Opodatkowanie świadczeń niepieniężnych

Opodatkowanie
świadczeń
niepieniężnych

Zgodnie z brzmieniem art. 11
ust. 1 ustawy o podatku docho-
dowym od osób fizycznych
przychodami ze stosunku pracy
są otrzymane lub postawione
do dyspozycji podatnika w roku
kalendarzowym pieniądze i war-
tości pieniężne oraz wartość
otrzymanych świadczeń w natu-
rze i innych nieodpłatnych
świadczeń. Do przychodów ze

stosunku pracy oraz stosunków
pokrewnych zalicza się nie tylko
wynagrodzenie zasadnicze,
lecz również wartość pieniężną
świadczeń w naturze lub ich
ekwiwalenty, bez względu na to,
czy świadczenie to finansowane
jest przez pracodawcę czy też
ze środków zgromadzonych
w zakładowym funduszu świad-
czeń socjalnych. Niektóre z tych

świadczeń pozapłacowych są
opodatkowane podatkiem do-
chodowym od osób fizycznych,
niektóre są zaś zwolnione od
podatku dochodowego. Opo-
datkowanie świadczeń pozapła-
cowych podatkiem od towarów
i usług ulegnie zasadniczym
zmianom od 1 maja 2004 r.

Temat tygodnia przygotowała

Aneta Mościcka

Więcej str. 3–6

Wydłużenie skróconego odpoczynku

Każde naruszenie prawa do 11-godzinnego dobo-
wego nieprzerwanego odpoczynku zobowiązuje
pracodawcę do udzielenia odpoczynku równo-
ważnego. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2

Opodatkowanie świadczeń VAT

Jeśli pracodawca, który jest płatnikiem VAT,
przekazuje swoim pracownikom towary lub
świadczy na ich rzecz usługi, powinien te czyn-
ności zaewidencjonować jako przedmiot opo-
datkowania.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

Wycofanie raportu

Jeżeli płatnik złożył raport za osobę, za którą
nie powinien tego zrobić, musi skorygować ra-
port do „zera”, tzn. musi go wycofać. . . . . 13

Dodatek za pracę w nocy

Każdemu pracownikowi wykonującemu
pracę w porze nocnej przysługuje dodatek
do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy
w nocy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

oktorant jednej z warszawskiej
uczelni rozpoczął studia w 1979 r.,

które ukończył po 4 latach nauki, nie bro-
niąc doktoratu.

Przez wiele lat był przekonany, że na

podstawie ówcześnie obowiązujących
przepisów okres jego studiów powinien
być traktowany jako składkowy, gdyż lata
aspirantury naukowej są zaliczane do okre-
sów zatrudnienia. Jakież było jego zdziwie-
nie, kiedy w czasie kompletowania doku-
mentacji do kapitału początkowego okaza-
ło się, że Zakład Ubezpieczeń Społecz-
nych nie chce uznać tego okresu nauki ja-
ko składkowego. Powodem zamieszania
było zaświadczenie wydane przez uczel-
nię. Stwierdzono w nim, że szkoła wyższa

nie posiada dokumentów potwierdzają-
cych odprowadzanie składek na ZUS. Nie
wiadomo więc, czy składki były płacone,
a tylko zaginęła dokumentacja, czy też
uczelnia ich nie odprowadzała. Zdaniem
doktoranta, jedno zaświadczenie nie może
być podstawą do przekreślenia czterech lat
nauki na uczelni, tym bardziej że ówcze-
śnie obowiązujące przepisy emerytalne nie
wymagały opłacania składek. A zatem, czy
ZUS ma rację, odmawiając prawa do uzna-
nia tego okresu za okres składkowy? Czy
można po dwudziestu latach wprowadzać
zupełnie nową interpretację wcześniej
obowiązujących przepisów?

Więcej str. 9

TEMAT TYGODNIA

Doktorant bez okresów
składkowych?

INTERWENCJE

PORADY

■

Czym jest świadczenie nieodpłatne

■

Które świadczenia pozapłacowe są opodatkowane

■

Obowiązki pracodawcy w zakresie opodatkowania
świadczeń pozapłacowych

■

Opodatkowanie świadczeń niepieniężnych VAT
w obecnym stanie prawnym oraz w nowej ustawie

NR 79 (1188)

CZWARTEK

22 KWIETNIA 2004

T Y G O D N I K D L A K S I Ę G O W Y C H I K A D R O W C Ó W

Praca i Podatki

OPINIE – KOMENTARZE

Terminarz podatnika i płatnika.......................... 2
Ekspert komentuje: Monika Jurkiewicz

Czterobrygadowy system nie zniknął

Ze stron internetowych
Państwowej Inspekcji Pracy ................................2

Dodatek dla zarządzających
Pracodawca w roli służby bhp
Wydłużenie skróconego odpoczynku

