„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Jacek Zagłówek

Rozpoznanie zagrożeń górniczych 311[15].Z3.02

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Grzegorz Merta
dr inż. Jacek Myszkowski



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Danuta Pawełczyk



Konsultacja:
mgr inż. Gabriela Poloczek










Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 311[15].Z3.02
„Rozpoznawanie zagrożeń górniczych”, zawartego w modułowym programie nauczania dla
zawodu technik górnictwa podziemnego.

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1.

Wprowadzenie

3

2.

Wymagania wstępne

5

3.

Cele kształcenia

6

4.

Przykładowe scenariusze zajęć

7

5.

Ćwiczenia

12

5.1. Zagrożenia gazowe w górnictwie

12

5.1.1. Ćwiczenia

12

5.2. Zagrożenia pożarowe

16

5.2.1. Ćwiczenia

16

5.3. Zagrożenia wybuchem pyłu węglowego

20

5.3.1. Ćwiczenia

20

5.4. Zagrożenia zawałami i tąpaniami

23

5.4.1. Ćwiczenia

23

5.5. Zagrożenia wodne

26

5.5.1. Ćwiczenia

26

5.6. Zagrożenia techniczne

28

5.6.1. Ćwiczenia

28

5.7. Procedury postępowania w przypadku wystąpienia zagrożenia

30

5.7.1. Ćwiczenia

30

6.

Ewaluacja osiągnięć ucznia

33

7.

Literatura

49

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazuję Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie technik górnictwa podziemnego
311[15].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien posiadać przed
realizacją materiału jednostki modułowej,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu ukształtowanie umiejętności,

−

ewaluację osiągnięć ucznia,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem aktywizujących metod nauczania:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

metody tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ć

wiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia ewaluacji osiągnięć ucznia, nauczyciel może posłużyć się

zamieszczonymi w rozdziale 6 zestawami zadań testowych.

W tym rozdziale zamieszczno również (dla każdego testu osobno):

−

plan testu w formie tabelarycznej z kluczem odpowiedzi,

−

punktację zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

311[15].Z3

Zarządzanie zasobami

złóż kopalin

311[15].Z3.02

Rozpoznawanie

zagrożeń górniczych

311[15].Z3.03

Wykonywanie pomiarów

geodezyjnych

311[15].Z3.01

Analizowanie procesów

geologicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

definiować, stosować i przeliczać jednostki układu SI,

−

stosować przepisy Prawa geologiczno-górniczego i rozporządzeń dotyczących górnictwa,

−

wykonywać schematy przestrzenne wyrobisk górniczych,

−

czytać mapy górnicze,

−

określać warunki zalegania pokładów węgla w górotworze,

−

charakteryzować parametry i zasady eksploatacji maszyn i urządzeń górniczych,

−

dobierać maszyny urabiające i ładujące do określonych warunków górniczo-
-geologicznych,

−

wiercić otwory przy pomocy różnych urządzeń wiertniczych,

−

charakteryzować sprężarki i wentylatory,

−

posługiwać się samodzielnie dokumentacją maszyn,

−

określić zasady bezpiecznej eksploatacji i obsługi przenośników górniczych,

−

charakteryzować środki łączności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

wyjaśnić rodzaje zagrożeń naturalnych, stopnie, kategorie, klasy i ich kryteria
klasyfikacji,

−

przekazać komunikat o zagrożeniu,

−

wyjaśnić zagrożenia związane z wystąpieniem pożaru podziemnego,

−

wyjaśnić zasady zachowania się załogi w czasie pożaru,

−

posłużyć się podstawowymi środkami gaśniczymi i sprzętem gaśniczym do gaszenia
pożaru podziemnego,

−

zastosować przepisy w przypadku wystąpienia pożaru w zakładzie górniczym,

−

przedstawić zagrożenia powstałe w przypadku przekroczenia dopuszczalnych stężeń
gazów,

−

posłużyć się sprzętem do wykrywania gazów,

−

zastosować profilaktykę zagrożeń metanowych,

−

wymienić miejsca możliwego zapoczątkowania wybuchu pyłu węglowego,

−

zastosować profilaktykę dotyczącą wybuchów pyłu węglowego,

−

wymienić objawy wskazujące na zagrożenie wyrzutami gazów i skał,

−

określić metody zapobiegania zagrożeniom związanym z wyrzutami gazów i skał,

−

scharakteryzować stopnie zagrożenia tąpnięciami eksploatowanej kopaliny i ich skutki
dla kopalni,

−

scharakteryzować przyczyny powstawania zawału,

−

sklasyfikować zagrożenia wodne,

−

określić źródła dopływu wody do kopalni,

−

omówić systemy odwadniania kopalni,

−

scharakteryzować wymagania dla maszyn i urządzeń pracujących w warunkach
określonych zagrożeń,

−

scharakteryzować zagrożenia techniczne w zakładach górniczych,

−

zastosować aparat ucieczkowy,

−

zastosować pochłaniacz ochronny,

−

zaprojektować zabezpieczenie przeciwpożarowe,

−

zaprojektować zabezpieczenie przeciwwybuchowe,

−

zaprojektować zabezpieczenie metanometryczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca

……………………………………………….

Modułowy program nauczania:

Technik górnictwa podziemnego 311[15]

Moduł:

Zarządzanie zasobami złóż 311[15].Z3.

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie zagrożeń górniczych 311[15].Z3.02

Temat: Pomiary i ocena zagrożenia metanowego i zagrożenia pożarami endogenicznymi

w kopalniach węglowych.

Cel ogólny: Kształtowanie umiejętności oceny zgrożenia metanowego i pożarowego

w wyrobiskach dołowych na podstawie wykonanych pomiarów.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

określić ilość powietrza na podstawie wykonanych pomiarów w wyrobiskach,

−

zmierzyć stężenia gazów kopalnianych,

−

pobrać próbki gazu do analizy laboratoryjnej,

−

obliczyć ilości metanu i tlenku węgla w powietrzu kopalnianym na podstawie podanych
przez nauczyciela danych,

−

wyznaczyć stacje pomiarowe dla określania poziomu zagrożenia metanowego
i pożarowego w rejonie ścian jak i drążonych wyrobisk korytarzowych,

−

ocenić poziom zagrożenia pożarowego zgodnie z obowiązującymi kryteriami.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenia praktyczne, metoda projektów.

Czas: 4 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

przyrządy pomiarowe:calówka, anemometry, metanomierze typu VM–1c, metanomierze
interferencyjne typu Ricken, wykrywacze gazów WG–2M, rurki wskaźnikowe, pipety
szklane, zestaw APG 1, worki do pobierania próbek gazów,

−

instrukcje obsługi przyrządów pomiarowych,

−

przepisy górnicze [13,16],

−

przybory do pisania.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

uczniowie pracują w zespołach dwuosobowych.

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

Przebieg zajęć:
1.

Sprawy organizacyjne.

2.

Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć i sposobu wykonania ćwiczenia
z uwzględnieniem przepisow bezpieczeństwa i higieny pracy.

3.

Zorganizowanie stanowiska pracy do wykonania ćwiczenia.

4.

Realizacja tematu:

A. Pomiary i na podstawie ich wyników ocena zagrożenia

−

każdy zespół otrzymuje polecenie wykonania pomiarów w czterech wskazanych
miejscach komory ćwiczeń kopalnianej stacji ratownictwa górniczego, (analiza
wstępna treści zadania – 10 min.),

−

zespoły na wyznaczonych stanowiskach mają określić: przekrój wyrobiska,
pomierzyć prędkość powietrza, wykonać pomiary stężeń gazów ( CO, CO

2

, CH

4

),

pobrać próbki gazu do analizy chemicznej – 80 min,

−

ocenić stan zagrożenia na podstawie przeprowadzonych pomiarów – czas 10 min

B. Projektowanie lokalizacji stacji pomiarowych i miejsc zabudowy czujników.

−

zespoły otrzymują przykładowe schematy wentylacyjne rejonów kopalni,dla których
mają:
a)

wyznaczyć lokalizację stacji pomiarowych dla określenia poziomu zagrożenia
metanowego i zagrożenia pożarami endogenicznego w tych rejonach, – 20 min,

b)

zaznaczyć

miejsca

zabudowy

czujników

metanometrii

automatycznej

i czujników do kontroli stężeń CO – 20 min,

c)

ocenić stan zagrożenia w tych rejonach na podstawie wyników pomiarów
określonych przez nauczyciela – 20 min,

−

zespoły po uszczegółowieniu wymagań realizują zadania (w razie trudności
korzystają z pomocy nauczyciela).

5.

Po wykonaniu zadania, zaspoły przygotowują prezentację (sposób przewietrzania rejonu,
uzasadnienie lokalizacji stacji pomiarowych, ocenę zagrożenia) – czas 10 min.

6.

Nauczyciel analizuje pracę zespołów podczas przygotowywanej prezentacji.

7.

Zespoły prezentują efekty swoich rozwiązań.– 20 min

8.

Uczniowie wspólnie z nauczycielem dokonują oceny prac.

Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć i opanowanych
umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca ……………………………………………….
Modułowy program nauczania:

Technik górnictwa podziemnego 311[15]

Moduł:

Zarządzanie zasobami złóż 311[15].Z3

Jednostka modułowa:

Rozpoznawanie zagrożeń górniczych 311[15].Z3.02

Temat: Próbna akcja pożarowa.

Cel ogólny: Kształtowanie właściwych zachowań w przypadku wystąpienia pożaru w kopalni.

Doskonalenie

umiejętności

posługiwania

się

sprzętem

ochrony

dróg

oddechowych.

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć:

−

posłużyć się sprzętem ochrony dróg oddechowych (tlenowy aparat ucieczkowy),

−

podać meldunek o zagrożeniu do dyspozytora,

−

posłużyć się sygnałami alarmowymi,

−

określić zasady prowadzenia akcji pożarowej,

−

wyznaczyć strefę zagrożenia, posterunki obstawy, lokalizację bazy ratowniczej,

−

zorganizować

stanowisko

do

wykonywania

pomiarów

zgodnie

z

zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy.

