Język według Noama

Chomsky’ego

Katarzyna Kuczyńska

Noam Chomsky

Urodził się w 1938 roku
w Filadelfii. Jest jednym
z najbardziej znanych
i najczęściej cytowanych
lingwistów i myślicieli
politycznych.

Definicja języka według
N. Chomsky’ego:

Język – nieskończony zbiór zdań
zbudowanych ze skończonego
zbioru symboli zgodnie ze
skończonym zbiorem reguł.

NAJWAŻNIEJSZE

POJĘCIA

GRAMATYKA GENERATYWNA

„Przez gramatykę generatywną rozumiem po prostu
pewien system reguł, który w pewien ściśle określony
sposób przyporządkowuje zdaniom opisy strukturalne.”

Noam Chomsky, Zagadnienia teorii składni

Generatywizm: teoria języka traktująca język jako
nieskończony zbiór zdań, który można ściśle opisać
za pomocą formalnych reguł gramatyk.

Słownik PWN

KOMPETENCJA JĘZYKOWA (language
competence): wrodzona zdolność
człowieka do posługiwania się
językiem

REALIZACJA JĘZYKOWA (language
performance): konkretne akty
posługiwania się językiem

GRAMATYKA UNIWERSALNA (Universal
Grammar):
wrodzona zdolność, dzięki której dziecko
jest w stanie przyswoić dowolny język
używany na świecie;
Chomsky podkreśla fakt, że wszystkie języki
ludzkie mają pewne wspólne cechy (we
wszystkich językach występują reguły
gramatyczne).

FIRST LANGUAGE ACQUISITION

Jest to teoria odnosząca się do nauki języka ojczystego przez
dzieci. Noam Chomsky twierdzi, że każde dziecko rodzi się
z tzw. mechanizmem przyswajania języka, który koduje
główne zasady języka i struktury gramatyczne w jego
mózgu. Zadanie dziecka polega tylko na nauce słówek
i tworzeniu zdań za pomocą struktur, które ma już
w głowie. Chomsky podkreśla, że dziecko nie jest w stanie
nauczyć się języka tylko na zasadzie powtarzania tego, co
słyszy. Dorośli zwykle mówią w sposób nieuporządkowany
i czasem niegramatyczny.
Każdy język jest bardzo skomplikowany, a mimo to dzieci
(niezależnie od swoich zdolności) już w wieku 5-6 lat
posługują się nim płynnie.

TEORIA GRAMATYKI

GENERATYWNO-

-TRANSFORMACYJNEJ

(KOMPETENCJI JĘZYKOWEJ)

Głównymi elementami tej teorii są:
- generacja – tworzenie, formułowanie
zdań
- transformacja – przekształcanie jednych
form zdania na inne, np. ze zdania
oznajmującego na pytające

Reguła struktur frazowych:
2 podstawowe elementy: fraza nominalna (NP) i
fraza werbalna (VP), np.:
S -> NP + VP
NP -> /det/

*

+ N

*(rodzajnik)

VP -> V + NP
N -> chłopiec, kanapka
V -> je
Zdania, które możemy wygenerować:
Chłopiec je kanapkę. /

Kanapka je chłopca.

Posługując się tym modelem można stworzyć
wiele poprawnych gramatycznie zdań, ale nie
wszystkie z nich będą logiczne.

MODEL KOMPETENCJI JĘZYKOWEJ (1965)

REGUŁY FRAZOWE + LEKSYKON

STRUKTURA

REGUŁY

FORMA

GŁĘBOKA

SEMANTYCZNE

LOGICZNA

REGUŁY TRANSFORMACYJNE

STRUKTURA

REGUŁY

FORMA

POWIERZCHNIOWA

FONOLOGICZNE

FONETYCZNA

TEORIA ZASAD I PARAMETRÓW

Zakłada, że wpływ na naszą wiedzę o języku

mają 2 główne elementy:

ZASADY: właściwości wspólne wszystkim

językom i dialektom (np. zasady gramatyczne)

PARAMETRY: właściwości szczegółowe języków

i dialektów, różniące je od siebie.

X-bar THEORY

Szuka elementów podobnych między językami

naturalnymi. Zakłada, że we wszystkich językach
występują podobieństwa strukturalne na
poziomie kategorii frazowej.

Analizując wypowiedź oznaczamy poszczególne

jej części.

HIERARCHIA

JĘZYKÓW

Noam Chomsky dokonał klasyfikacji
języków formalnych (pod względem
automatycznego ich wykonania),
podzielił je na 4 grupy:
• języki regularne (typ 3)
• języki bezkontekstowe (typ 2)
• języki kontekstowe (typ 1)
• języki rekurencyjne przeliczalne (typ 0)

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ



Bibliografia

• I. Kurcz, H. Okuniewska, Język jako przedmiot badań

psychologicznych, Warszawa 2011

• N. Chomsky, Zagadnienia teorii składni, Warszawa

1982

• N. Chomsky, Three models for the description of

language, 1956, plik PDF, IRE Transactions on
Information Theory

• www.chomsky.info