TEMAT TYGODNIA

Opodatkowanie świadczeń niepieniężnych ...3-6

Czym jest świadczenie nieodpłatne ...................3
Zwolnienie podróży służbowych .........................3
Dodatek za rozłąkę bez podatku.........................4
Lepsza kwatera czy hotel.....................................5
Zwrot kosztów dojazdu do pracy........................5
Szkolenia pracowników ........................................6
Świadczenia rzeczowe..........................................6
Nie tylko dla pracowników...................................6
Ekspert wyjaśnia:
Renata Kabas-Komorniczak.............................4–5

Jak są opodatkowane świadczenia pozapłacowe

VAT 2004

Deklaracja raz w miesiącu albo co kwartał.....7
Ekspert wyjaśnia: Mariusz Unisk........................7

W zgodzie z dyrektywą

Jak opodatkowany jest sprzęt komputerowy
dla oświaty ..............................................................8
Ekspert wyjaśnia: Marek Gadacz........................8

Tylko część kontraktów menedżerskich z VAT

INTERPRETACJE PRAWA

Składki od doktoranta...........................................9
Wypowiedzenie przez likwidację ........................9

OBOWIĄZKI PRACODAWCY

Niekonsekwentne przepisy ................................10
Rozliczenie roczne ..............................................10
Pracownicy oddelegowani
– tylko z zezwoleniem.........................................11
Czytelnicy pytają – ekspert wyjaśnia...............11

Pensja bez dumpingu

DOBÓR KADR

Jakich informacji może żądać pracodawca ..12
Ekspert wyjaśnia: Danuta Klucz........................12

UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE

Za błędy w raportach będą kary ......................13
Czytelnicy pytają – ekspert odpowiada...........13

Korekta kodu tytułu ubezpieczenia
Dopłata do składek
Skorygowanie raportu do zera

PRAWO PRACY

Wypłacanie odpraw emerytalnej i rentowej...14
Ekspert wyjaśnia..................................................14

Komu przysługuje dodatek za pracę w nocy

ZUS WYJAŚNIA

Nowy program, inne wyzwania .........................15

ZMIANY PRAWA

Kalendarium prawne ..........................................16
Ważne adresy........................................................16

W NUMERZE

Redaktor prowadzący:
Małgorzata Jankowska

, tel. 530 42 48.

Sekretarz redakcji:
Krystyna Kanecka, tel. 530 40 44.
Biuro Reklamy: 01-042 Warszawa,
ul. Okopowa 58/72,
tel.: (0–22) 530 44 61, 530 40 26–29,
fax (0-22) 530 40 25.
Fotoskład: Jacek Obrusiewicz,
tel. (0–22) 530 41 23;
Produkcja: Elżbieta Stamler,
tel. 530 42 24.
Druk: AGORA SA Drukarnia, ul. Daniszewska 27,
03-230 Warszawa

01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72,
tel. (22) 530 40 35, 530 40 40, fax 530 40 39,
w Internecie: www.gazetaprawna.pl,
e-mail: gp@infor.pl

Praca i Podatki

Twierdzenie, że od 1 stycznia br. nie ma

możliwości stosowania czterobrygadowej or-
ganizacji czasu pracy w systemie ciągłym nie
jest prawdziwe. Usunięcie pojęcia czterobry-
gadowego systemu czasu pracy ze znoweli-
zowanego kodeksu pracy jest niczym innym,
jak tylko zabiegiem stylistycznym. Reguły
dotyczące wspomnianego systemu pracy nie
zmieniły się. Są wręcz bardziej liberalne, je-
śli chodzi o możliwość pracy w niedziele
i święta przez pracowników. System pracy
zmianowej jest bowiem stosowany bez
względu na przyjęty system czasu pracy.

Brak pojęcia określającego czterobrygado-

wy system pracy w k.p. nie oznacza, że tego
systemu nie można stosować. Wręcz odwrot-
nie. Obecnie „czterobrygadówka” wynika
z ogólnych przepisów dotyczących czasu pra-
cy. Podstawowa norma czasu pracy wynika-
jąca z art. 129 k.p. wynosi 8 godzin pracy na
dobę i przeciętnie 40 godzin w pięciodnio-
wym tygodniu pracy w przyjętym okresie
rozliczeniowym. Trzeba pamiętać przy tym,
że okres rozliczeniowy nie może przekraczać

czterech miesięcy. Ta podstawowa norma
czasu pracy jest również charakterystyczna
dla pracy w systemie czterobrygadowym.

