Egzekucja swiadczen niepieniezn Nieznany

Kowalski Wojciech
monografia
Currenda 2005
Egzekucja świadczeń niepieniężnych.

Wprowadzenie

Przedmiotem niniejszego opracowania jest egzekucja świadczeń o charakterze niepieniężnym. W

odróżnieniu od egzekucji świadczeń pieniężnych, egzekucja świadczeń niepieniężnych nie ma na celu
ściągnięcia określonej kwoty pieniężnej od dłużnika, a sprowadza się tylko do uzyskania od niego
określonego zachowania bądź oznaczonych rzeczy.

Egzekucję świadczeń niepieniężnych, ze względu na przedmiot egzekucji, można podzielić na sześć

rodzajów:

1) egzekucja obowiązku wydania rzeczy ruchomej (art. 1041-1045 k.p.c.);
2) egzekucja obowiązku wydania nieruchomości, statku bądź opróżnienia pomieszczenia lub lokalu

(art. 1046 k.p.c.);

3) egzekucja oświadczenia woli (art. 1047 k.p.c.);
4) egzekucja obowiązku wykonania czynności zastępowalnej (art. 1049 k.p.c.);
5) egzekucja obowiązku wykonania czynności niezastępowalnej (art. 1050 k.p.c.);
6) egzekucja obowiązku zaniechania czynności lub nieprzeszkadzania czynnościom wierzyciela (art.

1051 k.p.c.).

Ponadto w egzekucji świadczeń o charakterze niepieniężnym istotną rolę odgrywa przymus, czyli

grzywna zamieniana ewentualnie na areszt, której poświęcony jest ostatni rozdział niniejszego
opracowania

Rozdział I

Egzekucja obow

iązku wydania ruchomości

Przedmiot egzekucji mającej na celu wydanie rzeczy ruchomych

Przedmiotem egzekucji przewidzianej w art. 1041 k.p.c. jest ruchomość. Ruchomość, w

przeciwieństwie do nieruchomości, nie doczekała się definicji ustawowej. Powszechnie przyjmuje się, że
ruchomością można nazwać każdą rzecz, która nie jest nieruchomością. Definicja negatywna ruchomości
sprawia, że istnieje otwarty katalog rzeczy, które mogą stanowić przedmiot egzekucji z art. 1041 k.p.c.

Ruchomość jest rzeczą, czyli przedmiotem materialnym, mającym samoistny byt. Może ona stanowić

część przyrody zarówno w stanie pierwotnym, jak i przetworzonym. Ruchomościami nie są dobra
osobiste, dobra niematerialne o charakterze intelektualnym, których jedynie nośnik przybiera postać
materialną, tak jak np. płyta DVD z dziełem filmowym czy zwykła książka. Ruchomością nie jest też
energia cieplna, elektryczna itp.

Zgodnie z tym, co uważają J. Ignatowicz i S. Grzybowski: "Istnieją pewne przedmioty materialne,

które jednak nie są rzeczami, a tym samym nie mogą być uznane za ruchomości czy nieruchomości lub
ich części składowe. Dotyczy to cieczy i gazów w stanie wolnym. Jednakże paliwa płynne, gazy, para
mogą stanowić rzeczy ruchome, o ile znajdują się w naczyniach zamkniętych (np. gaz propan-butan w
butlach gazowych). Natomiast ciecze i gazy płynące w rurociągach i przewodach nie są rzeczami, ani ich
częściami składowymi"

Za rzecz nie można również uznać kopalin podlegających prawu górniczemu. Natomiast te kopaliny,

które nie podlegają prawu górniczemu, stanowią część składową nieruchomości. Dopiero z chwilą ich
wydobycia stają się rzeczami ruchomymi, a zatem podlegają egzekucji w trybie art. 1041 k.p.c.

Zwierzęta żyjące w stanie wolnym nie są rzeczami, aczkolwiek wszystkie te, które znajdują się w

obiektach zamkniętych, jak ogrody zoologiczne, stawy rybne, ule pszczele, traktowane są jako rzeczy
ruchome, z których można przeprowadzić egzekucję. Jeżeli pozostają na nieruchomości, z której
przeprowadzana jest egzekucja, traktuje się je jako przynależność i dzielą los tej nieruchomości

Części składowe nieruchomości, podobnie jak wyżej opisane zwierzęta, dzielą los egzekwowanej

nieruchomości, chyba że uprzednio zostaną od niej oderwane i staną się samoistnymi przedmiotami.
Przynależności nieruchomości mogą stanowić przedmiot egzekucji o wydanie ruchomości. Rzeczy
połączone z nieruchomością, ale tylko dla przemijającego celu, bez trwałego połączenia z gruntem,
zawsze są ruchomościami.

Zgodnie z art. 1014 k.p.c., do egzekucji ze statk

ów morskich wpisanych do rejestru okrętowego

stosuje się odpowiednio przepisy o egzekucji z nieruchomości ze zmianami wskazanymi w art. 1015-1022

k.p.c. Zatem statki morskie niewpisane do rejestru okrętowego podlegają egzekucji z ruchomości, przy

czym mo

wa tu o egzekucji świadczeń pieniężnych. W egzekucji świadczeń niepieniężnych ustawodawca

zdecydował się bowiem na inne rozwiązanie i zamieścił egzekucję obowiązku wydania statku, morskiego
czy nie, w art. 1046 k.p.c.; zasady egzekucji obowiązku wydania statku są zatem tożsame z egzekucją
obowiązku wydania nieruchomości.

Wrak statku jest zawsze ruchomością, niezależnie od tego, czy chodzi o wrak statku wpisanego, czy

niewpisanego do rejestru okrętowego

Statki powietrzne, niezależnie od wpisu do jakiegokolwiek rejestru, są ruchomościami.
Zgodnie z tym, co pisze J. Jankowski: "Przedmiotem wydania może być rzecz oznaczona co do

tożsamości, np. samochód marki Fiat (art. 478 k.c.), lub określona liczba rzeczy oznaczonych tylko co do
gatunku, np. zboże, ziemniaki (art. 357 i 479 k.c.), bądź też tzw. rzecz zbiorowa (np. stadnina, trzoda, rój
pszczół - art. 182 k.c.). Rzecz podlegająca wydaniu powinna być tak opisana w tytule wykonawczym, żeby
nie było wątpliwości, co ma być odebrane dłużnikowi i wydane wierzycielowi. W razie wątpliwości, sąd,
który wydał orzeczenie będące tytułem egzekucyjnym, może je usunąć w trybie art. 352 albo należy się
zwrócić o wyjaśnienie do sądu, który nadał tytułowi klauzulę wykonalności. Sąd ten bowiem powinien, w
razie potrzeby, ozn

aczyć w klauzuli zakres egzekucji (art. 783 § 1). [...] Przez rzecz ruchomą należy

rozumieć również dokument"

Jeżeli okaże się, że rzeczy nie można oznaczyć w sposób wystarczająco dokładny, by można ją było

odebrać dłużnikowi, egzekucja nie może być przeprowadzona. Należy zatem oddalić wniosek o wszczęcie
egzekucji albo -

jeżeli egzekucja już trwa - postępowanie egzekucyjne umorzyć. Podobnie jeżeli okazało

się, że rzecz w ogóle nie istnieje albo nie można jej oddzielić od innej rzeczy, wówczas należy na wniosek
wierzyciela postępowanie umorzyć na podstawie art. 825 pkt 3 k.p.c.

Według K. Korzana: "Egzekucja rzeczy indywidualnie oznaczonej sprowadza się tylko do jej

odebrania. Wierzyciel nie może nabyć na koszt dłużnika takiej samej rzeczy. W razie bezskuteczności
egzekucji z powodu utraty rzeczy przez dłużnika pozostającego w zwłoce wierzycielowi przysługuje
jedynie droga procesu odszkodowawczego z mocy art. 478 k.c. Inaczej przedstawia się sprawa, gdy
przedmiotem egzekucji jest rzecz rodzajowo określona. W takim wypadku wierzyciel niekoniecznie musi
wszczynać egzekucję. Może bowiem w razie zwłoki dłużnika nabyć rzecz tego samego gatunku na jego
koszt albo żądać zapłaty wartości rzeczy, zachowując w obu wypadkach prawo do odszkodowania (art.
479 k.c.).

Wybór należy do wierzyciela"

Jeżeli tytuł egzekucyjny zobowiązuje dłużnika do wydania rzeczy oznaczonej gatunkowo, w wypadku

bezskuteczności egzekucji na podstawie tego samego tytułu wykonawczego wierzyciel nie może
domagać się wyegzekwowania równowartości pieniężnej tej rzeczy. Zgodnie zaś z art. 479 k.c., jak to było
powiedziane, jeżeli przedmiotem świadczenia jest określona ilość rzeczy oznaczonych tylko co do
gatunku, wierzyciel może w razie zwłoki dłużnika nabyć na jego koszt taką samą ilość rzeczy tego
samego gatunku albo żądać od dłużnika zapłaty ich wartości, zachowując w obu wypadkach roszczenie o
naprawienie szkody wynikłej ze zwłoki. Trafnie jednak zauważa E. Wengerek, że stwarza to podstawy do
wytoczenia nowego procesu o zapłaconą cenę lub o równowartość pieniężną rzeczy oznaczonych co do
gatunku

J. Łukaszewicz słusznie zauważył, że w wyrokach często pojawiało się niewłaściwe sformułowanie,

w którym była mowa o dostarczeniu rzeczy ruchomych oznaczonych gatunkowo. Według J.
Łukaszewicza, "sformułowanie nakazujące "dostarczenie" nie jest ścisłe, a powoduje komplikacje w
postępowaniu egzekucyjnym. W omawianych sprawach bowiem istota świadczenia jest taka sama, jak w
wypadku roszczenia pieniężnego. W sprawach zaś o roszczenia pieniężne wyroki nie zawierają nakazu
"dostarczenia" oznaczonej kwoty pieniężnej, a formułowane są w ten sposób, że "sąd zasądza od
pozwanego na rzecz powoda kwotę...". Istota świadczenia oznaczonej ilości gatunkowo określonych
produktów [...] polega na "daniu", a nie na "czynieniu""

2. Odebranie i wydanie rzeczy ruchomej

Egzekucja ruchomości polega na przymusowym ich odebraniu i wydaniu wierzycielowi. Poprzez

"wydanie" należy rozumieć możliwość zaistnienia dwóch sytuacji. W pierwszej z nich wydanie sprowadza
się do świadczenia polegającego na wydaniu wierzycielowi przedmiotu, którego dotychczas nie posiadał.
W drugim wypadku świadczenie polega na zwrocie wierzycielowi rzeczy, którą wcześniej posiadał, czyli
na odzyskaniu rzeczy

Zgodnie z art. 805 k.p.c., przed przy

stąpieniem komornika do odebrania dłużnikowi ruchomości,

komornik zobowiązany jest doręczyć dłużnikowi zawiadomienie o wszczęciu egzekucji, a także na
żądanie dłużnika okazać tytuł wykonawczy.

Przepis art. 1041 k.p.c. nie zobowiązuje komornika do wzywania dłużnika do dobrowolnego

wykonania ciążącego na nim obowiązku wydania rzeczy. Komornik może od razu przystąpić do odebrania
rzeczy

10)

Ważne, by komornik z odebrania rzeczy spisał protokół, w którym w sprawozdaniu z przebiegu

czynności znajdzie się:

- d

okładne oznaczenie rzeczy odebranej;

wzmianka o wydaniu lub przesłaniu rzeczy wierzycielowi;

- pokwitowanie odbioru (w razie natychmiastowego odebrania przez wierzyciela);
-

wzmianka o złożeniu do depozytu lub oddaniu na przechowanie (w wypadku niewydania rzeczy

wierzycielowi)

11)

Z kolei jeżeli dłużnikowi przysługuje prawo wyboru między świadczeniami, a wyboru tego jeszcze nie

dokonał, komornik, wszczynając egzekucję celem spełnienia tych świadczeń, na wniosek wierzyciela
wyznaczy dłużnikowi tygodniowy termin do dokonania wyboru. Po bezskutecznym upływie tego terminu
komornik wezwie wierzyciela, by ten wybrał świadczenie, które ma być spełnione (art. 798 k.p.c. i § 120
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników

12)

Gdy komornik nie znajdzie rzeczy ruchomej podlegającej wydaniu, sporządza protokół

bezskuteczności egzekucji

13)

Jeżeli nastąpi zbieg egzekucji z ruchomości i egzekucji z art. 1041 k.p.c. do tej samej rzeczy

ruchomej, to o ile w egzekucji

z ruchomości nastąpi przybicie ruchomości na rzecz nabywcy, egzekucja z

art. 1041 k.p.c. staje się bezprzedmiotowa. Jeżeli komornik wydał wierzycielowi ruchomość, egzekucja z
tej ruchomości na podstawie tytułu wykonawczego przeciwko dłużnikowi jest niedopuszczalna

14)

Sytuacje wyjątkowe; opór dłużnika

Jeżeli cel egzekucji tego wymaga, komornik zarządzi otworzenie mieszkania oraz innych

pomieszczeń i schowków dłużnika, jak również przeszuka jego rzeczy, mieszkanie i schowki. Gdyby to nie
wystarczyło, komornik może ponadto przeszukać odzież, którą dłużnik ma na sobie. Komornik może to
uczynić także wówczas, gdy dłużnik chce się wydalić lub gdy zachodzi podejrzenie, że chce usunąć od
egzekucji przedmioty, które ma przy sobie. Jeżeli w czasie dokonywania czynności egzekucyjnych w
mieszkaniu dłużnika komornik zauważy, że dłużnik oddał poszukiwane przedmioty swemu domownikowi
lub innej osobie do ukrycia, komornik może przeszukać odzież tej osoby oraz przedmioty, jakie ma ona
przy sobie. Przeszukanie odzieży na osobie dłużnika oraz przedmiotów, które dłużnik ma przy sobie, poza
miejscem zamieszkania, przedsiębiorstwem, zakładem oraz gospodarstwem dłużnika może nastąpić na
podstawie pisemnego zezwolenia właściwego prezesa sądu rejonowego. W wypadkach niecierpiących
zwłoki przeszukanie może być dokonane bez zezwolenia, jednakże czynność taka musi być niezwłocznie
po dokonaniu przedstawiona do zatwierdzenia prezesowi sądu rejonowego. Przeszukanie odzieży może
być dokonane tylko przez osobę tej samej płci co dłużnik. Przeszukania odzieży na żołnierzu w czynnej
służbie wojskowej albo funkcjonariuszu Policji, Biura Ochrony Rządu, Agencji Bezpieczeństwa
Wewnętrznego, Agencji Wywiadu lub Straży Granicznej przeprowadza w obecności komornika
odpowiednio żołnierz Żandarmerii Wojskowej lub wojskowego organu porządkowego albo osoba
wyznaczona przez przełożonego funkcjonariusza (art. 814 k.p.c.)

15)

Spór o tożsamość ruchomości

W wypadku sporu pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem co do tego, czy podlegająca odebraniu

ruchom

ość jest identyczna z tą, którą dłużnik ma wydać zgodnie z tytułem egzekucyjnym, spór rozstrzyga

nie sąd w procesie, lecz tylko komornik. Rozstrzygnięcie komornika może zostać zaskarżone skargą na
czynność komornika do sądu. Dłużnik, żądając umorzenia postępowania na podstawie art. 825 pkt 3
k.p.c., może zgłosić wniosek o zawieszenie postępowania na mocy art. 821 § 1 k.p.c.

Zgodnie z tym, co twierdzi Z. Merchel: "W miarę jasna jest sytuacja komornika i dalsze jego

postępowanie, jeśli przy czynności obecny jest wierzyciel, który twierdzi, że rzecz nie jest identyczna z tą,
o której mówi tytuł wykonawczy. W takim wypadku komornik nie może odebrać tej rzeczy i wydać
wierzycielowi, albowiem nie jest to przedmiot egzekucji. Natomiast gdy wierzyciel obecny przy
c

zynnościach twierdzi, że rzecz ruchoma jest tą, która ma mu być wydana na podstawie tytułu

wykonawczego, albo gdy przy czynności tej jest nieobecny, a dłużnik podnosi, iż rzecz ruchoma, którą
chce mu odebrać komornik, nie jest przedmiotem tej egzekucji, spór taki musi rozstrzygnąć komornik. Nie
stanowi to podstawy do wstrzymania się przez niego z dokonywaniem czynności lub do zawieszenia albo
umorzenia postępowania egzekucyjnego. O ile wnioski dłużnika nie przekonają komornika, że ma do
czynienia z inną ruchomością niż ta, na którą opiewa tytuł wykonawczy, dokona jej odebrania dłużnikowi i
złoży ją do depozytu lub odda na przechowanie"

16)

Źródło obowiązku wydania ruchomości

Tytuł, na jakim opiera się obowiązek wydania ruchomości, jest obojętny. Może się on wywodzić

zarówno ze stosunku rzeczowego, jak i zobowiązaniowego. Zatem źródłem może być prawo własności
lub ograniczone prawo rzeczowe albo umowa dzierżawy, najmu itp. Co więcej, wydania ruchomości
dochodzić może nie tylko wierzyciel, ale również posiadacz

17)

Właściwość organu egzekucyjnego

Właściwym organem egzekucyjnym w egzekucji o wydanie rzeczy ruchomej jest komornik. Właściwy

miejscowo jest komornik, co do zasady, miejsca położenia rzeczy w momencie wszczęcia egzekucji.

Z kolei zgodnie z

tym, co pisze F. Zedler: "Wyjątek zachodzi w przypadku odebrania dokumentów, o

których mowa w art. 888 § 1, 893 i 902 k.p.c. Egzekucję wtedy prowadzi komornik właściwości ogólnej
dłużnika"

18)

Zdaniem Sądu Najwyższego wyrażonym w uchwale z dnia 11 stycznia 1996 r.: "Artykuł 200 k.p.c. nie

ma zastosowania w sytuacji, gdy wniosek w postępowaniu egzekucyjnym skierowany został do sądu
zamiast do komornika"

19)

. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do uchwały argumentuje to tym, że: "Chociaż

komornik jest organem sądowym, to nie ma ani podstaw, ani też potrzeby traktowania go jako sądu w
rozumieniu art. 200 k.p.c. [...] Z faktu, że właściwość komornika, w tym zakres jego uprawnień i
obowiązków w postępowaniu egzekucyjnym, regulują kodeks postępowania cywilnego i wydane na jego
podstawie rozporządzenie, albo inne ustawy, a nie sąd rejonowy, nie można wyciągnąć wniosku, że
komornik powinien być traktowany jako sąd w rozumieniu art. 200 k.p.c. i że przepis ten ma zastosowanie
w sytuacji, gdy wniosek w postępowaniu egzekucyjnym skierowany został do sądu, zamiast do
komornika".

Wprowadzenie wierzyciela w posiadanie rzeczy podlegającej wydaniu

W trakcie prowadzenia egzekucji może zdarzyć się tak, że niezwłoczne fizyczne oddanie do rąk

wierzyciela rzeczy będącej przedmiotem egzekucji nie jest możliwe. Sytuacja taka ma miejsce np.
wówczas, gdy przedmiotem egzekucji jest maszyna o znacznych rozmiarach, samochód itp. Prawodawca
w art. 1041 § 2 k.p.c. przewidział taką sytuację i upoważnił komornika, a wręcz poprzez sformułowanie
"komornik wprowadzi wierzyciela" -

zobowiązał go do podjęcia stosownych działań zmierzających do

przeniesienia posiadania na wierzyciela zgodnie z przepisami prawa cywilnego.

Komornik zatem zobowiązany jest, stosownie do art. 348 k.c., do odebrania dłużnikowi i wydania

wierzycielowi dokumentów, które umożliwią wierzycielowi rozporządzanie rzeczą (np. dokumentów
rejestracyjnych), lub środków, które dają faktyczną władzę nad rzeczą (np. kluczyków do samochodu).
Zgodnie z art. 348 k.c., jest to jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy.

G. Wróblewska-Wcisło zauważa, że "można się także posłużyć pewnymi symbolami np. przez

dokonanie odpowiednich oznaczeń na składzie drewna"

20)

8. Pozycja prawna osoby trzeciej

Egzekucja prowadzona w trybie art. 1041 k.p.c. może naruszać prawa osoby trzeciej,

niezaangażowanej w jakikolwiek sposób w egzekucję. Prawodawca przewiduje dla takiej osoby środek
obrony w postaci powództwa przeciwegzekucyjnego w trybie art. 841 k.p.c. Część przedstawicieli
doktryny kwestionuje jednak możliwość obrony w drodze powództwa przeciwegzekucyjnego, z tego
powodu, że w art. 841 k.p.c. mowa o zajętym przedmiocie egzekucji, a w egzekucji obowiązku wydania

ruchomości nie ma zajęcia. Taka jednak ukształtowała się praktyka i nie należy w tym zakresie niczego
zmieniać

21)

Natomiast jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest

dłużnikiem i która sprzeciwiła się egzekucji, komornik na wniosek tej osoby umorzy postępowanie w
całości lub części (art. 825 pkt 3 k.p.c.).

Niemożliwość niezwłocznego wydania rzeczy wierzycielowi

Źródłem niemożliwości niezwłocznego wydania rzeczy wierzycielowi mogą być przyczyny natury

faktycznej lub prawnej. Do przyczyn natury faktycznej należą przede wszystkim:

brak poleceń, nieobecnego przy odebraniu rzeczy ruchomej, wierzyciela co do sposobu

przekazania mu rzeczy;

nieprzygotowanie wierzyciela obecnego przy czynności do odebrania rzeczy;

odmowa wierzyciela odebrania rzeczy ze względu na brak tożsamości z rzeczą opisaną w tytule

egzekucyjnym (w wypadku rzeczy oznaczonych co do tożsamości) lub z uwagi na
zakwestionowanie przez wierzyciela gatunku lub ilości rzeczy (w wypadku rzeczy oznaczonych co
do gatunku);

odmowa lub niemożność wystawienia komornikowi pokwitowania odbioru przez wierzyciela;

nagła choroba wierzyciela.

Najczęstszą przyczyną natury prawnej niemożliwości niezwłocznego wydania rzeczy wierzycielowi

wydaje się zajęcie prawa wierzyciela wobec dłużnika

22)

E. Wengerek dzieli przyczyny niemożliwości niezwłocznego wydania rzeczy wierzycielowi na zależne

i niezależne od woli wierzyciela. Według E. Wengerka: "Do przyczyn zależnych od woli wierzyciela należy
zaliczyć te wypadki, w których wierzyciel oświadcza, że nie chce rzeczy wydanej odebrać, gdyż nie jest
o

na tą, która należy mu się od dłużnika, albo przy rzeczach oznaczonych co do gatunku, że jej gatunek

lub ilość nie zgadza się z oznaczeniem w tytule. Zgłaszając te zarzuty, wierzyciel może zgłosić skargę na
czynności komornika, po której rozpoznaniu sąd rozstrzygnie, czy rzecz odebrana dłużnikowi jest
identyczna z rzeczą oznaczoną w tytule egzekucyjnym. W wypadku uwzględnienia skargi, wierzyciel
może domagać się przeprowadzenia egzekucji na nowo. Dłużnik natomiast w powództwie z art. 840 może
twierdzić, że przez odebranie rzeczy zobowiązanie wygasło, i żądać pozbawienia wykonalności tytułu
wykonawczego. [...] Przy zarzucie wierzyciela, że świadczenie zostało spełnione tylko częściowo, należy
wziąć pod uwagę art. 450 k.c., według którego wierzyciel nie może odmówić przyjęcia świadczenia
częściowego, chyba że przyjęcie narusza jego uzasadniony interes. [...] Wierzyciel nie ma natomiast
obowiązku przyjęcia przedmiotu dotkniętego tak dalece wadami, że oddania nie można uznać za
spełnione. [...] Spór co do tego może rozstrzygnąć sąd w postępowaniu z powództwa określonego w art.
840 k.p.c., jeżeli je dłużnik wytoczył, lub z powództwa wierzyciela przeciwko dłużnikowi o zapłatę
równowartości i ewentualne odszkodowanie"

23)

Warunkiem zastosowania art. 1042 k.p.c. jest

, by niemożność wydania rzeczy ruchomej dotyczyła

niezwłocznego wydania, czyli wydania przez komornika dokonywanego bez zbędnej zwłoki.

Zgodnie z tym, co twierdzi J. Jankowski: "Jeżeli wierzyciel udzielił wskazówek co do sposobu

postępowania z odebraną rzeczą, komornik obowiązany jest stosować się do nich (chodzi w
szczególności o polecenie przesłania rzeczy wierzycielowi za pośrednictwem poczty, spedytora oraz
wskazanie adresu)"

24)

10.

Złożenie rzeczy ruchomej do depozytu sądowego albo oddanie na przechowanie na koszt i

niebezpieczeństwo wierzyciela

Zgodnie z art. 1042 k.p.c., jeżeli rzeczy odebranej dłużnikowi nie można niezwłocznie wydać

wierzycielowi, komornik złoży ją do depozytu sądowego albo odda na przechowanie na koszt i
niebezpieczeństwo wierzyciela.

Przed oddaniem ruchomości na przechowanie lub pod dozór na komorniku ciąży obowiązek

dokonania dokładnego opisu rzeczy w protokole w myśl § 154 rozporządzenia w sprawie czynności
komorników. Dokładny opis rzeczy jest o tyle ważny, że może mieć w przyszłości znaczenie dowodowe.
E. Wengerek postuluje nawet, aby komornik zawiadomił o tej czynności strony postępowania
egzekucyjnego, by umożliwić im ewentualny udział przy jej dokonywaniu

25)

. Zapobiec to ma późniejszym

komplikacjom mogącym powstać na gruncie rozbieżności między opisem rzeczy dokonywanym przez
komornika a jej opisem przez wierzyciela lub dłużnika.

Warto też zwrócić uwagę, że odpowiedzialność dłużnika za zniszczenie rzeczy lub jej uszkodzenie

kończy się z momentem odebrania rzeczy przez komornika. Ryzyko zniszczenia lub uszkodzenia rzeczy
nie przechodzi wówczas na komornika, a tylko na wierzyciela, w którego interesie leży zachowanie rzeczy
w nienaruszonym stanie. Dlatego też w interesie wierzyciela powinno być jak najszybsze odebranie
rzec

zy od komornika, by móc sprawować osobistą pieczę na ruchomością. Stąd złożenie do depozytu

sądowego lub oddanie na przechowanie powinno mieć charakter wyjątkowy. Nie zmienia to w niczym
faktu, że na komorniku jako funkcjonariuszu publicznym, osobie zawodowo zajmującej się egzekucją,
ciąży obowiązek sumiennego wykonywania zleconych mu zadań. Dlatego też komornik również powinien
dołożyć należytej staranności, która w jego wypadku powinna reprezentować wyższy poziom od
przeciętnego, by rzecz zachować w stanie nienaruszonym po odebraniu jej od dłużnika.

Jeżeli mówimy o złożeniu rzeczy do depozytu sądowego, to zdaniem Sądu Najwyższego, wyrażonym

w uchwale z dnia 5 grudnia 1986 r.

26)

, przepisy art. 692 i 693 k.p.c. oraz rozporządzenia Ministra

Sprawiedliwości z dnia 24 września 1965 r. o zasadach i trybie postępowania w sprawach o złożenie
przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego

27)

, nie mają zastosowania do stanu faktycznego

uregulowanego w art. 1042 k.p.c. Sąd Najwyższy orzekł, że pieniądze, dokumenty, rzeczy składane i
pozostawiane przez komornika w depozycie sądowym są depozytami w sądzie w rozumieniu art. 2 w zw.
z art. 1 ust. 1 dekretu z dnia 18 września 1954 r. o likwidacji nie podjętych depozytów i nie odebranych
rzeczy

28)

oraz § 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 marca 1971 r. w sprawie orzekania o

przejściu depozytów na własność Państwa

29)

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do tej uchwały zauważył, że w judykaturze zwrócono uwagę -

wprawdzie nie na tle postępowania egzekucyjnego, lecz zabezpieczającego - iż art. 692-693 k.p.c.
odnoszą się do instytucji prawa materialnego, rodzącej skutki materialnoprawne, podczas gdy oparte na
art. 752 k.p.c. złożenie pieniędzy i papierów wartościowych do depozytu, zajętych wskutek
zabezpieczenia roszczenia pieniężnego, jest instytucją procesową mającą na celu tylko zabezpieczenie
tego roszczenia. Dlatego w stanach faktycznych unormowanych przez art. 1042 k.p.c. składanie
dokumentów, rzeczy do depozytu sądowego oraz pozostawianie ich w nim wypływa z potrzeb
postępowania egzekucyjnego i służy jedynie celowi tego postępowania

30)

Zdaniem Sądu Najwyższego, "art. 1042 k.p.c. głosi, że jeżeli rzeczy (ruchomej) odebranej dłużnikowi

nie można niezwłocznie wydać wierzycielowi, komornik złoży ją do depozytu sądowego albo odda na
przechowanie. Innymi słowy - komornik składa rzecz odebraną dłużnikowi do depozytu zarówno wtedy,
gdy jej odebranie odbyło się w nieobecności wierzyciela, jak i wtedy, gdy wierzyciel nie chce przyjąć tej
rzeczy od komornika, twierdząc, że nie odpowiada ona tytułowi egzekucyjnemu. Sytuacja polegająca na
tym, że komornik odbiera rzecz dłużnikowi, stanowi czynność egzekucyjną, a nie surogat wykonania
zobowiązania w sensie materialnoprawnym. Przeto złożenie do depozytu nie stanowi zwolnienia się przez
dłużnika z wykonania zobowiązania"

31)

Artykuł 1042 k.p.c. dopuszcza możliwość oddania przez komornika rzeczy na przechowanie.

Komornik, oddając rzecz ruchomą na przechowanie, powinien, jak była już o tym mowa, dochować
należytej staranności w wyborze osoby przechowawcy, ponieważ ponosi za to cywilną odpowiedzialność.
Koszty związane z przechowaniem - chodzi tu przede wszystkim o wynagrodzenie przechowawcy (art.
836 k.c.) oraz koszty związane z samym przechowaniem (art. 841 k.c.) - ponosi wierzyciel, ponieważ to w
jego interesie i na jego rzecz komornik oddał rzecz na przechowanie. W konsekwencji, choć umowę z
przechowawcą zawiera komornik, jednak czyni to na rzecz i niebezpieczeństwo wierzyciela. Wszelkie
zobowiązania z umowy przechowania ciążą zatem na wierzycielu i to do niego właśnie, a nie do
komornika, przechowawca powinien kierować swoje roszczenia. Do umowy przechowania stosuje się art.
835-845 k.c.

32)

11.

Zajęcie roszczenia dłużnika o wydanie rzeczy

Artykuł 1041 k.p.c. dopuszcza możliwość odebrania rzeczy podlegającej obowiązkowi wydania nie od

samego dłużnika, lecz od osoby trzeciej, w której posiadaniu rzecz się znajduje. Warunkiem jednak
odebrania rzeczy jest zgoda osoby trzeciej na odebranie. W przeciwnym wypadku ma zastosowanie art.
1043 k.p.c., z

godnie z którym komornik nie może dokonać czynności egzekucyjnych względem osoby

trzeciej, a jedynie może zająć roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy. Nieważny w omawianym wypadku
jest fakt, czy rzecz stanowi własność dłużnika i osoba trzecia przyznaje, że ruchomość należy do dłużnika.
Artykuł 1043 k.p.c. nie powtarza bowiem regulacji zawartej w art. 845 § 2 k.p.c., dotyczącej egzekucji z
ruchomości.

Komornik, zajmując roszczenie dłużnika o wydanie rzeczy, działa tak naprawdę z urzędu.

Ustawodawca wyraźnie bowiem stanowi, że "komornik zajmie" bez czekania na jakiekolwiek wnioski ze
strony wierzyciela. Zajęcie roszczenia dłużnika leży w sferze obowiązków komornika w egzekucji
obowiązku wydania ruchomości.

W celu zajęcia komornik zawiadomi dłużnika, że nie wolno mu odbierać żadnego świadczenia ani

rozporządzać zajętą wierzytelnością i ustanowionym dla niej zabezpieczeniem, oraz wezwie dłużnika
wierzytelności, aby należnego od niego świadczenia nie uiszczał dłużnikowi, lecz złożył je komornikowi
lub do depozytu

sądowego. Jednocześnie z zajęciem wierzytelności komornik wezwie jej dłużnika, aby w

ciągu tygodnia złożył oświadczenie:

1) czy i w jakiej wysokości przysługuje dłużnikowi zajęta wierzytelność, czy też odmawia świadczenia

i z jakiej przyczyny;

2) czy in

ne osoby roszczą sobie prawa do wierzytelności, czy i w jakim sądzie lub przed jakim

organem toczy się lub toczyła się sprawa o zajętą wierzytelność oraz czy i o jakie roszczenia
została skierowana do zajętej wierzytelności egzekucja przez innych wierzycieli (art. 896 k.p.c.).

Z mocy samego zajęcia wierzyciel może wykonywać wszelkie prawa i roszczenia dłużnika. Na

żądanie wierzyciela komornik wydaje mu odpowiednie zaświadczenie (art. 897 § 1 w zw. z art. 902 k.p.c.).
Wierzyciel zatem może wytoczyć powództwo przeciwko osobie trzeciej i w konsekwencji przeprowadzić
egzekucję.

