowadzi ku temu Droga Środka, na której
należy unikać skrajności, gdyż obydwie są ułudą: zarówno uleganie żądzom ciała, jak i asceza
zadręczająca ciało i ducha. Rzeczy bowiem ani istnieją ani nie istnieją – a to jak się nam jawią
jest ułudą. Ułudą jest to, że nic się nie dzieje przypadkiem; ułudą jest i to, że to

Bóg kieruje

losami ludzi; ułudą wreszcie jest i to, że wszystkim rządzi przypadek. Kroczyć Drogą Środka
(którym to określeniem bywa też nazywany sam buddyzm) można kierując się zasadami
Szlachetnej Ośmiorakiej Ścieżki. Lecz ponieważ nirwana nie ma określonej formy czy natury oraz
istnieje tylko dlatego, że istnieje złuda i niewiedza, w stanie oświecenia znika i ono samo. Jest to
właśnie paradoks nirwany: gdy jej nie ma nie ma też ułudy. Bo to niejako ułuda i niewiedza
tworzą oświecenie. Dążąc więc do oświecenia ludzie powinni unikać pożądania go i zabiegania o
nie, ulegają bowiem kolejnej iluzji, która od oświecenia ich oddala. Oświecenie to stan bez ułudy
dlatego należy dążyć do niego środkami, które ułudę eliminują: należy kroczyć Drogą Środka.
Ma ona różne techniki służące za pomoc do tego celu, dzielone na trzy grupy:

- medytacje (

jhanas

)

- umiejętności (kontemplacje) (

samapattis

)

- skupienia (

samadhis

)

Buddyzm dzieli się na trzy wielkie odłamy, w ramach których działa wiele szkół oraz

pomniejszych tradycji. Te trzy główne odgałęzienia buddyzmu to:

Hinajana (Mały Wóz) – najmniej rozpowszechniony w świecie, występujący głównie na Cejlonie i
w Indochinach; skupia się on na życiu monastycznym, ogromną wagę przywiązując do filozofii
oraz do ascezy.

Mahajana (Wielki Wóz) – odmiana, która dzięki wielu swoim szkołom (np. Zen) jest najbardziej
popularna na świecie. Dużo mniej rygorystyczna od Hinajany – zakłada, że każda żyjąca istota
może osiągnąć stan buddy i dopuszcza skuteczne praktykowanie Drogi Środka w każdym, a nie
tylko monastycznym, stanie.

Wadżrajana (Diamentowy Wóz) – największy nacisk kładzie na techniki wizualizacyjne, praktyki
magiczne oraz tantryczne. Rozwinęła się w Tybecie.

Buddyjska wspólnota nazywa się sangha. Formalnie buddystą zostaje się przyjmując Schronienia
w Trzech Klejnotach (Triratna): Buddzie, Dharmie, Sandze.