W czasie zajęć będą kształtowane następujące umiejętności ponadzawodowe:

−

organizowanie i planowanie zajęć,

−

pracy w zespole,

−

oceny pracy zespołu.

Metody nauczania–uczenia się:

−

metoda tekstu przewodniego,

−

ć

wiczenia praktyczne.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne

−

ubrania robocze, lampy górnicze,

−

tlenowe aparaty ucieczkowe–treningowe, zestaw gaśnic stosowanych na kopalni,

−

schemat wyrobisk w komorze ćwiczeń, mapę wyrobisk górniczych (pokładowa), schemat
przewietrzania rejonu (tego co na mapie),

−

przybory do pisania i rysowania,

−

przepisy górnicze [2, 3, 4].

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

grupowa i indywidualna

Uczestnicy:

−

uczniowie kształcący się w zawodzie technik górnictwa podziemnego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
1.

Wyznaczyć strefę zagrożenia, posterunki obstawy, punkty pomiarowe dla kontroli
zagrożenia na mapach i schematach na podstawie informacji podanych przez
nauczyciela,.

2.

Przejść w aparatach ucieczkowych wyrobiskami w komorze ćwiczeń.

3.

Ugasić palący się metan.

FAZA WSTĘPNA

Czynności organizacyjno–porządkowe, określenie tematu zajęć, zaznajomienie uczniów

z poszczególnymi etapami zajęć.

FAZA WŁAŚCIWA
INFORMACJE
1.

Gdzie i jakie zagrożenie występuje?

2.

Jaki jest zakres jego oddziaływania, jakie powoduje skutki?

3.

Ilu ludzi jest w strefie zagrożenia i jaki mają sprzęt do ochrony dróg oddechowych?

PLANOWANIE
1.

Ustal miejsce pożaru.

2.

Ustal strefę zagrożenia.

3.

Ustal kierunki wycofania załogi z zagrożonych rejonów.

4.

Wyznacz posterunki obstawy

5.

Ustal sposób zlikwidowania pożaru.

6.

Ć

wiczenia praktyczne: założenie tlenowego aparatu ucieczkowego (treningowego),

przejście w aparacie wyrobiskami w komorze ćwiczeń.

7.

Wybrać właściwą gaśnicę i ugasić palący się pożar.

UZGODNIENIE
1.

Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.

2.

Odnieś się do uwag i propozycji nauczyciela.

WYKONANIE
1.

Zaznacz na mapie i schemacie miejsce pożaru, strefę, posterunki obstawy.

2.

Załóż aparat ucieczkowy i wycofaj się wyrobiskami w komorze ćwiczeń

3.

Ugaś palący się metan za pomocą gaśnicy.

4.

Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy. Zespoły uczniów wyznaczają osobę,
która dokonuje prezentacji ćwiczenia.

5.

Uczniowie wraz z nauczycielem omawiają przebieg i sposób wykonania ćwiczeń
praktycznych.

SPRAWDZANIE
1.

Czy poprawnie zaznaczone zostały wyznaczone strefy zagrożenia i posterunki obstawy?

2.

Czy prawidłowo był założony i używany aparat ucieczkowy?

3.

Czy właściwie dobrano gaśnicę do palącego się materiału?

4.

Czy udało się zgasić pożar?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

ANALIZA

Uczniowie wraz z nauczycielem wskazują, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej

trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje jakie nowe, ważne
umiejętności zostały wykształcone, jakie wystąpiły nieprawidłowości i jak ich unikać
w przyszłości.

FAZA KOŃCOWA

Zakończenie zajęć

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, trudności
podczas realizowania zadania i opanowanych umiejętności.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

5. ĆWICZENIA

5.1. Zagrożenia gazowe w górnictwie

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj pomiary gazów kopalnianych CH

4,

CO, CO

2,

O

2

na stacji pomiarowej, oraz

pobierz próbki gazów do analizy chemicznej. Dokonaj pomiaru prędkości powietrza na stacji
pomiarowej. Określ ilość metanu i tlenku węgla w powietrzu na stacji pomiarowej. Oceń czy
występuje zagrożenie gazowe w tym wyrobisku. Co zrobisz, gdy w wyrobisku stwierdzisz
powyżej 2% metanu?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się materiałem teoretycznym o przyrządach do pomiaru gazów kopalnianych,

2)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

3)

pobrać właściwe przyrządy pomiarowe do wykonania powyższego zadania,

4)

przypomnieć sobie zasady wykonywania pomiarów tymi przyrządami,

5)

wykonać pomiary i określić, czy pomierzone stężenia gazów w wyrobiskach są
dopuszczalne,

6)

obliczyć rzeczywiste ilości gazów w powietrzu kopalnianym,

7)

ocenić stan zagrożenia w wyrobisku,

8)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

9)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

metanomierz indywidualny VM – 1, sonda lub wężyk do pomiarów, wykrywacz gazów
WG–2M, rurki wskaźnikowe CO i CO

2

, tlenomierz,

−

instrukcje obsługi tych przyrządów,

−

kartki papieru,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Naszkicuj schemat przestrzenny ściany przewietrzanej na „U” w pokładzie IV kategorii

zagrożenia metanowego. Zaznacz na nim stacje pomiarowe potrzebne do określenia
metanowości wentylacyjnej tej ściany. Na stacji wlotowej i wylotowej z rejonu ściany
wykonaj pomiary wydatku powietrza oraz stężenia metanu. Na podstawie przeprowadzonych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

pomiarów określ metanowość wentylacyjną ściany. Określ metanowość bezwzględną tej
ś

ciany wiedząc, iż odmetanowaniem z rejonu ściany ujmowane jest 5 m³ CH

4

/min.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć sobie zależności pomiędzy metanowością bezwzględną, metanowością
wentylacyjną a ilością metanu ujmowanego odmetanowaniem,

2)

przypomnieć sobie zasady lokalizacji stacji pomiarowych dla określenia metanowości
ś

ciany,

3)

narysować i odczytać schematy przestrzenne wyrobisk górniczych,

4)

wykonać pomiary metanu na stacjach pomiarowych,

5)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

6)

dokonać poprawności wykonania ćwiczenia

.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

metanomierz indywidualny typu VM 1c, sonda lub wężyk do pomiarów,

−

kartki papieru, przybory do pisania,

−

literatura dotycząca zagrożenia metanowego [11, 14].

Ćwiczenie 3

Wykonaj pomiar metanu w wyrobisku górniczym nad obudową w celu stwierdzenia, czy

występują przystropowe nagromadzenia metanu. Jakie podejmiesz działania jeżeli w wyniku
pomiarów stwierdziłeś, iż stężenia metanu nad obudową przekraczają 5% metanu? Usuń to
zagrożenie wykorzystując pomocnicze urządzenia wentylacyjne.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się materiałem teoretycznym dotyczącym zasad pomiaru metanu w wyrobiskach
górniczych,

2)

zapoznać się z zasadami zwalczania zagrożenia metanowego,

3)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia z zachowaniem wszelkich zasad
bezpieczeństwa przy wykonywaniu tego zadania,

4)

zapoznać się ze sprzętem przeznaczonym do wykonania ćwiczenia,

5)

przypomnieć sobie zasady wykonywania pomiarów metanomierzem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

6)

powtórzyć, gdzie w wyrobisku górniczym wykonujemy pomiary dla wykrycia
przystropowych nagromadzeń metanu,

7)

założyć na króciec wlotowy metanomierza sondę lub wężyk pomiarowy,

8)

wykonać pomiary metanu nad obudową w miejscach do których możemy sięgnąć sondą
lub końcówką wężyka pomiarowego,

9)

usunąć przystropowe nagromadzenie metanu z wykorzystaniem przegrody wentylacyjnej,
lutniociągu specjalnego lub z wykorzystaniem strumienicy,

10)

dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

metanomierz typu VM–1, sonda pomiarowa lub wężyk pomiarowy,

−

rurociąg ze sprężonym powietrzem, z zaworem i króćcem umożliwiającym podłączenie
strumienicy, wentylatora powietrznego lub rury perforowanej,

−

drewno, deski, gwoździe, płótno wentylacyjne,

−

narzędzia takie jak kilof, piła, młotek, siekiera górnicza.

Ćwiczenie 4

Na mapie pokładowej, dostarczonej przez nauczyciela, zaprojektuj zabezpieczenie

metanometryczne prowadzonych robót górniczych w pokładzie IV kategorii zagrożenia
metanowego w rejonie drążonego przodka przewietrzanego wentylacją lutniową, oraz
w rejonie prowadzonej ściany wydobywczej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z zasadami przewietrzania wyrobisk wentylacją odrębną,

2)

zasadami zabezpieczania metanometrią automatyczną prowadzonych robót górniczych,

3)

zaznaczyć kierunki przepływu powietrza,

4)

zaznaczyć na mapie lokalizację czujników metanometrii atomatycznej, określając progi
wyłączeń jak również zakres wyłączeń:
a)

czujnika wlotowego do ściany o progu 1%,

b)

czujnika wylotowego ze ściany o progu 2%,

c)

czujnika lub czujników (wentylacja kombinowana) zabezpieczających pracę
kombajnu chodnikowego,

d)

czujnika na wlocie do wyrobiska z wentylacją odrębną,

5)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

6)

dokonać oceny poprawności wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda projektów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Ś

rodki dydaktyczne:

−

mapa pokładowa,

−

kartki papieru, przybory do pisania, rysowania,

−

literatura dotycząca zagrożenia metanowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

5.2. Zagrożenie pożarowe

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ, którymi gaśnicami możemy gasić palące się drewno a którymi gaśnicami palące

się gazy. Zaprezentuj, jak należy uruchamiać gaśnicą śniegową (GS–5x) a jak proszkową
(GP–6z).