Dalszy ciąg egzekucji odbywać się będzie w trybie przewidzianym w art. 905 § 1 k.p.c. i jest zależny

od wniosku wierzyciela. Aczkolwiek, według E. Wengerka, w wypadku egzekucji wszczętej z urzędu
komornik powinien do samego końca z urzędu prowadzić egzekucję obowiązku wydania ruchomości

33)

Zgodnie z art. 809 k.p.c., komornik stwierdza każdą czynność egzekucyjną protokołem, dlatego jeżeli

osoba trzecia odmawia wydania rzeczy, a może zrobić to w dowolnej formie, komornik powinien to
odnotować w protokole, który osoba trzecia powinna w związku z tym podpisać (art. 809 pkt 6 k.p.c.).

Trafnie twierdzi G. Wróblewska-Wcisło, że "gdy przy odebraniu rzeczy dłużnik twierdzi, że należy ona

do inn

ej osoby, komornik nie może odmówić z tego powodu przeprowadzenia egzekucji - odmowa z tej

przyczyny stanowiłaby niedopuszczalną ingerencję w badanie zasadności obowiązku objętego tytułem
wykonawczym zobowiązującym do wydania rzeczy. Jeżeli np. wyrok zobowiązuje dłużnika do wydania
rzeczy wierzycielowi jako właścicielowi, komornik nie może odmówić przeprowadzenia egzekucji z tego
powodu, że jest przekonany, iż rzecz należy do osoby trzeciej. W rażących przypadkach stosownie do art.
13 § 2 i art. 59 k.p.c. komornik może zawiadomić prokuratora o toczącym się postępowaniu
egzekucyjnym, podając swoje wątpliwości"

34)

Natomiast zgodnie z tym, co zauważa E. Wengerek: "Jeżeli komornik zajął rzecz, która nie jest

identyczna z rzeczą podlegającą egzekucji według tytułu wykonawczego, dłużnik może zgłosić wniosek o
umorzenie postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 825 pkt 3"

35)

12.

Obecność wierzyciela

Artykuł 1041 k.p.c. nie przewiduje obowiązkowego udziału wierzyciela w przeprowadzaniu egzekucji.

Prawodawca

w sposób szczególny uwzględnił interes wierzyciela i w art. 1044 k.p.c. przewidział, że na

wypadek gdyby wierzyciel zechciał, by odebranie rzeczy odbyło się w jego obecności, i zażądał tego od
komornika, komornik jest zobligowany zawiadomić o terminie i miejscu (jeżeli wierzyciel sam tego miejsca
szybciej nie wskazał) odebrania rzeczy. W razie niestawiennictwa wierzyciela, komornikowi nie wolno
przeprowadzić czynności egzekucyjnej.

Wierzyciel swoje żądanie może zgłosić komornikowi w dowolnym momencie, poczynając od

zawarcia żądania już we wniosku o wszczęcie egzekucji. Warunkiem jest, by dotarło do komornika przed
dokonaniem przez niego czynności. Komornik ma bowiem obowiązek zawiadomić wierzyciela
odpowiednio szybciej o terminie odebrania rzeczy, by ten mi

ał możliwość uczestniczenia w czynności.

Jeżeli komornik zawiadomi wierzyciela zbyt późno, tak że ten w efekcie nie będzie mieć faktycznej
możliwości pojawienia się przy odebraniu rzeczy, komornik powinien wyznaczyć nowy termin. Podobnie
rzecz się ma, gdy komornik zaniecha zawiadomienia. Wtedy czynność odebrania nie może się odbyć w
wyznaczonym terminie, a jeżeli się odbędzie, to należy uznać ją za niebyłą, a komornik może narazić się
na odpowiedzialność odszkodowawczą zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach
sądowych i egzekucji

36)

. Wierzyciel może złożyć do sądu skargę na czynność komornika zgodnie z art.

767 k.p.c. Komornik fakt niestawiennictwa wierzyciela pomimo jego prawidłowego zawiadomienia
powinien zamieścić w protokole czynności egzekucyjnych.

Jeżeli wierzyciel został prawidłowo zawiadomiony przez komornika, a mimo to nie stawił się w

terminie odebrania rzeczy, komornik zgodnie z dyspozycją art. 1044 in fine k.p.c. nie przeprowadzi

czynności. Wierzyciel ma rok na to, by zgłosić do komornika wniosek o ponowne wyznaczenie terminu
odebrania rzeczy. W przeciwnym wypadku postępowanie egzekucyjne, zgodnie z art. 823 k.p.c., ulegnie
umorzeniu z mocy samego prawa. Za ostatnią czynność, o której mowa w art. 823 k.p.c., należy uznać
dzień nieskutecznego stawienia się komornika celem odebrania rzeczy dłużnikowi i stwierdzenie tego w
protokole.

Wierzyciel może pojawić się osobiście, ale również może działać przy pomocy pełnomocnika.

Zgodnie z tym, co twierdzi J. Jankowski, "stawienie s

ię pełnomocnika w imieniu wierzyciela upoważnia

komornika do wykonania czynności. Pewne wątpliwości wyłaniają się w odniesieniu do wypadków, gdy
egzekucja została wszczęta przez podmiot inicujący to wszczęcie za pomocą wniosku (np. prokurator,
Rzecznik Pra

w Obywatelskich) lub, co może nastąpić rzadziej, za pomocą żądania (art. 796 § 2 i 3).

Należy przyjąć, że podmiot inicjujący wszczęcie egzekucji na rzecz wierzyciela wymienionego w tytule
wykonawczym powinien dokonywać wszystkich czynności zmierzających do rozwoju postępowania,
między innymi zgłaszać wnioski i żądania służące dążeniu do osiągnięcia zasadniczego celu egzekucji,
jakim jest zaspokojenie wierzyciela. W tym też sensie przepisy odnoszące się do wierzyciela powinny być
odpowiednio stosowane do pod

miotu inicjującego. Nie powinno więc budzić zastrzeżeń stwierdzenie, że o

ile żądanie, o jakim mowa w komentowanym przepisie, może być zgłoszone przez podmiot inicjujący, o
tyle odebranie rzeczy wymaga stawienia się samego wierzyciela"

37)

13. Wyjawienie

miejsca znajdowania się rzeczy podlegającej wydaniu (postępowanie

manifestacyjne)

Przedmiotem wydania jest rzecz lub dokument, których komornik nie znalazł u dłużnika. Warunkiem

zatem wszczęcia postępowania o wyjawienie (postępowania manifestacyjnego) jest nieskuteczność
czynności komornika zmierzających do odebrania rzeczy lub dokumentu. Artykuł 1045 k.p.c., regulujący to
zagadnienie, dotyczy tylko i wyłącznie rzeczy oznaczonych co do tożsamości. Mówiąc natomiast o
dokumencie, mamy tu na myśli dwie sytuacje. Pierwsza polega na tym, że to właśnie dokument jest
głównym przedmiotem egzekucji. Druga sprowadza się do tego, że z dokumentem jest związana jakaś
wierzytelność (art. 901 k.p.c.) lub inne prawo majątkowe (art. 909 k.p.c.).

Postępowanie manifestacyjne jest postępowaniem wnioskowym. Wniosek złożyć może przede

wszystkim wierzyciel, chyba że postępowanie egzekucyjne prowadzone jest na wniosek organu
inicjującego (np. prokuratora), wtedy uprawnienie wierzyciela przysługuje również takiemu organowi.

Na dłużniku nie ciąży obowiązek złożenia oficjalnego oświadczenia, że nie wie, gdzie przedmiot

wydania się znajduje. Warunkiem wystarczającym do wszczęcia postępowania manifestacyjnego jest
bezskuteczność, a raczej nieefektywność działań podejmowanych przez komornika.

Trzeba jednak przyjąć, że oświadczenie dłużnika, iż nie wie, gdzie znajduje się poszukiwana rzecz

lub dokument, może uczynić zadość nakazowi sądu, zwłaszcza jeśli chodzi o niezawiniony przez dłużnika
brak wiadomości o losach rzeczy lub dokumentu. Dłużnik jednak powinien wskazać osobę, o której ma
wiadomość, że wie, gdzie dana rzecz lub dokument się znajdują

38)

Zdanie drugie art. 1045 k.p.c. stanowi, że przepisy dotyczące przyrzeczenia przy wyjawieniu majątku

stosuje się odpowiednio. Prawodawca posłużył się tu pewnym skrótem myślowym, ponieważ nie tylko art.
913 k.p.c. znajdzie tu odpowiednie zastosowanie, ale również pozostałe przepisy dotyczące wyjawienia
majątku (art. 914-920

k.p.c.).

Dlatego też "należy przyjąć, że wierzyciel, który wykaże, że w prowadzonej egzekucji świadczenia

wydania rzeczy ruchomej (dokumentu) komornik nie znalazł u dłużnika tych rzeczy (dokumentu), może
żądać zobowiązania dłużnika do złożenia oświadczenia, gdzie rzecz ta się znajduje, oraz do złożenia
przyrzeczenia według roty: "Świadomy znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem
zapewniam, że złożone przeze mnie oświadczenie jest prawdziwe""

39)

Ponadto tam, gdzie w postępowaniu o wyjawienie majątku jest mowa właśnie o "wyjawieniu majątku",

należy rozumieć "złożenie oświadczenia, gdzie ruchomości (dokument) się znajduje", a przez "wykaz"
należy rozumieć "oświadczenie". Do wniosku, o którym mowa w art. 914 § 2 k.p.c., należy dołączyć
protokół sporządzony przez komornika, w którym stwierdza się negatywny wynik poszukiwań rzeczy lub
dokumentu u dłużnika.

E. Wengerek trafnie zauważa, że "wątpliwe jest, czy do wyjawienia, gdzie znajduje się rzecz, mógłby

mieć zastosowanie art. 913 § 2 pozwalający na wszczęcie postępowania, jeżeli wierzyciel
uprawdopodobni, że komornik nie znajdzie rzeczy lub dokumentu u dłużnika. Znalezienia lub złożenia
wyjaśnienia przez dłużnika co do przedmiotu nie można przecież nigdy z góry wykluczyć. Wszczęcie
postępowania o wyjaśnienie dopuszczalne jest przeto dopiero po przeprowadzeniu przez komornika

czynności przewidzianych w art. 1041. Postępowanie to jest również dopuszczalne, jeżeli w egzekucji
komornik wydobył od dłużnika część rzeczy, a części nie znalazł u niego"

40)

Rozdział II

Egzekucja obowiązku wydania nieruchomości, statku albo opróżnienia lokalu lub pomieszczenia

Przedmiot egzekucji zmierzającej do wydania nieruchomości, statku albo opróżnienia lokalu lub

pomieszczenia

Przedmiotem egzekucji przewidzianej w art. 1046 k.p.c. jest obowiązek wydania nieruchomości.

Nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak
również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów
szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności (art. 46 § 1 k.c.). Zgodnie zaś z art. 143
zd. 1 k.c., w granicach określonych przez społeczno-gospodarcze przeznaczenie gruntu własność gruntu
rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią.

Z nieruchomościami bardzo często połączone są przedmioty, w taki sposób, że ewentualne

rozłączenie spowoduje uszkodzenie albo samej nieruchomości, albo w sposób istotny zmieni przedmiot
odłączony, bądź spowoduje jednocześnie uszkodzenie nieruchomości i istotną zmianę przedmiotu
odłączonego (art. 47 § 2 k.c.). Takie rzeczy określa się mianem części składowych nieruchomości. Z
zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności
budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili
za

sadzenia lub zasiania (art. 48 k.c.). Za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane

z jej własnością (art. 50 k.c.). Natomiast urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody,
pary, gazu, prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu
lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu (art. 49 k.c.). Podobnie przedmioty
połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych (art. 47 § 3 k.c.). Z
uwagi na to, że jako części składowe nie mogą być odrębnym przedmiotem własności i innych praw
rzeczowych, dzielą one los egzekwowanej nieruchomości. Części składowe zawsze jednak mogą stracić
swój charakter poprzez odłączenie od nieruchomości. Wówczas stają się odrębnym przedmiotem
własności i innych praw rzeczowych. W konsekwencji nie muszą już dzielić losu egzekwowanej
nieruchomości, lecz stają się odrębnym przedmiotem egzekucji, tyle że już egzekucji dotyczącej
ruchomości, chyba że są to np. budynki będące pierwotnie częścią składową gruntu.

Z nieruchomościami związane są też przedmioty (rzeczy ruchome), potrzebne do korzystania z

nieruchomości jako rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym
związku odpowiadającym temu celowi. Są to tak zwane przynależności (art. 51 § 2 k.c.). Przynależność
musi stanowić przedmiot własności właściciela rzeczy głównej, w przeciwnym razie nie można mówić, że
dana rzecz stanowi przynależność. Przynależność w przeciwieństwie do części składowej może być w
sposób przemijający pozbawiona faktycznego związku z rzeczą główną. Przynależności nieruchomości
mogą być odrębnym i samodzielnym przedmiotem egzekucji.

Przedmiotem egzekucji w trybie art. 1046 k.p.c. jest również obowiązek wydania statku. Dla tej

egzekucji nie ma znaczenia, czy statek wpisany jest do rejestru okrętowego, czy nie, a zatem czy jest to
statek morski, czy inny. Ustawodawca w kodeksie postępowania cywilnego dokonał co prawda
rozróżnienia na statki morskie, wprowadzając egzekucję ze statków morskich, co do których należy
odpowiednio stosować przepisy o egzekucji z nieruchomości, oraz na pozostałe statki. Dotyczy to jednak
egzekucji świadczeń o charakterze pieniężnym. Statki są ruchomościami, aczkolwiek najwyraźniej ze
względu na ich specyfikę prawodawca zdecydował się umiejscowić egzekucję obowiązku wydania statku
w przepisie dotyczącym w zasadzie nieruchomości. W wypadku gdyby jego zamiar był inny, dokonałby on
rozróżnienia na statki morskie i te, które nimi nie są, także w egzekucji świadczeń niepieniężnych. Stąd
należy rozumieć, że w art. 1046 k.p.c. mowa o wszystkich statkach. Natomiast wrak jakiegokolwiek statku
jest również ruchomością, aczkolwiek podlega egzekucji dotyczącej ruchomości.

W art. 1046 k.p.c. prawodawca st

anowi też, że egzekucja przewidziana w tym artykule polega na

obowiązku opróżnieniu pomieszczenia lub lokalu. Pojęcia te mają charakter niedookreślony i ich zakres
znaczeniowy może budzić wątpliwości w praktyce, stąd należałoby w sposób możliwie ścisły określić
znaczenie terminów "pomieszczenie" i "lokal".

"Pomieszczenie" jest pojęciem szerszym od "lokalu", dlatego mówiąc o pomieszczeniu, należy

rozumieć, że chodzi tu o lokal właśnie, ale także o budynek, wydzieloną część budynku, punkt, wnętrze,
boks, bud

kę, kabinę, klitkę, komorę, przegrodę, graciarnię, pomieszczenie dla zwierząt, jak np. obora, czy

też pomieszczenie techniczne, jak np. ciemnia, a także garaż, hangar, kotłownię, magazyn, piwnicę,
pralnię, suszarnię, wózkarnię, zaplecze itp.

Poprzez poj

ęcie "lokal" z art. 1046 k.p.c. należy rozumieć lokal w rozumieniu ustawy z dnia 21

czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu
cywilnego

. Zgodnie z definicją ustawową, "lokalem" jest lokal służący do zaspokajania potrzeb

mieszkaniowych, a także lokal będący pracownią służącą twórcy do prowadzenia działalności w
dziedzinie kultury i sztuki; nie jest w rozumieniu ustawy lokalem pomieszczenie przeznaczone do
krótkotrwałego pobytu osób, w szczególności znajdujące się w budynkach internatów, burs, pensjonatów,
hoteli, domów wypoczynkowych lub w innych budynkach służących do celów turystycznych lub
wypoczynkowych (art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy o ochronie praw lokatorów). Ustawa wyróżnia także "lokal
socjalny", przez k

tóry rozumieć należy lokal nadający się do zamieszkania ze względu na wyposażenie i

stan techniczny, którego powierzchnia pokoi przypadająca na członka gospodarstwa domowego najemcy
nie może być mniejsza niż 5 m

, a w wypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego - 10 m

, przy

czym lokal ten może być o obniżonym standardzie (art. 1 ust. 1 pkt 5 ustawy o ochronie praw lokatorów),
oraz "lokal zamienny", poprzez który z kolei należy rozumieć lokal znajdujący się w tej samej
miejscowości, w której jest położony lokal dotychczasowy, wyposażony w co najmniej takie urządzenia
techniczne, w jakie był wyposażony lokal używany dotychczas, o powierzchni pokoi takiej jak w lokalu
dotychczas używanym; warunek ten uznaje się za spełniony, jeżeli na członka gospodarstwa domowego
przypada 10 m

powierzchni łącznej pokoi, a w wypadku gospodarstwa jednoosobowego - 20 m

tej

powierzchni (art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy o ochronie praw lokatorów).

Zgodnie z tym, co uważa G. Wróblewska-Wcisło: ""Opróżnienie" pomieszczenia polega na usunięciu

z niego osób i rzeczy lub tylko rzeczy i na oddaniu tego pomieszczenia w posiadanie wierzycielowi"

Źródło obowiązku wydania nieruchomości lub statku albo opróżnienia lokalu lub pomieszczenia

Zgodnie z tym, co pisze J. Jankowski, art. 104

6 k.p.c. "reguluje egzekucję w wypadkach, gdy dłużnik,

w myśl tytułu egzekucyjnego, ma wydać nieruchomość lub statek albo opróżnić pomieszczenie, co nie
oznacza, że tytuł musi dosłownie nakazywać wydanie lub opróżnienie. Tryb z art. 1046 stosuje się bez
wz

ględu na to, z jakiego stosunku wynika obowiązek dłużnika. Tytułem egzekucyjnym może być

orzeczenie wydane w sporze o własność, jak i w postępowaniu o naruszenie posiadania. Egzekucja ta w
większości wypadków ma na celu eksmisję lub immisję dzierżawcy lub najemcy. Egzekucja z art. 1046
może dotyczyć zarówno całości, jak i części nieruchomości lub pomieszczenia. W orzecznictwie przyjęto
stanowisko, zaakceptowane przez doktrynę, że omawiana egzekucja jest aktualna w wypadku nakazania
w postanowieniu, zapadłym w postępowaniu nieprocesowym, wydania ściśle wydzielonej części rzeczy
wspólnej do wyłącznego korzystania quo ad usum"

Zdaniem E. Wengerka, "gdy natomiast tytuł egzekucyjny uprawnia wierzyciela do wspólnego

korzystania z takich obiektów, jak wspólne studnie, wspólna droga, wspólne pastwisko lub stodoła bądź
obejście gospodarcze, niezależnie od korzystania przez innych współwłaścicieli, nie nadaje się do
wykonania w trybie egzekucji z art. 1046 k.p.c., lecz w trybie sądowym, przewidzianym w art. 1050 lub
1051 k.p.c."

W trybie art. 1046 k.p.c. wykonuje się także prawomocne postanowienie o przysądzeniu własności

nieruchomości, jeżeli chodzi o wprowadzenie nabywcy w posiadanie nieruchomości

Według G. Wróblewskiej-Wcisło i Z. Knypla: "W trybie art. 1046 k.p.c. dokonuje się egzekucji

wyroków przywracających posiadanie (art. 344 § 1 k.c.), nakazujących przywrócenie do stanu
poprzedniego (art. 363 § 1 k.c.)"

W wypadku egzekucji przeprowadzanej w trybie art. 1046 k.p.c. możliwe jest rozszerzenie zakresu

podmiotowego tytułu egzekucyjnego, dzięki któremu egzekucja może być prowadzona również przeciwko
innym osobom niż wymienione pierwotnie w tytule egzekucyjnym. Możliwość taka przewidziana jest w art.
791 k.p.c. Tytuł wykonawczy zobowiązujący do wydania nieruchomości lub statku albo do opróżnienia
pomieszczenia upoważnia do prowadzenia egzekucji nie tylko przeciwko dłużnikowi, lecz przeciwko
każdemu, kto tymi rzeczami włada. Artykuł 791 k.p.c. nie narusza uprawnień nabywcy w dobrej wierze.
Jeżeli władający uprawdopodobni dokumentem, że władanie nieruchomością, pomieszczeniem lub
statkiem uzyskał na podstawie tytułu prawnego niepochodzącego od dłużnika, komornik wstrzyma się z
czynnościami egzekucyjnymi, pouczając władającego, że może w terminie tygodnia wystąpić do sądu o
ustalenie, że tytuł wykonawczy nie może być w stosunku do niego wykonywany, i o zabezpieczenie tego

powództwa przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego. Przepisy art. 843 k.p.c. stosuje się
odpowiednio. Wstrzymując się z czynnościami egzekucyjnymi, komornik pozostawi te przedmioty pod
dozorem władającego. W razie braku zabezpieczenia powództwa, komornik podejmie po terminie
miesiąca dalsze czynności egzekucyjne w stosunku do osoby władającej. Dalsza zmiana osoby
władającej nieruchomością, statkiem lub pomieszczeniem nie będzie stanowiła przeszkody w realizacji
tytułu wykonawczego.

Wyjątek stanowi art. 1046 § 3 k.p.c., w którym jest mowa, że przepisu art. 791 § 1 k.p.c. nie stosuje

się do opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika.

W tytule egzekucyjnym muszą zostać określone w sposób dokładny obowiązki, ponieważ np. jedynie

ogólnikowe przyznanie współwłaścicielowi współposiadania bez określenia, na czym konkretnie polegać
ma to współposiadanie, nie może stanowić tytułu egzekucyjnego nadającego się do egzekucji

Właściwość organu egzekucyjnego

Egzekucja unormowana, art. 1046 k.p.c. należy w zasadzie do komornika. Wyjątek stanowi art. 1046

§ 10 k.p.c., w myśl którego sąd na wniosek dozorcy i po wysłuchaniu dłużnika ma zadecydować o
sprzedaży odebranych ruchomości, a jeżeli ruchomości nie przedstawiają wartości handlowej lub
sprzedaż okaże się bezskuteczna, sąd wskazuje inny sposób rozporządzenia rzeczą, nie wyłączając ich
zniszczenia.

Właściwość miejscową komornika ocenia się według miejsca położenia nieruchomości, statku lub

pomieszczenia. Jeżeli nieruchomość jest położona w okręgu kilku sądów, wybór należy do wierzyciela
(analogia z art. 921 § 2 k.p.c.).

Zgodnie z art. 1115 § 4 k.p.c., niedopuszczalna jest egzekucja w pomieszczeniach zajmowanych

przez przedstawicielstwa dyplomatyczne, misje zagraniczne lub urzędy konsularne państw obcych w
Rzeczypospolitej Polskiej oraz w mieszkaniach osób, które są cudzoziemcami i są uwierzytelnieni w
Rzeczypospolite

j Polskiej jako szefowie przedstawicielstw dyplomatycznych państw obcych albo są

osobami należącymi do personelu dyplomatycznego przedstawicielstw państw obcych w Rzeczypospolitej
Polskiej albo też innymi osobami korzystającymi z immunitetów dyplomatycznych na mocy ustaw, umów
lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych oraz członkami rodzin wyżej wymienionych
osób, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej, o ile szef przedstawicielstwa dyplomatycznego,
misji zagranicznej lub urzędu konsularnego nie wyrazi na to zgody.

Etapy przeprowadzania egzekucji wydania nieruchomości, statku albo opróżnienia

pomieszczenia

Rację należy przyznać S. Dalce, który wychodzi z założenia, że "aby egzekucja o wydanie

nieruchomości lub statku albo o opróżnienie pomieszczenia mogła się odbyć - tytuł egzekucyjny powinien
wyraźnie określać obowiązki dłużnika w tym zakresie, co dotyczy też np. określenia konkretnego
pomieszczenia"

E. Wengerek zauważa, że niekiedy mogą powstać wątpliwości co do tego, czy egzekucja ma

dotyczyć wydania nieruchomości, czy też jej opróżnienia. Decydującym kryterium będzie w takim wypadku
sentencja wyroku (orzeczenia) lub charakter orzeczenia. Ponieważ np. prawomocne postanowienie o
przysądzeniu własności nieruchomości przenosi własność nieruchomości na nabywcę w sposób
pierwotny (bez jakichkolwiek obciążeń), należy przyjąć, że komornik, wykonując to postanowienie -
będące tytułem egzekucyjnym do wprowadzenia nabywcy w posiadanie nieruchomości (art. 999 § 1
k.p.c.) -

usunie z niej dłużnika i jego domowników

10)

Komornik rozpoczyna egzekucję od doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji z

podaniem treści tytułu wykonawczego i wymienieniem sposobu egzekucji, a następnie wzywa dłużnika do
dobrowolnego wykonania ciążącego na nim obowiązku wydania nieruchomości albo statku bądź
opróżnienia pomieszczenia. Komornik wyznacza dłużnikowi w tym celu termin, który jest uzależniony od
okoliczności danej sprawy. Chodzi o to, by dłużnik miał faktyczną możliwość dobrowolnego wykonania
o

bowiązku, żeby termin ten nie był zbyt krótki, ale by również nie był zbyt długi, co mogłoby niekorzystnie

wpłynąć na interes wierzyciela. Na wypadek zastrzeżeń co do decyzji komornika, wierzycielowi i
dłużnikowi służy skarga na czynność komornika do sądu sprawującego nadzór nad komornikiem. Na
postanowienie sądu nie służy zażalenie.

Trafnie uważa F. Zedler, że do terminu wyznaczonego przez komornika stosuje się odpowiednio

przepisy o terminach sądowych. A zatem termin ten może ulec przedłużeniu lub skróceniu w trybie art.

166 k.p.c.

11)

Jeżeli termin wyznaczony przez komornika upłynął bezskutecznie i dłużnik nie wykonał obowiązku,

na komorniku ciąży obowiązek bezzwłocznego wykonania czynności zmierzających do wprowadzenia
wierzyciela w posiadanie. Komornik nie czeka na wniosek wierzyciela.

Zgodnie z art. 348 k.c., przeniesienie posiadania następuje przez wydanie rzeczy. Wydanie

dokumentów, które umożliwiają rozporządzanie rzeczą, jak również wydanie środków, które dają
faktyczną władzę nad rzeczą, jest jednoznaczne z wydaniem samej rzeczy. W wypadku nieruchomości
czy statku chodzi tu przede wszystkim o wydanie kluczy itp. W wypadku zamknięcia nieruchomości, statku
czy pomieszczenia, komornik może nakazać ich otworzenie w myśl art. 814 k.p.c.

Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 4 maja 1972 r. orzekł, że "jeżeli czynność komornika, polegająca

na wprowadzeniu wierzyciela w posiadanie nieruchomości, jest wadliwa, sąd powinien w trybie
postępowania ze skargi na czynności komorników uchylić zaskarżoną czynność. Sąd nie może jednak w
tym trybie zobowiązać wierzyciela do oddania nieruchomości dłużnikowi"

12)

. W uzasadnieniu Sąd

Najwyższy argumentował, że "do uznania [...] wadliwości czynności komornika nie jest konieczne
ustalenie, że komornik świadomie naruszył przepisy prawne, wystarczy stwierdzenie obiektywnej
nieprawidłowości tej czynności. [...] uchylenie czynności komornika może nastąpić i z reguły następuje na
skutek uchybień formalnych (np. niezawiadomienia dłużnika o terminie czynności), co nie przesądza o
ostatec

znym wyniku postępowania egzekucyjnego. Gdyby więc sąd mógł w trybie egzekucyjnym

przywrócić stan poprzedni, miałoby to charakter tymczasowy, tylko do czasu ponownej, już niewadliwie
dokonanej czynności komornika. W ten sposób w postępowaniu egzekucyjnym mogłoby wielokrotnie
dochodzić do prowizorycznych zmian w zakresie wyegzekwowania świadczenia bądź przywrócenia
posiadania rzeczy. Tego rodzaju wynik byłby nie do przyjęcia z punktu widzenia racjonalnych zasad
postępowania".

Artykuł 1046 § 2 k.p.c. przewiduje, że prowadząc egzekucję na podstawie tytułu nakazującego

dłużnikowi opróżnienie lokalu lub pomieszczenia, komornik usunie z niego także osoby zajmujące lokal
wraz z dłużnikiem, chyba że osoby te wykażą dokumentem, iż zajmowanie wynika z tytułu prawnego
niepochodzącego od dłużnika. Ewentualne zaś wątpliwości co do treści tytułu rozstrzyga sąd zgodnie z
art. 352 k.p.c.

Większość przedstawicieli doktryny zajmuje stanowisko, że "obecność wierzyciela lub jego

pełnomocnika w miejscu dokonania czynności potrzebnych do wprowadzenia w posiadanie jest
niezbędna. Komornik powinien go więc zawiadomić o terminie i miejscu dokonania czynności. Jeżeli
wierzyciel nie stawi się, czynności należy zaniechać"

13)

. Zdaniem natomiast F. Zedlera, "nieobecność

wierzyciela nie s

tanowi przeszkody do wykonania czynności. W takim jednak wypadku komornik musi

zabezpieczyć odebraną nieruchomość, statek czy pomieszczenie, aby dłużnik ponownie nie wszedł w ich
władanie"

14)

. J. Jankowski próbuje tłumaczyć pogląd F. Zedlera tym, że gdyby ustawodawca rzeczywiście

chciał, by wierzyciel był obecny przy czynnościach komornika, uregulowałby to wyraźnie w art. 1046 k.p.c.
Skoro tak nie zrobił, najwyraźniej nie jest to niezbędne

15)

Obecność dłużnika nie jest natomiast konieczna. Aczkolwiek, jak pisze S. Dalka, "dla nieobecnego i

nieznanego z miejsca pobytu dłużnika sąd (na wniosek wierzyciela) może ustanowić kuratora (art.
802)"

16)

. Sąd ustanowi kuratora z urzędu, jeśli cała egzekucja ma być wszczęta z urzędu.

W art. 1046 § 9 k.p.c. ustawodawca stanowi, iż przeprowadzając egzekucję, komornik usunie

ruchomości niebędące przedmiotem egzekucji i odda je dłużnikowi, a w razie jego nieobecności pozostawi
osobie dorosłej spośród jego domowników, gdyby zaś i to nie było możliwe, ustanowi dozorcę, pouczając
go o obowiązkach i prawach dozorcy ustanowionego przy zajęciu ruchomości, i odda mu usunięte
ruchomości na przechowanie na koszt dłużnika.

Zawsze może jednak mieć miejsce sytuacja, w której dłużnik sam, dobrowolnie, zanim komornik

wprowadzi wierzycie

la w posiadanie, usunie wszystkie ruchomości znajdujące się na terenie

nieruchomości czy statku, które nie podlegają egzekucji. Komornikowi pozostaje jedynie spisanie
protokołu z czynności wprowadzenia wierzyciela w posiadanie. W przeciwnym wypadku dochodzi do tzw.
przymusowego usunięcia rzeczy ruchomych z nieruchomości czy statku.

Rzeczy ruchome nie będące częściami składowymi lub przynależnościami komornik w pierwszej

kolejności powinien oddać samemu dłużnikowi. Z uwagi na to, że dłużnik nie ma obowiązku być obecny
przy czynnościach komornika, może się zdarzyć tak, iż dłużnika w tym czasie nie będzie na terenie
nieruchomości czy statku. Wówczas komornik ma obowiązek przekazania tych rzeczy domownikom
obecnym przy usuwaniu ruchomości. Komornik może wydać rzeczy tylko i wyłącznie osobom dorosłym
spośród domowników. W przeciwnym razie komornik mógłby się narazić na odpowiedzialność

odszkodowawczą, nie dokładając należytej staranności w wykonywaniu swoich obowiązków i wydając
rzeczy ruchome osobom niepełnoletnim. Domownicy nie muszą być jednak obecni przy przymusowym
usuwaniu rzeczy ruchomych z nieruchomości, a nawet jeśli są, to mają prawo odmówić przyjęcia
ruchomości. Odmówić przyjęcia ruchomości może zresztą również sam dłużnik. Komornikowi pozostaje
wtedy u

stanowienie dozoru nad ruchomościami

17)

Dozór nad rzeczami ruchomymi

Komornik, gdy nie ma komu wydać rzeczy ruchomych podlegających przymusowemu opróżnieniu,

zmuszony jest ustanowić dozorcę. Przed oddaniem rzeczy pod dozór komornik zobowiązany jest do
dokonania dokładnego opisu rzeczy (§ 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 stycznia 2005
r. w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach o opróżnienie lokalu lub pomieszczenia albo
o wydanie nieruchomości oraz szczegółowych warunków, jakim powinno odpowiadać tymczasowe
pomieszczenie

18)

oraz § 154 rozporządzenia w sprawie czynności komorników). W protokole takim,

zgodnie z art. 809 k.p.c., powinny się znaleźć: oznaczenie miejsca i czasu czynności, imiona i nazwiska
stron oraz innych

osób uczestniczących w czynności, sprawozdanie z przebiegu czynności, wnioski i

oświadczenia obecnych, wzmianka o odczytaniu protokołu, podpisy obecnych lub wzmianka o przyczynie
braku podpisu, podpis komornika. Ponadto w protokole powinno być zawarte wyszczególnienie
usuwanych ruchomości z zaznaczeniem ich cech wyróżniających, a także ich wartość (art. 853 k.p.c.).