Pracę zmianową określa art. 146 k.p. We-

dług niego dopuszczalna jest praca zmiano-
wa bez względu na stosowany system czasu
pracy. W kontekście tego artykułu „cztero-
brygadówka” jest jak najbardziej dopusz-
czalna. Czterobrygadowy system czasu pra-
cy mieści się bowiem w definicji pracy
zmianowej. Zgodnie z nią, przez pracę
zmianową należy rozumieć wykonywanie
pracy według ustalonego rozkładu czasu
pracy, który przewiduje zmianę pory wyko-
nywania pracy przez poszczególnych pra-
cowników po upływie określonej liczby go-
dzin, dni lub tygodni. Definicja ta więc,
w kontekście podstawowej normy czasu
pracy, określa właśnie czterobrygadowy sys-
tem czasu pracy. Jeśli więc do pracy w da-
nym zakładzie powołane zostaną cztery bry-
gady, które będą się zmieniać po sobie
– w zależności od tego, czy tryb ich zmian
określony zostanie w dniach czy w tygo-
dniach – będą musiały pracować z zachowa-
niem charakterystycznej, wspomnianej
wcześniej podstawowej normy czasu pracy.

Monika Jurkiewicz, aplikant radcowski OIRP w Toruniu, pracownik Kancelarii Radców Prawnych
i Adwokatów Nowakowski i Wspólnicy Sp. jawna

Czterobrygadowy system nie zniknął

Brak pojęcia określającego

czterobrygadowy system

pracy w k.p. nie oznacza,

że tego systemu

nie można stosować.

EKSPERT KOMENTUJE

TERMINARZ PODATNIKA

I PŁATNIKA

◗

rozliczenie miesięczne VAT
(VAT-7).

Zgodnie z art. 10 ustawy

z dnia 8 stycznia 1993 r. o po-

datku od towarów i usług oraz o podatku
akcyzowym (Dz.U. z 1993 r. nr 11, poz. 50
z późn. zm.; dalej ustawa o VAT) podatni-
cy mają obowiązek składać w urzędzie
skarbowym deklaracje podatkowe dla po-
datku od towarów i usług oraz we właści-
wym urzędzie celnym deklaracje podatko-
we dla podatku akcyzowego za okresy mie-
sięczne w terminie do 25 dnia miesiąca
następującego po miesiącu, w którym po-
wstał obowiązek podatkowy. Podatnicy
mogą również składać w urzędzie skarbo-
wym deklaracje podatkowe dla potrzeb
VAT za okresy kwartalne w terminie do 25
dnia miesiąca następującego po kwartale,
w którym powstał obowiązek podatkowy,
po uprzednim pisemnym zawiadomieniu
naczelnika urzędu skarbowego w terminie
do końca kwartału poprzedzającego kwar-
tał, za który po raz pierwszy będzie składa-
na deklaracja.

Warto podkreślić, że z nowej ustawy

o VAT wynika, że I kwartał 2004 r. trwa od
stycznia do końca kwietnia br., a II kwar-
tał od maja do końca czerwca. A więc de-
klarację kwartalną za I kwartał br. należy
złożyć do 25 maja br., a za II kwartał do
25 lipca br.

◗

rozliczenie miesięczne podatku akcyzo-
wego.

◗

wpłaty z zysku przez przed-
siębiorstwa państwowe i jed-
noosobowe spółki Skarbu
Państwa.

◗

ostateczny termin złożenia

rocznego zeznania o wysoko-
ści osiągniętego dochodu (po-
niesionej straty) w 2003 r.

przez osoby fizyczne rozliczające się bez-
pośrednio z urzędem skarbowym oraz
wpłacenia różnicy między podatkiem na-
leżnym a sumą wpłaconych zaliczek.

Oprócz wypełnienia samego formula-

rza zeznania oraz odpowiednich załącz-
ników do niego każdy powinien zebrać
odpowiednie dokumenty, na podstawie
których będzie można wypełnić takie ze-
znanie oraz dokonać ewentualnych odli-
czeń od podatku rozliczając się za
2003 r. Bardzo ważne jest, żeby zgroma-
dzone dokumenty przechowywać przez
niemal sześć lat.

KWIETNIA

2004

KWIETNIA

2004

KWIETNIA

2004

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

Opinie – komentarze

Dodatek
dla zarządzających

■ Czy kierownikowi działu w supermarke-
cie, zatrudnianemu w niedzielę lub w świę-
to, jeśli nie są jego dniami pracy, zgodnie
z obowiązującym go rozkładem czasu pra-
cy, przysługuje dodatek do wynagrodzenia,
albo dzień wolny? Czy pracownika takiego
można potraktować jako pracownika za-
rządzającego w imieniu pracodawcy zakła-
dem pracy i nie przyznać mu dodatku za
pracę w godzinach nadliczbowych?