Na kopalnianym stanowisku przystosowanym do gaszenia palącego się metanu użyj

właściwej gaśnicy i zgaś pożar.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko do wykonania ćwiczenia,

2)

zachować szczególne środki bezpieczeństwa w trakcie wykonywania ćwiczenia,

3)

przypomnieć sobie zasady stosowania gaśnic,

4)

dobrać właściwą gaśnicę do palącego się medium,

5)

zgasić palący się gaz,

6)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

kopalniane stanowisko do gaszenia metanu,

−

zestaw gaśnic stosowanych w kopalni,

−

instrukcje obsługi gaśnic,

Ćwiczenie 2

Montaż rurociągu przeciwpożarowego w wyrobisku górniczym. Przedłuż rurociąg

o 2 rury oraz zabuduj trójnik z wyjściem na hydrant.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

pobrać odpowiednie narzędzia potrzebne do wykonania zadania,

2)

sprawdzić czy ma potrzebny materiał do przedłużenia rurociągu,

3)

przypomnieć sobie zasady obowiązujące przy budowie i przebudowie rurociągów
przeciwpożarowych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

4)

zakręcić najbliższą zasuwę, spuścić wodę z rurociągu na odcinku, gdzie wykonujemy
prace,

5)

zmontować zadany odcinek rurociągu,

6)

sprawdzić połączenia, napełnić rurociąg wodą,

7)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

rurociąg przeciwpożarowy zabudowany w wyrobisku lub sztolni,

−

pomost roboczy,

−

materiały potrzebne do wykonania zadania: rury, trójnik, hydrant, śruby, uszczelki,
łańcuch do podwieszenia zmontowanego odcinka rurociągu, szafka hydrantowa
z wyposażeniem,

−

instrukcje budowy i przebudowy rurociągów przeciwpożarowych,

−

literatura [13 i 18],

−

narzędzia potrzebne do wykonania zadania.

Ćwiczenie 3

Ocena zagrożenia pożarami endogenicznymi w ścianie przewietrzanej na „Y”.
Naszkicuj na schemacie przestrzennym ścianę w systemie podłużnym prowadzoną na

zawał. Powietrze do ściany w ilości 1000 m

3

/min doprowadzone jest chodnikiem

podścianowym, który za ścianą jest likwidowany. Powietrze ze ściany odprowadzane jest
chodnikiem nadścianowym wzdłuż zrobów. Chodnikiem nadścianowym dopływa powietrze
ś

wieże w ilości 500 m

3

/min ( stężenia CO = 0,0000%, CH

4

= 0,0%), które łączy się

z powietrzem wypływającym ze ściany. Ściana przejechała już 180 m od chwili jej
uruchomienia. Zaznacz na schemacie stacje pomiarowe do kontroli zagrożenia pożarowego.
Stacje te wyznaczone są:

−

stacja wlotowa, w chodniku podścianowym 50 m, przed frontem ściany,

−

stacja wylotowa, w chodniku nadścianowym, 50 m za skrzyżowaniem z którego ruszała
ś

ciana, na stacji tej zabudowany jest czujnik CO– metrii automatycznej ACO.

Pomierz na nich stężenia CO, CO

2

, CH

4

Pobierz pipety powietrza do analizy chemicznej.

Na podstawie pomiarów jak i wyników analiz określ poziom zagrożenia pożarami. Wskaż
jakie działania profilaktyczne należy podjąć w celu zwalczania zagrożenia. Zaznacz na
schemacie miejsce zabudowy czujnika ACO.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć sobie zasady sporządzania schematów przestrzennych,

2)

powtórzyć materiał dotyczący pożarów endogenicznych,

3)

zapoznać się z zasadami wczesnego wykrywania pożarów i kryteriami ich oceny [4, 13,
18],

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

4)

przypomnieć sobie zasady wykonywania pomiarów gazowych i sposoby pobierania
próbek gazowych do analizy chemicznej,

5)

dokonać pomiarów i niezbędnych obliczeń,

6)

określić poziom zagrożenia pożarowego,

7)

wskazać jaką profilaktykę należy zastosować w celu minimalizacji zagrożenia,

8)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

przyrządy pomiarowe, wykrywacz WG–2M, rurki wskaźnikowe, metanomierz,

−

pipety do pobierania próbek gazowych, pipety szklane mokre, zestaw APG–1 (pompka
i pipety metalowe),

−

literatura dotycząca zwalczania zagrożeń pożarowych.

Ćwiczenie 4

Na mapie pokładowej, dostarczonej przez nauczyciela, zaprojektuj zabezpieczenie

przeciwpożarowe w rejonie ściany wydobywczej prowadzonej w pokładzie III kategorii
zagrożenia metanowego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się ze sposobem przewietrzania ściany,

2)

zapoznać się jaką funkcję pełnią poszczególne wyrobiska, i jaki sprzęt w nich się
znajduje,

3)

ustalić gdzie znajduje się wlot i wylot z rejonu,

4)

wyznaczyć lokalizację rejonowych tam bezpieczeństwa,

5)

wyznaczyć lokalizację polowych tam bezpieczeństwa,

6)

określić jakie to mają być tamy bezpieczeństwa,

7)

wskazać wyrobiska w których prowadzona jest odstawa urobku taśmami,

8)

określić wyrobiska w których należy utrzymywać rurociągi przeciwpożarowe, gdzie
powinny być zabudowane hydranty, skrzynki hydrantowe, gaśnice (podać rodzaje gaśnic),

9)

wskazać stacje pomiarowe do wczesnego wykrywania pożarów endogenicznych,

10)

zaprezentować wykonane ćwiczenie,

11)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenie praktyczne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

Ś

rodki dydaktyczne:

−

mapa pokładowa,

−

kartki papieru, przybory do pisania, rysowania,

−

literatura dotycząca profilaktyki przeciwpożarowej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

5.3. Zagrożenie wybuchem pyłu węglowego

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zmierz intensywność osiadania pyłu węglowego w wyznaczonym wyrobisku. Pobierz

próbki pasowe pyłu kopalnianego w celu określenia zawartości części niepalnych w pyle
węglowym.

Na podstawie wyników badań laboratoryjnych pobranych przez ciebie próbek określ czy

wyrobisko jest zabezpieczone na okoliczność wybuchu pyłu węglowego?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z instrukcjami wykonywania pomiarów intensywności osiadania pyłu
węglowego oraz instrukcjami pobierania próbek pasowych w wyrobiskach dołowych,

2)

wybrać odpowiedni sprzęt potrzebny do wykonania powyższego zadania,

3)

określić poziom zagrożenia wybuchem pyłu węglowego na podstawie analiz
przeprowadzonych w laboratorium i wykonanych obliczeń,

4)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

pokaz z objasnieniem.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

normy PN–G–04036, PN–G–04037 dotyczące pomiaru intensywności osiadania pyłu,
sposobu pobierania próbek pyłu dla oceny zagrożenia wybuchem pyłu węglowego,

–

płytki na których będzie osiadał pył,

–

przyrządy do pobrania próbki pyłu,

–

pojemniki na próbki.

Ćwiczenie 2

Skontroluj zaporę pyłową zabudowaną w wyrobisku górniczym w pokładzie klasy B

zagrożenia wybuchem pyłu węglowego i II kategorii zagrożenia metanowego. Wykonaj
pomiary i określ, czy jest to zapora zwykła czy boczna. Oblicz:

−

wymaganą przepisami minimalną i całkowitą ilość pyłu na zaporze,

−

ile półek ma liczyć zapora pyłowa zabudowana w tym wyrobisku.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć sobie przepisy dotyczące budowy zapór,

2)

skontrolować stan zapory pyłowej,

3)

wykonać pomiary w wyrobisku potrzebne do realizacji ćwiczenia,

4)

wykonać obliczenia, a ich wynik odnotować na tablicy kontroli zapór,

5)

zaprezentować efekty swojej pracy,

6)

dokonać oceny wykonania ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

przygotowane miejsce do zabudowy półek zapory przeciwwybuchowej,

−

materiał i narzędzi potrzebne do wykonania zadania,

−

instrukcje dotyczące budowy zapór przeciwwybuchowych,

−

calówka, notes, długopis, tablica kontroli zapory,

−

literatura związane z zagrożeniem pyłowym [3, 4, 11].

Ćwiczenie 3

Zaprojektuj i zaznacz na rysunku załączonym do ćwiczenia, sposób zabezpieczenia przed

wybuchem pyłu węglowego robót prowadzonych rejonie ściany wydobywczej i drążonego
kombajnem wyrobiska chodnikowego w pokładzie IV kategorii zagrożenia metanowego.
Pokład zaliczony do klasy B zagrożenia wybuchem pyłu węglowego, III stopnia zagrożenia
tąpaniami a w wyrobiskach przed ścianą wyznaczone są 50 metrowe strefy szczególnego
zagrożenia tąpaniami.