Komornik, dokonawszy opisu rzeczy w protokole, musi je oszacować celem ich późniejszej

ewentualnej sprzedaży. Przy oszacowaniu opiera się na swojej wiedzy i doświadczeniu życiowym,
aczkolwiek w razie problemów, kiedy trudno jest dokonać wyceny, opierając się na wiedzy przeciętnego
człowieka, komornik zawsze może zwrócić się do biegłego. Komornik zmuszony jest również poprosić
biegłego o dokonanie oszacowania wartości ruchomości w wypadku zakwestionowania przez wierzyciela
lub dłużnika oszacowania dokonanego przez komornika. Strony postępowania mogą skarżyć
oszacowanie w drodze skargi na czynność komornika.

Dozorca obowiązany jest przechowywać oddane mu pod dozór ruchomości z taką starannością, aby

nie straciły na wartości, i oddać je na wezwanie komornika lub stosownie do orzeczenia sądu albo na
zgodne wezwanie obu stron. Jeżeli dozorca ich nie oddaje, komornik mu je odbiera. Dozorca obowiązany
jest zawiadomić komornika o zamierzonej zmianie miejsca przechowania ruchomości. Nie odpowiada on
za pogorszenie, uszkodzenie, zniszczenie lub zaginięcie zajętych ruchomości, jeżeli zachował staranność,
do jakiej był obowiązany. Dozorca może żądać zwrotu wydatków związanych z przechowywaniem oraz
wynagrodzenia za dozór odpowiednio do poniesionych trudów. Nie dotyczy to dłużnika, członków jego
rodziny wspólnie z nim mieszkających oraz osoby trzeciej, u której rzecz zajęto. Na postanowienie sądu
co do zwrotu

wydatków i wynagrodzenia dozorcy przysługuje zażalenie. Komornik może z ważnych

przyczyn zwolnić dozorcę i ustanowić innego. Zmianę dozorcy komornik zarządzi po wysłuchaniu stron,
chyba że natychmiastowa zmiana jest konieczna. Osoba, pod której dozorem komornik pozostawił zajęte
u niej ruchomości dłużnika, może ich używać, jeżeli jest do tego uprawniona. Jeżeli rzecz oddana pod
dozór osobie nieuprawnionej do korzystania z niej przynosi dochód, dozorca obowiązany jest po ustaniu
dozoru złożyć komornikowi rachunek z dochodów. Czysty dochód po potrąceniu wydatków zostanie
złożony na rachunek depozytowy sądu (zob. art. 856-862 k.p.c.).

Z kolei według E. Wengerka dozorca nie przyjmuje usuniętych ruchomości pod dozór, a tylko na

przechowanie, i to na koszt dłużnika (zob. art. 1046 § 9 in fine k.p.c.). Autor ten uważa, że do stosunku
między dłużnikiem a dozorcą mają zastosowanie przepisy o przechowaniu

19)

. Jego zdaniem: "Sumę

wydatków związanych z przechowaniem i wysokość wynagrodzenia ustala komornik stosownie do art.
858 § 2, zawiadamiając o tym strony i dozorcę. Wierzyciel nie jest zobowiązany do pokrywania kosztów
dozoru, jakkolwiek w jego interesie może leżeć usunięcie rzeczy dłużnika, co w razie nieobecności
dłużnika lub jego oporu może być dokonane jedynie przez ustanowienie dozoru. Dlatego w razie
wyłożenia zaliczki na wydatki i wynagrodzenie dozorcy komornik powinien ustalić te koszty na podstawie
art. 770. Podobnie komornik powinien postąpić, jeżeli wierzyciel korzysta ze zwolnienia od kosztów
sądowych i wydatki za niego pokrywa Skarb Państwa. Wprawdzie wypadki te nie należą do kosztów
egzekucji w ścisłym tego słowa znaczeniu, lecz pozostają w związku z egzekucją, której inaczej nie
można ukończyć jak przez czynności związane z usunięciem rzeczy. [...] W praktyce trudno sobie jednak
wyobrazić, aby komornik mógł znaleźć kandydata na dozorcę, oświadczając mu, że wydatki w związku z
przechowaniem rzeczy dłużnika (np. zwierząt domowych) oraz wynagrodzenie będzie mógł sobie
rewindykować od dłużnika, który jest nieobecny i nie wiadomo, gdzie się znajduje. Z tych względów
komornik powinien ustalić te koszty i ściągnąć je od dłużnika przede wszystkim z sumy uzyskanej ze

sprzedaży usuniętych ruchomości i po zaspokojeniu dozorcy zwrócić wyłożone koszty wierzycielowi"

20)

Według innego poglądu koszty dozoru nie należą do kosztów egzekucji, która z chwilą usunięcia jest

ukończona, stąd wierzyciel nie odpowiada za koszty dozoru, tym bardziej że w art. 1046 § 9 in fine k.p.c.
ustawodawca wyraźnie stanowi: "na koszt dłużnika". Zatem po ustaleniu sumy wydatków i wynagrodzenia
dozorcy, komornik zawiadamia o tym jedynie dłużnika i dozorcę. Wierzyciela nie zawiadamia, ponieważ
koszty te powinny leżeć poza jego sferą zainteresowań. W efekcie skarga na czynność komornika i dalej
ewentualnie na postanowienie sądu w przedmiocie ustalenia sumy wydatków i wynagrodzenia dozorcy
służy tylko dłużnikowi i dozorcy

21)

Trafnie zauważa Z. Merchel, że "w trakcie trwania dozoru mogą zaistnieć okoliczności uzasadniające

zmianę dozorcy. Decyzję taką podejmuje komornik na wniosek stron, dozorcy lub z urzędu. Zasadą w
wypadku zmiany dozorcy jest uprzednie wysłuchanie stron. Jedyną okolicznością uzasadniającą
odstąpienie od tego trybu jest konieczność natychmiastowej zmiany dozorcy. Stronom na decyzję
komornika w przedmiocie zmiany dozorcy służy środek zaskarżenia w postaci skargi na czynności
komornika (art. 767 k.p.c.)"

22)

Prawodawca w art. 1046 § 10 k.p.c. stanowi, że jeżeli na wezwanie dozorcy dłużnik w wyznaczonym

terminie, nie krótszym niż 30 dni, nie odbierze ruchomości, sąd na wniosek dozorcy i po wysłuchaniu
dłużnika nakaże ich sprzedaż, a jeżeli ruchomości nie przedstawiają wartości handlowej lub sprzedaż
okaże się bezskuteczna, sąd wskaże inny sposób rozporządzenia rzeczami, nie wyłączając ich
zniszczenia.

Warunkiem umożliwiającym wszczęcie procedury sprzedaży rzeczy ruchomych jest to, by miały one

wartość, ponieważ tylko takie mogą zostać sprzedane w drodze egzekucji ruchomości. Może się okazać,
że w trakcie szacowania usuniętych rzeczy wyjdzie na jaw, iż wśród nich będą takie, które nie mają żadnej
wartości (np. rupiecie). Stwierdzenie znajdowania się takich rzeczy w opróżnianym pomieszczeniu oraz
fakt ich usunięcia winny być odnotowane w protokole

23)

. Podobnie fakt zniszczenia rzeczy,

które nie mogły

być sprzedane lub w inny sposób wykorzystane, powinien zostać zawarty w protokole.

Na dozorcy składającym wniosek ciąży obowiązek dołączenia odpisu wezwania do dłużnika z

jakimkolwiek dowodem doręczenia go dłużnikowi. Wniosek powinien zawierać dokładny opis rzeczy, o
których sprzedaż wnioskuje dozorca.

Sąd ma obowiązek wysłuchać dłużnika, ustnie na posiedzeniu do protokołu lub na piśmie (art. 760 §

2 k.p.c.). Wysłuchanie wierzyciela zależy od woli sądu.

Ewentualna sprzedaż rzeczy ruchomych nastąpi w trybie egzekucji z ruchomości, "z tym

zastrzeżeniem, że komornik uzupełnia pierwsze stadium egzekucji przez oszacowanie ruchomości
zgodnie z art. 853, a w wypadku, gdy dłużnik oświadczy, że do przedmiotów przysługuje osobom trzecim
prawo żądania zwolnienia od egzekucji, komornik obowiązany jest zawiadomić te osoby. Do stadium
sprzedaży i podziału mają zastosowanie przepisy o egzekucji z ruchomości i o planie podziału sumy
uzyskanej z egzekucji (art. 864-879 i 1033-1034). Z uzyskanej sumy komornik pokryje koszty egzekucji,
ewentualne należności obciążają dłużnika, a pozostałą sumę wyda dłużnikowi lub złoży do depozytu
sądowego w razie niemożności ich doręczenia dłużnikowi lub odmowy ich przyjęcia"

24)

Opróżnienie lokalu mieszkalnego

Stanowis

ko zajęte przez ustawodawcę w art. 1046 § 2 k.p.c., zgodnie z którym na podstawie tytułu

wystawionego przeciwko dłużnikowi mogą być usunięte osoby wraz z nim znajdujące się w lokalu czy
pomieszczeniu, jest realizacją prezentowanego w orzecznictwie i doktrynie stanowiska, że uznanie
dopuszczalności eksmisji tylko względem osoby wymienionej w tytule wykonawczym doprowadziłoby do
udaremnienia wyroków wydawanych w sprawie o opróżnienie pomieszczenia, jeżeli osoba niewymieniona
w tytule wykonawczym i przebywająca w pomieszczeniu, przeciwstawiając się egzekucji, skutecznie
udaremniałaby realizację celu egzekucji.

Dlatego Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że pomimo braku ustawowego wskazania osób

podlegających usunięciu wraz z dłużnikiem, egzekucję przeprowadza się nie tylko przez usunięcie
ruchomości, lecz także przez usunięcie osób, które zajmują pomieszczenie, przy czym obojętne jest, czy
należą do rodziny czy służby dłużnika, czy też przebywają tam na innej podstawie, np. jako sublokatorzy
albo goście. Dostrzeżono, że nie mogą być usunięte osoby, które posiadają nienaruszony przez podstawę
egzekucji tytuł do pozostawania na danej nieruchomości, np. najemca nieobjęty tytułem wykonawczym

25)

Zgodnie jednak z treścią art. 1046 § 3 k.p.c., komornik, przeprowadzając egzekucję polegającą na

opróżnieniu lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, może ją przeprowadzać
tylko względem osób wymienionych w tytule wykonawczym. Prawodawca wykluczył w tym wypadku

możliwość rozszerzenia zakresu podmiotowego tytułu wykonawczego przewidzianego w art. 791 § 1
k.p.c. oraz usunięcia każdego, kto lokal zajmuje, chyba że osoba taka wykaże dokumentem, iż
zajmowanie wynika z tytułu prawnego niepochodzącego od dłużnika, czyli a contrario - od każdej innej
osoby (nie musi t

o być koniecznie właściciel lokalu). Zdaniem M. Olczyka, "wykluczyć wobec tego należy

wszystkie tytuły pochodne, głównie te powstałe w wyniku zawarcia umowy przez dłużnika z osobami
trzecimi, np. najem czy podnajem pomieszczenia. Osoby, w stosunku do których komornik kieruje żądanie
opuszczenia lokalu, mogą wykazać tytuł do jego zajmowania jakimkolwiek dokumentem. [...] jeżeli
komornik zetknie się z taką sytuacją, powinien wstrzymać postępowanie egzekucyjne i pouczyć
zainteresowanego, by w terminie tygodnia

wystąpił na drogę sądową w celu ustalenia, że tytuł

wykonawczy nie może być wykonany w stosunku do niego i o możliwości zabezpieczenia powództwa.
Interpretację tę potwierdza też treść analizowanego przepisu, który nie zawęża katalogu podmiotów, od
których ma pochodzić dokument uprawniający osobę do zajmowania lokalu, pomieszczenia. Dokument
ten ma jedynie nie pochodzić od samego dłużnika"

26)

Według jednak art. 15 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, jeżeli w sprawie o opróżnienie lokalu

okaże się, że w razie uwzględnienia powództwa obowiązane do opróżnienia lokalu mogą być jeszcze inne
osoby, które nie występują w sprawie w charakterze pozwanych, sąd wezwie stronę powodową, aby w
wyznaczonym terminie oznaczyła te osoby w taki sposób, by ich wezwanie było możliwe, a w razie
potrzeby, aby wystąpiła z wnioskiem o ustanowienie kuratora. Sąd wezwie te osoby do wzięcia udziału w
sprawie w charakterze pozwanych.

Ponadto zgodnie z § 2 rozporządzenia w sprawie szczegółowego trybu postępowania w sprawach o

opróżnienie lokalu lub pomieszczenia albo o wydanie nieruchomości oraz szczegółowych warunków,
jakim powinno odpowiadać tymczasowe pomieszczenie, wydanego na podstawie art. 1046 § 11 k.p.c.,
jeżeli z tytułu wykonawczego nakazującego opróżnienie lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb
mieszkaniowych dłużnika nie wynika prawo dłużnika do lokalu socjalnego lub zamiennego, przed
dokonaniem wezwania do dobrowolnego wykonania obowiązku opróżnienia lokalu komornik wysłuchuje
dłużnika w celu ustalenia jego sytuacji rodzinnej i majątkowej oraz czy dłużnikowi przysługuje tytuł prawny
do innego lokalu lub pomieszczenia, w którym może on zamieszkać. Jeżeli dłużnikowi nie przysługuje
prawo do innego lokalu lub pomieszczenia, w którym może zamieszkać, ani nie znalazł on tymczasowego
pomieszczenia, komornik niezwłocznie występuje do gminy, właściwej ze względu na miejsce położenia
lokalu podlegającego opróżnieniu, o wskazanie tymczasowego pomieszczenia, chyba że wierzyciel
wskazał takie pomieszczenie. W wezwaniu do dobrowolnego wykonania obowiązku opróżnienia lokalu
służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych komornik oznaczy tymczasowe pomieszczenie
wskazane przez gminę lub wierzyciela, do którego może nastąpić przekwaterowanie.

M. Olczyk trafnie dostrzega pewien problem powst

ający na tle omawianego zagadnienia, mianowicie

"jak ma się zachować komornik, do którego wierzyciel skierował wniosek o przeprowadzenie eksmisji z
lokalu, dołączając wyrok sądu nakazującego dłużnikowi opuszczenie lokalu, bez wskazania, o jaki lokal
chodzi

(w uzasadnieniu wyroku sąd wyjaśniał, że chodzi o tzw. lokal użytkowy), a w momencie wejścia do

lokalu okazuje się, że dłużnik korzysta z tego lokalu w celu zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych.
Faktyczne stwierdzenie, że lokal służy zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych dłużnika, powoduje, że
komornik powinien się wstrzymać z dalszymi czynnościami. Zapewne nie będzie chodziło tu o czas, do
którego gmina nie zaoferuje dłużnikowi pomieszczenia tymczasowego (przeciwko wstrzymaniu czynności
może też zaprotestować wierzyciel, składając zażalenie na czynności komornika), ale do czasu
wyjaśnienia wątpliwości, o jaki lokal chodzi. W tym celu powinien wystąpić do sądu o wykładnię wyroku
(art. 352 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Najprostszym rozwiązaniem tych wątpliwości byłoby oczywiście
odpowiednie redagowanie sentencji wyroków przez sądy, które wskazywałyby, o jakiego rodzaju lokal tu
chodzi"

27)

Według bowiem uzasadnienia do projektu ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks

postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw

28)

: "Projekt zmian wychodzi z założenia, że

dokonywanie eksmisji z lokalu mieszkalnego bez dania eksmitowanemu jakiegokolwiek pomieszczenia
jest nieludzkie i z tej racji nie może być dopuszczone przez prawo. Dlatego też proponowane zmiany art.
1046 k.p.c. przewidują obowiązek dostarczenia eksmitowanemu dłużnikowi jakiegoś pomieszczenia.
Może to być pomieszczenie bardzo skromne, ale powinno być eksmitowanemu zapewnione. Zakłada się,
że bliższe określenie tego pomieszczenia zawarte zostanie w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości.
Proponowane rozwiązanie nie usprawni egzekucji dotyczącej opróżnienia lokalu. Względy humanitarne
uniemożliwiają jednak przyjęcie innych rozwiązań"

29)

Wspomniane tymczasowe pomieszczenie powinno nada

wać się do zamieszkania, zapewniać co

najmniej 5 m

powierzchni mieszkalnej na jedną osobę, znajdować się w tej samej miejscowości lub

pobliskiej, jeżeli zamieszkanie w tej miejscowości nie pogorszy nadmiernie warunków życia osób
przekwaterowanych (art. 10

46 § 6 k.p.c.). Ponadto tymczasowe pomieszczenie powinno posiadać dostęp

do źródła zaopatrzenia w wodę i do ustępu, chociażby te urządzenia znajdowały się poza budynkiem,
posiadać oświetlenie naturalne i elektryczne, posiadać możliwość ogrzewania, posiadać niezawilgocone
przegrody budowlane, zapewniać możliwość zainstalowania urządzenia do gotowania posiłków (§ 3
rozporządzenia z dnia 26 stycznia 2005 r.).

Jeżeli w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzekł o uprawnieniu do otrzymania lokalu

socjalne

go, to obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce

położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. Jeżeli w wyroku orzeczono o uprawnieniu dla dwóch lub
więcej osób, gmina jest obowiązana zapewnić im co najmniej jeden lokal socjalny (art. 14 ust. 1 i 2 ustawy
o ochronie praw lokatorów).

Do komornika nie należy ocena, czy lokal wskazany w ofercie gminy jako lokal socjalny odpowiada

wymogom stawianym przez ustawę o ochronie praw lokatorów w art. 2 ust. 1 pkt 5

30)

Egz

ekucja obowiązku opróżnienia lokalu służącego zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych może być

przeprowadzana także względem osoby małoletniej lub ubezwłasnowolnionej. W takiej sytuacji komornik
wstrzyma się z dokonaniem czynności i zawiadomi sąd opiekuńczy. Dalsze czynności komornik podejmie
stosownie do orzeczenia sądu opiekuńczego, określającego miejsce pobytu osób małoletnich lub
ubezwłasnowolnionych. Sąd natomiast, co bardzo istotne, nie może orzec o braku uprawnienia do
otrzymania lokalu socjalnego wobec:

kobiety w ciąży, małoletniego, niepełnosprawnego w rozumieniu

przepisów ustawy o pomocy społecznej

31)

lub ubezwłasnowolnionego oraz sprawującego nad taką osobą

opiekę i wspólnie z nią zamieszkałego, obłożnie chorych, emerytów i rencistów spełniających kryteria do
otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, osoby posiadającej status bezrobotnego, osoby
spełniającej przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały, chyba że osoby te mogą
zamieszkać w innym lokalu niż dotychczas używany (art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów).

Ze względu na powyższy zakaz, przepis art. 1046 § 8 k.p.c. ma zastosowanie jedynie w sprawach, w

których dziecko urodziło się lub ubezwłasnowolnienie nastąpiło dopiero po uprawomocnieniu się wyroku
wydanego po dniu wejścia w życie ustawy o ochronie praw lokatorów, czyli po 10 lipca 2001 r.

32)

Artykuł

35 ust. 1 omawianej ustawy stanowi natomiast, że osobom wymienionym w art. 14 ust. 4 przysługuje
uprawnienie do lokalu socjalnego, jeżeli przed dniem wejścia w życie ustawy została objęta orzeczeniem
sądowym, chociażby nieprawomocnym, nakazującym opróżnienie lokalu, lub ostateczną decyzją
administracyjną, a orzeczenie to lub decyzja nie zostały wykonane przed dniem wejścia w życie ustawy.
Komornik, dowiedziawszy się w toku postępowania egzekucyjnego, iż obowiązkiem opróżnienia lokalu
objęta jest taka osoba, zobowiązany jest zawiadomić ją, że może wystąpić z powództwem o ustalenie
uprawnienia do lokalu socjalnego w terminie sześciu miesięcy od zawiadomienia jej przez komornika lub
organ gminy, a także zawiesić postępowanie egzekucyjne i dodatkowo zawiadomić prokuratora.
Powyższe postępowanie jest wolne od opłat sądowych (art. 35 ust. 3 i 4 ustawy o ochronie praw
lokatorów).

Jeżeli osoba wymieniona w art. 14 ust. 4 ustawy o ochronie praw lokatorów wystąpi z powództwem o

ustalenie uprawnienia do lokalu socjalnego w terminie sześciu miesięcy od zawiadomienia jej przez
komornika lub organ gminy, sąd nakaże wstrzymanie wykonania opróżnienia lokalu do czasu zakończenia
postępowania w sprawie o ustalenie uprawnienia do lokalu socjalnego. Postępowanie egzekucyjne
podejmuje się z urzędu, jeżeli w terminie sześciu miesięcy od jego zawieszenia komornikowi lub organowi
gminy nie zostanie przedłożony wspomniany nakaz sądu (art. 35 ust. 5 i 6 ustawy o ochronie praw
lokatorów).

Zgodnie z art. 16 i 17 ustawy o ochronie praw lokatorów, wyroków sądowych nakazujących

opróżnienie lokalu nie wykonuje się w okresie od 1 listopada do 31 marca roku następnego włącznie,
jeżeli osobie eksmitowanej nie wskazano lokalu, do którego ma nastąpić przekwaterowanie, chyba że
powodem wydania wyroku nakazującego opróżnienie lokalu jest znęcanie się nad rodziną. Według G.
Wróblewskiej-Wcisło i Z. Knypla: "Art. 16 ustawy o ochronie praw lokatorów mówi o "lokalu", a więc nie o
pomieszczeniu tymczasowym, wobec czego w okresie wymienionym w tym przepisie nie mają
zastosowania przepisy art. 1046 § 4-6 k.p.c. i eksmisja nie może być wykonana do tymczasowego
pomieszczenia. [...] Z art. 17 tej ustawy w części znoszącej ograniczenie czasowe przewidziane w jej art.
16, wynika, że nie jest konieczne "wskazanie lokalu, do którego ma nastąpić przekwaterowanie", a więc
wystarczy zapewnienie tymczasowego pomieszczenia (art. 1046 § 4 k.p.c.)"

33)

Rozdział III

Egzekucja oświadczenia woli (wykonanie orzeczeń zastępujących oświadczenie woli)

Skutek orzeczenia sądowego zobowiązującego do złożenia oświadczenia woli

Artykuł 1047 k.p.c. reguluje sytuację, w której obowiązek złożenia określonego oświadczenia woli nie

został wykonany dobrowolnie. Osoba uprawniona do otrzymania takiego oświadczenia woli ma prawo
wystąpić do sądu z powództwem w procesie albo z wnioskiem w postępowaniu nieprocesowym o wydanie
orzeczenia, w którym sąd stwierdzi obowiązek drugiej strony złożenia wspomnianego oświadczenia woli.
W literaturze i orzecznictwie przyjął się pogląd, że orzeczenie to ma charakter konstytutywny. Skutkiem
takiego orzeczenia jest zastępcze złożenie oświadczenia woli przez dłużnika. W konsekwencji nie ma
potrzeby w sposób przymusowy wykonywać orzeczenia. Zdaniem B. Dobrzańskiego: "Przepis art. 1047
[...] reguluje sprawę w ten sposób, że postępowanie egzekucyjne sensu stricto, które by miało na celu
wyegzekwowanie od dłużnika nakazanego mu oświadczenia woli, jest w ogóle zbędne"

Oświadczenie woli dłużnika jest czynnością niezastępowalną sensu largo, bowiem jego złożenie

zależy od woli dłużnika. Brak zatem regulacji z art. 1047 k.p.c. zmuszałby wierzyciela do wszczęcia
egzekucji w trybie art. 1050 k.p.c., co niewątpliwe komplikowałoby realizację jego praw.

Przyjmuje się, że uprawomocnienie się omawianego orzeczenia tworzy fikcję prawną, zgodnie z

którą dłużnik złożył oświadczenie woli o treści określonej w orzeczeniu. Prawodawca, celem jeszcze
większego uproszczenia tego rodzaju egzekucji, zrezygnował z wymogu uzyskania klauzuli wykonalności,
poza wypadkami przewidzianymi w art. 1047 § 2 k.p.c.

Jak pisze K. Korzan: "Realizacja tytułu egzekucyjnego zobowiązującego dłużnika do złożenia

oświadczenia woli nie wymaga żadnych czynności wykonawczych, gdyż w świetle art. 1047 § 1 k.p.c. i 64
k.c. prawomocne orzeczenie -

z chwilą uprawomocnienia się - zastępuje wymienione oświadczenie woli

we wszystkich wypadkach z wyjątkiem sytuacji określonej w § 2 art. 1047. W tym ostatnim wypadku, a
mianowici

e gdy złożenie oświadczenia pewnej treści uzależnione jest od świadczenia wzajemnego,

skutek określony w § 1 powstaje dopiero z chwilą prawomocnego nadania orzeczeniu klauzuli
wykonalności"

S. Dalka słusznie zauważa, że orzeczenie staje się skuteczne dopiero z chwilą stwierdzenia jego

prawomocności przez sąd pierwszej lub drugiej instancji w tej części, w której występuje zobowiązanie
dłużnika do złożenia oświadczenia woli. W efekcie nie jest potrzebne nadawanie orzeczeniu klauzuli
wykonalności. Prawomocne zaś orzeczenie zastępuje wolę dłużnika, nawet wtedy, gdy ustawa wymaga
formy aktu notarialnego

Zgodnie zatem z tym, co mówi E. Wengerek, "wierzyciel, który chce skorzystać ze skuteczności

takiego orzeczenia, powinien jednak stosownie do art. 364 zg

łosić wniosek o stwierdzenie prawomocności

orzeczenia sądu pierwszej instancji"

Porównanie art. 1047 k.p.c. i art. 64 k.c.

Artykuł 1047 k.p.c. często przyrównywany jest do art. 64 k.c., jednak regulacje powyższe nie są

tożsame. "Art. 1047 k.p.c. normuje skutki procesowe w zakresie postępowania egzekucyjnego, natomiast
art. 64 k.c. stanowi normę prawa materialnego o charakterze ogólnym. Skutki fikcji prawnej przewidziane
w art. 64 k.c. mają zastosowanie we wszystkich wypadkach, gdy na gruncie prawa materialnego istnieje
podstawa do stwierdzenia obowiązku złożenia oświadczenia woli oznaczonej treści. Orzeczenie wydane
na podstawie art. 64 k.c. może także uzależniać złożenie przez dłużnika oświadczenia woli od
uprzedniego lub równoczesnego spełnienia przez wierzyciela świadczenia wzajemnego"

Ponadto zgodnie z uchwałą 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r.: "W

przeciwieństwie do art. 1047 k.p.c., którego rola [...] ograniczona jest do postępowania egzekucyjnego,
art. 64 k.c. stanowi nor

mę prawa materialnego o charakterze ogólnym. Normując w zasadzie tę samą

materię, czyni to pod kątem materialnoprawnej funkcji, jaką spełnia ten przepis, zamieszczony w dziale
traktującym o czynnościach prawnych w grupie przepisów normujących oświadczenia woli oraz ich
sposób złożenia i skutki [...] a nadto mowa w nim o stwierdzeniu obowiązku złożenia oświadczenia woli ze
strony nie tylko "dłużnika", lecz - w sposób najogólniejszy - "danej osoby". Pozwala to na wniosek, że
skutki fikcji przewidziane w tym p

rzepisie mają zastosowanie we wszystkich wypadkach, gdy na gruncie

prawa materialnego istnieje podstawa do stwierdzenia obowiązku złożenia oświadczenia woli oznaczonej

treści, ciążącego na którejkolwiek z osób biorących udział w postępowaniu sądowym"

Problem źródła zastępczego oświadczenia woli

Źródłem zastępczego oświadczenia woli, zgodnie z słownikową wykładnią normy zawartej w art.

1047 § 1 k.p.c., jest orzeczenie sądu, czyli wyrok bądź postanowienie sądu. Budzi wątpliwości
stwierdzenie, że w związku z art. 711 § 2 k.p.c. wyrok sądu polubownego, nienadający się do wykonania
w drodze egzekucji, ma moc prawną na równi z wyrokiem sądu powszechnego, po stwierdzeniu przez sąd
powszechny jego skuteczności. Źródłem nie będzie natomiast ani ugoda sądowa, ani też akt notarialny

Słusznie zauważa J. Jankowski, który twierdzi, że: "Komentowany przepis odnosi się tylko do

prawomocnych orzeczeń sądowych, nie może więc mieć zastosowania do orzeczeń natychmiast
wykonalnych (wyroków opatrzonych rygorem natychmiastowej wykonalności - art. 333 i n.), wyroków sądu
II instancji (art. 388 § 1) i postanowień natychmiast wykonalnych (art. 521 § 1)"

Oświadczenie woli jako przedmiot orzeczenia sądu wydanego w trybie art. 1047 k.p.c.

Zgodnie z definicją ustawową zawartą w art. 60 k.c., z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie

przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie
się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w
postaci elektronicznej.

Tylko wyjaśnione wyżej oświadczenie woli może być przedmiotem orzeczenia sądu wydanego w

sytuacji przewidzianej w art. 1047 k.p.c. Nie może być nim oświadczenie wiedzy, bowiem art. 1047 k.p.c.
jasno wspomina tylko o oświadczeniu woli, i podciąganie innych oświadczeń pod tę regulację jest zbyt
daleko idącą wykładnią tego przepisu

10)

Egzekwowanie oświadczenia wiedzy może dokonać się w drodze egzekucji przewidzianej w art.

1050 k.p.c. Artykuł 1047 k.p.c. stanowi natomiast lex specialis względem art. 1050 k.p.c. i nie powinien
być interpretowany w sposób rozszerzający.

Z zakresu art. 1047 k.p.c. należy również wyłączyć orzeczenia zastępujące oświadczenia woli

wywołujące skutek w zakresie stosunków osobistych, np. oświadczenie woli zawarcia małżeństwa

11)

. Nie

można bowiem wymagać, by sąd ingerował w sferę stosunków, w których decyzje mają wpływ na sfery
życia nieuregulowane przez prawo, czyli np. uczucia.

K. Korzan uważa, że "Prawomocne orzeczenie, zasądzające złożenie oświadczenia, może je

zastąpić wtedy, gdy dotyczy ono woli - a nie wiedzy - dłużnika. Dlatego też roszczenie zmierzające do
zobowiązania kontrahenta umowy orzeczeniem sądowym do złożenia oświadczenia co do znanego mu
faktu nie może odnieść skutku. [...] egzekucja oświadczenia woli jest szczególnym rodzajem egzekucji,
mającej na celu [...] nie oddziaływanie na wolę dłużnika, lecz zastąpienie jej orzeczeniem sądowym, które
odnosi skutek z chwilą uprawomocnienia się. Wszelkie czynności tego typu, jak zajęcie, przymuszenie itp.
są zbędne. Można powiedzieć, że "odpada" tu drugie, wykonawcze stadium postępowania, jakim jest
egzekucja w ścisłym znaczeniu, gdyż wyczerpuje się ono w momencie prawomocności"

12)

Prawomocne orzeczenie sądu nie może zastąpić oświadczenia woli, jeśli dla skuteczności czynności

prawnej konieczne jest zachowanie pewnej formy, np. wydanie weksla. W takich wypadkach pozostaje
droga egzekucji czynności niezastępowalnej, uregulowana w art. 1050 k.p.c. Prawomocne orzeczenie
również nie zastąpi oświadczenia woli, jeśli wraz ze złożeniem oświadczenia woli wiąże się jeszcze inna
czynność, np. złożenie podpisu na dokumencie

13)

Nadanie klauzuli wykonalności przewidziane w art. 1047 § 2 k.p.c.