Rysunek do ćwiczenia 3

zroby

ś

ciana 1

długość
180 m

1

3


2

4

5

7


6

Chodnik 1 o długości 1200 m

Chodnik 2 o długości 1200 m

Drążony kombajnem chodnik3, wentylacja ssąca wybieg 1300m

50m-strefy zagrożenia tąpaniami

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć sobie zasady budowy wykonywania i utrzymywania stref zabezpieczających
przed wybuchem pyłu węglowego,

2)

ustalić w jakich wyrobiskach i na jakiej długości należy utrzymywać strefy
zabezpieczające przed wybuchem pyłu węglowego,

3)

zaznaczyć na mapie strefy zabezpieczające przed wybuchem pyłu węglowego,

4)

przypomnieć zasady budowy zapór przeciwwybuchowych w pokładach metanowych,

5)

ustalić, gdzie prowadzone są kable elektryczne, jak zaliczone są poszczególne wyrobiska,
jakie występują stężenia metanu w tych wyrobiskach, gdzie znajdują się strefy
szczególnego zagrożenia tąpaniami,

6)

obliczyć ilość półek na zaporze i jej długość przy założeniu, że wszystkie wyrobiska
wykonane są w obudowie łukowej o przekroju 10 m

2

i są to zapory budowy zwykłej

o długości półek równej 3 m i deseczkach na półkach o długości 50 cm,

7)

zaznaczyć lokalizację pomocniczych zapór przeciwwybuchowych (ustalić wzajemne
odległości pomiędzy zaporami),

8)

zaznaczyć lokalizację zapór głównych,

9)

określić, w jakich wyrobiskach zawartość części niepalnych w pyle powinna wynosić co
najmniej 50%,

10)

zaprezentować efekty swojej pracy,

11)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

mapa pokładowa,

−

dokumentacja prowadzonych robót górniczych w tym pokładzie,

−

Przepisy górnicze [13],

−

kartki papieru A4,

−

przybory do pisania i rysowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

5.4. Zagrożenie zawałami i tąpaniami

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oceń metodą wiercenia otworów małośrednicowych zagrożenie tąpaniami w ścianie

o wysokości 2 m, wykonując 10 otworów w ociosie ściany w odstępach co 10 m. Określ
długość wierconych otworów.

Jakie podejmiesz działania, gdy brak jest pełnego zawału w zrobach za ścianą, a w stropie

bezpośrednio nad wybieranym pokładem zalega 1,2 m piaskowca, a nad nim 12 m warstwa
słabych łupków.

Jaka musi być grubość stropu bezpośredniego, aby w ścianie zawałowej wybieranej na

wysokość 2,0 m. uzyskać pełne podparcie stropu zasadniczego?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z materiałem dotyczącym mechaniki górotworu,

2)

zapoznać

się

z

instrukcją

oceny

zagrożenia

tąpaniami

metodą

otworów

małośrednicowych,

3)

zabezpieczyć miejsce wiercenia,

4)

określić długość wierconych otworów,

5)

wywiercić otwory, zmierzyć wychód zwiercin,

6)

ocenić poziom zagrożenia,

7)

przeanalizować, jak podzielność skał wpływa na możliwości utrzymania wyrobiska a jak
na możliwość uzyskania zawału,

8)

przypomnieć sobie kryteria klasyfikacji skał stropowych,

9)

określić, jakie są sposoby wywoływania zawału z wykorzystaniem robót strzałowych,

10)

przeanalizować jakie skały zalegają w stropie i wskazać na tej podstawie jak długie
muszą być otwory strzałowe,

11)

dokonać oceny pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenia praktyczne,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

literatura z zakresu geomechaniki górotworu [7, 17, 18],

−

wiertarka, żerdzie, świdry, raczki,

−

sztolnia lub pole szkoleniowe w kopalni,

−

zeszyt, przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

Ćwiczenie 2

Objaśnij, co to jest pokład odprężający. Zaznacz na mapie pokładowej krawędzie

eksploatacji ściany 1 pokładzie 507, jeżeli ściana ta została odprężona ścianami 1 i 2
w pokładzie 506. Odległości poziome pomiędzy tymi krawędziami kopalniany zespół ds.
tąpań określił na 20 m.

Zaznacz na mapie strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami (60 m przed ścianą na obu

chodnikach). Narysuj zabezpieczenie ściany zaporami przeciwwybuchowymi (klasa B
zagrożenia pyłowego, IV kategoria zagrożenia metanowego).

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

isposób

wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z materiałem dotyczącym zagrożenia tąpaniami,

2)

czytać mapy pokładowe i na bieżąco je aktualizować,

3)

powtórzyć zasady budowy zapór przeciwwybuchowych,

4)

zaznaczyć na mapie pokładu 507 krawędzie eksploatacji pokładu 506,

5)

narysować na mapie wyrobiska wykonywane w pokładzie 507 (chodnik 1 nadścianowy,
ś

cianę 1, chodnik 2 podścianowy), tak aby były zachowane odległości pomiędzy

krawędziami,

6)

narysować na mapie strefy szczególnego zagrożenia tąpaniami,

7)

zaprojektować rozmieszczenie zapór przeciwwybuchowych pyłowych w rejonie ściany 1,

8)

zaprezentować wykonaną pracę,

9)

dokonać oceny poprawności wykonanej pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

–

zeszyt, przybory do pisania,

–

mapy pokładów,

–

Przepisy górnicze [3]

Ćwiczenie 3

Zabuduj podciąg drewniany na stojakach Valent w celu wzmocnienia obudowy

w wyrobisku za ścianą.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

2)

przypomnieć sobie zasady budowy podciągów wzmacniających wyrobisko,

3)

przypomnieć sobie sposób zabudowy, rozparcia stojaka Valent,

4)

przedstawić plan wykonania ćwiczenia,

5)

skontrolować stan obudowy w miejscu zabudowy podciągu, pomierzyć gazy kopalniane,

6)

przygotować narzędzia i sprzęt potrzebny do wykonania zadania,

7)

podwiesić w osi wyrobiska stropnicę drewnianą do obudowy wyrobiska za pomocą drutu
lub łańcucha,

8)

wybrać odpowiednie gniazdo do „twardego” w miejscu stawiania stojaka,

9)

przygotować stojak Valent do zabudowy, rozsunąć go na spągu wyrobiska na długość na
jaką należy go zabudować, zabić wstępnie kliny zamka stojaka, tak aby rdzennik nie
przesuwał się względem spodnika, postawić stojak, założyć podciągarkę na stojak, wybić
kliny w zamku, podciągnąć rdzennik stojaka podciągarką hydrauliczną (rozparcie stojaka)
nadając mu odporność wstępną, zabić kliny w zamku stojaka, zabezpieczyć stojak przed
przewróceniem za pomocą łańcucha gospodarczego, linki lub drutu, zdemontować
podciągarkę,

10)

zwrócić uwagę na dokładność wykonywania ćwiczenia, a zwłaszcza na właściwe
rozparcie stojaka, może zachodzić konieczność kilkukrotnego podciągania stojaka,

11)

zaprezentować efekty swojej pracy,

12)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

pole szkoleniowe lub sztolnia,

−

potrzebny materiał do wykonania zadania: stropnice drewniane, stojaki Valent wraz
z podciągarką, drut lub łańcuch,

−

zestaw narzędzi, kilof, łopata, piła do drzewa, calówka, przymiar,

−

tlenowy aparat ucieczkowy, metanomierz, wykrywacz gazów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5.5. Zagrożenia wodne

5.5.1 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odwiercić otwór badawczy w kierunku uskoku. W przypadku natrafienia na zbiornik

wody pomierzyć ciśnienie wody oraz intensywność wypływu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z materiałem dotyczącym wiercenia otworów badawczych,

2)

zapoznać się z projektem technicznym wykonania tego otworu,

3)

ustawić wiertnicę i rozeprzeć ją w wyrobisku za pomocą stojaków typu Valent,

4)

odwiercić otwór pod rurę obsadową ø100 mm,

5)

zacementować rurę, przykręcić zasuwę z manometrem,

6)

zrobić próbę szczelności,

7)

przystąpić do wiercenia otworu,

8)

podać raport do dyspozytora jakie są wyniki wiercenia,

9)

zaprezentować wynik swojej pracy,

10)

ocenić ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

wiertnica z wiertłami, stojaki Valent, podciągarka do stojaków, stojaki drewniane,

−

rura obsadowa, zawór, manometr,

−

dokumentacja, projekt wykonywanego otworu

−

instrukcja obsługi wiertnicy, instrukcja wiercenia otworu,

−

właściwe oświetlenie w miejscu pracy,

−

pompa do odwadniania, rurociąg odwadniający,

−

przyrządy do pomiaru gazów

Ćwiczenie 2

Określ ilość wody wypływającej rurą ø100 mm, zza tamy izolującej zroby ściany. Pobierz

próbkę wody do analizy chemicznej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z zagrożeniami występującymi w tym rejonie,

2)

skontrolować stan obudowy w wyrobiska na dojściu do tamy,

3)

sprawdzić, czy dojście do tamy przewietrzane jest za pomocą przegrody wentylacyjnej,

4)

wykonać pomiary gazów przed tamą,

5)

pomierzyć wielkość wypływu wody,

6)

pobrać próbkę wody do analizy,

7)

skontrolować czy nie ma innych miejsc wypływu wody z otamowanego wyrobiska,

8)

określić czy woda nie spiętrza się na tamie

9)

podać raport sztygarowi,

10)

zaprezentować efekty swojej pracy,

11)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne w sztolni lub w polu szkoleniowym.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

wyrobisko przewietrzane za pomocą przegrody wentylacyjnej, w której zabudowana jest
tama izolacyjna (w której zabudowana jest rura z syfonem dla odprowadzenia wody zza
tamy,

−

pojemnik na wodę o znanej objętości, zegarek (stoper), przyrządy pomiarowe,

−

przybory do pisania, papier.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

5.6. Zagrożenia techniczne

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Chodnik drążony jest za pomocą kombajnu AM – 50. Wyrobisko to, o długości 600 m

przewietrzane jest za pomocą wentylacji lutniowej ssącej z zabudowanym wentylatorem 1003
B. Naszkicuj schemat przewietrzania tego wyrobiska. Zaznacz na schemacie, gdzie mają być
zabudowane urządzenia do zwalczania hałasu a gdzie do zwalczania zapylenia. Wymień jakie
ś

rodki ochrony indywidualnej powinni mieć pracownicy zatrudnieni w przodku.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z dokumentacją techniczną drążonego wyrobiska,

2)

zapoznać się z zasadami budowy lutniociągów,

3)

dobrać właściwe tłumiki do zastosowanego wentylatora,

4)

przypomnieć sobie, gdzie budowane są odpylacze w przypadku drążenia wyrobisk
chodnikowych w zależności od sposobu przewietrzania wyrobisk,

5)

wskazać miejsca w chodniku drążonym kombajnem, gdzie należy stosować zraszanie
w celu zwalczania zagrożenia pyłowego,

6)

wskazać jakie zagrożenia techniczne występują w drążonym kombajnem wyrobisku,

7)

wymienić stosowane środki ochrony indywidualnej i zbiorowej chroniące przed
zagrożeniami technicznymi w tym wyrobisku,

8)

przedstawić efekty pracy.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

metoda projektów,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

dokumentacja techniczna drążonego wyrobiska,

−

katalogi wentylatorów, tłumików, odpylaczy,

−

kartki papieru, przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Sprawdź sposób zabudowy przenośnika taśmowego. Wymień zabezpieczenia

poprawiające bezpieczeństwo przy eksploatacji tego przenośnika.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1)

zapoznać się z budową przenośnika,

2)

zapoznać się z wymogami dotyczącymi obsługi przenośnika,

3)

określić jakie zagrożenia techniczne mogą występować przy ruchu przenośnika,

4)

określić jakie zagrożenia występują przy jego uruchamianiu zamierzonym a jakie przy
uruchomieniu przypadkowym,

5)

przypomnieć sobie jakie zabezpieczenia wymagane są dla przenośników stosowanych
w kopalniach,

6)

zaprezentować efekty swojej pracy,

7)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

przenośnik taśmowy zabudowany w wyrobisku górniczym lub na zakładzie przeróbki
mechanicznej,

−

instrukcja obsługi przenośnika,

−

instrukcje dotyczące prowadzenia prac na trasie przenośników taśmowych,

−

przepisy dotyczące eksploatacji przenośników taśmowych,

−

instrukcja dla pracowników obsługi,

−

dokumentacja techniczno ruchowa kontrolowanego przenośnika taśmowego,

−

kartki papieru, przybory do pisania,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

5.7. Procedury

postępowania

w

przypadku

wystąpienia

zagrożenia

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Jesteś zatrudniony na napędzie ściany przewietrzanej na „U”. Powietrze do ściany

dopływa chodnikiem podścianowym. Płynie przez ścianę i dalej chodnikiem nadścianowym
do dowierzchni wentylacyjnej gdzie łączy się ze świeżym powietrzem i płynie drogami
wentylacyjnymi do szybu wentylacyjnego 2. Chodnik podścianowy ma długość 200 m do
skrzyżowania z dowierzchnią transportową, gdzie jest pracownik obsługujący zabudowany
w tym wyrobisku przenośnik taśmowy. Z uwagi na to, że w wyrobisku jest strefa
szczególnego zagrożenia tąpaniami, wiemy że podczas ruchu ściany nie ma tam nikogo.
W ścianie o długości 160 m i wysokości 2,2 m, znajduje się 10 osób. Chodnik nadścianowy
o długości 180 m.

Jakie podejmiesz działania w chwili, gdy stwierdzisz, że do ściany z powietrzem

dopływają dymy?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

zapoznać się z sytuacją opisaną w treści ćwiczenia,

2)

przypomnieć sobie, jakie czynności należy podjąć w chwili zauważenia pożaru,

3)

przypomnieć sobie, jak rozmieszczone są w rejonie ścianie sygnalizatory pożarowe, jaka
jest łączność w ścianie między pracownikami w niej zatrudnionymi, a jaka łączność
z dyspozytorem kopalni,

4)

podjąć działania zgodnie z tematem ćwiczeń,

5)

użyć sprzętu ochrony dróg oddechowych,

6)

wycofać się do prądu powietrza świeżego i wskać dokładną drogę wycofania,

7)

rozliczyć załogę, podać raport do dyspozytora kopalni,

8)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem,

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda projektów.

Ś

rodki dydaktyczne:

−

kopalniana komora ćwiczeń,

−

telefony kopalniane, sygnalizatory alarmowe,

−

tlenowe aparaty ucieczkowe (treningowe), przyciemnione okulary (utrudniona
widoczność z uwagi na zadymienie,

−

mapy i schematy przestrzenne,

−

przybory do rysowania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

Ćwiczenie 2

Prowadzenie akcji pożarowej. Wskazane na mapie jest miejsce pożaru. Wyznacz strefę

zagrożenia, posterunki zabezpieczające, bazę ratowniczą. Akcją kierują: kierownik akcji,
kierownik akcji dół, kierownik bazy. W akcji uczestniczą również obserwatorzy na
posterunkach, zastępy ratownicze jak i pracownicy nie będący ratownikami.

Zostałeś skierowany w rejon zagrożenia jako obserwator na posterunku obstawy. Jakie

jest twoje zadanie, gdzie masz się zgłosić i czyje polecenia masz wykonywać, jakie przyrządy
pomiarowe masz mieć przy sobie?

Doskonalenie właściwej kolejności działań na określonych stanowiskach pracy w czasie

akcji ratowniczej, korzystając z łączności ratowniczej w komorze ćwiczeń.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wyznaczyć zgodnie z zasadami strefę zagrożenia jak i posterunki zabezpieczające,

2)

przypomnieć sobie jakie mają zadania poszczególne osoby związane z prowadzeniem
akcji ratowniczej,

3)

przypomnieć sobie, gdzie mają się zgłaszać osoby skierowane w rejon zagrożony,

4)

przypomnieć sobie, czyje polecenia mogą wykonywać pracownicy na posterunkach
obstawy,

5)

wykorzystać łączność w komorze ćwiczeń, w celu komunikowania się z bazą ratowniczą

6)

dokonać prezentacji swojej pracy,

7)

dokonać oceny ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

−

ć

wiczenie praktyczne,

−

metoda projektów .

Ś

rodki dydaktyczne:

−

komora ćwiczeń przy kopalnianej stacji ratowniczej,

−

plan ratownictwa,

−

mapy kopalniane, schematy przestrzenne,

−

przybory do rysowania,

Ćwiczenie 3

Idąc do ściany 4 w pokładzie 405 w chodniku podścianowym 4 w prądzie powietrza

ś

wieżego, po minięciu napędu przenośnika taśmowego nr 3 (około 10m od tego napędu)

zauważyłeś palący się węgiel pod taśmą. Jakie podejmiesz działania w tej sytuacji?

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

i sposób wykonania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przypomnieć sobie zasady postępowania w przypadku zauważenia pożaru,

2)

przypomnieć sobie jakie możesz mieć w tym miejscu środki łączności z dyspozytorem
jak i załogą zatrudnioną w rejonie,

3)

przypomnieć sobie jaki sprzęt gaśniczy powinien znajdować się w tym miejscu,

4)

wskazać możliwe sposoby powiadomienia ludzi narażonych na skutki tego zagrożenia,

5)

podać meldunek o zagrożeniu do dyspozytora,

6)

przystąpić do gaszenia pożaru o ile to jest możliwe w porozumieniu z dyspozytorem,

7)

podłączyć węże przeciwpożarowe do hydrantu zabudowanego na rurociągu
przeciwpożarowym,

8)

ugasić palący się węgiel i podać raport do dyspozytora,

9)

dokonać oceny prawidłowości zachowania się w czasie gaszenia pożaru.

Ś

rodki dydaktyczne

:

–

ć

wiczenia prowadzone w wyrobiskach dołowych, pole szkoleniowe,

–

mapa oddziałowa lub schemat wentylacyjny rejonu,

–

przepisy dotyczące zasad rozmieszczenia sprzętu przeciwpożarowego w wyrobiskach
dołowych [zał. Lit.],

–

rurociąg przeciwpożarowy, hydrant, szafka hydrantowa z wyposażeniem,

–

gaśnice jakie są wymagane w miejscu zabudowania napędu przenośnika taśmowego,

–

urządzenia łączności stosowane w kopalni, na czynnych przenośnikach taśmowych,

–

papier, przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

Test 1
Test do jednostki modułowej „Rozpoznawanie zagrożeń górniczych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 8, 10, 15, 16, 17, 18, 19, 20 są z poziomu podstawowego,

−

zadania 6, 7, 9, 11, 12, 13, 14 są z poziomu ponadpodstawowgo.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

-

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

-

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 11 zadań z poziomu podstawowego,

-

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 3 z poziomu ponadpodstawowego,

-

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 6 z poziomu
ponadpodstawowego.

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. b, 3. b, 4. c, 5. b, 6. c, 7. c, 8. c, 9. b, 10. d, 11. c,
12. c, 13. a, 14. c, 15. c, 16. c, 17. b, 18. b, 19. c, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Określić dopuszczalne stężenia gazów
kopalnianych

B

P

c

2

Rozpoznać gazy trujące występujące w
wyrobiskach górniczych

C

P

b

3

Ocenić zagrożenie gazowe w wyrobisku
na podstawie pomiarów gazów
kopalnianych

C

P

b

4

Rozróżnić przyczyny pożrów
endogenicznych

B

P

c

5

Rozpoznać na podstawie pomiarów stężeń
gazów, kiedy mamy pożar w kopalni

D

P

b

6

Określić sposób postępowania w
przypadku wzrostu zagrożenia pożrowego
zgodny z obowiązującymi kryteriami

D

PP

c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

7

Rozpoznać stężenia gazów wybuchowych

D

PP

c

8

Rozpoznać kategorię zagrożenia
metanowego

C

P

c

9

Określić rzeczywisty poziom zagrożenia
metanowego w ścianie

C

PP

b

10

Dobrać sprzęt ochrony dróg oddechowy
stosownie do występującego zagrożenia

C

P

d

11

Ocenić zabezpieczenie pyłu kopalnianego
pod względem możliwości jego wybuchu

B

PP

c

12

Dobrać sposób zabezpieczenia pyłowego
wykonywanych wyrobisk

B

PP

c

13 Określić potencjane zagrożenie tąpaniami

C

PP

a

14 Ocenić rzeczywiste zagrożenie tąpaniami

C

PP

c

15

Rozpoznać zagrożenie wyrzutami gazów
i skał

B

P

c

16

Rozróżnić zawał w wyrobisku od tąpnięcia
w wyrobisku

C

P

c

17

Określić poziom zagrożenia wodnego
w wyrobiskach górniczych

C

P

b

18

Dobrać maszyny i urządzenia stosownie
do występujących zagrożeń

C

P

b

19 Określić strefę zagrożenia

C

P

c

20

Zastosować właściwe działania
w wrunkach występującego zagrożenia

C

P

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

8.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

13.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję zanim zaczniesz rozwiązywać zadania.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań o różnym stopniu trudności, dotyczących czujników
i przetworników pomiarowych. Zadania zawierają cztery odpowiedzi, z których tylko
jedna jest poprawna.