Egzekucja oświadczenia woli przewidziana w art. 1047 k.p.c. nie wymaga co do zasady nadawania

klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu. Wyjątkiem jest sytuacja przewidziana w art. 1047 § 2
k.p.c., gdzie nadanie klauzuli wykonalności jest konieczne, ale tylko w wypadku, w którym złożenie
oświadczenia woli dłużnika, zgodnie z treścią tytułu egzekucyjnego, uzależnione jest od świadczenia
wzajemnego wierzyciela. Klauzulę wykonalności nadaje się tu zgodnie z treścią art. 786 k.p.c. W związku
z tym wierzyciel dla uzyskania takiej klauzuli musi przedstawić dowód spełnienia świadczenia
wzajemnego w formie dokumentu urzędowego lub prywatnego z podpisem urzędowo poświadczonym.
Nadanie klauzuli "jest konieczne także w takim wypadku, gdy świadczenie wzajemne miałoby być
równoczesne ze złożeniem oświadczenia woli dłużnika (art. 786 in fine)"

14)

Co do urzędowego poświadczenia, to mowa tu przede wszystkim o czynnościach dokonywanych

przez notariusza (art. 2 § 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. - Prawo o notariacie

15)

). Kolejnym

poświadczeniem urzędowym jest poświadczenie przewidziane w art. 79 k.c.: "Osoba nie mogąca pisać,
lecz mogąca czytać może złożyć oświadczenie woli w formie pisemnej bądź w ten sposób, że uczyni na
dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku inna osoba wypisze jej imię i nazwisko
umieszczając swój podpis, bądź też w ten sposób, że zamiast składającego oświadczenie podpisze się
inna osoba, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub wójta (burmistrza, prezydenta miasta),
starostę lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie nie mogącego pisać,
lecz mogącego czytać". Ponadto, zgodnie § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 kwietnia
1991 r. w sprawie sporządzania niektórych poświadczeń przez organy samorządu terytorialnego i banki

16)

"W miejscowościach, w których nie ma kancelarii notarialnej, do poświadczania własnoręczności podpisu
są upoważnieni:

1) przewodniczący zarządów gmin:

a) na pismach upoważniających do odbioru przesyłek i sum pieniężnych oraz odbioru

dokumentów z urzędów i instytucji,

b) na

oświadczeniach stwierdzających stan rodzinny i majątkowy składającego oświadczenie,

2) banki -

na pismach upoważniających do odbioru pieniędzy lub innych przedmiotów z tych

banków"

17)

Zdaniem E. Wengerka: "Postępowanie o nadanie klauzuli wykonalności spełnia tu tylko funkcję

postępowania stwierdzającego, że świadczenie wzajemne zostało spełnione w celu, aby z chwilą
uprawomocnienia się postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności zaczęły działać skutki określone w §
1 art. 1047, to jest fikcja, że nakazanie dłużnikowi oświadczenia woli zostało złożone"

18)

Zgodnie jednak art. 795 § 2 k.p.c., termin do wniesienia zażalenia biegnie dla wierzyciela od daty

wydania mu tytułu wykonawczego lub postanowienia odmownego, a dla dłużnika - od daty doręczenia mu
za

wiadomienia o wszczęciu egzekucji. Rację należy przyznać J. Jankowskiemu, który przyjmuje, że upływ

terminu przewidzianego dla wierzyciela do wniesienia zażalenia stanowi chwila prawomocnego nadania
klauzuli wykonalności

19)

. Innego zdania jest E. Wengerek,

który z uwagi na szczególny charakter regulacji

z art. 1047 § 2 k.p.c. postuluje doręczenie postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności także
dłużnikowi, by można było mówić o prawomocnym nadaniu tej klauzuli

20)

Interesujący w omawianej kwestii jest wyrok z dnia 19 lutego 1998 r., w którym Sąd Najwyższy uznał,

że: "Wyrok uwzględniający powództwo o wykup może zapaść z pominięciem orzeczenia o
wynagrodzeniu, jeżeli z ustaleń wynika, że odpowiednie wynagrodzenie zostało już przez powoda na
rzecz pozwanego

zapłacone. Przewidziane w art. 64 k.c. skutki wyroku następują w takiej sytuacji z chwilą

prawomocności, a nie w momencie nadania klauzuli wykonalności (art. 1047 k.p.c.)"

21)

Sąd Najwyższy w powyższym wyroku odwołuje się do uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia

7 stycznia 1967 r., w której to Sąd co do art. 1047 § 2 k.p.c. wypowiedział się w następujący sposób:
"Przepis § 1 art. 1047 k.p.c. uzupełniony jest przez § 2 tego artykułu, który w razie istnienia przesłanek w
nim przewidzianych odracza powst

anie skutków orzeczenia stwierdzającego obowiązek złożenia

oświadczenia woli do chwili prawomocnego nadania mu klauzuli wykonalności. Ten ostatni przepis
pozostaje w związku z treścią art. 786 k.p.c. i dotyczy tylko takich orzeczeń, które złożenie oświadczenia
woli przez dłużnika, a zatem i powstanie skutku przewidzianego w § 1 uzależniają od wykonania przez
wierzyciela świadczenia wzajemnego. Stosownie więc do tego przepisu oraz przepisu art. 786 k.p.c.,
jeżeli sentencja orzeczenia stwierdzającego obowiązek dłużnika do złożenia oznaczonego oświadczenia
woli uzależni ten obowiązek od uprzedniego lub równoczesnego spełnienia przez wierzyciela
oznaczonego świadczenia wzajemnego, to skutek takiego orzeczenia w postaci fikcji złożenia
oświadczenia woli nastąpi dopiero z chwilą prawomocnego nadania orzeczeniu klauzuli wykonalności,
którą sąd nada po złożeniu przez wierzyciela dowodu spełnienia tego świadczenia"

22)

6. Ujawnienie prawa wierzyciela na podstawie art. 1048 k.p.c.

Artykuł 1048 k.p.c. stanowi uzupełnienie art. 1047 k.p.c. co do skutków orzeczenia sądowego

zobowiązującego do złożenia oświadczenia woli. Skutkiem z art. 1047 k.p.c. jest stworzenie fikcji prawnej,
sprowadzającej się do przyjęcia założenia, że z momentem uprawomocnienia się orzeczenia sądu
oświadczenie dłużnika uważa się za złożone. Artykuł 1048 k.p.c. reguluje dalsze skutki omawianego
orzeczenia sądu. Wierzyciel może na podstawie tego orzeczenia zażądać dokonania wpisu w księdze
wieczystej lub rejestrze albo złożenia dokumentu do zbioru. Warunkiem jest poprzednie ujawnienie praw
dłużnika. Wpisu do ksiąg wieczystych lub rejestru dokonuje się na podstawie wniosku wierzyciela.

Na wypadek braku potrzebnych do wpisu dokumentów, komornik na żądanie wierzyciela

zobowiązany jest odebrać dłużnikowi te dokumenty. Wierzyciel, zwracając się do komornika z żądaniem
odebrania dokumentów, powinien dokładnie określić, jakie dokumenty komornik ma odebrać dłużnikowi, a
także przedstawić prawomocne orzeczenie sądu zobowiązujące dłużnika do złożenia odpowiedniego
oświadczenia woli. Odebranie dokumentów odbywa się w trybie egzekucji odebrania rzeczy ruchomej
uregulowanej w art. 1041-1045 k.p.c.

Właściwy miejscowo będzie komornik właściwy dla miejsca, w którym znajdują się dokumenty

23)

Według poglądu J. Jankowskiego, w stosunku do nieruchomości "komornik składa odebrane dokumenty
w sądzie właściwym do prowadzenia księgi wieczystej, rejestru lub zbioru dokumentów. Oznacza to, że
właściwy do dokonania omawianych czynności jest komornik miejsca położenia nieruchomości"

24)

. Pogląd

J. Jankowskiego jest trudny do realizacji w praktyce, zwłaszcza jeśli wierzyciel mieszka np. w Gdańsku, a
nieruchomość znajduje się w Krakowie.

"Nadanie klauzuli wykonalności orzeczeniu jest bezprzedmiotowe; wystarcza stwierdzenie

prawomoc

ności orzeczenia, które będzie wykonywane w trybie art. 1047 § 1 k.p.c."

25)

. Nadanie

orzeczeniu klauzuli wykonalności będzie potrzebne tylko w przypadku wpisu opartego na oświadczeniu
woli uzależnionym od świadczenia wzajemnego wierzyciela (art. 1047 § 2 k.p.c.).

Zdaniem K. Korzana: "Przepis art. 1048 k.p.c. obejmuje orzeczenie o charakterze deklaratywnym

(np. stwierdzające nabycie spadku, zasiedzenie itp.) oraz orzeczenie tworzące prawo (konstytutywne),
które pociągają za sobą skutek określony w art. 1047 k.p.c. Zarówno jedne, jak i drugie stanowią w
rozumieniu art. 1048 podstawę ujawnienia prawa wierzyciela"

26)

Według uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1984 r.: "Rozrządzenie testamentowe, w

którym uczyniono zapis użytkowania nieruchomości, nie stanowi wystarczającej podstawy do dokonania
wpisu tego ograniczonego prawa rzeczowego w księdze wieczystej. Do dokonania takiego wpisu
potrzebny jest dokument obejmujący oświadczenie obciążonego zapisem spadkobiercy o ustanowieniu na
rzecz zapisobiorcy pr

awa użytkowania, sporządzone w formie aktu notarialnego"

27)

Według B. Dobrzańskiego, art. 1048 k.p.c. nie znajduje zastosowania w wypadku postanowienia

stwierdzającego nabycie nieruchomości przez zasiedzenie. Postanowienie takie jest skuteczne erga
omnes

i stanowi podstawę do usunięcia niezgodności w księdze wieczystej ze stanem prawnym przez

wpis właściciela, który nieruchomość zasiedział. Nie ma znaczenia, czy poprzednio w księdze wieczystej
jako właściciel istniała jakakolwiek inna osoba

28)

Artykuł 1048 k.p.c. jest - jak już było o tym mowa - uzupełnieniem art. 1047 k.p.c. Nie znajduje

natomiast zastosowania w egzekucji czynności niezastępowalnej z art. 1050 k.p.c.

Orzecznictwo Sądu Najwyższego

W zakresie art. 1047 k.p.c. zapadło stosunkowo dużo orzeczeń Sądu Najwyższego, o bardzo

istotnym znaczeniu dla praktyki.

Największą chyba dyskusję wywołało orzeczenie Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów z dnia 7

stycznia 1967 r., w którym Sąd Najwyższy uchwalił i postanowił wpisać do księgi zasad prawnych
następującą zasadę prawną:

"I. Oświadczenie odwołujące darowiznę nieruchomości z powodu rażącej niewdzięczności nie

powoduje przejścia własności nieruchomości z obdarowanego na darczyńcę, lecz stwarza jedynie
obowiązek zwrotu przedmiotu odwołanej darowizny stosownie do przepisów o bezpodstawnym
wzbogaceniu.

II. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego

oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie (art. 64 k.c. oraz art. 1047 k.p.c.). Jeżeli więc oświadczenie
to m

a stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami, do zawarcia tej umowy

konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej
formy.

Nie dotyczy to jednak zawarcia umowy przyrzeczonej w umowie p

rzedwstępnej (art. 390 § 2 k.c.)

oraz wypadków, gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie
zgodnie z żądaniem powoda; w takich wypadkach orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje
tę umowę"

29)

Wyrok uwzględniający powództwo o przeniesienie własności nieruchomości powinien mieć

następujące brzmienie: "Sąd zobowiązuje pozwanego do zawarcia z powodem umowy następującej
treści: pozwany oświadcza, że przenosi na powoda własność nieruchomości [...], a powód oświadcza, że
wyraża na to zgodę [...]"

30)

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do powyższej uchwały stwierdza m.in., że art. 1047 k.p.c. czyni

zbędnym przymusowe wykonanie orzeczeń sądowych, równoznacznych ze złożeniem oświadczenia woli
przez dłużnika. Stwierdza również, że gdyby nie art. 1047 k.p.c., to omawiane orzeczenia musiałyby być
realizowane w trybie egzekucji czynności niezastępowalnych z art. 1050 k.p.c., o czym była mowa już na
początku rozdziału. Sąd Najwyższy potwierdza także prezentowane tu stanowisko, iż w wypadku art. 1047
k.p.c. można mówić jedynie o orzeczeniach sądowych, a nie innych aktach, jak np. ugoda.

Ponadto Sąd ten jednoznacznie mówi, że gdy zapadnie prawomocne orzeczenie stwierdzające

obowiązek strony do złożenia oświadczenia woli stanowiącego samoistną czynność prawną, to skutkiem
takiego orzeczenia jest uznanie, że czynność prawna została dokonana. Natomiast jeżeli oświadczenie
woli stanowi element umowy, to skutek polega na powstaniu fikcji prawnej, że z chwilą uprawomocnienia
się orzeczenia oświadczenie woli tej treści zostało przez tę stronę złożone i stanowi element umowy. W
konsekwencji do zawarcia umowy konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą
stronę. "Może to nastąpić po uzyskaniu prawomocnego orzeczenia, a jeśli charakter umowy na to
zezwala, również przed wydaniem orzeczenia. W tym ostatnim wypadku, z chwilą uprawomocnienia się
orzeczenia umowa dojdzie do skutku, ponieważ złożone już są oświadczenia woli obu stron. Złożenie
oświadczenia woli przez drugą stronę nastąpić musi z zachowaniem formy wymaganej do zawarcia
umowy".

Jak wynika z uzasadnienia, w wypadku zawarcia umowy przyrzeczonej w umowie przedwstępnej

(art. 390 k.c.), treść oświadczeń woli składanych przez strony jest z góry określona. W efekcie sądowi
pozostaje albo oddalenie, albo uwzględnienie w całości powództwa o zawarcie umowy przyrzeczonej. Sąd
nie ma kompetencji do samodzielnej ingerencji w treść umowy ustalonej w umowie przedwstępnej.
"Orzeczenie zatem uwzględniające powództwo o zawarcie umowy zastępuje nie jedno, lecz dwa
oświadczenia woli obu stron. Zawiera ono w istocie stwierdzenie obowiązku obu stron do złożenia
oświadczeń woli, których treść została w sposób wiążący ustalona w umowie przedwstępnej".

Podobna sytuacja prawna powstaje, gd

y powód dochodzi roszczenia o przeniesienie prawa o

granicach ściśle określonych i roszczenie to zostaje uwzględnione całkowicie zgodnie z żądaniem
powoda. Za przykład może posłużyć roszczenie zapisobiercy o przeniesienie własności nieruchomości lub
innego

prawa, stanowiących przedmiot zapisu (art. 968 k.c.), roszczenie o przeniesienie takich praw

stanowiących przedmiot bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 k.c.), roszczenie darczyńcy, który
odwołał darowiznę, o przeniesienie z powrotem własności darowanej przez niego nieruchomości.

W przeglądzie orzecznictwa A. Szpunar i W. Wanatowska poparli w całości prezentowane

orzeczenie Sądu Najwyższego, stwierdzając, że "uzasadnienie jest przekonywające i bardzo starannie
opracowane"

31)

Obszerną glosę do II części powyższej uchwały napisał B. Dobrzański, który poza pewnymi

korektami poparł stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy. B. Dobrzański poza argumentami
przedstawionymi w uzasadnieniu uchwały przytacza jeszcze inne argumenty przemawiające za
stanowiskiem Sądu: "Orzeczenia z art. 64 k.c. i 1047 k.p.c. mają na celu przymusowe stworzenie
surogatu tego "oznaczonego oświadczenia woli", do którego pozwany jest obowiązany w myśl przepisów
prawa materialnego. Orzeczenie więc nie może stwarzać jakichkolwiek skutków prawnych dalej idących
od tych, które by powstały, gdyby dłużnik dobrowolnie uczynił zadość swemu obowiązkowi - bez
postępowania sądowego [...]. Innymi słowy - poprzez orzeczenie sądu nakazujące dłużnikowi złożenie
oświadczenia woli wierzyciel nabywa tylko takie prawa, jakie by uzyskał wskutek pozasądowego złożenia
przez dłużnika danego oświadczenia, oczywiście w wymaganej formie, którą orzeczenie sądu w tych
wypadkach zawsze "zastępuje""

32)

Jest on zdania, że przepisy art. 64 k.c. i 1047 k.p.c. nie dają podstawy do "stwierdzenia zawarcia

umowy" przez sąd, a jedynie obowiązku złożenia oświadczeń woli. Ponadto, według B. Dobrzańskiego,
ewentualne stwierdzenie zawarcia umowy byłoby też nieścisłe, ponieważ w chwili wydawania wyroku
przez sąd pierwszej instancji umowa w żadnym razie nie jest jeszcze zawarta, a tylko dopiero w chwili
uprawomocnienia się wyroku

33)

Warto jednak zwrócić uwagę na wyrok z dnia 19 września 2002 r., w którym Sąd Najwyższy

jednoznacznie stwierdził, że: "Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia
oznaczonego oświadczenia woli zastępuje tylko to oświadczenie (art. 64 k.c. i art. 1047 k.p.c.). Jeżeli
zatem oświadczenie takie ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami, do
zawarcia tej umowy konie

czne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z

zachowaniem wymaganej formy. Od tej zasady występują jednak istotne wyjątki odnoszące się do
zawarcia umowy przyrzeczonej (art. 390 § 2 k.c.) oraz sytuacji, gdy sąd uwzględnia powództwo o
stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodnie z żądaniem pozwu. W takich przypadkach

orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę"

34)

Ważny jest także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 2002 r., w którym powiedziano: "1.

Orzeczenie sądu zastępujące umowę przeniesienia własności nieruchomości nie wymaga składania
dodatkowych oświadczeń woli w formie aktu notarialnego (art. 158 k.c.); dlatego sentencja takiego
orzeczenia powinna precyzyjnie określać treść umowy, którą ono zastępuje. Zastępcza funkcja
orzeczenia, o którym mowa, spełnia się przy tym ex lege z chwilą uprawomocnienia się tego orzeczenia.

2. W sytuacji gdy przejście prawa własności zabudowanej działki na budującego, w związku z

realizacją roszczenia z art. 231 k.c. na drodze sądowej, następuje z mocy prawomocnego orzeczenia
sądu, obowiązek zapłaty należnego z tego tytułu wynagrodzenia powstaje dopiero z chwilą
uprawomocnienia się orzeczenia"

35)

Kolejną zasadą prawną sformułowaną przez Sąd Najwyższy w związku z art. 1047 k.p.c. jest zasada

zawarta w uchwale 7 sędziów z dnia 17 listopada 1981 r., w której to Sąd Najwyższy orzekł, że:
"Roszczenie o wyrażenie zgody na przeniesienie własności nieruchomości w wykonaniu umowy,
zobowiązującej do przeniesienia własności, realizowane na podstawie art. 64 k.c. i art. 1047 k.p.c., jest
roszczeniem o charakterze majątkowym"

36)

. W konsekwencji roszczenie to ulega przedawnieniu zgodnie z

art. 117 k.c. Sąd Najwyższy swoje stanowisko uzasadniał m.in. tym, że źródłem i podstawą roszczenia o
przeniesienie własności "jest konkretny stosunek zobowiązaniowy, w którym określone są konkretne
osoby oraz przedmiot tego stosunku. Skoro zaś chodzi o stosunek zobowiązaniowy, który ma za
przedmiot świadczenie o charakterze majątkowym, już sama klasyfikacja uprawnień wynikających z
prawa podmiotowego względnego, mającego swoje źródło w zobowiązaniach, prowadzi do wniosku, że
roszczenie o wyrażenie zgody na przeniesienie własności nieruchomości w wykonaniu uprzednio zawartej
umowy zobowiązującej do przeniesienia własności jest roszczeniem o charakterze majątkowym".

Odmienny pogląd Sąd Najwyższy wyraził w uchwale z dnia 15 czerwca 1978 r.: "Roszczenie o

wyrażenie zgody na przeniesienie własności nieruchomości w wykonaniu umowy zobowiązującej do
przeniesienia własności nie ulega przedawnieniu"

37)

. Sąd Najwyższy swój pogląd argumentował m.in. tym,

że wprawdzie roszczenie nabywcy wywiera skutki w sferze majątkowej stron, jednakże skutki te następują
w wyniku funkcji wywołanej orzeczeniem sądu, a nie w następstwie określonego działania zobowiązanego
czy też współdziałania kontrahentów. Ponadto względy natury społecznej wymagają, by podjęta przez
nabywcę ważka i nieodwracalna z życiowego punktu widzenia decyzja nabycia własności nieruchomości
nie sp

otkała się wraz z upływem czasu z sankcją przedawnienia.

Rok później Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 maja 1979 r.

38)

zajął stanowisko przeciwne, czyli

zbieżne z przedstawioną wcześniej zasadą prawną.

Kolejnym orzeczeniem poruszającym tematykę orzeczeń sądu zastępujących oświadczenie woli, jest

wyrok z dnia 20 czerwca 1974 r., w którym Sąd Najwyższy stwierdza: "Gdy przejście prawa własności
zabudowanej działki na budującego, w związku z realizacją roszczenia z art. 231 k.c. w drodze sądowej,
następuje z mocy prawomocnego orzeczenia sądowego (art. 64 k.c., art. 1047 § 1 k.p.c.), obowiązek
zapłaty należnego z tego tytułu wynagrodzenia powstaje dopiero z chwilą uprawomocnienia się wyroku
uwzględniającego żądanie przeniesienia własności zabudowanej działki. Odsetki zatem za opóźnienie
spełnienia świadczenia pieniężnego należą się właścicielowi zabudowanej nieruchomości dopiero od daty
przejścia własności zabudowanej działki (art. 481 § 1 k.c.), nie zaś od chwili utraty samoistnego
posiadania nieruchomości"

39)

W uchwale z dnia 23 marca 1993 r. Sąd Najwyższy orzekł: "Osobie, która na podstawie pozwolenia

na budowę wybudowała ze środków własnych garaż na gruncie stanowiącym własność Skarbu Państwa
lub własność gminy (art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce
gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości - Dz.U. Nr 79, poz. 464 ze zm.), przysługuje - w razie odmowy
ustanowienia wieczystego użytkowania gruntu i przeniesienia własności garażu - roszczenie o
zobowiązanie Skarbu Państwa lub gminy do złożenia oświadczenia woli o oddanie jej gruntu zajętego pod
budowę garażu w wieczyste użytkowanie oraz o przeniesienie własności garażu (art. 64 k.c. i art. 1047
k.p.c.)"

40)

Warto również zwrócić uwagę na następujące orzeczenia Sądu Najwyższego:
-

"Okoliczność, że darowizna została dokonana na rzecz obojga małżonków i przedmiot darowizny

wszedł do ich majątku wspólnego, nie stoi na przeszkodzie odwołania darowizny w stosunku do
jednego tylko małżonka. W wypadku takim uważa się, że z chwilą skutecznego odwołania
darowizny rzecz darowana przestała wchodzić do majątku wspólnego, a udział w niej małżonka, w
stosunku do którego darowizna nie została odwołana, staje się jego majątkiem odrębnym"

41)

;

"1. Jeżeli małżonkowie dokonali darowizny nieruchomości objętej ich wspólnością ustawową, to w

razie śmierci jednego z nich późniejsze odwołanie tej darowizny przez pozostałego przy życiu
małżonka dotyczyć może tylko jego udziału w darowanej nieruchomości.

2. Po odwołaniu darowizny gospodarstwa rolnego bądź udział w nim przez spadkodawcę,

spadkobierca nie dziedziczący gospodarstwa rolnego nie ma legitymacji do żądania, żeby osoba
obdarowana przeniosła na niego własność tego gospodarstwa bądź udział w nim"

42)

;

"1. Jeżeli wartość nakładów dokonanych na darowanej nieruchomości przekracza znacznie wartość

przedmiotu darowizny w postaci nieruchomości, a darowizna została skutecznie odwołana, brak
jest z reguły podstaw do orzeczenia przez sąd o przeniesieniu własności darowanej uprzednio
nieruchomości z powrotem na darczyńcę. W takim wypadku darczyńca może dochodzić roszczeń
z tytułu równowartości przedmiotu darowizny, a uprzednio obdarowany zatrzymuje własność
nieruchomości w naturze wraz z dokonanymi przez siebie nakładami.

2. O przewidzianym w art. 408 § 3 k.c. nakazaniu przez sąd zamiast wydania korzyści w naturze -

zwrotu jej wartości w pieniądzu z odliczeniem wartości nakładów, które żądający byłby
obowiązany zwrócić, niedopuszczalne jest orzekanie z urzędu, bez zgłoszonego przez stronę lub
strony odpo

wiedniego żądania procesowego. Dotyczy to także wypadku, gdy wartość nakładów

znacznie przewyższa wartość nieruchomości"

43)

;

"Prawomocny wyrok zobowiązujący pozwanego - zgodnie z żądaniem pozwu - do zawarcia z

powodami umowy przenoszącej na nich prawo własności nieruchomości, stanowi podstawę wpisu
tego prawa w księdze wieczystej"

44)

;

"Celem, do którego zmierza odwołanie wykonanej darowizny z powodu rażącej niewdzięczności,

jest pozbawienie obdarowanego własności darowanej nieruchomości i odzyskanie jej przez
darczyńcę. Samo odwołanie darowizny nie realizuje tego celu, gdyż wywiera jedynie skutek
obligacyjny. Dla osiągnięcia skutku rzeczowego darczyńca, który odwołał darowiznę, powinien
wystąpić z powództwem o zobowiązaniu obdarowanego do złożenia oświadczenia woli o
przeniesienie własności nieruchomości z powrotem na darczyńcę. Powództwo darczyńcy o
ustalenie skuteczności odwołania darowizny jest w takim wypadku niedopuszczalne z braku
interesu prawnego w żądaniu ustalenia"

45)

;

"Powództwo o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli (art. 64 k.c. i art. 1047 k.p.c.) jest

powództwem o świadczenie"

46)

Rozdział IV

Egzekucja obowiązku wykonania czynności zastępowalnej

Zakres pojęcia "czynność zastępowalna"

Egzekucja w zakresie wykonania czynności zastępowalnych stanowi rodzaj egzekucji świadczeń

niepieniężnych. Omawiana egzekucja ze względu na przedmiot, czy z uwagi na rodzaj obowiązków, jakie
według tytułu egzekucyjnego dłużnik powinien wykonać, zmierza do zaspokojenia wierzyciela przez
wymusze

nie na dłużniku określonego zachowania.

Wspomniane "określone zachowanie" sprowadza się do wykonania czynności, która w doktrynie

określona została jako "czynność zastępowalna", czy inaczej zastępcza lub zamienna

. Na wstępie

należy zatem wyjaśnić, co powinniśmy rozumieć pod pojęciem "czynność", a dalej - pod pojęciem
"czynność zastępowalna".

"Czynność" to, inaczej mówiąc, działalność, czyli "zespół czynności, działań, podejmowanych w

jakimś celu, zakresie, czynny udział w czym; działanie, praca"

Z k

olei "czynność zastępowalna" to taka czynność, którą za dłużnika wykonać może inna osoba.

Liczba czynności zastępowalnych nie jest możliwa do ich taksatywnego wyliczenia, ponieważ obowiązek
ich wykonania powstaje na tle różnorodnych stanów faktycznych. Mowa tu o czynnościach, które nie
wymagają szczególnego przygotowania fachowego, czy też uzdolnienia. Najczęściej za przykłady takich
czynności podaje się prace mechaniczne, prace wykonywane w gospodarstwie rolnym, proste prace
budowlane, prace porządkowe, obowiązek przywrócenia stanu poprzedniego w rozumieniu art. 363 § 1
k.c. oraz w sytuacji wskazanej w art. 755 k.c., gdy prowadzący cudzą sprawę dokona zmian w mieniu
osoby, której sprawę prowadzi, bez wyraźnej potrzeby lub korzyści tej osoby albo wbrew wiadomej jej
woli

"Czynnością zastępowalną jest również zapłata długu do rąk osoby trzeciej. Wprawdzie osoba ta

nabywa bezpośrednie roszczenie do dłużnika (art. 393 § 1 k.c.), lecz nie pozbawia to również wierzyciela
prawa żądania od tegoż dłużnika dokonania świadczenia do rąk osoby trzeciej w braku odmiennego
zastrzeżenia w umowie"

Zdaniem J. Jankowskiego, "dla uznania za czynność zastępowalną nie jest konieczne, aby daną

czynność mogła wykonać każda osoba trzecia; wystarczy, gdy oprócz dłużnika mogą ją wykonać inne
osoby, z tym samym, co on skutkiem i bez uszczerbku dla gospodarczego znaczenia czynności i ich
wartości"

F. Zedler z kolei zauważa, że co do zasady w naszym systemie prawnym, zgodnie z art. 358 k.c.,

zobowiązania pieniężne mogą być zaciągane tylko w pieniądzu polskim. "Od tej zasady istnieją jednak
wyjątki, które dopuszczają zawarcie zobowiązania pieniężnego w walutach obcych. We wszystkich tych
przypadkach, gdy zawarcie takiego zobowiązania było prawnie dopuszczalne, możliwym jest, że dłużnik
zostanie zasądzony na zapłatę świadczenia w walucie obcej. W takim przypadku wykonanie takiego
obowiązku może nastąpić w drodze egzekucji świadczeń pieniężnych, bowiem nasze prawo nie
przewiduje zamiany sumy uzyskanej na walutę obcą. Jedynym więc sposobem wykonania obowiązku
zapłaty świadczenia w walucie obcej jest zastosowanie trybu z art. 1049 k.p.c."

Według E. Wengerka: "Dla uniknięcia nieporozumień zdarzających się w praktyce należy stwierdzić,

że istnienie tytułu wykonawczego przyznającego dłużnikowi prawo wyboru między świadczeniami
przemiennymi, które z nich ma spełnić (art. 798), samo przez się nie stwarza podstaw do wszczęcia
egzekucji w trybie art. 1049 lub 1050 czy też 1051 (np. wyrok zobowiązujący pozwanego albo do
usunięcia muru, albo do zapłacenia kwoty 1.000.000 zł). W wypadku gdy dłużnik wyboru jeszcze nie
dokonał, wierzyciel powinien zgłosić wniosek do komornika o wyznaczenie dłużnikowi odpowiedniego
terminu do wykonania wyboru (art. 798). Dopiero po upływie tego terminu wierzyciel może wszcząć
egzekucję w zależności od wyboru dokonanego przez dłużnika. Gdy dłużnik wyboru nie dokonał, od
wierzyciela zależy, jakie świadczenie ma być spełnione. Jeżeli przez to dłużnik (lub wierzyciel) wybrał
świadczenie usunięcia muru, wtedy wierzyciel powinien zgłosić do sądu wniosek o wszczęcie egzekucji
świadczenia wykonania czynności w trybie art. 1049"

Problematyczna zdaje się, przytaczana często w przykładach, kwestia pracy rzemieślniczej.

Zdecydowana większość przedstawicieli doktryny zalicza czynności rzemieślnika do czynności
zastępowalnych, zajmując jednocześnie stanowisko, że czynnościami zastępowalnymi są czynności o
charakterze mechanicznym, bardzo proste do wykonania. Zakres pojęcia "rzemiosło" jest jednak
stosunkowo szeroki i obejmuje

drobną wytwórczość o charakterze przemysłowym, polegającą na

wykonywaniu i naprawianiu przedmiotów codziennego użytku prostymi narzędziami i maszynami, ale
także - w odniesieniu do dziedzin sztuki - opanowaniu techniki (np. malarskiej, pisarskiej), co nie jest
czynnością prostą czy mechaniczną; również warsztat twórczy

. Działalność rzemieślnicza okazuje się

nie być tak nieskomplikowana, jak się to większości wydaje. Zakładając zatem, że czynność zastępowalna
jest czynnością, którą wykonać może praktycznie każdy przeciętny człowiek, nie posiadając
specjalistycznej wiedzy i umiejętności, z dużą ostrożnością należy oceniać prace rzemieślnika.

Z drugiej strony przepis art. 1049 § 1 k.p.c. wyraźnie stwierdza, że czynnością zastępowalną, jest

"czynność, którą może wykonać także inna osoba". Wykładnia językowa przepisu sugeruje zatem, że
może to być czynność nawet bardzo skomplikowana, byle tylko była w stanie wykonać ją także
jakakolwiek inna osoba. Przez wiele lat utrwaliła się jednak wyżej przedstawiona wykładnia omawianego
przepisu.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 27 stycznia 1971 r. orzekł, że "przepis art. 1049 k.p.c.,

przewidujący egzekucję przez wymuszenie od dłużnika wykonania określonej czynności, ma na myśli
wyłącznie czynności ( facere), a nie wydanie (dare)"

2. Warunki sine qua non

przeprowadzenia egzekucji czynności zastępowalnej

Pierwszym warunkiem, by egzekucja czynności zastępowalnych w ogóle mogła być

przeprowadzona, jest wniosek wierzyciela. Zdaniem jednak E. Wengerka, zgodnie z art. 796 k.p.c., w
sprawach wszczętych z urzędu sąd, który wydał orzeczenie (lub uprawniony organ), przesyła właściwemu
sądowi żądanie przeprowadzenia egzekucji z urzędu wraz z tytułem wykonawczym

10)

Według K. Korzana: "W sytuacji przewidzianej w art. 1049 żądanie o wezwanie dłużnika do

dobrowolnego wykonania czynności jest zbędne. Wystarczy, gdy we wniosku o przeprowadzenie
egzekucji na podstawie powołanego przepisu wierzyciel obok danych, jakie powinno zawierać każde
pismo procesowe, zamieści żądanie o udzielenie umocowania do dokonania czynności zastępowalnej na
koszt dłużnika. Tylko bowiem to żądanie stanowi część obligatoryjną omawianego wniosku. Sąd

egzekucyjny, wszczynając postępowanie, z urzędu wezwie dłużnika do dobrowolnego wykonania
czynności, gdyż do takiego wezwania zobowiązuje go wyraźnie art. 1049 k.p.c. Istnienie lub brak w tym
przedmiocie wniosku (żądania) wierzyciela, nie ma żadnego wpływu na działalność sądu w
przedstawionym zakresie"

11)

Zgodnie z § 48 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 grudnia 1996 r. w sprawie

wysokości wpisów w sprawach cywilnych

12)

, wniosek o wezwanie dłużnika do wykonania egzekwowanej

czynności w wyznaczonym terminie oraz o umocowanie wierzyciela do wykonania tej czynności na koszt
dłużnika w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu, podlega opłacie stałej w wysokości 30
zł.

Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 grudnia 1988 r. zwrócił uwagę, że: "Jeżeli sąd jako organ

egzekucyjny, po rozpoznaniu sprawy na skutek wniosku wierzyciela o przeprowadzenie egzekucji w celu
wykonania czynności objętej tytułem wykonawczym, dojdzie do przekonania, że zasadna jest egzekucja z
innej podstawy prawnej, niż tego żądał wierzyciel, to tenże sąd stosuje środki przymuszające
przewidziane we właściwym przepisie, bez względu na treść wniosku wierzyciela"

13)

Kolejnym warunkiem jest to, że art. 1049 k.p.c. znajdzie zastosowanie wyłącznie wtedy, gdy w tytule

egzekucyjnym nie postanowiono, iż w razie niewykonania przez dłużnika w wyznaczonym terminie
określonej czynności, wierzyciel będzie umocowany do wykonania tej czynności na koszt dłużnika

14)

Dobrym przykładem takiego tytułu egzekucyjnego jest wyrok zobowiązujący dłużnika do wykonania

czynności, który jednocześnie udziela wierzycielowi na podstawie art. 480 § 1 k.c. umocowania do
wykonania czynności na koszt dłużnika w razie niewykonania przez niego czynności w określonym
terminie od uprawomocnienia się wyroku. Dzięki powyższemu umocowaniu, wierzyciel może wykonać tę
czynność, a następnie dochodzić od dłużnika w osobnym procesie egzekucji zapłaty wydatkowanej sumy.

Takie samo stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 kwietnia 1968 r., w której

stwierdził, iż " art. 1049 § 1 k.p.c. przewiduje sposób egzekucji świadczeń niepieniężnych na wypadek,
gdy w samym tytule egzekucyjnym (tu: w ugodzie sądowej - art. 777 pkt 1 k.p.c.) brak postanowienia, że
wierzyciel może wykonać czynność na koszt dłużnika, gdyby ten nie wykonał jej w zakreślonym
terminie"

15)

Wnikliwej analizy sposobów zastępczego wykonania czynności dokonał K. Korzan w glosie do

wspomnianej uchwały Sądu Najwyższego. Zauważa on, że "dla każdego sposobu zastępczego
wykonania czynności konieczne jest upoważnienie. Ze względu na podmiot udzielający takiego
upoważnienia należy - w pozaegzekucyjnym zaspokojeniu wierzyciela - wyróżnić 3 wypadki. W pierwszym
z nich ustawodawca sam upoważnia wierzyciela do zastępczego dokonania czynności. Zachodzi to
wtedy, gdy dłużnik nie spełnia dobrowolnie świadczenia, którego przedmiotem są rzeczy oznaczone co do
gatunku. W takim wypadku wierzyciel nie potrzebuje wytaczać procesu, lecz - inaczej niż to przewiduje
art. 477 k.c. -

może zaspokoić się przez nabycie rzeczy na koszt dłużnika (art. 479 k.c.). Upoważnienie z

art. 480 § 1 k.c. lub art. 1049 k.p.c. jest zbędne, gdyż sama ustawa daje mu możliwość takiego nabycia.
Drugi wypadek dotyczy sytuacji, gdy upoważnienia do dokonania czynności udziela dłużnik w ramach
swobody umów. Takie upoważnienie jest potrzebne bądź do nabycia rzeczy indywidualnie oznaczonej
(art. 478 k.c.), jeżeli jest ona przedmiotem świadczenia, bądź do dokonania innej czynności
zastępowalnej. W trzecim zaś wypadku, wymienionego upoważnienia udziela sąd [...] w postępowaniu
rozpoznawczym (art. 480 § 1 k.c.). Zachodzi to wówczas, gdy dłużnik nie spełnia w terminie czynności
nabycia i wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej albo innej czynności i nie godzi się na zastępcze jej
wykonanie"

16)

Następnie K. Korzan stwierdza, że egzekucja przewidziana w art. 1049 k.p.c. dopuszczalna jest tylko

wtedy, gdy wierzyciel nie jest upoważniony do zastępczego dokonania czynności z mocy ustawy (art. 479
k.c.) lub pozaegzekucyjnych faktów prawnych (upoważnienia sądowego przewidzianego art. 480 § 1 k.c.
albo upoważnienia dłużnika). Zatem jeżeliby się w toku badania wstępnego okazało, że po
uprawomocnieniu się tytułu egzekucyjnego stwierdzającego istnienie obowiązku czynienia, dłużnik
pozasądowo upoważnił wierzyciela do wykonania na jego koszt czynności, albo że takie upoważnienie
udzielone zostało wierzycielowi w trybie art. 480 § 1 k.c., sąd egzekucyjny wniosek o wszczęcie egzekucji
z art. 1049 k.p.c., jako merytorycznie bezzasadny, oddali. Tak samo sąd powinien postąpić, gdy wierzyciel
doma

ga się w trybie art. 1049 k.p.c. upoważnienia do dokonania czynności nabycia rzeczy gatunkowo

oznaczonych, gdyż do podjęcia takiej czynności upoważnia go sama ustawa (art. 479 k.c.)

17)

Pogląd o oddaleniu wniosku o wszczęcie egzekucji ze względu na jego bezzasadność podziela

również J. Jankowski. Uważa on jednak, że pogląd ten "należy uzupełnić uwagą, że bezzasadnością
odznaczać się będzie już wniosek o nadanie klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu

zawierającemu umocowanie wierzyciela do wykonania czynności na koszt dłużnika i mankament ten
powinien prowadzić do odmowy nadania klauzuli"

18)

Właściwość organu egzekucyjnego

W egzekucji czynności zastępowalnej organem egzekucyjnym jest sąd egzekucyjny. Sądem

egzekucyjnym jest sąd rejonowy, w okręgu którego czynność ma być wykonana. Nie musi to być zatem
sąd, w którego okręgu dłużnik zamieszkuje lub przebywa.

W wypadku gdy miejsce wykonania czynności nie wynika z tytułu wykonawczego, umowy bądź z

właściwości zobowiązania, to zgodnie z art. 454 § 1 k.c. miejscem tym jest miejsce, gdzie w chwili
powstania zobowiązania dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Jeżeli zobowiązanie ma związek z
przedsiębiorstwem dłużnika lub wierzyciela, o miejscu spełnienia rozstrzyga siedziba przedsiębiorstwa
(art. 454 § 2 k.c.).

Ponadto, zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1971 r., "z mocy art. 13 §

2 k.p.c. w postępowaniu egzekucyjnym mają odpowiednie zastosowanie przepisy art. 200 i 201 k.p.c. o
przekazaniu sprawy sądowi właściwemu"

19)

4. St

adia przeprowadzania egzekucji czynności zastępowalnej

Pierwsze stadium sprowadza się do wezwania przez sąd dłużnika do wykonania czynności w

oznaczonym terminie. Pierwsze stadium musi poprzedzać drugie, bowiem drugie ze stadiów nastąpi tylko
wtedy, gdy

dłużnik nie zastosuje się do wezwania w wyznaczonym terminie.

"Dlatego sąd egzekucyjny musi sprawdzić, czy wspomniany termin upłynął bezskutecznie.

Sprawdzenie to jest konieczne, bo gdyby się okazało, że dłużnik na wezwanie sądu czynność wykonał,
dalsze p

ostępowanie stanie się zbędne i sąd z braku szczególnych przepisów postępowanie egzekucyjne

umorzy na mocy art. 355 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c. Jeżeli zaś wierzyciel ograniczy egzekucję do
pierwszego stadium albo cofnie wniosek, do umorzenia postępowania dojdzie na podstawie art. 825 pkt 1
k.p.c."

20)

Drugie stadium polega na umocowaniu wierzyciela do wykonania czynności na koszt dłużnika i

przyznaniu wierzycielowi, na jego żądanie, potrzebnej na ten cel kwoty pieniężnej.

Każde stadium przeprowadzane jest na podstawie oddzielnego postanowienia sądu. Przy czym

postanowienie dotyczące drugiego stadium może obejmować albo samo umocowanie wierzyciela, albo
umocowanie i jednocześnie przyznanie wierzycielowi potrzebnej kwoty pieniężnej. W wypadku gdy sąd
jedynie umocował wierzyciela, a dopiero po tym wierzyciel zwrócił się do sądu o przyznanie potrzebnej mu
kwoty pieniężnej, sąd może wydać następne postanowienie. Identycznie jest w sytuacji, gdy przyznana
dotychczas suma pieniędzy okazała się niewystarczająca - wierzyciel może się zwrócić do sądu z
kolejnymi żądaniami o przyznanie dalszych kwot

21)

Dopuszczalne jest, by we wniosku o wszczęcie egzekucji w trybie art. 1049 k.p.c. wierzyciel zawarł

jednocześnie wszystkie żądania dotyczące z osobna każdego ze stadiów egzekucji, czyli:

wniosek o wezwanie dłużnika do wykonania czynności i wyznaczenie mu terminu;

wniosek o udzielenie wierzycielowi, po bezskutecznym upływie terminu, umocowania do wykonania

czynności na koszt dłużnika;

- wniosek o przyznanie

wierzycielowi sumy potrzebnej do wykonania czynności

22)

Takie stanowisko zajął też Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 22 kwietnia 1968 r., w której orzekł, że

"umocowanie wierzyciela do zastępczego wykonania czynności na koszt dłużnika i przyznanie
wierzycie

lowi sumy potrzebnej do wykonania czynności (art. 1049 § 1 k.p.c.) może być objęte jednym

postanowieniem; postanowienie to może być wydane dopiero po bezskutecznym upływie terminu
wyznaczonego dłużnikowi do wykonania czynności. Wniosek wierzyciela o przeprowadzenie egzekucji w
trybie art. 1049 § 1 k.p.c. może obejmować wszystkie jej stadia"

23)

. Ponadto Sąd Najwyższy na poparcie

tezy dotyczącej równoczesnego orzekania, czyli jednym postanowieniem, o umocowaniu wierzyciela, jak i
o przyznaniu potrzebnej mu kw

oty pieniężnej, przytacza taki argument, iż wierzyciel nie musi wykonać

czynności sam, lecz może zlecić jej wykonanie osobie trzeciej.

Jak zauważa K. Korzan: "Odmienne stanowisko mogłoby narazić wierzyciela na niekorzystne

konsekwencje w postaci opóźnienia wykonania wymienionej czynności, jeżeli nie dysponowałby on
własnymi środkami. Uwzględniając żądanie wierzyciela co do udzielenia upoważnienia, sąd nie może
oddalić wniosku dotyczącego przyznania wspomnianej kwoty. Wskazuje na to użyty przez ustawodawcę
w formie imperatywnej zwrot: "Na żądanie wierzyciela sąd przyzna mu sumę potrzebną do wykonania

czynności""

24)

Sąd Najwyższy w przytaczanym orzeczeniu zauważył, że nie można w trybie art. 1049 § 1 k.p.c.

żądać tylko przyznania kwoty potrzebnej na wykonanie zastępcze. Podobnie ma się sytuacja, gdy
wierzyciel, zanim uzyskał umocowanie, wykonał czynność na własny koszt.

W tej samej uchwale Sąd Najwyższy orzekł również, że "sąd, jako organ prowadzący egzekucję,

powinien czuwać nad sprawnością swego postępowania. Sąd powinien pouczyć wierzyciela o obowiązku
zawiadomienia o tym, jak dłużnik ustosunkował się do swego obowiązku w wyznaczonym mu terminie
bądź przy wydaniu postanowienia dotyczącego pierwszego (aktu), bądź w piśmie przy doręczaniu mu
odpisu postanow

ienia, jeśli strony nie były wysłuchiwane. Wprawdzie art. 1049 § 1 k.p.c. nie wymaga

uprzedniego wysłuchania stron, jednakże w konkretnych okolicznościach sprawy może to być bardzo
pożądane, w szczególności w celu określenia dłużnikowi stosownego terminu".

Z uwagi na to, że art. 1049 k.p.c. nie wymaga wysłuchania stron, postanowienie o wezwaniu, jak

również postanowienie o udzieleniu wierzycielowi umocowania do wykonania czynności na koszt dłużnika
i przyznaniu mu potrzebnej sumy, sąd może wydać na posiedzeniu niejawnym (zob. art. 766 k.p.c.). Sąd
może jednak uznać za potrzebne wysłuchać strony, bądź chociażby jedną ze stron, i w konsekwencji
może wyznaczyć posiedzenie jawne.

Jeżeli sąd wyda postanowienie o umocowaniu wierzyciela do wykonania czynności na koszt

dłużnika, to uprawniony będzie wierzyciel lub osoba trzecia, której powierzy on wykonanie czynności. Sam
dłużnik, według niektórych przedstawicieli doktryny, traci prawo do wykonania danej czynności, co można
uznać za swoistą karę za niezastosowanie się do wezwania sądu do wykonania czynności w
wyznaczonym terminie

25)

. W moim przekonaniu nie powinno się odbierać możliwości wykonania

czynności przez samego dłużnika nawet po upływie wyznaczonego terminu i umocowaniu wierzyciela do
jej wykonania, tym bar

dziej że sama treść art. 1049 § 1 k.p.c. nic takiego bezpośrednio nie narzuca.

Należy pozwolić dłużnikowi wykonać egzekwowaną czynność, co często może odpowiadać i samemu
wierzycielowi, który, choć będąc już umocowanym do jej wykonania, nie musi angażować swojego czasu
na jej osobiste wykonanie czy znalezienie osoby, która by się tego podjęła. Ponadto osobiste wykonanie
czynności przez dłużnika, nawet po wyznaczonym przez sąd terminie, w pewnym sensie uniemożliwi
wszczynanie kolejnej egzekucji, tym razem w

trybie egzekucji świadczeń pieniężnych, której przedmiotem

będzie zwrot przyznanej wierzycielowi kwoty pieniężnej. Dlatego należałoby wnioskować, by do czasu,
kiedy sam wierzyciel albo osoba trzecia działająca w jego imieniu nie podjęli się wykonania egzekwowanej
czynności, zezwolić na jej osobiste wykonanie samemu dłużnikowi egzekwowanemu.

Jeżeli chodzi o chwilę, w której sąd najwcześniej może przyznać określoną sumę pieniędzy, jest nią

moment samego umocowania wierzyciela do wykonania czynności za dłużnika

26)

Postanowienie sądu przyznające wierzycielowi odpowiednią sumę oraz postanowienie nakazujące jej

częściowy zwrot stanowią tytuły egzekucyjne i dają podstawę do wszczęcia postępowania w trybie
egzekucji świadczeń pieniężnych

27)

W postanowieniu sądu, udzielającym umocowania do wykonania zastępczego, nie określa się osoby,

która ma wykonać czynność zastępowalną

28)

Środki zaskarżenia w egzekucji czynności zastępowalnej

Artykuł 1049 § 1 k.p.c. przewiduje, że: "Na postanowienie sądu przysługuje zażalenie". Zażalenie

można wnieść przeciwko każdemu postanowieniu sądu wydanemu w ramach omawianej egzekucji.

Każda ze stron może zaskarżyć postanowienie, w którym sąd wzywa dłużnika do wykonania

czynności w wyznaczonym terminie. Podstawą takiego zażalenia może być np. wyznaczenie przez sąd
zbyt krótkiego terminu z uwagi na okoliczności sprawy. Dłużnik w żadnym jednak wypadku "nie może się
bronić zarzutem, że objęte tytułem wykonawczym roszczenie nie istnieje, a w szczególności, że ono
wygasło na skutek wykonania świadczenia przez dłużnika. Tego rodzaju zarzut można podnieść tylko w
drodze powództwa przeciwegzekucyjnego z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c."

29)

. Sąd bada tu jedynie warunki

formalne tytułu egzekucyjnego, czy przejście uprawnień i obowiązków na inne osoby. Sąd nie bada treści
merytorycznej tytułu egzekucyjnego

30)

. Artykuł 804 k.p.c. wyraźnie bowiem stanowi, że organ egzekucyjny

nie jest uprawniony do badania zasadności i wymagalności obowiązku objętego tytułem wykonawczym.
Dłużnik również nie może uzasadniać zażalenia twierdzeniem, że wierzyciel, w warunkach określonych w
art. 480 § 3 k.c., wykonał czynność bez upoważnienia sądu na koszt dłużnika

31)

Dłużnik, jak i wierzyciel, mogą skarżyć postanowienie, w którym sąd przyznaje wierzycielowi sumę

pieniężną na wykonanie czynności na koszt dłużnika. Trudno jednak oczekiwać, by postanowienie o
umocowaniu wierzyciela do wykonania czynności na koszt dłużnika skarżył sam wierzyciel. Wydaje się, że

legitymowanym jest tu tylko sam dłużnik.

Koszty związane z egzekucją czynności zastępowalnej

Cytując J. Jankowskiego: "Postanowienie sądu, przyznające wierzycielowi od dłużnika sumę

potrzebną do wykonania czynności, stanowi po uprawomocnieniu się tytuł egzekucyjny, który po
opatrzeniu klauzulą wykonalności jest podstawą egzekucji mającej na celu uzyskanie od dłużnika tej
sumy. Gdyby wierzyciel sam wyłożył sumę, potrzebną na wykonanie czynności w zastępstwie dłużnika, to
sumę tę należy mu następnie przyznać jako koszty egzekucyjne. Może to mieć miejsce jednak tylko w
wypadku, gdy wierzyciel otrzymał od sądu umocowanie do wykonania czynności na koszt dłużnika. Gdyby
natomiast wykonał czynność bez takiego umocowania, to koszty jej wykonania nie mogą uchodzić za
koszty egzekucyjne i wierzyciel mógłby dochodzić ich zwrotu jedynie w osobnym procesie"

32)

Do zadań sądu egzekucyjnego należy rozliczenie w formie postanowienia przewidzianego w art. 770

k.p.c. sum zaliczkowych, wypłaconych wierzycielowi celem pokrycia kosztów realizacji umocowania
upoważniającego do zastępczego wykonania czynności. Sąd egzekucyjny, zanim ostatecznie dokona
rozliczenia zaliczek, powinien sprawdzić, czy wykonywano czynność zastępowalną, a jeżeli tak, to czy
wykonano ją w całości, czy tylko w części. K. Korzan argumentuje to tym, że "bez takiego sprawdzenia,
które jest także potrzebne dla dokonania adnotacji przewidzianej w art. 816 k.p.c., nie będzie możliwe
przeprowadzenie prawidłowego rozliczenia zwłaszcza wtedy, gdy pomiędzy stronami istnieje spór co do
wysokości kosztów wykonania czynności. Jeżeli te koszty przekroczyłyby sumę zaliczek, dłużnik może
być zobowiązany do dokonania dopłaty. Jeżeli natomiast - po udzieleniu umocowania do zastępczego
wykonania czynności - czynność tę wykonał dłużnik, sąd egzekucyjny zobowiąże wierzyciela do zwrotu
zaliczki"

33)

Zdaniem E. Wengerka: "Postanowienie w tej części, w której sąd przyznał odpowiednią sumę

wierzycielowi od dłużnika, oraz w części dotyczącej kosztów po opatrzeniu go na wniosek wierzyciela
klauzulą wykonalności, stanowi tytuł wykonawczy, który może być podstawą egzekucji świadczeń
pieniężnych, jeżeli wierzyciel wystąpi z takim wnioskiem do komornika. W sprawie wszczętej z urzędu sąd
nada klauzulę wykonalności z urzędu. W sprawach wszczętych z urzędu sąd, który zażądał
przeprowadzenia egzekucji,

lub uprawniony organ (a nie sąd egzekucyjny), powinien odpowiednie

żądanie skierować do komornika"

34)

Wykładnia art. 1049 § 2 k.p.c.

Przepis art. 1049 § 2 k.p.c. brzmi: "Przepisów niniejszego artykułu nie stosuje się do czynności

polegających na świadczeniu rzeczy oznaczonych co do tożsamości". Przepis ten nie stwarza żadnego
nowego stanu prawnego. Jest on raczej przejawem zapobiegliwości ustawodawcy, którego celem było
uniknięcie błędów w praktyce. Wiadomo jest bowiem, że świadczenie rzeczy oznaczonych co do
tożsamości prowadzi się w trybie uregulowanym w art. 1041 i n. k.p.c.

35)

Nie można też wnioskować a

contrario

, że art. 1049 § 1 k.p.c. stosuje się do rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku. "Do takiej

argumentacji brak koniecznych przesłanek logicznych i nie dałaby się ona utrzymać ze względu na
całokształt unormowania egzekucji świadczeń niepieniężnych. W przeciwieństwie do egzekucji świadczeń
pieniężnych egzekucja świadczeń niepieniężnych unormowana jest w ten sposób, że - stosownie do istoty
świadczenia objętego tytułem egzekucyjnym - zawsze wchodzi w grę tylko przewidziany dla tego rodzaju
świadczenia środek egzekucji, a wykluczone jest ich kumulowanie równocześnie czy kolejno. W
szczególności, jeżeli świadczenie polega na wydaniu rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, to
egzekucja może być prowadzona tylko w trybie uregulowanym w art. 1041 k.p.c. i n."

36)

W postanowieniu z dnia 27 stycznia 1971 r. Sąd Najwyższy wyraźnie zresztą stwierdził, że: "Przepis

art. 1049 k.p.c., przewidujący egzekucję przez wymuszenie od dłużnika wykonania określonej czynności,
ma na myśli wyłącznie czynności (facere), a nie wydanie (dare)"

37)

Problem zakończenia egzekucji czynności zastępowalnej

W literaturze przedmiotu istnieją sporne stanowiska w związku z zakończeniem egzekucji czynności

zastępowalnej. Według pierwszego, omawiana egzekucja kończy się dopiero z momentem wykonania
czynności zastępowalnej. Wierzyciel bowiem uzyskuje zaspokojenie zgodnie z treścią tytułu
wykonawczego

38)

. Odmienne stanowisko zaj

muje J. Korzonek, który uważa, że omawiana egzekucja

kończy się już z momentem zarządzenia wypłaty do rąk wierzyciela zaliczki na pokrycie kosztów

związanych z wykonaniem czynności. Wierzycielowi bowiem nic i nikt nie jest już w stanie przeszkodzić w
zaspokojeniu dochodzonego przez niego roszczenia

39)

. K. Korzan słusznie jednak zauważa, że podczas

realizacji omawianego umocowania mogą zajść zdarzenia, takie jak np. przeszkadzanie przez dłużnika
wierzycielowi w wykonywaniu prawa, które będą powodować podejmowanie określonych czynności sądu
egzekucyjnego. Wierzyciel może bowiem wtedy domagać się wyznaczenia komornika celem usunięcia
oporu ze strony dłużnika

40)

Według J. Jankowskiego: "Zasadniczo, egzekucja zostaje zakończona w sposób efektywny z chwilą

uzysk

ania od dłużnika, a niekiedy od osoby trzeciej przedmiotu dochodzonego świadczenia. Wyjątkowo,

w rozpatrywanym sposobie egzekucji, kończy się ona z wypłatą sumy potrzebnej wierzycielowi
umocowanemu do wykonania czynności"

41)

Nie budzi raczej kontrowersji

moment zakończenia postępowania egzekucyjnego. Kończy się ono z

chwilą uprawomocnienia się postanowienia o rozliczeniu kosztów wydanego w trybie art. 770 k.p.c. J.
Jankowski zastrzega tylko, że po rozliczeniu kosztów istnieje możliwość przeprowadzenia egzekucji, tym
razem pieniężnej, w ich przedmiocie

42)

Zakończenie postępowania egzekucyjnego może, aczkolwiek nie musi, rozchodzić się w czasie z

chwilą zaspokojenia wierzyciela. Wierzyciel może bowiem, z sobie znanych powodów, opóźnić moment
zaspokojenia

43)

Warto też zauważyć, że "zastępcze wykonanie czynności przez osobę trzecią nie przerywa egzekucji

z art. 1049 k.p.c., gdyż sąd stale nadzoruje jej wykonanie. Jeżeli zaś po udzieleniu wierzycielowi
umocowania do dokonania czynności dłużnik zmarł, sąd jako organ egzekucyjny zawiesi postępowanie z
mocy art. 819 § 1 k.p.c. Identycznie postąpi w razie np. utraty przez wierzyciela lub dłużnika w toku
postępowania zdolności procesowej albo przedstawiciela ustawowego (art. 818 § 1 k.p.c.). Sąd dokonuje
zawieszen

ia z urzędu, gdyż tego rodzaju brak tamuje bieg postępowania egzekucyjnego"

44)

9. Postulat de lege ferenda

W literaturze postuluje się, aby dłużnik został wyposażony w prawo kontroli, czy wierzyciel, który

uzyskał kwotę oznaczoną przez sąd, rzeczywiście czynność tę wykonał, a jeżeli nie, to proponuje się, by
dłużnik mógł zażądać zwrotu pobranej, ale niewykorzystanej sumy. W efekcie dłużnik mógłby wnioskować
do sądu, by ten rozliczył wierzyciela z wydatkowanych kwot i ewentualnie nakazał mu zwrot nadwyżki na
rzecz dłużnika

45)

Rozdział V

Egzekucja obowiązku wykonania czynności niezastępowalnej

Przedmiot egzekucji w zakresie wykonania czynności niezastępowalnej

Podobnie jak trudno jednoznacznie określić przedmiot egzekucji w zakresie wykonania czynności

zastępowalnej (art. 1049 k.p.c.), tak trudno jest określić przedmiot egzekucji wykonania czynności
niezastępowalnej (niezastępczej, niezamiennej).

Definicję takiej czynności zawiera art. 1050 § 1 k.p.c., gdzie to ustawodawca stwierdza, że

czynnością taką jest czynność, "której inna osoba wykonać nie może, a której wykonanie zależy wyłącznie
od jego [dłużnika] woli". Czynność ta jest zatem ściśle związana z osobą dłużnika, ponieważ tylko sam
dłużnik może ją wykonać, a czy ją wykona, czy nie, zależy wyłącznie od jego woli, nie zaś od innych
okoliczności. Ponadto dłużnik musi mieć pełną fizyczną i prawną możność wykonania czynności

Katalog czynności niezastępowalnych, ze względu na niemożliwą do określenia liczbę sytuacji

faktycznych, jest katalogie

m otwartym. Za przykłady czynności niezastępowalnych podawane są

przedstawienie wierzycielowi przez zobowiązanego do złożenia rachunku z zarządu zestawienia na

piśmie wpływów i wydatków wraz z potrzebnymi dowodami (art. 460 k.c.);

udzielenie wglądu w księgi i dokumenty;

przedstawienie spisu rzeczy lub masy majątkowej, która podlega wydaniu (art. 459 k.c.);

czynność potrzebna do usunięcia skutków naruszenia dóbr osobistych, których otwarty katalog

zamieszczony został w art. 23 k.c. (mowa tu zatem przede wszystkim o zdrowiu, wolności, czci,
swobodzie sumienia, nazwisku lub pseudonimie, wizerunku, tajemnicy korespondencji,
nietykalności mieszkania, twórczości naukowej, artystycznej, wynalazczej i racjonalizatorskiej), a

w szczególności złożenie oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (art. 24 § 1
k.c.), czyli np. publiczne przeproszenie;

- umieszczenie podpisu na dokumencie;
- dopuszczenie do pracy;
-

dopuszczenie do współposiadania rzeczy wspólnej (art. 206 k.c.), gdy chodzi o wspólne korzystanie

z takich obiektów, jak wspólna droga czy studnia, gdzie każdy ze współwłaścicieli korzysta
wprawdzie z całej rzeczy wspólnej, ale niezależnie od takiego korzystania przez pozostałych
współwłaścicieli;

przyjęcie dożywotnika jako domownika (art. 908 § 1 k.c.);

dopuszczenie jednego małżonka przez drugiego małżonka do współposiadania rzeczy objętej

wspólnością ustawową;

- wyjawienie miejsca przechowania rzeczy.
Nie można zaś zmusić w trybie art. 1050 k.p.c. dłużnika "do wykonania czynności mającej charakter

indywidualnej twórczości naukowej, literackiej czy artystycznej, wymagającej niezwykłego uzdolnienia,
gdyż nie można stwierdzić, czy dłużnik ma w danej chwili to uzdolnienie lub czy jego stan duchowy w
danym czasie pozwala mu na w

ykonanie czynności"

K. Korzan zauważa również, że egzekucja w zakresie wykonania czynności zastępowalnej jest

niedopuszczalna, gdy szczególne przepisy inaczej normują skutki niespełnienia umownego obowiązku
przez dłużnika. Autor pisze, że zdarza się to np., gdy dłużnik zobowiązany jest do wykonania umowy
zlecenia (art. 734 k.c.) lub umowy o dzieło (art. 627 k.c.), która może być zrealizowana przez inną osobę

J. Jankowski podaje przykłady czynności, które budzą kontrowersje co do uznania ich za czynności

niezastępowalne. Mowa tu o przywróceniu do pracy, wystawieniu dokumentu określonej treści, np. opinii o
pracowniku

W sprawie czynności niezastępowalnych wypowiedział się również Sąd Najwyższy, który w

postanowieniu z dnia 13 stycznia 1982 r. orzek

ł: "Przepis art. 1050 k.p.c. przewidujący egzekucję przez

wymuszenie od dłużnika wykonania określonej czynności, której inna osoba za niego wykonać nie może,
dotyczy wyłącznie czynności (facere), a nie wydania rzeczy (dare )"

Okoliczności wyłączające możliwość prowadzenia egzekucji wykonania czynności

niezastępowalnej

W literaturze wyróżnia się okoliczności, które wyłączają możliwość przeprowadzenia egzekucji w

trybie art. 1050 k.p.c. Pierwszą z nich jest określenie już w samym tytule egzekucyjnym terminu dla
dłużnika do wykonania czynności z jednoczesnym ustaleniem konsekwencji niezastosowania się do
obowiązku, którą może np. być wypłacenie odszkodowania wierzycielowi. W efekcie po bezskutecznym
upływie terminu wierzyciel nie może przeprowadzić egzekucji na podstawie art. 1050 k.p.c., a jedynie
może żądać tego, co określił tytuł egzekucyjny na wypadek niewykonania czynności. Drugą okolicznością,
której zaistnienie uniemożliwia przeprowadzenie omawianej egzekucji, jest sytuacja, gdzie przy
wykonywani

u czynności musiałyby z dłużnikiem współpracować osoby trzecie, nieobjęte tytułem. Kolejną

okolicznością jest wypadek, w którym czynność może wykonać tylko kilku dłużników łącznie, a wierzyciel
żąda wykonania tylko przez jednego z nich.

J. Jankowski przyk

łady niemożności prowadzenia omawianej egzekucji określa mianem przeszkody

materialnej, w postaci niezgodności wskazanego we wniosku o wszczęcie egzekucji świadczenia ze
świadczeniem wymienionym w tytule wykonawczym, która prowadzi do oddalenia wniosku o wszczęcie
egzekucji. Postanowienie o oddaleniu wniosku o wszczęcie egzekucji może być wydane tylko do chwili
wszczęcia egzekucji. Stwierdzenie zaś przeszkody materialnej w trakcie egzekucji prowadzi do umorzenia
postępowania egzekucyjnego

Inna sytuacja

zachodzi, gdy wierzyciel domaga się wykonania czynności, która ze swojej istoty może

być wykonana przez osobę trzecią albo sprowadza się do złożenia oświadczenia woli, do którego
zobowiązuje dłużnika prawomocne orzeczenie sądu. W tych sytuacjach, zgodnie z postanowieniem Sądu
Najwyższego z dnia 20 grudnia 1988 r.: "Jeżeli sąd jako organ egzekucyjny, po rozpoznaniu sprawy na
skutek wniosku wierzyciela o przeprowadzenie egzekucji w celu wykonania czynności objętej tytułem
wykonawczym, dojdzie do przekonania,

że zasadna jest egzekucja z innej podstawy prawnej, niż tego

żądał wierzyciel, to tenże sąd stosuje środki przymuszające przewidziane we właściwym przepisie, bez
względu na treść wniosku wierzyciela"

. Sąd Najwyższy argumentuje to tym, że "egzekucja świadczenia

polegającego na wykonaniu czynności należy przecież do sądu, a przeprowadzenie tej egzekucji z
właściwej podstawy prawnej stanowi kompetencję sądu jako organu egzekucyjnego. Zresztą, gdyby

chodziło o inny rodzaj egzekucji należącej do właściwości komornika, a wniosek egzekucyjny skierowano
do sądu, to i tak sąd powinien ten wniosek przekazać właściwemu komornikowi (art. 800 § 2 k.p.c)".

Wszczęcie postępowania egzekucyjnego w trybie art. 1050 k.p.c.

Postępowanie egzekucyjne uregulowane w art. 1050 k.p.c. jest postępowaniem wnioskowym.