5.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi, stawiając w odpowiedniej
rubryce znak X. Jeśli uznasz, że pomyliłeś się i wybrałeś nieprawidłową odpowiedź, to
zaznacz ją kółkiem, a następnie ponownie zaznacz znakiem X odpowiedź prawidłową.

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz mógł sprawdzić poziom swojej wiedzy.

7.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

8.

Na rozwiązanie testu masz 30 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Skrót NDS oznacza
a)

najwyższe dopuszczalne stężenie gazów w miejscu pracy urządzeń elektrycznych.

b)

najwyższe dopuszczalne stężenie gazów, przy których można wykonywać prace
spawalnicze.

c)

najwyższe dopuszczalne stężenie średnioważone w okresie ośmiu godzin.

d)

ż

adną z powyższych odpowiedzi.

2.

Która grupa gazów zaliczana jest w całości do gazów trujących?
a)

Wodór, metan, dwutlenek węgla, azot.

b)

Dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, siarkowodór, tlenek węgla.

c)

Węglowodory, metan, azot, siarkowodór.

d)

Metan, azot, azbest, dwutlenek węgla, węglowodory aromatyczne.

3.

Wskaż, w którym punkcie musimy wycofać załogę z uwagi na niezgodne z przepisami
górniczymi stężenia gazów kopalnianych:
a)

O

2

–19,8%, CH

4

– 1,5%, CO

2

– 0,8%, CO – 0,0018%.

b)

O

2

–18,1%, CH

4

– 1,0%, CO

2

– 0,2%, CO – 0,0002%.

c)

O

2

–20,1%, CH

4

– 0,6%, CO

2

– 0,4%, CO – 0,0010%.

d)

O

2

–19,9%, CH

4

– 1,2%, CO

2

– 0,9%, CO – 0,0008%.

4.

Które z podanych okoliczności mogą być przyczyną pożaru endogenicznego?
a)

Wadliwe działanie lub uszkodzenie urządzeń elektrycznych.

b)

Wybuch gazów palnych lub pyłu węglowego.

c)

Samozapalenie się węgla, siarki lub pirytu.

d)

Celowe podpalenie.

5.

Która z przedstawionych analiz gazów kopalnianych wskazuje na występowanie pożaru
w wyrobisku?
a)

O

2

–20,3%, CH

4

– 1,3%, CO

2

– 0,6%, CO – 0,0021%.

b)

O

2

–19,8%, CH

4

– 0,5%, CO

2

– 0,08%, CO – 0,0028%.

c)

O

2

–19,8%, CH

4

– 1,5%, CO

2

– 0,8%, CO – 18ppm.

d)

O

2

–18,8%, CH

4

– 0,3%, CO

2

– 0,02%, CO – 0,0024%.

6.

W którym przypadku, musimy prowadzić prace profilaktyczne, przy zachowaniu
normalnego ruchu w zagrożonym rejonie, jeżeli na stacji pomiarowej wydatek powietrza
wynosi 1000m

3

/min., a stężenia tlenku węgla wynoszą

a)

0,0005%.

b)

0,0008%.

c)

0,0015%.

d)

0,0040%.

7.

Która z przedstawionych mieszanin gazów jest wybuchowa?
a)

CH

4

– 3,5%, CO

2

– 0,8%, O

2

– 19%.

b)

CH

4

– 35%, CO

2

– 5,7%, O

2

– 6,2%.

c)

CH

4

– 9,5%, CO

2

– 1,0%, O

2

– 18%.

d)

CH

4

– 15%, CO

2

– 50%, O

2

– 5,1%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

8.

Pokład zaliczamy do III kategorii zagrożenia metanowego, jeżeli
a)

stężenia metanu na wylocie ze ściany nie przekraczają 1,5%.

b)

w wyrobiskach tego pokładu stężenie metanu nie może przekroczyć 1,0%, przy
czynnej wentylacji.

c)

stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej
4,5 m

3

/Mg, lecz nie większej niż 8 m

3

/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję

węglową.

d)

stwierdzono występowanie metanu pochodzenia naturalnego w ilości powyżej
8 m

3

/Mg, w przeliczeniu na czystą substancję węglową.

9.

Metanowość wentylacyjna ściany przez którą płynie 1000 m

3

/min powietrza wynosi

10m

3

/CH

4

/min jeżeli stężenie metanu na wylocie ze ściany wynosi

a)

0,5%.

b)

1,0%.

c)

si 1,2%.

d)

1,5%.

10.

Stężenia gazów w wyrobisku, którym wycofuje się załoga są następujące CO–0,025%,
O

2

–15%, CO

2

–1%. Określ, która grupa pracowników ma właściwie dobrany sprzęt

ochrony dróg oddechowych, jeśli posiadają aparaty
a)

SR–100A i POG– 8.

b)

OXY K 50S i POG– 8.

c)

AU–9L, POG–8 i SR–60.

d)

SzSS–1PV i OXY K 50S.

11.

Pył kopalniany jest niezabezpieczony jeżeli zawiera
a)

co najmniej 70% części niepalnych stałych w polach niemetanowych.

b)

co najmniej 75% części niepalnych stałych w pokładach I i II kategorii zagrożenia
metanowego.

c)

co najmniej 80% części niepalnych stałych w polach metanowych III i IV kategorii
zagrożenia metanowego.

d)

wodę przemijającą uniemożliwiającą przenoszenie wybuchu pyłu węglowego
i całkowicie pozbawiającą ten pył kopalniany lotności.

12.

W polach metanowych w wyrobiskach korytarzowych, przewietrzanych za pomocą
lutniociągów, buduje się zapory przeciwwybuchowe w:
a)

odległości od 100 m do 300 m od przodka.

b)

pierwszą na wlocie do wyrobiska i drugą przebudowywaną za postępem przodka, tak
aby odległość jej od przodka nie była większa od 250 m.

c)

w odległości nie większej od siebie niż 200 m, a zapora najbliższa przodka
w odległości od niego od 60 m do 200 m.

d)

w odległości 10 do 40 m od opływowego prądu powietrza a na pozostałej długości
strefę opylania w której należy zapewnić 80% części niepalnych stałych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

13.

Do trzeciego stopnia zagrożenia tąpaniami zalicza się pokłady lub ich części zalegające
w górotworze skłonnym do tąpań, w którym:
a)

nie dokonano odprężenia przez wybranie pokładu sąsiedniego lub wystąpiło
tąpnięcie, pomimo wcześniej dokonanego odprężenia.

b)

dokonano odprężenia pokładu przez wybranie pokładu odprężającego z zawałem
stropu a skuteczność odprężenia potwierdzona jest badaniami i opinią rzeczoznawcy.

c)

pokład zalega na głębokości od 400 do 350 m.

d)

pokład zalega na głębokości poniżej 800 m a w jego otoczeniu nie występują skały
zwięzłe.

14.

Rzeczywisty stan zagrożenia tąpaniami ocenia się:
a)

na podstawie ilości wstrząsów górotworu i poziomu zagrożenia metanowego.

b)

metodą rozpoznania górniczego z uwzględnieniem zaliczenia do odpowiedniego
stopnia zagrożenia tąpaniami i opinią geologa odnośnie przebiegających uskoków.

c)

metodą

kompleksową

uwzględniającą

metodę

rozeznania

górniczego.

sejsmologiczną, sejsmoakustyczną i wierceń małośrednicowych.

d)

metodą uwzględniająca zagrożenia skojarzone, jak i własności mechaniczne skał.

15.

Co to jest kawerna powyrzutowa?
a)

Atmosfera w wyrobisku bezpośrednio po wyrzucie gazów i skał zawierająca bardzo
małą ilość tlenu.

b)

Otwór w caliźnie z którego nastąpił wyrzut gazów.

c)

Pustka w stropie, spągu lub ociosie wyrobiska powstała po wyrzucie gazów.

d)

Nagromadzenie urobku skalnego lub węglowego w wyrobisku górniczym, który
został wyrzucony z calizny podczas wyrzutu gazów i skał.

16.

Co (w sensie zagrożenia) nazywamy zawałem w wyrobisku?
a)

Opad skał stropowych do wyrobiska, nie powodujący zagrożenia życia ludzkiego.

b)

Opad skał stropowych do wyrobiska powodujący chwilowe zakłócenia w pracy
maszyn i urządzeń.

c)

Niezamierzone grawitacyjne przemieszczenie się do wyrobiska mas skalnych lub
kopaliny ze stropu albo ociosu w stopniu powodującym niemożność przywrócenia
pierwotnej funkcji wyrobiska w czasie krótszym niż 8 godzin.

d)

Wyładowanie energii sprężystej nagromadzonej w górotworze powodujące drgania
górotworu, zjawiska akustyczne i przemieszczenie się mas skalnych do wyrobiska,
które zniszczenie obudowy i utratę funkcjonalności wyrobiska.

17.

Każdy otwór badawczy wykonywany z wyrobisk górniczych dla rozpoznania zagrożenia
wodnego wyposaża się w rurę obsadową
a)

i pojemnik do spuszczania wody.

b)

z zasuwą i manometrem, której szczelność i wytrzymałość sprawdza się, stosując
próbę ciśnieniową przy ciśnieniu co najmniej o 50% wyższym od maksymalnego
spodziewanego ciśnienia.

c)

z zasuwą, której szczelność sprawdzamy, ciśnieniem emulsji zasilającej zestawy
w ścianie.

d)

z zasuwą, której szczelność sprawdzamy podłączając ją na 2 godziny do instalacji
rurociągu przeciwpożarowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

18.

W zakładach górniczych w wyrobiska zaliczonych do pomieszczeń „b” lub „c”
niebezpieczeństwa wybuchu, eksploatowane mogą być tylko maszyny i urządzenia
budowy przeciwwybuchowej, które
a)

po zabudowie ich w wyrobisku zapewniają właściwe odstępy ruchowe od ociosu
wyrobiska.

b)

zostały oznaczone znakiem zgodności CE lub odpowiednim znakiem dopuszczenia
i zostały uprzednio poddane odbiorowi.

c)

zostały zabezpieczone w sposób trwały przed wypływem emulsji a elementy wirujące
osłonami siatkowymi.

d)

po zabudowie zostały skontrolowane przez dozór, a pracownicy obsługujący je
posiadają uprawnienia do ich obsługi.

19.

Palące się gazy (np. metan) należy gasić gaśnicą oznaczoną dużą literą
a)

A.

b)

B.

c)

C.

d)

D.

20.

Każdy, kto spostrzeże stan zagrożenia życia lub zdrowia pracowników kopalni lub
zagrożenia bezpieczeństwa powszechnego powinien:
a)

uporządkować stanowisko pracy, podać telefonicznie raport dozorowi i uzyskać
zgodę na opuszczenie miejsca pracy.

b)

dokończyć procesy produkcyjne, zabezpieczyć maszyny i urządzenia, podać raport
o wykonaniu zadań osobie dozoru nadzorującej zmianę.

c)

nie przerywając prac, ustalić czy zagrożenie może spowodować utrudnienia
w wydobyciu.

d)

niezwłocznie ostrzec osoby zagrożone, podjąć działania mające na celu usunięcie
niebezpieczeństwa oraz zawiadomić o niebezpieczeństwie dyspozytora ruchu kopalni
lub najbliższą osobę kierownictw lub dozoru.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Rozpoznawanie zagrożeń górniczych

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

Test 2
Test do jednostki modułowej „rozpoznawanie zagrożeń górniczych”

Test składa się z 20 zadań, z których:

−

12 jest z poziomu podstawowego,

−

8 z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt.

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów. Maksymalna ilość punktów do uzyskania to 20 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 7 zadań z poziomu podstawowego,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań z poziomu podstawowego,

−

dobry – za rozwiązanie 15 zadań, w tym co najmniej 4 z poziomu ponadpodstawowego,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie 18 zadań, w tym co najmniej 7 z poziomu
ponadpodstawowego,

Klucz odpowiedzi: 1. c, 2. c, 3. a, 4. c, 5. b, 6. a, 7. b, 8. b, 9. b, 10. b, 11. d,
12. b, 13. c, 14. d, 15. b, 16. a, 17. b, 18. b, 19. c, 20. d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1

Wyznaczyć na podstawie pomiarów ilość
powietrza płynącą wyrobiskiem

C

PP

c

2

Podjąć właściwe działania w przypadku
występujących zagrożeń w wyrobisku

C

PP

c

3

Podjąć właściwe działania dla oceny i
likwidacji zagrożenia metanowego nad
obudową

C

PP

a

4

Rozróżnić gazy kopalniane na podstawie
ich właściwości

C

P

c

5

Określić metanowość ścian

C

PP

b

6

Rozpoznać czy występuje pożar w
wyrobisku na podstawie stężeń gazów

C

P

a

7

Określić poziom zagrożenia w zrobach

C

P

b

8

Określić parametry metanomierza VM–1c

B

P

b

9

Określić przyczyny zagrożeń pożarami
endogenicznymi

B

P

b

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

42

10

Określić zasady działania sprzętu ochrony
dróg oddechowwych

C

P

b

11

Ocenić sposób zabezpieczenia pyłu
kopalnianego w strefach
zabezpieczających

C

PP

d

12

Rozpoznać pokłady zagrożone wybuchem
pyłu węglowego

C

P

b

13 Określić co to jest tąpnięcie

B

P

c

14

Określić metodą kompleksową poziom
zagrożenia tąpaniami

C

PP

d

15

Określić kategorie zagrożenia wyrzutami
gazów i skał

C

P

b

16

Określić najwyższe dopuszczalne stężenia
chwilowe

C

P

a

17

Dobrać sprzęt filtrujący w zależności od
wyników pomiarów zapylenia pyłami
szkodliwymi dla zdrowia

C

PP

b

18

Określić kto kieruje akcją ratowniczą w
zakładzie górniczym

C

P

b

19

Określić zależności służbowe między
pracownikami w czasie akcji ratowniczej

C

P

c

20

Rozpoznać dźwiękowe sygnały alarmowe
stosowane w górnictwie

C

PP

d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

43

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu z co najmniej jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.

3.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.

4.

Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,
jakie będą w teście.

5.

Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).

6.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.

7.

Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony
na udzielanie odpowiedzi.

8.

Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

11.

Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.

12.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności.

13.

Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.

14.

Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń
dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.

4.

Test zawiera 20 zadań dotyczących rozpoznawania zagrożeń górniczych. Są to zadania
wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.

5.

Zaznacz tylko na załączonej karcie odpowiedzi, prawidłową odpowiedź X (w przypadku
pomyłki, należy błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić
odpowiedź prawidłową).

6.

Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.

7.

Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego rozwiązanie
na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą przysporzyć Ci
pytania problemowe, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

8.

Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

44

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1.

Jaki jest wydatek powietrza w wyrobisku o przekroju 10m

2

, w kórym przepływ powietrza

wynosi 0,5m/s?
a)

30 m

3

/min.

b)

50 m

3

/min.

c)

300 m

3

/min.

d)

500 m

3

/min.

2.

Przy jakiej zawartości metanu w wyrobisku należy niezwłocznie wycofać ludzi, wyłączyć
napięcie, unieruchomić maszyny i urządzenia, zagrodzić wejście do wyrobiska
i zawiadomić dozór?
a)

1,5% CH

4

.

b)

1,8% CH

4

.

c)

Powyżej 2% CH

4

.

d)

Powyżej 1,5% CH

4

.

3.

Jeżeli w wyniku pomiarów, w wyrobisku drążonym kombajnem stwierdzimy nad
obudową zawartości metanu 5% lub powyżej 5%, należy
a)

wstrzymać niezwłocznie roboty w wyrobisku, zrobić dodatkowe pomiary dla
określenia rozmiarów zagrożenia jak i miejsc wypływu metanu, podjąć działania
mające na celu usunięcie zagrożenia.

b)

powiadomić dozór, aby zajął się usuwaniem zagrożenia, natomiast można prowadzić
dalej roboty górnicze z wyłączeniem pracy kombajnu.

c)

można prowadzić roboty górnicze z wyjątkiem robót strzałowych.

d)

należy się wycofać się, po czym wyłączyć wentylator przewietrzający wyrobisko
i powiadomić dyspozytora kopalni.

4.

Jakie własności ma dwutlenek węgla CO

2

?

a)

Bezbarwny, bez zapachu, palny, duszący, znacznie cięższy od powietrza.

b)

Ciemnoszary, bez smaku, palny, duszący, lżejszy od powietrza.

c)

Bezbarwny, bez zapachu, niepalny, duszący, przy większych stężeniach kwaskowaty,
cięższy od powietrza.

d)

Ciemnobrunatny o zapachu gryzacym, niepalny, trujący, znacznie cięższy od
powietrza.

5.

Metanowość wentylacyjna ściany jest to:
a)

różnica stężenia metanu w wylotowym i wlotowym prądzie powietrza.

b)

różnica ilości metanu (strumienia objętości) w wylotowym i wlotowym prądzie
powietrza.

c)

jest to dopuszczalne stężnie metanu w wylotowym pradzie powietrza ze ściany.

d)

sumą ilości metanu wydzielającego się do wyrobisk oraz metanu ujętego
odmetanowaniem.

6.

Która z przedstawionych analiz mówi nam, że w wyrobisku mamy pożar
a)

O

2

–19,3%, CH

4

– 1,0%, CO

2

– 0,16%, CO – 0,0041%.

b)

O

2

–19,8%, CH

4

– 0,5%, CO

2

– 0,08%, CO – 0,0018%.

c)

O

2

–19,0%, CH

4

– 1,5%, CO

2

– 0,8%, CO – 0,0005%.

d)

O

2

–19,8%, CH

4

– 0,3%, CO

2

– 0,02%, CO – 0,0014%.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

45

7.

Ocenę poziomu zagrożenia pożarowego w zrobach prowadzimy na podstawie wskaźnika
a)

Budryka, Bd.

b)

Grahama, G.

c)

określającego ubytek tlenu w stosunku do przyrostu CH

4

.

d)

określającego przyrost gazów pożarowych takich jak azot, metan i tlen.

8.

Metanomierz VM–1c posiada zakres pomiarowy w przedziale od
a)

0,0 do 0,5% CH

4

.

b)

0,3 do 5 % CH

4

a w zakresie 5 do 9,9 % CH

4

– wartość stężeń jest nieokreślona.

c)

0,5 do 15 %.

d)

0,0 do 100 % z dokładnością 10% wartości wskazanej na metanomierzu.

9.