Wniosek o wszczęcie egzekucji składa się do sądu, w którego okręgu czynność ma być wykonana. Jeżeli
miejsce wykonania czynności nie wynika z tytułu wykonawczego, umowy bądź z właściwości
zobowiązania, to zgodnie z art. 454 § 1 k.c. jest nim miejsce, gdzie w chwili powstania zobowiązania
dłużnik miał zamieszkanie lub siedzibę. Gdy zobowiązanie ma związek z przedsiębiorstwem dłużnika lub
wierzyciela, o miejscu spełnienia rozstrzyga siedziba przedsiębiorstwa (art. 454 § 2 k.c.). Wniosek
powinien spełniać ogólne wymagania dotyczące wniosku (art. 797 k.p.c.), ponadto powinien zawierać
żądanie wyznaczenia dłużnikowi terminu do wykonania czynności i zagrożenia grzywną. Brak jednak tego
ostatniego żądania, przy wskazaniu we wniosku rodzaju świadczenia i sposobu egzekucji, zupełnie
wystarczy do przeprowadzenia egzekucji w trybie art. 1050 k.p.c. Obowiązkiem bowiem sądu jest
wyznaczenie dłużnikowi terminu do wykonania czynności z równoczesnym zagrożeniem grzywną

W interesie

wierzyciela leży zawarcie już we wniosku o wszczęcie egzekucji stwierdzenia wraz z

dowodami, że już pokrył wydatki pieniężne lub dostarczył potrzebne materiały. Niewątpliwie przyspieszy to
samo wydanie przez sąd postanowienia o wszczęciu egzekucji w trybie art. 1050 k.p.c., czyli w
rzeczywistości wyznaczenie dłużnikowi terminu do wykonania czynności wraz zagrożeniem grzywną na
wypadek niewykonania czynności w terminie. Sąd egzekucyjny będzie już bowiem mógł zbadać dowody
w trakcie wysłuchania stron poprzedzającego wydanie wspomnianego postanowienia. Artykuł 1050 § 2
k.p.c. zezwala, by tytuł egzekucyjny zawierał inne w tym względzie zarządzenie.

Sąd pełni w tym wypadku funkcję organ egzekucyjnego, a zgodnie z art. 804 k.p.c. nie jest

uprawniony do badania za

sadności obowiązku wynikającego z tytułu wykonawczego. Zarzut spełnienia

obowiązku dłużnik może podnieść w trybie powództwa przeciwegzekucyjnego.

Zgodnie z § 48 pkt 5 rozporządzenia w sprawie wysokości wpisów w sprawach cywilnych, wniosek o

przeprowadzeni

e przez sąd egzekucji czynności o charakterze niemajątkowym, której inna osoba nie

może za dłużnika wykonać, podlega opłacie stałej w wysokości 30 zł.

Zdaniem E. Wengerka: "W egzekucji prowadzonej z urzędu żądanie o treści analogicznej do treści

wniosku z

głasza sąd, który wydał tytuł wykonawczy, lub uprawniony organ. Jakkolwiek wysłuchanie przed

wydaniem postanowienia w tym stadium nie jest obligatoryjne, sąd w celu upewnienia się, czy czynność
została wykonana, powinien zarządzić wysłuchanie dłużnika, który może bronić się tym, że nie otrzymał
postanowienia wyznaczającego termin, a zatem termin nie upłynął"

10)

Stadia egzekucji wykonania czynności niezastępowalnej

Każde stadium egzekucji wszczynane jest na podstawie odrębnego wniosku wierzyciela, który to

wniosek implikuje wydawanie przez sąd kolejnych postanowień. Liczba postanowień zależy od:

wykonania czynności przez dłużnika;

- wyczerpania sumy grzywien wymierzanych zgodnie z art. 1052 k.p.c. i wymiaru aresztu (art. 1053

k.p.c.);

- efektu dek

larowanej przez dłużnika, po zastosowaniu wobec niego aresztu, gotowości do

wykonania czynności (art. 1054 k.p.c.)

11)

Pierwsze ze stadiów rozpoczyna się od obligatoryjnego wysłuchania wierzyciela i dłużnika, które

bezpośrednio poprzedza wydanie przez sąd postanowienia w sprawie wyznaczenia dłużnikowi terminu do
wykonania czynności i zagrożenia grzywną na wypadek niewykonania czynności w terminie. Celem
wysłuchania stron sąd może wyznaczyć posiedzenie jawne albo zgodnie z art. 760 § 2 k.p.c. wysłuchać
stro

ny za pomocą oświadczeń na piśmie. W trakcie wysłuchania sąd musi zbadać okoliczność, czy

wierzyciel dokonał czynności, od której uzależniony jest obowiązek dłużnika, a w konsekwencji
rozpoczęcie egzekucji. Zgodnie bowiem z art. 1050 § 2 k.p.c., sąd nie wyda postanowienia w sprawie
wyznaczenia dłużnikowi terminu do wykonania czynności i zagrożenia grzywną na wypadek jej
niewykonania, jeżeli wierzyciel nie wykaże, że dokonał wspomnianej czynności. Stanowi to warunek
niezbędny do wszczęcia egzekucji w trybie art. 1050 k.p.c. Zgodnie z art. 823 k.p.c., wierzyciel ma rok na
wykazanie spełnienia warunku. Po roku postępowanie ulegnie umorzeniu z mocy samego prawa.

Jak pisze E. Wengerek: "Przedmiotem kognicji sądu [...] jest badanie, czy wniosek odpowiada

warunkom

formalnym, czy załączony do wniosku tytuł wykonawczy uzasadnia przeprowadzenie egzekucji

z art. 1050, a zwłaszcza, czy czynność, która ma być egzekwowana, wynika z obowiązku nałożonego tym
tytułem na dłużnika. W zakres kognicji wchodzi także badanie przesłanek procesowych, jak
dopuszczalność drogi sądowej, zdolności procesowej, właściwości, a także i zawiłości sprawy, oraz
przesłanek materialnych, jak legitymacja, interes prawny, przedawnienie itp."

12)

Do zadań sądu nie należy natomiast badanie sporu co do tego, czy czynność egzekwowana została

spełniona i czy w efekcie zobowiązanie wygasło. Do tego służy powództwo przewidziane w art. 840 k.p.c.

Choroba lub inna usprawiedliwiona nieobecność dłużnika nie uzasadnia wysłuchania pełnomocnika

dłużnika bądź jego przedstawiciela ustawowego

13)

W wypadku gdyby okazało się, że nic nie stoi na przeszkodzie do wydania pierwszego

postanowienia, sąd wyda to postanowienie. Termin określony w tym postanowieniu może być różny, w
zależności od okoliczności konkretnego przypadku. Na pewno musi to być termin realny do wykonania
czynności przez dłużnika, ale termin ów nie może być zbyt długi, by nie skrzywdzić wierzyciela.
Ustawodawca nie zabronił ewentualnego wnoszenia zażalenia przez strony.

Grzywna w postanowieniu powinn

a być dokładnie określona. Jest to istotne, bo przy ewentualnym

wydawaniu kolejnego postanowienia w przedmiocie grzywny, ma ona być surowsza od poprzedniej.
Dlatego należy dokładnie określić wysokość każdej z grzywien. Istotne jest, by sąd, wydając pierwsze
postanowienie dotyczące grzywny, nie ustalił jej wysokości na poziomie maksymalnym, czyli 1 tysiąca
złotych. Wykluczyłoby to możliwość nakładania kolejnych grzywien, ponieważ zgodnie art. 1050 § 3 k.p.c.
każda kolejna grzywna musi być grzywną surowszą, czyli wyższą.

Następne stadium ma miejsce dopiero po bezskutecznym upływie terminu do wykonania czynności

przez dłużnika. Rozpoczyna się ono wraz ze złożeniem przez wierzyciela wniosku z żądaniem nałożenia
na dłużnika grzywny i jednoczesnego wyznaczenia kolejnego terminu, z zagrożeniem nałożenia kolejnej,
jak to było powiedziane - surowszej grzywny. Omawiane stadium kończy wydanie postanowienia przez
sąd, nakładającego grzywnę, którą zgodnie z art. 1053 § 1 k.p.c. na wypadek jej niezapłacenia sąd
zamienia n

a areszt, licząc jeden dzień trwania aresztu od 5 zł do 150 zł grzywny. Ogólny czas trwania

aresztu nie może przekroczyć sześciu miesięcy. W tym samym postanowieniu sąd, zgodnie z żądaniem
wierzyciela, wyznacza nowy termin z zagrożeniem surowszej grzywny. Na wydane postanowienie
przysługuje zażalenie. Dłużnik może skarżyć nałożenie na niego grzywny i ewentualną zamianę jej na
areszt

14)

. Wierzyciel, a także dłużnik, mogą zaskarżyć kolejny termin wykonania czynności oraz

zagrożenie surowszą grzywną.

Jeżeli doszło do zamiany grzywny na areszt i wobec dłużnika areszt ten jest wykonywany, kolejne

stadium egzekucji może być wszczęte poprzez zgłoszenie przez dłużnika swojej gotowości do wykonania
czynności. Sąd egzekucyjny (a nie ten, który areszt wykonuje) zobowiązany jest niezwłocznie:

zwolnić dłużnika z aresztu, jeżeli nie zachodzą uzasadnione okolicznościami wątpliwości co do

szczerości zamiarów dłużnika;

zawiadomić o tym wierzyciela;

wyznaczyć dłużnikowi stosownie do okoliczności termin do wykonania czynności (art. 1054 § 1

k.p.c.).

Na żadne postanowienie zapadające na podstawie art. 1054 k.p.c. zażalenie nie przysługuje.

Argumentuje się to zestawieniem z treścią art. 1055 k.p.c. oraz zamiarem samej Komisji Kodyfikacyjnej,
która przez to chciała zapobiec przewlekaniu postępowania

15)

Zgłoszenie przez dłużnika gotowości do wykonania czynności i w konsekwencji zwolnienie go z

aresztu nie daje żadnej gwarancji, że dłużnik tę czynność rzeczywiście wykona w wyznaczonym terminie.
Zgodnie z art. 1054 § 2 k.p.c., gdyby dłużnik po pozwoleniu zwlekał z wykonaniem czynności, sąd na
wniosek wierzyciela, po obligatoryjnym wysłuchaniu stron, może podjąć decyzję o zarządzeniu wykonania
aresztu do końca wyznaczonego terminu.

Dłużnik, przebywając ponownie w areszcie, po raz kolejny może zgłosić swoją gotowość do

wykonania czynności. Sąd egzekucyjny nie jest tym razem zobowiązany do niezwłocznego zwolnienia
dłużnika z aresztu. Decyzja podlega swobodnemu uznaniu sądu. Może on zwolnić dłużnika od
wykonywania aresztu albo

pozostawić go w areszcie aż do końca terminu.

"Jeżeli w nowym terminie, wyznaczonym na podstawie § 3 art. 1050, dłużnik nie wykonał czynności,

na wniosek wierzyciela, może być przeprowadzone ponownie postępowanie uregulowane w tym
przepisie, aż do wyczerpania ogólnej sumy grzywien w tej samej sprawie, określonej w art. 1052 (z
możliwością nieprzestrzegania górnej granicy grzywny wymierzonej w jednym postanowieniu, jeżeli
trzykrotne jej wymierzenie okazało się nieskuteczne) i ogólnego czasu trwania aresztu (art. 1053 § 1 zd.
2)"

16)

Zgodnie z art. 1053 § 2 k.p.c.: "Jeżeli dłużnikiem, do którego skierowane było wezwanie sądu, jest

osoba prawna lub inna organizacja, środkom przymusu podlega jej pracownik odpowiedzialny za
niezastosowanie się do wezwania, a gdyby ustalenie takiego pracownika było utrudnione, środkom
przymusu podlegają osoby uprawnione do jej reprezentowania".

G. Wróblewska-Wcisło słusznie zauważa, że wyegzekwowanie od dłużnika czynności nie pozbawia

wierzyciela roszczenia o naprawienie szkody

wynikłej z nienależytego wykonania zobowiązania

17)

Zgodnie z art. 762 § 4 w zw. z art. 1053 § 1 zd. 3 k.p.c., podstawą wykonania orzeczonej grzywny

jest prawomocne postanowienie sądu bez zaopatrywania go w klauzulę wykonalności. "Sąd po
stwierdzeniu, że orzeczenie o nałożeniu grzywny jest prawomocne, wydaje zarządzenie o wpisaniu
należności do kontroli grzywien i wzywa do jej uiszczenia w terminie 14 dni. Po bezskutecznym upływie
terminu do uiszczenia grzywny sąd kieruje ją do wykonania komornika. [...] O wyniku postępowania
egzekucyjnego mającego na celu wyegzekwowanie grzywny komornik ma obowiązek zawiadomić sąd, jak
i wierzyciela. Dane co do wyników tego postępowania mają decydujące znaczenie dla dalszego
postępowania w sprawie grzywny. Ściągnięcie grzywny stać będzie na przeszkodzie wykonaniu
aresztu"

18)

Rozdział VI

Egzekucja obowiązku zaniechania pewnych czynności lub nieprzeszkadzania czynnościom
wierzyciela

1. Przedmiot egzekucji uregulowanej w art. 1051 k.p.c.

Przedmiotem egzekucji uregulowan

ej w art. 1051 k.p.c. jest, zgodnie z § 1 tego przepisu, obowiązek

zaniechania pewnych czynności albo nieprzeszkadzania czynności wierzyciela.

Obowiązek zaniechania pewnych czynności może mieć swoje źródło w prawie własności lub w innym

prawie bezwzględnym, w stosunku zobowiązaniowym (art. 480 § 2 k.c.), czynie zabronionym ustawą,
bądź w posiadaniu

. Posiadanie jako źródło obowiązku zaniechania stało się przedmiotem orzeczenia

Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 1957 r. B. Dobrzański, przytaczając to orzeczenie, pisze: "przepis
art. 838 d. k.p.c., recypowany w obecnym art. 1051, miał zastosowanie również do wykonania wyroków
wydanych w postępowaniu posesoryjnym, orzekających obowiązek zaniechania naruszeń posiadania.
Należy jednak podkreślić, że to stanowisko - nadal aktualnego - orzeczenia Sądu Najwyższego dotyczy
tylko wymuszenia samego obowiązku zaniechania naruszeń, a nie także ewentualnie równocześnie
orzeczonego (art. 344 § 1 k.c.) przywrócenia posiadania. To ostatnie egzekwuje się w trybie z art. 1046"

Problem posiadania stał się przedmiotem również innych orzeczeń Sądu Najwyższego, zwłaszcza

gdy chodzi o kontrowersje na tle stosunku art. 1051 k.p.c. do art. 817 k.p.c. Sąd Najwyższy w
postanowieniu z dnia 11 marca 1966 r. orzekł: "Wierzyciel, któremu służy ochrona przewidziana w art. 817
k.p.c., nie może skutecznie wytoczyć powództwa posesoryjnego, w przypadku gdy dłużnik ponownie
dokonał zmiany sprzecznej z treścią tytułu wykonawczego udzielającego ochrony posiadania. Możliwość
skorzystania ze środka wymienionego w art. 817 k.p.c. wyłącza również żądanie ochrony z art. 1051 k.p.c.
Przewidziany w art. 1051 k.p.c. środek jest jednak zawsze dopuszczalny w przypadku niemożności
skorzystania z ochrony z art. 817 k.p.c. Możliwość stosowania art. 1051 k.p.c. wyłącza ochronę prawną w
formie ponownego powództwa o ochronę posiadania"

W innym orzeczeniu, w uchwale z dnia 14 listopada 1967 r., Sąd Najwyższy stwierdził: "Określony w

art. 817 k.p.c. trzymiesięczny [obecnie: sześciomiesięczny] termin, w ciągu którego wierzyciel w sprawie o
naruszenie posiadania może żądać podjęcia ukończonej egzekucji na podstawie tego samego tytułu
wykonawczego, nie dotyczy sytuacji przewidzianej w art. 1051 k.p.c., tj. takiej, gdy dłużnik - stosownie do
treści tytułu egzekucyjnego - ma obowiązek nie przeszkadzać czynności wierzyciela"

Z kolei obowiązek nieprzeszkadzania (znoszenia) czynności wierzyciela może wypływać ze stosunku

zobowiązaniowego bądź z prawa rzeczowego

Jako przykłady obowiązku zaniechania i nieprzeszkadzania czynnościom wierzyciela można

przytoczyć: obowiązek powstrzymania się od działań, które by zakłóciły korzystanie z nieruchomości
sąsiedniej ponad przeciętną miarę (art. 144 k.c.), zakaz wykonywania robót ziemnych w taki sposób, żeby
to groziło nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia (art. 147 k.c.), nieprzeszkadzanie w wykonywaniu
służebności (art. 285-305 k.c.), naruszanie prawa do wynalazku, używanie bez zezwolenia znaku
towarowego

Przykładem takiego obowiązku jest również zaniechanie działania zagrażającego dobrom osobistym

wierzyciela określonym w art. 23 k.c. Zdaniem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z dnia 30
kwietnia 1970 r.: "Gdy strona wykazała zasadność żądania zaniechania działania naruszającego dobro
osobiste, oddalenie powództwa ze względu na wzajemność naruszeń tego samego rodzaju dobra
osobistego -

z powołaniem się na art. 5 k.c. - oznaczałoby w istocie rzeczy odmowę ochrony przed

grożącym naruszeniem, co mogłoby w wielu wypadkach zachęcić stronę przeciwną do dalszych
naruszeń. Zakaz zaniechania działania zagrażającego dobrom osobistym jest w jakimś sensie
niepodzielny i ten jego charakter przemawia przeciwko żądaniu pozwanych zastosowania art. 5 k.c. ze
względu na ocenę proporcji wzajemnych krzywd"

. Dlatego też Sąd Najwyższy uznał, że "w razie

wzajemnych naruszeń nietykalności cielesnej i czci nie znoszą się wzajemnie przysługujące stronom
roszczenia o zakazanie tych naruszeń (art. 24 k.c.). Nie byłoby też uzasadnione tu takie stosowanie art. 5
k.c., w wyniku którego powództwo z art. 24 k.c. podlegałoby oddaleniu z tym tylko uzasadnieniem, że
powód dotknięty naruszeniem dóbr osobistych nadużywa swego prawa. Przepis art. 5 k.c. może
uzasadniać ograniczenie sankcji, które mogą być stosowane na podstawie art. 24 k.c., a których sam
ustawodawca z góry nie określa w sposób wyczerpujący, pozostawiając ich konkretyzację sądowi
stosownie do rodzaju dobra osobistego i sposobu jego naruszenia".

Według B. Dobrzańskiego, "możliwe jest korzystanie z trybu art. 1051 równocześnie z prowadzeniem

innego sposobu egzekucji, jeżeli tytuł egzekucyjny uzasadnia zastosowanie różnych trybów. Zdarza się na
przykład, że ten sam tytuł zobowiązuje dłużnika do zachowania biernego i równocześnie - w innym
zakresie -

także czynnego, co może usprawiedliwić wskazanie przez wierzyciela we wniosku do sądu o

wszczęcie egzekucji dwóch jej sposobów, a więc zarówno z art. 1051, jak i z art. 1050"

Brak zaniechania lub przeszkadzanie czynności wierzyciela muszą mieć charakter czynności

powtarzającej się lub trwałej. Nie może to być czynność jednorazowa, bowiem w jej wypadku wierzyciel
może żądać usunięcia tego, co wykonał dłużnik, lub odszkodowania. Czynność dłużnika sprzeczna z
obowiązkiem musi uzewnętrzniać jego zamiar działania stale wbrew obowiązkowi

. "Prawo prowadzenia

egzekucji na podstawie tego samego orzeczenia, w razie dalszego występowania przeciw zawartemu w
nim zakazowi, należy do istoty postępowania przewidzianego w art. 1051"

10)

Podmioty odpowiedzialne za działanie wbrew obowiązkom z art. 1051 § 1 k.p.c.

Podmiotem odpowiedzialnym za działanie wbrew obowiązkom z art. 1051 § 1 k.p.c. będzie przede

wszystkim osoba fizyczna będąca dłużnikiem egzekwowanym. Dłużnikiem egzekwowanym może być
również osoba prawna lub organizacja. Zgodnie bowiem z art. 1053 § 3 k.p.c.: "Jeżeli dłużnikiem, do
którego skierowane było wezwanie sądu, jest osoba prawna lub inna organizacja, środkom przymusu
podlega jej pracownik odpowiedzialny za niezastosowanie się do wezwania, a gdyby ustalenie takiego
pracownika było utrudnione, środkom przymusu podlegają osoby uprawnione do jej reprezentowania". B.
Dobrzański uważa, że: "Artykuł 1051 stosuje się także w takim wypadku, gdy dłużnikiem jest osoba
prawna lub inna organizacja. Jakkolwiek art. 1051 k.p.c. nie przewiduje osobnego wezwania
skierowanego do dłużnika ze strony sądu i nie jest ono w tym wypadku dopuszczalne, to jednak nie
należy - poprzez wykładnię werbalistyczną - ograniczać stosowania przepisu art. 1053 § 2 do sytuacji z
art. 1050. Także więc w takim razie, gdy osoba prawna lub organizacja działa wbrew obowiązkowi w
rozumieniu art. 1051, stosuje się środki przymusu do jej odpowiedzialnego pracownika lub kierownika
według zasad wskazanych w art. 1053 § 2"

11)

Egzekucję w trybie art. 1051 k.p.c. można również przeprowadzać przeciwko innym osobom. Mowa

tu o przedstawicielach, osobach bliskich lub członkach rodziny dłużnika. Warunkiem niezbędnym do
spełnienia, żeby te osoby mogły ponosić odpowiedzialność, jest ich działanie wbrew obowiązkowi
zaniechania lub przeszkadzanie czyn

nościom wierzyciela za wiedzą i zgodą samego dłużnika. Takie

stanowisko ma zapobiec wytaczaniu licznych procesów przeciwko kolejnym członkom rodziny

12)

Właściwość organu egzekucyjnego. Wszczęcie postępowania egzekucyjnego w trybie art. 1051

k.p.c.

łaściwy do przeprowadzenia egzekucji w trybie art. 1051 k.p.c. jest sąd, w którego okręgu dłużnik

działał wbrew swemu obowiązkowi. Komornik w tej egzekucji pełni jedynie rolę organu wykonawczego
sądu i właściwy jest do wykonania polecenia sądu usunięcia oporu dłużnika. Komornik działa tylko i
wyłącznie na wyraźne polecenie sądu, który z kolei działa na wniosek wierzyciela. Wierzyciel nie może
skutecznie zwrócić się bezpośrednio do komornika. Wszystko jest dokonywane za pośrednictwem sądu

egzekucyjnego

13)

Zdaniem Sądu Najwyższego, wyrażonym w uchwale z dnia 5 listopada 1986 r., "upoważnienie

wierzyciela udzielone mu przez sąd egzekucyjny na podstawie art. 1049 k.p.c. stwarza w rozumieniu art.
1051 k.p.c. dla dłużnika zakaz szeroko rozumianego przeszkadzania czynnościom, do wykonania których
wierzyciel został upoważniony. Nie ma żadnych racjonalnych podstaw do wykładni ograniczającej
dopuszczalność łamania oporu dłużnika tylko do niektórych postaci przeszkadzania egzekucji czynności
zamiennych (zastępowalnych), jak na przykład do łamania tylko oporu przeciwko usunięciu dokonanej
przez dłużnika sprzecznej z jego obowiązkiem zmiany w rozumieniu art. 1051 § 3 k.p.c. Tak więc każdy
bezprawny opór dłużnika, wywołujący skutki sprzeczne z celem egzekucji czynności zamiennej
(zastępowalnej), podlega na wniosek wierzyciela z polecenia sądu (art. 1051 § 3 in fine k.p.c.) usunięciu
przez komornika w sposób przewidziany w art. 765 k.p.c."

14)

Wniosek o wszczęcie egzekucji ma obligatoryjnie zawierać dokładne określenie czynności, których

zaniechania przez dłużnika domaga się wierzyciel, bądź czynności wierzyciela, której dłużnik winien nie
przeszkadzać. Ze względu na to, że obowiązek zaniechania lub nieprzeszkadzania czynności wierzyciela
musi wynikać wprost z tytułu egzekucyjnego, określenie czynności musi być tożsame z ich oznaczeniem
w tytule wykonawczym

15)

. Na wypadek stwierdzenia, że dłużnik działał wbrew obowiązkowi, we wniosku

powinno się również znaleźć żądanie nałożenia na dłużnika grzywny. Fakultatywnie, już we wniosku o
wszczęcie egzekucji, może się znaleźć żądanie zobowiązania dłużnika do zabezpieczenia szkody,
przewidziane w art. 1051 § 2 k.p.c. Do wniosku należy dołączyć tytuł wykonawczy.

Wniosek wierzyciela nie powoduje automatycznie wydania przez sąd postanowienia o wszczęciu

egzekucji. Sąd musi wysłuchać obie strony na okoliczność działania dłużnika wbrew swojemu
obowiązkowi (art. 760 § 2 k.p.c.). Jeżeli sąd stwierdzi, że dłużnik faktycznie działał wbrew obowiązkowi,
wyda postanowienie nakładające grzywnę, w którego uzasadnieniu stwierdzi wspomnianą okoliczność.
Przed nałożeniem grzywny nie jest konieczne ani też dopuszczalne uprzednie zagrożenie, tak jak to ma
miejsce w sytuacji przewidzianej w art. 1050 k.p.c.

16)

Sąd egzekucyjny nie zajmuje się okolicznościami

stanowiącymi podstawę do wniesienia powództwa opozycyjnego z art. 840 k.p.c.

Wymierzając grzywnę, sąd kieruje się zasadami przewidzianymi w art. 1052 i 1053 k.p.c.

17)

postanowienie o nałożeniu na dłużnika grzywny służy zażalenie (art. 1055 k.p.c.). Według J.
Jankowskiego: "W razie nałożenia grzywny z powodu dalszego działania dłużnika wbrew obowiązkowi,
sąd nie musi przekraczać granic poprzedniego wymiaru grzywny, bowiem brak wymagania analogicznego
do art. 1050 § 3 stosowania grzywny surowszej (stąd już za pierwszym razem można wymierzyć grzywnę
w maksymalnej wysokości dla jednego postanowienia). Jeżeli trzykrotne wymierzenie grzywny okazało się
nieskuteczne, sąd, nakładając na dłużnika grzywnę po raz czwarty, nie jest związany maksymalną
dopuszczaln

ą granicą jej wymiaru w jednym postanowieniu (art. 1052 zd. 1). Ponawianie postanowień

dopuszczalne jest aż do wyczerpania limitu ogólnej sumy grzywien w tej samej sprawie (art. 1052 zd. 2) i
ogólnego czasu trwania aresztu (art. 1053 § 1 zd. 2)"

18)

Zdani

em Sądu Najwyższego, wyrażonym w uchwale z dnia 23 stycznia 1970 r., "charakter

omawianego rodzaju grzywny jako środka wymuszenia określonego zachowania się dłużnika, a nie
sankcji represyjno-

prewencyjnej, sprawia, że gdy obowiązek dłużnika przestaje istnieć, to traci też

aktualność nałożona na niego, a nie zapłacona jeszcze grzywna. Odnosi się to zarówno do samej
grzywny, jak i do aresztu orzeczonego na wypadek jej nieuiszczenia. Daje temu wyraz art. 1052 k.p.c.,
stanowiąc w zdaniu ostatnim, że w razie wykonania czynności przez dłużnika lub umorzenia
postępowania egzekucyjnego, grzywny do tego czasu nie zapłacone ulegają umorzeniu. Odnosi to się
także do sytuacji, w której obowiązek, mający być wymuszony przez grzywnę, wynika z zarządzenia
tymczasowego, a p

owództwo, dla zabezpieczenia którego zarządzenie tymczasowe zostało wydane,

uległo prawomocnemu oddaleniu. Stosownie bowiem do art. 744 k.p.c. zabezpieczenie w takim wypadku
upada i w związku z tym, wobec zwolnienia dłużnika od obowiązku, dla wymuszenia którego grzywnę
nałożono, nie zapłacona grzywna, jako już w tych warunkach nieaktualna, ulega w myśl art. 1052 k.p.c.
umorzeniu"

19)

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 22 października 1987 r.: "Doręczenie przez Sąd odpisu

wniosku wierzyciela o wszczęcie egzekucji prowadzonej w sposób określony w art. 1051 § 1 k.p.c. czyni
zadość obowiązkowi doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, jeżeli wniosek ten
zawiera istotne elementy, jakie powinny być przytoczone w zawiadomieniu (art. 805 k.p.c.); jednakże
uchybienie temu wymaganiu samo przez się nie przesądza o pozbawieniu dłużnika możliwości podjęcia
przez niego obrony, jeżeli po otrzymaniu odpisu wniosku o wszczęcie egzekucji dłużnik taką obronę
podjął"

20)

Zgodnie z § 48 pkt 4 rozporządzenia w sprawie określenia wysokości wpisów w sprawach cywilnych,

od wniosku o ukaranie grzywną dłużnika niewykonującego obowiązku zaniechania czynności lub
nieprzeszkadzania czynnościom wierzyciela, pobiera się wpis stały w kwocie 30 zł.

Stosowanie tego sp

osobu egzekucji nie jest dopuszczalne z tego powodu, że przeprowadzona

egzekucja za pomocą innego sposobu okazała się nieskuteczna

21)

Zabezpieczenie szkody grożącej wierzycielowi

Wierzyciel, jak była już o tym mowa, może już we wniosku o wszczęcie egzekucji, bądź później

oddzielnie, zażądać zobowiązania dłużnika do zabezpieczenia szkody grożącej wierzycielowi wskutek
dalszego działania dłużnika wbrew obowiązkowi. W konsekwencji sąd może o zabezpieczeniu szkody
orzec już w postanowieniu nakładającym grzywnę albo w późniejszym, osobnym postanowieniu.

Do zabezpieczenia przewidzianego w art. 1050 § 2 k.p.c. nie stosuje się przepisów o zabezpieczeniu

(art. 730-

757 k.p.c.). W omawianym zabezpieczeniu stosuje się regulację z art. 807 k.p.c., zgodnie z

którym zabezpieczenie powinno być złożone w gotówce lub w książeczkach oszczędnościowych. O
zabezpieczeniu sąd rozstrzyga po wysłuchaniu osób zainteresowanych.

Od uznania sądu zależy, czy wyda postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia szkody grożącej

wierzyci

elowi. Dlatego w interesie wierzyciela leży, by ten uprawdopodobnił w możliwie przekonywający

sposób możliwość zaistnienia szkody, gdyby dłużnik działał wbrew obowiązkowi, oraz wysokość szkody.
Im bardziej przekonywający jest wierzyciel, tym większa szansa, że sąd wyda takie postanowienie,
wskazując jednocześnie odpowiadającą wierzycielowi wysokość zabezpieczenia oraz czas jego trwania.
Zabezpieczenie musi być ustalone w tej wysokości, by w pełni pokryło potencjalne szkody.

Szkoda, o której mowa, jest szkodą ewentualną, która dopiero ma nastąpić, czyli tą, którą wierzyciel

poniesie wskutek dalszego działania dłużnika, a nie tą, którą wierzyciel już poniósł w wyniku
dotychczasowej działalności dłużnika. Przyjmuje się, że do szkód wlicza się również koszty wynikłe dla
wierzyciela wskutek konieczności dalszego prowadzenia egzekucji

22)

Postanowienie zobowiązujące dłużnika do złożenia zabezpieczenia jest tytułem egzekucyjnym, który

po nadaniu mu klauzuli wykonalności podlega wykonaniu w trybie egzekucji świadczeń pieniężnych.
Sumę uzyskaną w trybie tej egzekucji komornik składa na rachunku depozytowym sądu zgodnie z art. 808
k.p.c., a nie na podstawie art. 692-

693 k.p.c. oraz przepisów rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z

dnia 24 września 1965 r. o zasadach i trybie postępowania w sprawach o złożenie przedmiotu
świadczenia do depozytu sądowego

23)

. Zgodnie bowiem z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia

1986 r.: "Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego w rozumieniu wspomnianych
przepisów może wszakże nastąpić tylko wtedy, kiedy złożenie do depozytu przewiduje przepis prawa
materialnego, ze skutkami materialnoprawnymi, polegającymi na zwolnieniu się dłużnika z zobowiązania.
Również w wypadkach, gdy kwoty pieniężne czy inne rzeczy uzyskane w postępowaniu egzekucyjnym nie
podlegają z różnych przyczyn niezwłocznemu wydaniu, komornik składa je do depozytu sądowego"

24)

Natomiast stany faktyczne uwzględnione w art. 808 k.p.c., czyli także nasz przypadek, "normują przepisy
o charakterze wyłącznie procesowym, przy czym chodzi w nich o deponowanie w sądzie kwot pieniężnych
czy innych rzeczy, w sensie techniczno-

biurowym. Do tych stanów faktycznych art. 692-693 k.p.c. oraz

postanowienia powołanego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości nie mają zastosowania". Zatem,
jeżeli złożona w postępowaniu egzekucyjnym kwota pieniężna nie podlega natychmiastowemu wydaniu,
powinna być złożona na rachunek depozytowy sądu. Przepisy art. 752 k.p.c. stosuje się odpowiednio.