Pożar endogeniczny może być spowodowany
a)

pracami spawalniczymi.

b)

samozapaleniem węgla w ociosie węglowym w rejonie zabudowanej tamy
wentylacyjnej.

c)

uderzeniem organu urabiającego w skały iskrzące w miejscu nagromadzenia metanu.

d)

zatartą rolką zanieczyszczonego miałem węglowym przenośnika taśmowego.

10.

Który aparat ucieczkowy, jest aparatem o działaniu filtrującym?
a)

SR–100A.

b)

POG–8.

c)

AU–9L.

d)

SzSS–1PV.

11.

Pył kopalniany w pokładach metanowych jest zabezpieczony, jeżeli zawiera
a)

co najmniej 50% części niepalnych stałych.

b)

co najmniej 60% części niepalnych stałych.

c)

co najmniej 70% części niepalnych stałych.

d)

wodę przemijającą uniemożliwiającą przenoszenie wybuchu pyłu węglowego
i całkowicie pozbawiającą ten pył kopalniany lotności.

12.

Pokład węgla nie zagrożony wybuchem pyłu węglowego, to pokład
a)

w którym stwierdzono zawartość części lotnych w węglu większą niż 10%
w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej.

b)

w którym stwierdzono zawartość części lotnych w węglu mniejszą lub równą 10%
w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej.

c)

w którym stwierdzono zawartość części lotnych w węglu większą niż 15%
w bezwodnej i bezpopiołowej substancji węglowej.

d)

niemetanowych, w którym prowadzi się opylanie pyłem kamiennym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

46

13.

Tąpnięcie, to zjawisko dynamiczne spowodowane wstrząsem górotworu, w wyniku
którego
a)

wyrobisko lub jego odcinek uległo częściowemu uszkodzeniu (ssuwy na obudowie
do 10 cm), bez utraty jego funkcjonalności.

b)

w wyrobisku wystąpiły ssuwy na obudowie do 30 cm, nie powodujące utraty jego
funkcjonalności.

c)

wyrobisko lub jego odcinek uległo gwałtownemu zniszczeniu lub uszkodzeniu,
w następstwie czego nastąpiła całkowita lub częściowa utrata jego funkcjonalności
lub bezpieczeństwa jego użytkowania.

d)

wyrobisko zostało zaniżone do 15% jego pierwotnej wysokości, jednak wyskość nie
mniejsza niż 2,2 m.

14.

Rzeczywisty stan zagrożenia tąpaniami w czasie eksploatacji ścian określa się:
a)

metodą Olpińskiego opartą na analizie i ocenie warunków zalegania skał zwięzłych
w sąsiedztwie pokładów węgla.

b)

metodą kompleksowa, opartą na metodach: rozeznania górniczego, sejsmologicznej,
sejsmoakustycznej i wierceń małośrednicowych.

c)

metodą porównawczą polegającą na pomiarach ilości wstrząsów górotworu
z wielkością wypływów gazów (głównie metanu) do wyrobisk górniczych.

d)

metodą Borowskiego.

15.

Do pierszej kategorii zagrożenia wyrzutami gazów i skał zalicza się pokłady lub ich
części, w których
a)

metanonośność jest mniejsza od 6m

3

CH

4

/Mg czystej substancji węglowej.

b)

nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał.

c)

nie wystąpiły wyrzuty gazów i skał, ale istnieją objawy wskazujące na wzrost
zagrożenia.

d)

wystąpiły wyrzuty gazów i skał.

16.

Najwyższe środowisku pracy:dopuszczalne stężenie chwilowe (NDSCh), to wartość
ś

rednia stężenia, które nie powinno spowodować ujemnych zmian w stanie zdrowia

pracownika, jeżeli występuje nie dłużej niż
a)

15 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie
krótszym niż 1 godzina.

b)

10 minut i nie częściej niż 2 razy w czasie zmiany roboczej, w odstępie czasu nie
krótszym niż 2 godziny.

c)

godzinę w czasie zmiany roboczej.

d)

2 godziny w czasie zmiany roboczej.

17.

Sprzęt filtrujący klasy 2 dla ochrony układu oddechowego stosujemy, gdy wartość
stężenia pyłu szkodliwego dla zdrowia na stanowisku pracy zawarta jest między
wartością
a)

10

×

NDS a 20

×

NDS.

b)

4

×

NDS i 10

×

NDS.

c)

1

×

NDS i 2

×

NDS.

d)

10

×

NDS i 15

×

NDS.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

47

18.

Kto prowadzi akcję ratowniczą w kopalni?
a)

Główny inżynier wentylacji.

b)

Kierownik ruchu zakładu górniczego.

c)

Naczelny inżynier kopalni.

d)

Kierownik kopalnianej stacji ratownictwa górniczego.

19.

Kto ma prawo i obowiązek wydawania poleceń zastępom ratowniczym i innym
pracownikom zatrudnionym w akcji ratowniczej? To kierownik
a)

akcji ratowniczej.

b)

bazy ratowniczej.

c)

akcji na dole.

d)

kopalnianej stacji ratownictwa górniczego.

20.

Sygnały dźwiękowe nadawane przez uderzanie kilofem w rurociąg przeciwpożarowy,
w taki sposób, że mamy szereg krótkich sygnałów oraz sześć długich sygnałów,
oznaczają:
a)

uwaga! Idzie dozór.

b)

uruchomić przenośniki odstawy urobku, chcemy jechać w ścianie kombajnem.

c)

wezwanie do opuszczenia miejsca pracy i wycofania sie z prądem powietrza.

d)

wezwanie do opuszczenia miejsca pracy i wycofania się w kierunku z prądem
powietrza.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

48

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko................................................................................................

Rozpoznawanie zagrożeń górniczych

Zakreśl poprawną odpowiedź

Nr

zadania

Odpowiedź

Punkty

1.

a

b

c

d

2.

a

b

c

d

3.

a

b

c

d

4.

a

b

c

d

5.

a

b

c

d

6.

a

b

c

d

7.

a

b

c

d

8.

a

b

c

d

9.

a

b

c

d

10.

a

b

c

d

11.

a

b

c

d

12.

a

b

c

d

13.

a

b

c

d

14.

a

b

c

d

15.

a

b

c

d

16.

a

b

c

d

17.

a

b

c

d

18.

a

b

c

d

19.

a

b

c

d

20.

a

b

c

d

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

49

7. LITERATURA

1.

„Kompleksowa metoda oceny stanu zagrożenia tąpaniami wraz z instrukcjami”. Praca
zbiorowa. GIG, Katowice 1988

2.

Chudek M., Wilczyński S., śyliński R.: Podstawy górnictwa. Wydaw. „Śląsk” Katowice
1979 8.Gawliczek J.: Poradnik encyklopedyczny ratownictwa górniczego. Wydaw.
„Śląsk”, Katowice 1997

3.

Firganek B. (red.) Zagrożenia naturalne w kopalniach. Sposoby prognozowania,
zapobiegania i kontroli. Wydaw. „Śląsk”, Katowice 1983

4.

Frycz A., Kozłowski B.: Przewietrzanie kopalń metanowych. Wydaw.„Śląsk”, Katowice
1979

5.

Gawliczek J.: Ratownictwo górnicze w kopalniach głębinowych. Wydaw. „Śląsk”,
Katowice 2000

6.

Hobler M.: projektowanie I wykonywanie robót strzelniczych w górnictwie podziemnym.
Wydaw. „Śląsk” 1982.

7.

Kidybiński A.: Podstawy geotechniki kopalnianej. Wydaw. „Śląsk” Katowice 1982.

8.

Konopko W. (red).: Strategia poprawy bezpieczeństwa pracy w kopalniach węgla
kamiennego. Wydaw. GIG, Katowice 2004

9.

Krause E., Łukowicz K.: Zasady prowadzenia ścian w warunkach zagrożenia
metanowego. Wydaw. GIG, Katowice 2004

10.

Polskie Normy: PN– G– 04036, PN–G–04037

11.

Poradnik górnika. Praca zbiorowa. Wydaw. „Śląsk”, Katowice 1982

12.

Rozporządzenie Ministra gospodarki z dnia 12 czerwca 2002 roku w sprawie ratownictwa
górniczego. „Dziennik Ustaw” 2002, nr 94 poz. 838

13.

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 czerwca 2002 r. w sprawie
bezpieczeństwa

i higieny pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego

zabezpieczenia przeciwpożarowego w podziemnych zakładach górniczy, –ostatnia
nowelizacja: ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r.

14.

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 listopada 2002 r.
w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla
zdrowia w środowisku pracy. Dz. U. z 2002 nr 217 poz. 1833 z późniejszymi zmianami.

15.

Rozporządzenie Ministra Spraw wewnętrznych i administracji z dnia 6 października 2003
roku, zmieniające rozporządzenie w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach
górniczych. „ Dziennik Ustaw” z dnia 24 października 2003 r.

16.

Rozporządzenie Ministra Spraw wewnętrznych i administracji z dnia 14 czerwca 2002
roku w sprawie zagrożeń naturalnych w zakładach górniczych. „ Dziennik Ustaw” nr 94,
poz. 841

17.

Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku. Prawo geologiczne i górnicze. „Dziennik Ustaw”
1994, nr 27, poz. 96, Stan prawny – 1 maja 2004 r.

18.

Załączniki do Rozporządzenia Ministra Gospodarki w sprawie bezpieczeństwa i higieny
pracy, prowadzenia ruchu oraz specjalistycznego zabezpieczenia przeciwpożarowego
w podziemnych zakładach górniczych. –ostatnia nowelizacja: ustawa z dnia 9 czerwca
2006 r.

Literatura metodyczna
1.

Krogulec-Sobowiec M., Rudziński M.: Poradnik dla autorów pakietów edukacyjnych.
KOWEZiU, Warszawa 2003

2.

Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia zawodowego. Biuro Koordynacji Kształcenia
Kadr, Fundusz Współpracy, Warszawa 1997