Zgodnie zaś z § 40 rozporządzenia w sprawie czynności komorników, otrzymane od strony

zabezpieczenie komornik złoży do depozytu sądowego (na rachunek depozytowy sądu) najpóźniej
następnego dnia. W tymże terminie komornik składa do depozytu pieniądze zagraniczne, papiery
wartościowe na okaziciela, dokumenty, klejnoty i przedmioty ze złota, platyny i srebra oraz inne
kosztowności otrzymane przy wykonaniu czynności egzekucyjnych, jeżeli nie następuje niezwłoczne
wydanie ich wierzycielowi. Komornik nie ma obowiązku składania do depozytu wymienionych
przedmi

otów, jeżeli mają one być wydane w ciągu najbliższych trzech dni, a wartość ich nie przekracza 30

zł.

Według K. Korzana: "Wierzycielowi, który uzyskał zabezpieczenie w trybie art. 1051 § 2 k.p.c.,

przysługuje pierwszeństwo w zaspokojeniu przed innymi wierzycielami, którzy je w drodze egzekucji zajęli
(art. 1025 § 1 pkt 6 oraz art. 1039 i 1032 k.p.c.)"

25)

Zgodnie z art. 1055 k.p.c., na postanowienie sądu co do zabezpieczenia szkody przysługuje

zażalenie obu stronom postępowania egzekucyjnego.

J. Jankowsk

i zwraca uwagę, że "dochodzenie roszczeń o naprawienie szkody, o jakiej mowa w art.

1051 § 2, jeżeli nie polega ona wyłącznie na poniesieniu zwiększonych kosztów postępowania
egzekucyjnego, może nastąpić tylko w drodze powództwa. Po upływie czasu trwania zabezpieczenia, sąd,
który zobowiązał do niego dłużnika, orzeka o wydaniu zabezpieczenia bądź wierzycielowi na podstawie
wyroku zasądzającego od dłużnika wyrównanie szkody, bądź dłużnikowi, jeżeli wierzyciel nie wytoczył
powództwa o naprawienie szkody albo wytoczone powództwo zostało prawomocnie oddalone"

26)

Usuwanie skutków działań dłużnika podejmowanych w sposób sprzeczny z jego obowiązkiem

Przepis art. 1051 § 3 k.p.c. stanowi, iż jeżeli w samym tytule egzekucyjnym nie postanowiono, że w

razie dokon

ania zmiany sprzecznej z obowiązkiem dłużnika wierzyciel będzie uprawniony do usunięcia tej

zmiany na koszt dłużnika, sąd na wniosek wierzyciela po wysłuchaniu stron upoważni wierzyciela do
usunięcia tej zmiany na koszt dłużnika. Na żądanie wierzyciela sąd przyzna mu sumę na ten cel
potrzebną. W razie oporu dłużnika sąd, na wniosek wierzyciela, poleci komornikowi usunięcie oporu. Jest
to dodatkowa gwarancja wykonania tytułu wykonawczego wydanego w trybie art. 1051 k.p.c.

Warunkiem niezbędnym do zastosowania art. 1051 § 3 k.p.c. jest dokonanie zmiany sprzecznej z

obowiązkiem dłużnika po wydaniu tytułu egzekucyjnego, z zastrzeżeniem, że sposób usunięcia zmiany
nie został ustalony w samym tytule egzekucyjnym.

Zgodnie bowiem z art. 480 § 2 k.c., jeżeli świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może,

zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt
dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił. Uzyskany w ten sposób tytuł egzekucyjny
podlega wykonaniu w trybie egzekucji przewidzianej w art. 1041-

1046 bądź art. 1049 k.p.c. Artykuł 480 §

2 k.c., w przeciwieństwie do art. 1051 § 3 k.p.c., nie przewiduje możliwości przyznania w wyroku
odpowiedniej sumy na ten cel, stąd należy przyjąć, że wierzyciel może domagać się zwrotu kwoty w
odrębnym procesie

27)

Wniosek kierowany przez wierzyciela do sądu o upoważnienie go do usunięcia zmiany na koszt

dłużnika, można połączyć z wnioskiem o przyznanie wierzycielowi sumy potrzebnej na ten cel. Sąd, zanim
wyda postano

wienie upoważniające i ewentualnie przyznające wnioskowaną sumę, obligatoryjnie

wysłucha strony egzekucji. W zależności od zmiany, jakiej dokonał dłużnik, sąd w postanowieniu może
upoważnić wierzyciela do otwartego katalogu czynności. Jeżeli czynność jest czynnością zastępowalną,
treść postanowienia powinna odpowiadać treści postanowienia z art. 1049 § 1 k.p.c.

Według B. Dobrzańskiego: "Na żądanie wierzyciela, które może być połączone z wnioskiem o

udzielenie upoważnienia lub też zgłoszone oddzielnie, sąd przyzna (czyli musi przyznać) wierzycielowi
sumę potrzebną do usunięcia zmiany dokonanej przez dłużnika. Odmiennie niż w podobnym w tym
zakresie wypadku z art. 1049 § 1 in fine kodeks (art. 1055) nie dopuszcza zażalenia na postanowienie
przyznające potrzebną sumę na podstawie art. 1051 § 3. Nie przysługuje też zażalenie na polecenie
usunięcia oporu dłużnika, które sąd musi wydać komornikowi na wniosek wierzyciela, jeżeli zostanie
stwierdzone, że dłużnik opór taki rzeczywiście stawia"

28)

Na wypadek oporu d

łużnika Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 listopada 1986 r. zajął stanowisko,

że "upoważnienie wierzyciela udzielone mu przez sąd egzekucyjny na podstawie art. 1049 k.p.c. stwarza
w rozumieniu art. 1051 k.p.c. dla dłużnika zakaz szeroko rozumianego przeszkadzania czynnościom, do
wykonania których wierzyciel został upoważniony. Nie ma żadnych racjonalnych podstaw do wykładni
ograniczającej dopuszczalność łamania oporu dłużnika tylko do niektórych postaci przeszkadzania
egzekucji czynności zamiennych (zastępowalnych), jak na przykład do łamania tylko oporu przeciwko
usunięciu dokonanej przez dłużnika sprzecznej z jego obowiązkiem zmiany w rozumieniu art. 1051 § 3
k.p.c. Tak więc każdy bezprawny opór dłużnika, wywołujący skutki sprzeczne z celem egzekucji czynności
zamiennej (zastępowalnej), podlega na wniosek wierzyciela z polecenia sądu (art. 1051 § 3 in fine k.p.c.)
usunięciu przez komornika w sposób przewidziany w art. 765 k.p.c."

29)

. Zgodnie z tym ostatnim

przepisem, w razie oporu dłużnika, komornik może wezwać pomocy organów Policji.

E. Wengerek słusznie zauważa, że "wniosek wierzyciela wiąże sąd, jeżeli wierzyciel wykazał, że

dłużnik stawił opór przy dokonaniu czynności, do której wierzyciel został umocowany. Wystarczy
uprawdopodobnienie, iż opór taki stawi dłużnik przy wykonaniu czynności. Wychodząc z założenia, że tryb
§ 1 art. 1051 ma zastosowanie również wtedy, gdy w czynnościach wierzyciela przeszkadzają domownicy
dłużnika, należy przyjąć, że § 3 ma zastosowanie także w wypadku stawiania oporu przez te osoby.
Polecenie usunięcia oporu powinno być zawarte w postanowieniu sądu"

30)

Rozdział VII

Przymus w egzekucji świadczeń niepieniężnych

1. Grzywna

W literaturze przyjęło się założenie, że kodeks postępowania cywilnego zna tylko jeden środek

przymusu w postaci grzywny, ewentualnie zamienianej na areszt

. "Nie występuje natomiast znany

poprzednio (art. 819 i nast. k.p.c. z 1932 r.) przymus osobisty, polegający na bezpośrednim (a nie tylko w
postaci zamiany na wypadek nieściągnięcia grzywny) stosowaniu aresztu. Pod rządem dawnego k.p.c.
zastosowanie jednego środka przymusu nie wyłączało zastosowania następnego środka. Obydwa środki
nie mogły być stosowane jednocześnie. Przyjmowano zatem, iż po wyczerpaniu ogólnej sumy grzywien
stosować można przymus osobisty, aż do wyczerpania ogólnego czasu jego trwania bądź odwrotnie, a
nawet, że można stosować przemiennie jeden i drugi środek"

Grzywnę wymierza się w postanowieniu, na które zgodnie z art. 1055 k.p.c. służy zażalenie. Przy

wymierzaniu grzywny sąd jednocześnie orzeka o zamianie jej na areszt na wypadek niezapłacenia.

Istotne w omawianej materii jest stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 30

kwietnia 1993 r.: "Zaskarżalności [...] postanowień sądu wydanych w trakcie egzekucji świadczeń
niepieniężnych dotyczy art. 1055 k.p.c., stanowiąc, że na postanowienia sądu co do: a) wezwania
dłużnika do wykonania czynności, b) zagrożenia grzywną i c) jej zamiany na areszt oraz d) co do
zabezpieczenia szkody wierzyciela -

przysługuje zażalenie. Przepis ten obejmuje postanowienia, w

których sąd zastosował środki przymusu przewidziane w art. 1050 § 1 i 1053 § 1 k.p.c., oraz
postanowienia dokonujące zabezpieczenia szkody wierzyciela, przewidziane w art. 1051 § 2 k.p.c. W
artykule 1055 k.p.c. nie wymieni

a się postanowień o "nałożeniu" na dłużnika grzywny. Okoliczność ta

jednak nie powinna prowadzić do wniosku, że postanowienie sądu o nałożeniu grzywny, przewidziane w
art. 1051 § 1 k.p.c., nie podlega zaskarżeniu, i to zarówno ze względu na wagę tego postanowienia, jak i
ze względu na zaskarżalność postanowienia sądu wydanego w pokrewnej sytuacji, której dotyczy art. 768
k.p.c. Podstawy do zażalenia na postanowienie o nałożeniu na dłużnika grzywny (art. 1051 § 1 k.p.c.)
można byłoby upatrywać w art. 1055 k.p.c. wtedy, gdyby przyjąć, że postanowienie o nałożeniu grzywny,
które pociąga za sobą jednoczesne orzeczenie o zmianie grzywny - na wypadek jej nieściągnięcia - na
areszt (art. 1053 § 1 k.p.c.), jest w gruncie rzeczy postanowieniem dotyczącym zamiany grzywny na
areszt. Byłoby to jednak nazbyt uproszczone widzenie sprawy, podczas gdy jest ona złożona, bo
podstawowym i samodzielnym problemem jest zasadność nałożenia i wysokość zastosowanej grzywny, a
oddzielnym, pochodnym problemem jest zamiana tej grzywny n

a areszt, co sprowadza się w istocie do

zgodnego z prawem przeliczenia kwoty grzywny na stosowną liczbę dni aresztu. W związku z tym wypada
stwierdzić, że przepisy o egzekucji świadczeń niepieniężnych nie regulują zaskarżalności postanowień
sądu wydanych na podstawie art. 1051 § 1 k.p.c. W doktrynie przedstawiany jest pogląd, że zaskarżenie
wspomnianych postanowień dopuszczalne jest na podstawie art. 394 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2
k.p.c. Sąd Najwyższy podziela ten pogląd. Wobec tego zaś, że egzekucja z art. 1051 § 1 k.p.c. może być
prowadzona na podstawie tego samego tytułu wykonawczego wielokrotnie i że trudno byłoby zatem uznać
w każdym z takich przypadków, iż nałożenie grzywny "kończy postępowanie w sprawie", podstawy do
zażalenia na postanowienie sądu nakładające grzywnę należy szukać w art. 394 § 1 pkt 5 k.p.c. Treść
tego przepisu jest tak pojemna, że może zmieścić także nałożenie grzywny na dłużnika"

W innym orzeczeniu Sąd Najwyższy, wypowiadając się co do art. 1055 k.p.c., zajął następujące

stanowisko: "Przepis ten nie jest sformułowany precyzyjnie, ale jak przyjmują jego komentatorzy dotyczy
on wszystkich postanowień wydawanych przez sąd w trybie art. 1049-1054 k.p.c. Uznając, że dopuszcza
on zażalenie na postanowienie nakładające na dłużnika grzywnę, jako środek przymuszenia go do
określonego zachowania się, nie sposób przyjąć, że przepis ten nie przewiduje zażalenia na
postanowienie oddalające wniosek wierzyciela o nałożenie takiej grzywny na dłużnika. Wskazuje na to
sama stylizacja przepi

su ("na postanowienie sądu co do ... przysługuje zażalenie"), a poza tym odmienne

jego rozumienie prowadziłoby do naruszenia równości procesowej stron postępowania egzekucyjnego
(wierzyciela i dłużnika)"

Według S. Dalki: "Do zażaleń określonych w art. 1055 mają odpowiednie zastosowanie przepisy art.

394-

398 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., dające między innymi podstawę sądowi, który wydał zaskarżone

postanowienie, do uchylenia tego postanowienia, jeżeli zachodzi nieważność postępowania lub gdy
zażalenie jest oczywiście uzasadnione"

Grzywna przewidziana w egzekucji świadczeń niepieniężnych nie jest sankcją za niewypełnienie

ciążących na dłużniku obowiązków, a tylko stanowi środek przymusu. Dlatego w momencie osiągnięcia

skutku, jaki miała wywołać, czyli przełamania woli dłużnika i wypełnienia przez niego ciążącego na nim
obowiązku, określonego w tytule wykonawczym, niezapłacone grzywny podlegają umorzeniu

. Zdaniem

J. Jankowskiego, "przez wykonanie czynności należy również rozumieć podporządkowanie się przez
dłużnika obowiązkowi zaniechania pewnej czynności lub nieprzeszkadzania czynności wierzyciela,
którego spełnienie przez dłużnika następuje na skutek zastosowania wobec niego grzywny"

Umorzenie niezapłaconych grzywien następuje również w związku z umorzeniem całego

postępowania egzekucyjnego w zakresie wykonania czynności niezastępowalnej (art. 1050 k.p.c.) oraz w
przedmiocie obowiązku zaniechania pewnych czynności lub nieprzeszkadzania czynnościom wierzyciela
(art. 1051 k.p.c.). Umorzenie powyższych postępowań i w efekcie niezapłaconych grzywien (zob. art. 826
k.p.c.) ma miejsce w trzech grupach wypadków. W pierwszej grupie postępowanie egzekucyjne umarza
się z mocy samego prawa, jeżeli wierzyciel w ciągu roku nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego
prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania. Termin powyższy
biegnie od dnia dokonania ostatniej czynności egzekucyjnej, a w razie zawieszenia postępowania - od
ustania przyczyny zawieszenia (art. 823 k.p.c.). W drug

iej grupie postępowanie umarza się w całości lub

części z urzędu:

1) jeżeli okaże się, że egzekucja nie należy do organów sądowych;
2) jeżeli wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności sądowej albo gdy egzekucja ze względu na jej

przedmiot lub na osobę dłużnika jest niedopuszczalna;

3) jeżeli jest oczywiste, że z egzekucji nie uzyska się sumy wyższej od kosztów egzekucyjnych (art.

824 § 1 k.p.c.).

W ostatniej grupie organ egzekucyjny umorzy postępowanie w całości lub części na wniosek:
1) jeżeli tego zażąda wierzyciel; jednakże w sprawach, w których egzekucję wszczęto z urzędu lub

na żądanie uprawnionego organu, wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania wymaga zgody
sądu lub uprawnionego organu, który zażądał wszczęcia egzekucji;

2) jeżeli prawomocnym orzeczeniem tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności;
3) jeżeli egzekucję skierowano przeciwko osobie, która według klauzuli wykonalności nie jest

dłużnikiem i która sprzeciwiła się prowadzeniu egzekucji, albo jeżeli prowadzenie egzekucji
pozostaje

z innych powodów w oczywistej sprzeczności z treścią tytułu wykonawczego;

4) jeżeli wierzyciel jest w posiadaniu zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie

egzekwowanego roszczenia, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu (art.
825 k.p.c.).

W uchwale z dnia 23 stycznia 1970 r. Sąd Najwyższy orzekł: "Grzywna nałożona na dłużnika na

podstawie art. 1051 § 1 k.p.c., w celu wymuszenia nieprzeszkadzania czynnościom wierzyciela
nakazanego zarządzeniem tymczasowym, ulega umorzeniu, jeżeli przed jej zapłatą zostało prawomocnie
oddalone powództwo, dla zabezpieczenia którego wydano zarządzenie tymczasowe"

. W uzasadnieniu

Sąd Najwyższy argumentował, iż "charakter omawianego rodzaju grzywny jako środka wymuszenia
określonego zachowania się dłużnika, a nie sankcji represyjno-prewencyjnej, sprawia, że gdy obowiązek
dłużnika przestaje istnieć, to traci też aktualność nałożona na niego, a nie zapłacona jeszcze grzywna.
Odnosi się to zarówno do samej grzywny, jak i do aresztu orzeczonego na wypadek jej nieuiszczenia.
Daje temu wyraz art. 1052 k.p.c., stanowiąc w zdaniu ostatnim, że w razie wykonania czynności przez
dłużnika lub umorzenia postępowania egzekucyjnego, grzywny do tego czasu nie zapłacone ulegają
umorzeniu".

Sporna w doktrynie jest natomiast

kwestia, co należy uczynić, jeżeli przed umorzeniem postępowania

dokonano sprzedaży przedmiotów celem ściągnięcia grzywny. Według jednego poglądu, uzyskane kwoty
należy zwrócić dłużnikowi, ponieważ do chwili ich wydania stanowią one jego własność, chyba że dłużnik
zapłacił komornikowi grzywnę dobrowolnie, wówczas należy uważać uiszczoną kwotę za niepodlegającą
zwrotowi. Natomiast według drugiego poglądu, kwot uzyskanych ze sprzedaży nie należy wydawać
dłużnikowi, mimo późniejszego umorzenia postępowania, ponieważ z chwilą sprzedaży grzywnę należy
uznać za zapłaconą do wysokości sumy, jaka przy podziale ceny przypadnie na grzywnę

W postanowieniu nakładającym grzywnę sąd zobowiązany jest wskazać, na kogo konkretnie ta

grzywna jest nakładana. Jest to szczególnie ważne w wypadku, gdy dłużnikiem jest osoba prawna lub
inna organizacja. Wtedy bowiem należy wskazać, który z pracowników odpowiedzialny za
niezastosowanie się do wezwania sądu, a gdyby ustalenie takiego pracownika było utrudnione - która z
osób uprawnionych do reprezentowania osoby prawnej lub organizacji podlega środkom przymusu (art.
1053 § 2 k.p.c.). Wskazanie takiej osoby nabiera zwłaszcza znaczenia, gdy w razie nieściągnięcia
grzywny należy umieścić dłużnika w areszcie. Ustalenie tej osoby powinno nastąpić po wysłuchaniu obu

stron postępowania.

S. Dalka uważa, iż "wobec tego, że art. 1053 nie precyzuje pojęcia "inna organizacja", można je

odnieść do organizacji wymienionych w art. 61 § 1 i 2"

10)

. G. Wróblewska-Wcisło

11)

dodaje, że w zakresie

poj

ęcia "inna organizacja" mieszczą się również jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej,

utworzone zgodnie z przepisami prawa, jeżeli ich przedmiot działania obejmuje prowadzenie działalności
wymienionej w art. 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o

swobodzie działalności gospodarczej

12)

2. Zamiana grzywny na areszt

Zgodnie z treścią art. 1053 § 1 k.p.c., sąd, wydając postanowienie o nałożeniu grzywny,

jednocześnie orzeka o jej zamianie - na wypadek niezapłacenia - na areszt zgodnie z przelicznikiem
wynoszącym od 5 do 150 złotych za dzień aresztu. Przy czym ogólny czas trwania aresztu w tej samej
sprawie nie może przekroczyć 6 miesięcy.

Dłużnik, by grzywna nałożona na jego osobę nie zamieniła się w areszt, może uwolnić się od niego

poprzez wypełnienie ciążącego na nim obowiązku. W wypadku art. 1050 k.p.c. sprowadzałoby się to do
wykonania czynności. W sytuacji z art. 1051 k.p.c. dłużnik powinien zaniechać pewnych czynności bądź
zaprzestać przeszkadzania wierzycielowi

13)

Zgodnie z tym, co uważa G. Wróblewska-Wcisło: "Sąd, ustalając zamianę grzywny na areszt w treści

postanowienia, zobowiązany jest umieścić klauzulę, iż areszt zostanie wykonany w przypadku
niezapłacenia grzywny po uprawomocnieniu się postanowienia nakładającego grzywnę"

14)

Zamianę grzywny na areszt reguluje art. 1053 § 1 k.p.c., który z dniem 5 lutego 2005 r. został

znowelizowany przez ustawę o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych
ustaw

15)

. Nowelizacja powyższa wzbudziła w doktrynie pewne wątpliwości, ponieważ "powrócono w

zasadzie do sformułowania tego przepisu sprzed nowelizacji w 1985 r., przed którą część zd. 1 § 1,
między myślnikami brzmiała: "na wypadek niezapłacenia jej dobrowolnie w ciągu tygodnia od
uprawomocnienia się postanowienia". W literaturze zarysował się spór co do tego, czy sąd powinien
egzekwować grzywnę, a dopiero w razie bezskuteczności egzekucji wykonać areszt, czy też nie
podejmować ściągnięcia grzywny, lecz od razu po upływie tygodnia zarządzić wykonanie aresztu.
Stanowiska dok

tryny i judykatury były zgodne co do tego, że grzywny stosowanej jako środek

przymuszenia nigdy się nie ściąga w drodze egzekucji, lecz zamienia na areszt w razie nieuiszczenia jej
dobrowolnie. Natomiast po modyfikacji art. 1053 w 1985 r., gdy części zd. 1 § 1, między myślnikami,
nadano brzmienie: "na wypadek nieściągnięcia", nie było wątpliwości, że omawiane grzywny podlegają
ściągnięciu w drodze egzekucji, której podstawą jest prawomocne postanowienie sądu o ukaraniu
grzywną bez zaopatrywania go klauzulą wykonalności, art. 762 § 4 ma być bowiem odpowiednio
stosowany. Wobec dokonanej obecnie zmiany brzmienia omawianego przepisu odżywają dawne
wątpliwości. Powstaje ponownie pytanie, czy w razie niezapłacenia wymierzonej grzywny przez dłużnika,
podlega ona ściągnięciu w drodze egzekucji. Pozostawiono bowiem zd. 3, zgodnie z którym odpowiednio
stosuje się art. 762 § 4 stanowiący, że prawomocne postanowienie komornika o ukaraniu grzywną
podlega wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez zaopatrywania go klauzulą wykonalności. W
konsekwencji nadal niejasne jest, czy należy egzekwować niezapłaconą grzywnę i dopiero w razie
bezskuteczności egzekucji wykonać areszt, czy też w przypadku niezapłacenia grzywny od razu zarządzić
wykonanie aresztu. Wątpliwości pogłębia okoliczność, że nie wyznaczono obecnie terminu na zapłacenie
grzywny"

16)

Moim zdaniem, ze względu na fakt pozostawienia odesłania do art. 762 § 4 k.p.c., grzywnę najpierw

należy spróbować ściągnąć w drodze egzekucji, a dopiero w razie bezskuteczności egzekucji zamieniać
ją na areszt. A co do terminu na zapłacenie grzywny, to z uwagi na brak regulacji w tym zakresie rację ma
F. Zedler, mówiąc, że "w związku z celem egzekucji należy przyjąć, że powinno nastąpić to możliwie jak
najszybciej. Natomiast wykonanie a

resztu powinno nastąpić wtedy, gdyby było oczywiste, że egzekucja

jest bezskuteczna"

17)

3. Wykonanie aresztu

Zgodnie z art. 1057 k.p.c., zarządzając wykonanie aresztu, sąd wydaje komornikowi nakaz na piśmie

z odpowiednim uzasadnieniem. Wraz z przystąpieniem do wykonania nakazu komornik doręcza go
dłużnikowi. O wykonanie aresztu w stosunku do dłużnika będącego żołnierzem w czynnej służbie
wojskowej albo funkcjonariuszem Policji, Biura Ochrony Rządu, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego,
Agencji Wywiadu lu

b Straży Granicznej sąd zwraca się do dowódcy jednostki wojskowej albo komendanta

jednostki organizacyjnej Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu lub Straży
Granicznej, w której pełni on służbę, przesyłając w tym celu nakaz.

Sąd, wydając nakaz na piśmie, opiera się na dostarczonych przez wierzyciela informacjach, że

grzywna nie została zapłacona, nawet w efekcie podjętej przez komornika egzekucji. Sąd dlatego
powinien uzyskać całkowitą pewność, by nie doszło do pomyłki, że zarządzenie wykonania aresztu będzie
skierowane do dłużnika, który w rzeczywistości wykonał czynność, do której był zobowiązany, albo
zaniechał czynności czy zaprzestał przeszkadzaniu wierzycielowi w czynności. W uzasadnieniu nakazu
osadzenia sąd powinien wskazać na prawomocne postanowienie, które stanowi podstawę wykonania
aresztu przez dłużnika

18)

Zdaniem Z. Merchla: "Zważywszy na powyższe, wydaje się, iż skoro sąd nadaje bieg czynności

dalszej, to tym bardziej do niego też należy nadanie biegu czynności ją poprzedzającej, a więc
skierowania prawomocnego postanowienia o nałożeniu grzywny do wykonania"

19)

Nie ulega wątpliwości, że właściwym do wydania omawianego zarządzenia jest sąd, który uprzednio

wydał grzywnę, chyba że dłużnik przebywa w momencie wydawania zarządzenia w okręgu innego sądu.
W tym wypadku sąd, który wydał postanowienie dotyczące grzywny, zwraca się do sądu, w którego
okręgu dłużnik aktualnie przebywa, o wykonanie aresztu, a w konsekwencji o wydanie zarządzenia
wykonania aresztu. Komornikiem właściwym jest komornik działający przy sądzie, który wydaje
zarządzenie wykonania aresztu (art. 1056 § 2 k.p.c.).

Sam areszt wykonywa się przez osadzenie dłużnika w pomieszczeniu na ten cel przeznaczonym,

oddzielnie od osób pozbawionych wolności w trybie postępowania karnego i administracyjnego. Dłużnik
powinien jednak podczas przebywania w areszcie być według możności zatrudniony zarobkowo w
granicach jego zdolności. Z jego zarobku pokrywa się przede wszystkim koszty wykonania aresztu. Nakaz
osadzenia w zakładzie karnym dłużnika, w stosunku do którego kara grzywny zamieniona została na
areszt, komornik wykonuje po otrzymaniu od wierzyciela zaliczki na koszty sprowadzenia dłużnika do
miejsca osadzenia oraz wyżywienia go przez czas trwania aresztu, chyba że wierzyciel korzysta ze
zwolnienia od kosztów sądowych. W tym celu komornik wezwie wierzyciela, aby w wyznaczonym terminie
złożył odpowiednią sumę. Komornik uzgadnia z właściwym zakładem karnym termin doprowadzenia
dłużnika oraz zawiadamia pisemnie zakład karny, na jaki okres orzeczono karę aresztu. Jeżeli w
ustalonym terminie albo w następnych dwóch dniach doprowadzenie dłużnika do zakładu karnego okaże
się niemożliwe lub zbędne, komornik zawiadomi o tym zakład karny i w razie potrzeby uzgodni nowy
termin osad

zenia dłużnika. Przystępując do wykonania nakazu osadzenia, komornik powinien sprawdzić

tożsamość dłużnika oraz doręczyć mu nakaz osadzenia. Po doprowadzeniu dłużnika do zakładu karnego
komornik doręcza administracji tego zakładu odpis nakazu osadzenia i odbiera zaświadczenie o
osadzeniu dłużnika. O osadzeniu dłużnika komornik zawiadamia niezwłocznie sąd, który wydał nakaz.
Wskazaną przez zakład karny należność za wyżywienie dłużnika komornik przekaże niezwłocznie z
zaliczki otrzymanej od wierzyciela (§ 155-158 rozporządzenia w sprawie czynności komorników).

Trafnie zauważa Z. Merchel, że "brak zaliczki (na koszty sprowadzenia do aresztu i wyżywienia

dłużnika w areszcie) w odpowiednim terminie powoduje, że komornik nie podejmuje żadnych dalszych
czynności i dokonuje zwrotu wniosku. [...] Zwrot obejmuje oczywiście tylko zwrot wniosku w zakresie
wykonania aresztu, a nie generalnie wniosku egzekucyjnego, albowiem postępowanie toczy się przed
sądem, a nie przed komornikiem. Komornik jest tu jedynie organem wykonawczym sądu. Po
uprawomocnieniu się zarządzenia zwrotu komornik całą dokumentację zwraca nie wierzycielowi, lecz
sądowi, od którego dostał polecenie osadzenia dłużnika wraz z nakazem doprowadzenia i nakazem
przyjęcia"

20)

Do zakładu karnego należy zaś obowiązek zawiadamiania sądu, który wydał zarządzenie nakazujące

osadzenie dłużnika w areszcie, o wszystkim, co mogłoby mieć wpływ na zwolnienie dłużnika z aresztu. W
wypadku gdyby sąd wydający nakaz nie był sądem prowadzącym egzekucję w danej sprawie ze względu
na zmianę miejsca pobytu dłużnika, sąd ten ma obowiązek przekazać sądowi egzekucyjnemu owe
informacje, bo tylko do sądu prowadzącego sprawę należy uprawnienie ewentualnego zwolnienia dłużnika
z aresztu.

4. Zwolnienie z aresztu. Zawieszenie wykonania a

resztu ze względu na stan zdrowia

Zwolnienie z aresztu, dokonywane tylko i wyłącznie przez sąd egzekucyjny, może mieć miejsce w

trzech w wypadkach. W dwóch sąd jest zobligowany do niezwłocznego zwolnienia dłużnika z aresztu. W
jednej sytuacji zwolnienie

z aresztu zależy od uznania sądu egzekucyjnego.

Sąd egzekucyjny musi niezwłocznie zwolnić dłużnika z aresztu i dodatkowo zawiadomić wierzyciela

w razie umorzenia postępowania egzekucyjnego. Identycznie sąd musi się zachować, gdy dłużnik,
odbywając areszt, zgłosi gotowość do wykonania czynności albo zaniechania czynności lub
nieprzeszkadzania czynności wierzyciela. Zgłoszenie gotowości zaniechania czynności lub
nieprzeszkadzania czynności wierzyciela musi mieć w praktyce miejsce bardzo rzadko, ponieważ samo
osadzenie w areszcie na ogół tym powinno skutkować. Nie można jednak definitywnie wykluczyć takich
sytuacji

21)

J. Jankowski zauważa, iż "w nauce przyjmuje się, że dyspozycja § 1 art. 1054 ma zastosowanie z

chwilą wydania postanowienia umarzającego postępowanie, a nie jego uprawomocnienia się. [...]
Stanowisko to może budzić pewne zastrzeżenia, jednakże za jego poparciem przemawiają względy
celowościowe. Po pierwsze, przetrzymywanie dłużnika w areszcie do uprawomocnienia się postanowienia
umarzającego postępowanie stanowiłoby nieuzasadnione obciążenie finansowe wierzyciela, w związku z
jego powinnością z art. 1056 § 3, zwłaszcza gdyby umorzenie następowałoby na wniosek wierzyciela (art.
825 pkt 1). Po drugie zaś, wymaganie prawomocnego umorzenia postępowania dla zwolnienia dłużnika z
aresztu stawiałoby go w gorszej sytuacji, niż dłużnika zgłaszającego gotowość wykonania czynności.
Zgodnie bowiem z przeważającym w nauce poglądem postanowienia wydawane w trybie art. 1054 nie są
zaskarżalne zażaleniem"

22)

. Pod

stawą zwolnienia z aresztu może być również zawieszenie postępowania

egzekucyjnego w sytuacjach przewidzianych w art. 818-820 k.p.c.

23)

Od uznania sądu natomiast należy zwolnienie dłużnika, jeśli zgłasza on ponownie chęć wykonania

czynności, kiedy to po pierwszym zgłoszeniu i zwolnieniu dłużnik czynności nie wykonał, przez co na
wniosek wierzyciela, po wysłuchaniu stron, ponownie znalazł się w areszcie celem odbycia tam
pozostałego do wykonania aresztu czasu.

Zgodnie z tym, co uważa G. Wróblewska-Wcisło: "Oświadczenie dłużnika powinno być wyraźne,

jednoznaczne, aby z jego treści można było wnioskować, że cel egzekucji będzie osiągnięty.
Oświadczenie dłużnik składa na piśmie sądowi za pośrednictwem kierownictwa zakładu karnego, w
którym odbywa areszt. Sąd po otrzymaniu zgłoszenia gotowości wykonania czynności przez dłużnika
zwalnia go z aresztu i wyznacza mu stosowny termin do wykonania czynności. [...] Dłużnik w przypadku
zaistnienia ważnej przyczyny uniemożliwiającej wykonanie czynności w terminie wyznaczonym przez sąd
(np. obłożnej choroby) może przed upływem tego terminu zgłosić wniosek o przedłużenie terminu. Sąd,
rozpoznając wniosek wierzyciela o wykonanie pozostałej części aresztu wobec niesumiennego dłużnika,
wysłucha strony i stosownie do wyników wysłuchania zarządzi wykonanie aresztu bądź zakreśli
dłużnikowi dodatkowy termin wykonania czynności"

24)

Sąd egzekucyjny może również zwolnić dłużnika na czas określony, nie dłuższy niż tydzień. Zależy

to od uznania sądu i może nastąpić tylko z ważnych przyczyn, np. ze względu na śmierć bliskiej osoby i jej
pogrzeb. Takie przerwy w wykonaniu aresztu mogą być stosowane wielokrotnie, w zależności od
potrzeby.

Zgodnie z art. 1058 k.p.c., w stosunku do osób, których zdrowie może być narażone na

niebezpieczeństwo, aresztu nie wykonuje się aż do ich wyzdrowienia. Narażenie na niebezpieczeństwo
zdrowia dłużnika może wystąpić zarówno przed rozpoczęciem wykonania, jak i w trakcie odbywania
aresztu. W wypadku gdy ma to miejsce podczas wykonywania aresztu, sąd zwolni dłużnika z aresztu na
czas rekonwalescencji, by po jej upływie zarządzić wykonanie aresztu w pozostałej części.

Decyzja o zawieszeniu wykonywania aresztu należy do sądu. Nie oznacza to jednak, że komornik,

widząc, iż dłużnik, którego ma doprowadzić do zakładu karnego, jest obłożnie chory, powinien to
bezwzględnie uczynić. Komornik powinien powstrzymać się ze swoimi czynnościami, pouczyć dłużnika o
możliwości wnioskowania o odroczenie wykonania aresztu oraz zawiadomić o tym sąd, który z urzędu
podejmie stoso

wne do sytuacji decyzje. Zazwyczaj oceny stanu zdrowia powinien dokonać lekarz sądowy.

W wypadkach jednak, kiedy zagrożenie zdrowia jest oczywiste, sąd może podjąć decyzję bez konsultacji
z lekarzem.

W oparciu o dyspozycję art. 1058 § 2 k.p.c., na wniosek jednej ze stron i na jej koszt zarządza się

zbadanie stanu zdrowia dłużnika przez lekarza sądowego. Dłużnik zatem może wnosić albo o odroczenie
wykonania aresztu, albo o zwolnienie z aresztu. Wierzyciel, jeżeli uważa, że stan zdrowia dłużnika nie jest
na

tyle zły, by odraczać bądź zwalniać z wykonania aresztu, może wnosić o zbadanie jego stanu zdrowia.

Warunkiem zbadania przez lekarza sądowego jest wniesienie zaliczki do sądu przez stronę.
Postanowienia sądu w przedmiocie zawieszania wykonania aresztu bądź jego odmowy nie podlegają
zaskarżeniu.

Aneks

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. -

Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. Nr 43, poz.

296 ze zm.) -

wyciąg

(...)

Art. 1041-1059

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 1968 r. w sprawie czynności komorników
(Dz.U. z 1968 r. Nr 10, poz. 52 ze zm.) -

wyciąg

(...)

§ 151-158

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 26 stycznia 2005 r. w sprawie szczegółowego
trybu postępowania w sprawach o opróżnienie lokalu lub pomieszczenia albo o wydanie
nieruchomości oraz szczegółowych warunków, jakim powinno odpowiadać tymczasowe
pomieszczenie

(Dz.U. z 2005 r. Nr 17, poz. 155)

Dz.U.1964.43.296: art. 1041

Przypisy:

J. Ignatowicz i S. Grzybowski, w: System prawa cywilnego , t. 1, Ossolineum 1985, s. 414 i 434.

Szerzej Z. Merchel,

Kilka uwag o ruchomościach jako przedmiocie egzekucji, "Problemy Egzekucji

Sądowej" 1995, nr 15, s. 42.

Szerzej ibidem, s. 42.

J. Jankowski, w:

Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. K. Piasecki, t. 2, Warszawa

2000, s. 1372; zob. także S. Dalka, Egzekucja świadczeń niepieniężnych, "Problemy Egzekucji Sądowej"
1994, nr 5, s. 21; idem, w: S. Dalka, J. Rodziewicz,

Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne.

Komentarz

, Gdańsk 1994, s. 364; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks postępowania cywilnego.

Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, kier. Z. Szczurek, Sopot 1994, s. 457; K.
Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, "Nowe Prawo" 1967, nr 4, s. 497; B. Dobrzański, w:

Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. Z. Resich, W. Siedlecki, Warszawa 1976, s. 1347; Z.
Merchel, w:

Egzekucja sądowa w sprawach cywilnych, kier. Z. Szczurek, Sopot 1995, s. 543; E.

Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz do części drugiej kodeksu

postępowania cywilnego, t. 2, Warszawa 1994, s. 370; F. Zedler, Postępowanie zabezpieczające i
egzekucyjne. Komentarz

, t. 4, Toruń 1995, s. 76; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks postępowania

cywilnego. Postępowanie zabezpieczające i egzekucyjne. Komentarz, kier. Z. Szczurek, wyd. 3, Sopot
2005, s. 749-750.

Por. E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 370 i przytoczoną tam literaturę.

K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 497; zob. też S. Dalka, Egzekucja świadczeń

niepi

eniężnych, s. 21.

Zob. E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 370.

J. Łukaszewicz, Egzekucja roszczeń o wydanie rzeczy ruchomych oznaczonych gatunkowo, "Nowe

Prawo" 1957, nr 7-8, s. 169.

Por. J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1372.

10)

Por. E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 374; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks...,

kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 750; Z. Merchel, w:

Egzekucja sądowa..., s. 544; G. Wróblewska-Wcisło, w:

Kodeks..., kier. Z. Szczurek, s. 457.

11)

Por. J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1375; Z. Merchel, w:

Egzekucja sądowa...,

s. 545.

12)

Dz.U. Nr 10, poz. 52 ze zm.

13)

W takim wypadku pozostaje postępowanie o wyjawienie przedmiotu egzekucji przewidziane w art.

1045 k.p.c., o c

zym w dalszej części rozdziału.

14)

Zob. E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 373; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks...,

kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 753; F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 77.

15)

Zobacz akty wykonawcze: rozporz

ądzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28

stycznia 2002 r. w sprawie udzielania lub asystowania komornikowi przez Policję lub Straż Graniczną przy

wykonywaniu czynności egzekucyjnych (Dz.U. Nr 10, poz. 106); rozporządzenie Ministra Obrony
Narodowej z dnia 26 września 2001 r. w sprawie udzielenia pomocy i asystowania komornikowi przez
Żandarmerię Wojskową lub wojskowe organy porządkowe przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych
(Dz.U. Nr 112, poz. 1203); rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 18 marca 2004 r. w sprawie
udzielania pomocy lub asystowania komornikowi przez Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub
Agencję Wywiadu przy wykonywaniu czynności egzekucyjnych (Dz.U. Nr 49, poz. 469).

16)

Z. Merchel,

Kilka uwag o ruchomościach..., s. 45; zob. też K. Korzan, Egzekucja świadczeń

niepieniężnych, s. 498; B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1348.

17)

Por. J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1372; E. Wengerek,

Postępowanie

zabezpieczające..., s. 371 i literaturę tam przytoczoną.

18)

F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 76.

19)

III CZP 185/95, OSNC 1996, nr 4, poz. 54.

20)

G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, s. 458; eadem, w: Kodeks..., kier. Z.

Szczurek, wyd.

3, s. 751; zob. też S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 364; K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 498.

21)

Zob. S. Dalka,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 21; J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K.

Piasecki, t. 2, s. 1374 i li

teraturę tam przytoczoną.

22)

Por. J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1375; S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz,

op. cit., s. 365; Z. Merchel, w:

Egzekucja sądowa..., s. 545; S. Dalka, Egzekucja świadczeń

niepieniężnych, s. 22; Z. Merchel, w: Encyklopedia egzekucji sądowej, Sopot 2002, s. 77; B. Dobrzański,
w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1349; F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające... , t. 4, s.

78.

23)

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 374-375 oraz literatura tam przytoczona; zob.

też J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1376.

24)

Ibidem, s. 1375.

25)

Zob. E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 375.

26)

III CZP 62/86, OSNCP 1987, nr 10, poz. 146.

27)

Dz.U. Nr 42, poz. 261.

28)

Dz.U. Nr 41, poz. 184.

29)

Dz.U. Nr 7, poz. 78 ze zm. Rozporządzenie zostało uznane przez Trybunał Konstytucyjny za

niezgodne z art. 64 ust. 3 i art. 92 ust. 1 Konstytucji (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 16 marca
2004 r., sygn. akt K 22/03, Dz.U. Nr 51, poz. 514).

30)

Zob. przypis 26.

31)

Zob. przypis 26.

32)

Zob. E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 375; J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K.

Piasecki, t. 2, s. 1377; S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 366; Z. Merchel, w: Egzekucja
s

ądowa..., s. 545; idem, w: Encyklopedia egzekucji sądowej, s. 77.

33)

Zob. E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 376.

34)

G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 752; zob. też E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 376-377.

35)

Ibidem, s. 377.

36)

Dz.U. Nr 133, poz. 882 ze zm.

37)

J. Jankowski, w: Kodeks... , red. K. Piasecki, t. 2, s. 1379.

38)

Zob. ibidem, s. 1381.

39)

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 379.

40)

Ibidem, s. 378-

379; zob. też F. Zedler, Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 81.

Zob.

Słownik języka polskiego PWN , red. M. Szymczak, t. 2, Warszawa 2002, s. 759; Wielki

słownik wyrazów bliskoznacznych PWN, red. M. Bańko, Warszawa 2005, s. 574.

Dz.U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266 ze zm.

G. Wróblewska-Wcisło i Z. Knypl, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 763.

J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1382-

1383; zob. też uchwałę Sądu

Najwyższego z dnia 28 września 1963 r., III CO 33/62, OSNCP 1964, nr 2, poz. 22; S. Dalka, Egzekucja
świadczeń niepieniężnych, s. 23; idem, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 368-369; G. Wróblewska-
Wcisło i Z. Knypl, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 762; E. Wengerek, Postępowanie
zabezpieczające..., s. 380-381; Z. Merchel, w: Egzekucja sądowa..., s. 548; B. Dobrzański, w: Kodeks...,
red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1351 i 1352; K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 501.

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 381; zob. też G. Wróblewska-Wcisło i Z. Knypl,

w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 762.

Zob. E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 381; Z. Merchel, w: Egzekucja sądowa..., s.

548.

G. Wróblewska-Wcisło i Z. Knypl, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 762; Z. Merchel, w:

Egzekucja sądowa..., s. 548.

Por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 28 września 1963 r., III CO 33/62, OSNCP 1964, nr 2, poz.

22.

S. Dalka,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 24.

10)

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 382-383.

11)

F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 83-84.

12)

III CZP 24/72, OSNCP 1972, nr 12, poz. 212.

13)

J. Jankowski, w: Kodeks...

, red. K. Piasecki, t. 2, s. 1385; zob. też S. Dalka, w: S. Dalka, J.

Rodziewicz, op. cit., s. 371; E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 386; K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 502; Z. Merchel, w: Egzekucja sądowa..., s. 547; B. Dobrzański,
w: Kodeks...

, red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1353; G. Wróblewska-Wcisło i Z. Knypl, w: Kodeks..., kier.

Z. Szczurek, wyd. 3, s. 763.

14)

F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 84.

15)

Zob. J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1385.

16)

S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit.

, s. 371; zob. też idem, Egzekucja świadczeń

niepieniężnych, s. 24.

17)

Szerzej F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 84; E. Wengerek, Postępowanie

zabezpieczające..., s. 386; K. Korzan, Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 502-503; J. Jankowski, w:
Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1385-1386; Z. Merchel, w:

Encyklopedia egzekucji sądowej, s. 75 i 77;

idem, w:

Egzekucja sądowa..., s. 547.

18)

Dz.U. Nr 17, poz. 155.

19)

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 386.

20)

Ibidem, s. 387.

21)

Zob. B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1353-1354; J. Jankowski, w:

Kodeks...

, red. K. Piasecki, t. 2, s. 1386 i literaturę tam przywołaną.

22)

Z. Merchel,

Postępowanie z ruchomościami..., s. 44.

23)

Zob. ibidem, s. 47.

24)

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 388; zob. również S. Dalka, w: S. Dalka, J.

Rodziewicz, op. cit., s. 371-372; idem,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 25.

25)

Zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1996 r., III CZP 109/96, OSNC 1997, nr 2,

poz. 18; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2000 r., III CZP 16/00, OSNC 2000, nr 12, poz.
217.

26)

M. Olczyk, Komentarz do ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy -

Kodeks postępowania

cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U.04.172.1804), LEX 2005.

27)

Ibidem.

28)

Dz.U. Nr 172, poz. 1804.

29)

Zob. http://www.sejm.gov.pl/prace.

30)

Zob. G. Wróblewska-Wcisło i Z. Knypl, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 760.

31)

Obecnie: ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593), która

weszła w życie z dniem 1 maja 2004 r., stosownie do art. 144 pkt 2 tej ustawy.

32)

Zob. G. Wróblewska-Wcisło i Z. Knypl, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 760.

33)

Ibidem, s. 759-760.

B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1355.

Por. S. Dalka,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 25; J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K.

Piasecki, t. 2, s. 1388-1389; S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 372-

373; G. Wróblewska-

Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, s. 465; K. Korzan, Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 503; B.
Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1355; Z. Merchel, w: Egzekucja sądowa..., s.
553; E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające... , s. 392-393.

K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 503.

Zob. S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 372-373; idem,

Egzekucja świadczeń

niepieniężnych, s. 25.

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 393.

Z. Merchel, w:

Egzekucja sądowa..., s. 553; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek,

s. 465; zob. też F. Zedler, Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 93; E. Wengerek, Postępowanie
zabezpieczające..., s. 393 i literaturę tam przytoczoną; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z.
Szczurek, wyd. 3, s. 770.

III CZP 32/66, OSNCP 1968, nr 5, poz. 199.

Zob. Z. Merchel, w:

Egzekucja sądowa..., s. 553; S. Dalka, Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s.

26; idem, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 373; J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s.
1389 i literaturę tam przytoczoną; E. Wengerek, Postępowanie zabezpieczające... , s. 393.

J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1389-1390; podobnie E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 394.

10)

Szerzej ibidem, s. 395.

11)

J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1390-1391.

12)

K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 504.

13)

Zob. Z. Merchel, w:

Egzekucja sądowa..., s. 553 i literaturę tam przytoczoną; E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 397; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3,
s. 770-771.

14)

B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1356; zob. też F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 93-94.

15)

Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 369 ze zm.

16)

Dz.U. Nr 33, poz. 148.

17)

Zob. J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1391.

18)

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 397.

19)

Szerzej J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1391-1392.

20)

Zob. E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 397.

21)

III CKN 375/97, OSNC 1998, nr 10, poz. 161.

22)

III CZP 32/66, OSPiKA 1968, nr 5, poz. 97.

23)

Zob. Z. Merchel, w:

Egzekucja sądowa..., s. 556; E. Wengerek, Postępowanie zabezpieczające...,

s. 403.

24)

J. Jankowski. w: Kodeks...

, red. K. Piasecki, t. 2, s. 1394; zob. również E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 401; F. Zedler, Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 95.

25)

G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, s. 469.

26)

K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 505.

27)

III CZP 69/83, OSNCP 1984, nr 8, poz. 132.

28)

Zob. B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1357.

29)

III CZP 32/66, OSP 1968, nr 5, poz. 97; w zakresie uwag o umowie prze

dwstępnej zob. też K.

Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 503-504.

30)

Zob. G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks... , kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 766.

31)

A. Szpunar, W. Wanatowska,

Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego, "Nowe Prawo" 1969, nr

5, s. 792.

32)

B. Dobrzański, Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r., III CZP 32/66,

OSPiKA 1968, nr 5, poz. 97.

33)

Ibidem.

34)

II CKN 930/00, LEX nr 55569.

35)

II CKN 1035/00, LEX nr 75263.

36)

III CZP 12/81, OSNCP 1982, nr 4, poz. 44.

37)

III CZP 34/78, OSPiKA 1978, poz. 220.

38)

III CRN 83/79, OSNCP 1980, nr 1 poz. 10.

39)

II CR 309/74, OSNCP 1975, nr 6, poz. 96.

40)

III CZP 19/93, OSNCP 1993, nr 9, poz. 156.

41)

Uchwała z dnia 18 lutego 1969 r., III CZP 133/68, OSNCP 1969, nr 11, poz. 193.

42)

Wyr

ok z dnia 29 września 1969 r., I CR 458/69, OSNCP 1970, nr 7-8, poz. 137.

43)

Wyrok z dnia 30 czerwca 1987 r., III CRN 152/87, OSNCP 1988, nr 12, poz. 178.

44)

Postanowienie z dnia 19 czerwca 2002 r., II CKN 997/00, OSNC 2003, nr 6, poz. 85.

45)

Wyrok z dnia

20 września 2000 r., I CKN 829/98, LEX nr 50893.

46)

Wyrok z dnia 14 listopada 1997 r., III CKN 385/97, LEX nr 50529.

Zob. J. Jankowski, w: Kodeks...

, red. K. Piasecki, t. 2, s. 1394 i przytoczoną tam literaturę, oraz K.

Korzan,

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1968 r., III CZP 37/68, "Nowe Prawo"

1969, nr 9, s. 1444 i przytoczoną tam literaturę.

Zob.

Słownik języka polskiego PWN, t. 1, Warszawa 2002, s. 464.

Por. S. Dalka,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 27; J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K.

Piasecki, t. 2, s. 1394; S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit.

, s. 376; G. Wróblewska-Wcisło, w:

Kodeks..., kier. Z. Szczurek, s. 470; K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 509; B.

Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1358; Z. Merchel, w: Encyklopedia egzekucji
sądowej, s. 63; idem, w: Egzekucja sądowa..., s. 556; E. Wengerek, Postępowanie zabezpieczające..., s.
402; F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 97; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z.

Szczurek, wyd. 3, s. 773.

K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 509.

J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1395.

F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 98.

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 402.

Zob.

Słownik języka polskiego, PWN, t. 3, s. 150.

II CZ 16/71, OSNCP 1971, nr 9, poz. 162. Zob. też W. Siedlecki, Przegląd orzecznictwa Sądu

Najwyższego, "Państwo i Prawo" 1972, nr 10, s. 130.

10)

Zob. E. Wengerek, Pos

tępowanie zabezpieczające..., s. 406.

11)

K. Korzan,

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1968 r., III CZP 37/68, s.

1449-1450.

12)

Dz.U. Nr 154, poz. 753 ze zm.

13)

III CRN 429/88, OSNCP 1991, nr 1, poz. 11.

14)

Szerzej E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 404.

15)

III CZP 37/68, OSNCP 1969, nr 1 poz. 9.

16)

K. Korzan,

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1968 r., III CZP 37/68, s. 1445.

17)

Ibidem , s. 1445-1446.

18)

J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1395.

19)

Zob. przypis 9.

20)

K. Korzan,

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1968 r., III CZP 37/68, s.

1449.

21)

Por. G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 774.

22)

Por. J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1396.

23)

III CZP 37/68, OSNCP 1969, nr 1, poz. 9. Zob. też W. Siedlecki, Przegląd orzecznictwa Sądu

Najwyższego, "Państwo i Prawo" 1970, nr 5. Odmienne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z
dnia 10 maja 1989 r., III CZP 36/89 (OSNCP 1990, nr 4-

5, poz. 56), stwierdzając, że: "Wierzyciel, który w

postępowaniu sądowym otrzymał upoważnienie do wykonania czynności na koszt dłużnika (art. 480 § 1
k.c.), może - na podstawie art. 1049 § 1 zd. drugie k.p.c. - żądać przyznania mu przez sąd sumy
po

trzebnej do wykonania tej czynności". Swoje stanowisko Sąd Najwyższy argumentował m.in. tym, że

"uprawnienie sądu egzekucyjnego do przyznania wierzycielowi sumy potrzebnej do zastępczego
wykonania czynności zostało zawarte w osobnym zdaniu, po zdaniu pierwszym traktującym o
wcześniejszych stadiach egzekucji [...]. Takie sformułowanie upoważnia do wykładni, że przyznanie sumy
potrzebnej do zastępczego wykonania czynności nie jest zależne od tego, w jakim postępowaniu -
rozpoznawczym czy egzekucyjnym - wierzy

ciel uzyskał umocowanie do wykonania tych czynności".

Stanowisko Sądu Najwyższego spotkało się z uzasadnioną krytyką przedstawicieli doktryny - zob. glosę
F. Zedlera, OSP 1990, nr 11-12, poz. 367.

24)

K. Korzan,

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1968 r., III CZP 37/68, s. 1448.

25)

Por. S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz: op. cit

, s. 377. Zob. też uchwałę Sądu Najwyższego z

dnia 22 kwietnia 1968 r., III CZP 37/68, OSNCP 1969, nr 1, poz. 9.

26)

K. Korzan,

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1968 r., III CZP 37/68, s.

1448.

27)

S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit.

, s. 377. Zob. też Z. Merchel, w: Egzekucja sądowa...,

s. 558.

28)

Ibidem, s. 558; Z. Merchel, w:

Encyklopedia egzekucji sądowej, s. 65; B. Dobrzański, w: Kodeks...,

red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1359; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks... , kier. Z. Szczurek, s. 471.

29)

Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 1971 r., II CZ 16/71, OSNCP 1971, nr 9, poz.

162. Zob. też W. Siedlecki, Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego, "Państwo i Prawo" 1972, nr 10, s.
130; J. Sobkowski, E. Wengerek,

Przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego, "Nowe Prawo" 1972, nr 6, s.

970-971.

30)

W. Siedlecki,

Przegląd orzecznictwa..., s. 130.

31)

J. Jankowski, w: Kodeks... , red. K. Piasecki, t. 2, s. 1397-1398.

32)

Ibidem, s. 1399.

33)

K. Korzan,

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1968 r., III CZP 37/68 , s.

1452.

34)

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 408.

35)

Zob. ibidem, s. 405.

36)

B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1359.

37)

II CZ 16/71, OSNCP 1971, nr 9, poz. 162.

38)

K. Korzan,

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1968 r., III CZP 37/68, s.

1450; M. Buczkowski,

Wadliwości w stosowaniu art. 818 k.p.c. w praktyce, "Nowa Palestra" 1938, nr 7-8,

s. 306.

39)

J. Korzonek,

Ochrona dłużnika przeciw egzekucji , "Głos Prawa" 1938, nr 1-2, s. 12.

40)

K. Korzan,

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1968 r., III CZP 37/68, s. 1450-

1451; zob. też uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1986 r., III CZP 79/86, OSNCP 1987, nr 12,
poz. 191.

41)

J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1398.

42)

Ibidem, s. 1399.

43)

Szerzej ibidem, s. 1399.

44)

K. Korzan,

Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1968 r., III CZP 37/68, s. 1451.

45)

Zob. J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1399-

1400 i literaturę tam przytoczoną.

Por. S. Dalka,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 29; J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K.

Piasecki, t. 2, s. 1401; S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit.

, s. 379; G. Wróblewska-Wcisło, w:

Kodeks..., kier. Z. Szczurek, s. 472; K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 506; B.

Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1360; Z. Merchel, w: Encyklopedia egzekucji
sądowej, s. 66; idem, w: Egzekucja sądowa..., s. 559; E. Wengerek, Postępowanie zabezpieczające..., s.
409-410; F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 101; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks...,

kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 776.

Zob. S. Dalka,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 29; J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K.

Piasecki, t. 2, s. 1401; S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit.

, s. 379; G. Wróblewska-Wcisło, w:

Kodeks..., kier. Z. Szczurek, s. 472; K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 506-507; B.

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 101; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks...,

kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 777.

K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 506; zob. też J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K.

Piasecki, t. 2, s. 1402 i literaturę tam przywołaną.

K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 506.

Szerzej J. Jankowski, w: Kodeks...

, red. K. Piasecki, t. 2, s. 1402 i literatura tam przywołana.

III CRN 315/81, OSNCP 1982, nr 8-9, poz. 121.

J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1402-1403.

III CRN 429/88, OSNCP 1991, nr 1, poz. 11.

Zob. J. Jankowski, w: Kodeks...

, red. K. Piasecki, t. 2, s. 1403 i literaturę tam przytoczoną.

10)

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 412.

11)

Zob. J. Jankowski, w: Kodeks... , red. K. Piasecki, t. 2, s. 1404.

12)

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające... , s. 411.

13)

G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 777.

14)

Szerzej B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1362.

15)

Zob. J. Jankowski, w: Kodeks...

, red. K. Piasecki, t. 2, s. 1407 i literaturę tam przytoczoną.

16)

Ibidem, s. 1408.

17)

G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, s. 473; zob. też E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 413.

18)

Z. Merchel, w:

Egzekucja sądowa..., s. 561.

Por. S. Dalka,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 31-32; J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K.

Piasecki, t. 2, s. 1410; S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 382-

383; G. Wróblewska-Wcisło,

w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, s. 475; K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 510-511; B.

Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1363; Z. Merchel, w: Encyklopedia egzekucji
sądowej, s. 79; idem, w: Egzekucja sądowa..., s. 564; E. Wengerek, Postępowanie zabezpieczające..., s.
414-415.

B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1363; zob. też E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 415.

II CZ 39/66, OSPiKA 1968, nr 4, poz. 77.

III CZP 80/67, OSNCP 1968, nr 5, poz. 86.

Por. S. Dalka,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 31-32; J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K.

Piasecki, t. 2, s. 1410; S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 382-383; G

. Wróblewska-Wcisło,

w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, s. 475; K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 510-511; B.

Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1363; Z. Merchel, w: Encyklopedia egzekucji
sądowej, s. 79; idem, w: Egzekucja sądowa..., s. 564.

Zob. G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, s. 475-476; Z. Merchel, w:

Encyklopedia egzekucji sądowej, s. 79; S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 383; idem,
Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 31; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd.
3, s. 780.

II CR 103/70, OSPiKA 1971, nr 4, poz. 83.

B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1364.

Zob. J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1409; K. Korzan,

Egzekucja świadczeń

niepieniężnych, s. 511; F. Zedler, Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 105.

10)

K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 511.

11)

B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1363; zob. też G. Wróblewska-Wcisło,

w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 779.

12)

Zob. J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1409; S. Dalka,

Egzekucja świadczeń

niepieniężnych, s. 32; idem, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 382-383; K. Korzan, Egzekucja
świadczeń niepieniężnych, s. 511; E. Wengerek, Postępowanie zabezpieczające..., s. 416; G.
Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 779.

13)

Por. E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 416.

14)

III CZ 79/86, OSNCP 1987, nr 12, poz. 191.

15)

Zdaniem E. Wengerka,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 416, to samo dotyczy żądania

przeprowadzenia egzekucji z urzędu.

16)

K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 511.

17)

Szerzej na temat grzywny w rozdziale VII.

18)

J. Jankowski, w: Kodeks... , red. K. Piasecki, t. 2, s. 1412.

19)

III CZP 100/69, OSNCP 1970, nr 7-8, poz. 127.

20)

III CZP 58/87, OSNCP 1989, nr 4, poz. 59.

21)

Z. Merchel, w:

Egzekucja sądowa..., s. 565.

22)

Zob. J. Jankowski, w: Kodeks... , red. K. Piasecki,

t. 2, s. 1413 i literaturę tam przytoczoną; F.

Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 106.

23)

Dz.U. Nr 42, poz. 261.

24)

III CZP 62/86, OSNCP 1987, nr 10, poz. 146.

25)

K. Korzan,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 512.

26)

Zob. J. Jankowski,

w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1413 i literaturę tam przytoczoną.

27)

Szerzej ibidem, s. 1414.

28)

B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1364.

29)

Zob. przypis 14.

30)

E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 419.

Zob. jednak S. Dalka,

Przymus stosowany przez komornika w trakcie egzekucji sądowej (artykuł

dyskusyjny)

, "Problemy Egzekucji Sądowej" 1995, nr 11, s. 5 i n., który zakłada istnienie większej ilości

środków przymusu, o czym m.in. może świadczyć następująca wypowiedź: "Wyposażenie komornika w
możliwość zastosowania szeregu środków przymusu umożliwia wymuszenie pożądanego z punktu
widzenia biegu egzekucji zachowania stron postępowania egzekucyjnego lub innych osób i podmiotów w
nim uczestniczących", oraz A. Marciniak, Pojęcie i system środków przymusu w sądowym postępowaniu

egzekucyjnym,

"Problemy Egzekucji" 2002, nr 21(57), s. 5 i n., który m.in. stwierdza, że: "W egzekucji

świadczeń niepieniężnych środki przymusu kierowane są do rzeczy albo przeciwko osobie dłużnika. Jeżeli
obowiązek dłużnika polega na daniu określonej rzeczy (innej niż pieniądze), cel egzekucji osiąga się przez
odebranie tej rzeczy dłużnikowi i wydanie wierzycielowi. Dotyczy to zarówno ruchomości (art. 1041 k.p.c.),
jak i nieruchomości, statku oraz opróżnienia pomieszczenia (art. 1046 k.p.c.). Jeżeli obowiązek dłużnika
polega na wykonaniu czynności, której za dłużnika inna osoba wykonać nie może (art. 1050 k.p.c.),
zaniechaniu pewnej czynności lub nieprzeszkadzaniu czynnościom wierzyciela (art. 1051 k.p.c.), sąd - w
celu oddziaływania na wolę dłużnika - stosuje środek przymusu w postaci grzywny, która w razie jej
niezapłacenia [...] ulega zamianie na inny środek przymusu - areszt (art. 1053 k.p.c.)".

J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piase

cki, t. 2, s. 1415; zob. też literaturę tam przytoczoną.

III CZP 45/93, OSNCP 1993, nr 11, poz. 201.

III CZP 15/98, OSNC 1998, nr 12, poz. 201.

S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 388.

Zob. ibidem, s. 386; S. Dalka,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych , s. 33; E. Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 420; J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1416; zob.
też F. Zedler, Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 109; G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z.
Szczurek, wyd. 3, s. 785.

J. Jankowski, w: Kodeks...

, red. K. Piasecki, t. 2, s. 1416; zob. też E. Wengerek, Postępowanie

zabezpieczające..., s. 421.

III CZP 100/69, OSNCP 1970, nr 7-8, poz. 127.

Zob. J. Jankowski, w: Kodeks... , red. K. Piasecki, t. 2, s. 1416-

1417 i literaturę tam przywołaną; E.

Wengerek,

Postępowanie zabezpieczające..., s. 420.

10)

S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 387.

11)

G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 786-787.

12)

Dz.U. Nr 173, poz. 1807 ze zm.

13)

Zob. B. Dobrzański, w: Kodeks... , red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1366.

14)

G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks... , kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 786.

15)

Dz.U. z 2004 r. Nr 172, poz. 1804.

16)

J. Jankowski,

Nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego. Cz. III. Postępowanie egzekucyjne

(2), "Monitor Prawniczy" 2004, nr 23, s. 1075.

17)

F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 110.

18)

Zob. G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 791; J. Jankowski, w:

Kodeks...

, red. K. Piasecki, t. 2, s. 1422 i literaturę tam przywołaną; Z. Merchel, w: Encyklopedia egzekucji

sądowej , s. 15; idem, Egzekucja sądowa..., s. 562; S. Dalka, w: S. Dalka, J. Rodziewicz, op. cit., s. 390;
idem,

Egzekucja świadczeń niepieniężnych, s. 34; Z. Merchel, Wykonanie aresztu orzeczonego na

wypadek nieściągnięcia grzywny, "Problemy Egzekucji Sądowej" 1994, nr 9, s. 63 i 64.

19)

Z. Merchel, Wykonanie aresztu... , s. 63.

20)

Ibidem, s. 65.

21)

Przeciwnego zdania jest F. Zedler,

Postępowanie zabezpieczające..., t. 4, s. 112.

22)

J. Jankowski, w: Kodeks..., red. K. Piasecki, t. 2, s. 1419-

1420; zob. też Z. Merchel, w: Egzekucja

sądowa..., s. 563; B. Dobrzański, w: Kodeks..., red. Z. Resich, W. Siedlecki, s. 1367.

23)

Zob. G. Wróblewska-Wcisło, w: Kodeks..., kier. Z. Szczurek, wyd. 3, s. 786.

24)

Ibidem, s. 788.

Treść aktów prawnych dostępna przez hiperłącze.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
o swiadczeniach pienieznych z u Nieznany
o swiadczeniach przedemerytalny Nieznany
Dz U 99 60 636 swiadczenia pien Nieznany
Opodatkowanie świadczeń niepieniężnych
Wezwanie do spelnienia swiadcze Nieznany
Umowa o swiadczenie uslug przez Nieznany
o swiadczeniach rodzinnych id 3 Nieznany
APrawo pracy swiadczenia dla pr Nieznany (2)
Swiadczenia na rzecz obrony, KO Nieznany
Zarzuty w postepowaniu egzekucy Nieznany
Egzekucja niepieniężna
EGZEKUCJA OBOWIĄZKÓW O CHARAKTERZE NIEPIENIĘŻNYM
Zaświadczenie o bezskuteczności prowadzonego postępowania egzekucyjnego oraz o wysokości wyegzekwowa
Jak skutecznie wyegzekwować świadczenia alimentacyjne wraz z wzorami pism sądowych i egzekucyjnych
Ustawa z dnia 25 06 1999 r o świadcz pien z ubezp społ w razie choroby i macierz
Gor±czka o nieznanej etiologii

więcej podobnych podstron