Artykuł 151

kodeksu pracy nie przyznaje

pracownikom zarządzającym w imieniu praco-
dawcy zakładem pracy prawa do wynagrodze-
nia oraz dodatku z tytułu pracy w godzinach
nadliczbowych za pracę poza normalnymi go-
dzinami pracy bez względu na charakter dnia,
w którym praca taka jest świadczona – wyja-
śnia Państwowa Inspekcja Pracy. Kierownik
działu nie jest jednak pracownikiem zarządza-
jącym w imieniu pracodawcy zakładem pracy.
Dotychczasowe brzmienie przepisów o czasie

pracy mogło jednak rodzić wątpliwości inter-
pretacyjne, gdyż brakowało definicji pracowni-
ka zarządzającego w imieniu pracodawcy za-
kładem pracy. Definicja taka pojawia się
w zmienionym art. 128 par. 2 pkt 2 kodeksu
pracy, zgodnie z którym pracownikami zarzą-
dzającymi w imieniu pracodawcy zakładem
pracy są pracownicy kierujący zakładem jedno-
osobowo, ich zastępcy lub pracownicy wcho-
dzący w skład kolegialnego organu zarządzają-
cego zakładem pracy oraz główni księgowi.

To oznacza, że pracownik, będący kierow-

nikiem działu, zachowuje prawo do wyna-
grodzenia oraz dodatku za pracę w godzi-
nach nadliczbowych przypadających w nie-
dzielę lub w święto, czyli, zgodnie z przepi-
sem art. 151

par. 1 pkt 1 lit. b) kodeksu pra-

cy, dodatku 100 proc.

Pracodawca
w roli służby bhp

■ Czy w związku z nowym brzmieniem art.
237

kodeksu pracy każdy pracodawca,

który nie posiada ukończonego szkolenia
niezbędnego do wykonywania zadań służ-
by bezpieczeństwa i higieny pracy, zatrud-
niający np. 2 pracowników, ma obowiązek
powierzenia wykonywania zadań służby
bhp pracownikowi zatrudnionemu przy in-
nej pracy lub specjalistom spoza zakładu
pracy? Czy pracodawca posiadający szko-
lenie, o którym mowa w art. 237

par. 2

k.p., wykonujący obowiązki służby bhp
zgodnie z art. 237

par. 1 kodeksu przejść

dodatkowe szkolenie dla służby bhp? Czy
szkolenie dla służby bhp nie zwalnia go ze
szkolenia dla pracodawców?

Pracodawca zatrudniający do 10 pracowni-

ków albo zatrudniający do 20 pracowników
i zakwalifikowany do grupy działalności, dla
której ustalono nie wyższą niż trzecia kategorię
ryzyka w rozumieniu przepisów o ubezpiecze-
niu społecznym z tytułu wypadków przy pracy
i chorób zawodowych, może samodzielnie wy-
konywać zadania służby bhp, jeżeli legitymuje
się ukończonym z wynikiem pozytywnym szko-

leniem odpowiednio podstawowym (okreso-
wym) dla pracowników służby bhp – informuje
PIP. Pracodawca nie legitymujący się doku-
mentem potwierdzającym odbycie wspomnia-
nego szkolenia i nie może samodzielnie wyko-
nywać zadań służby. Musi zatem powierzyć je
pracownikowi zatrudnionemu przy innej pracy
lub specjalistom spoza zakładu pracy.

PIP wyjaśnia ponadto, że prawo nie regulu-

je zamiennego uznawania odbytych szkoleń
w dziedzinie bhp, natomiast odbycie przez pra-
codawcę szkolenia dla pracowników służby
bhp zwalnia go ze szkolenia dla pracodawców.

Wydłużenie skróconego
odpoczynku

■ Pracownik zarządzający w imieniu pra-
codawcy zakładem pracy, a także w razie
konieczności prowadzenia akcji ratowni-
czej w celu ochrony życia lub zdrowia
ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska
albo usunięcia awarii, w przypadku naru-
szenia w takich sytuacjach prawa do 11-
godzinnego nieprzerwanego dobowego
odpoczynku, ma prawo w okresie rozlicze-
niowym do równoważnego okresu odpo-
czynku. Jak należy rozumieć ten okres
równoważny?

Każde naruszenie prawa do 11-godzinnego

dobowego nieprzerwanego odpoczynku w ta-
kich sytuacjach zobowiązuje pracodawcę do
udzielenia odpoczynku równoważnego. Jak
wyjaśnia PIP, równoważenie to polega na
udzieleniu odpowiednio dłuższego odpoczyn-
ku dobowego, czyli dłuższego o liczbę godzin,
które skróciły dobowy odpoczynek. Na przy-
kład, jeżeli pracownik świadczył pracę przez
15 godzin (przy założeniu, że dobowy odpo-
czynek pracownika wynosi 11 godzin), to do-
bowy odpoczynek „naruszyły” 2 godziny (24
godziny doby pomniejszone o 11 godzin daje
w efekcie maksymalnie 13 godzin aktywności).
W takiej sytuacji pracownikowi przysługuje 13
godzin dobowego nieprzerwanego odpoczyn-
ku w innym terminie w przyjętym okresie roz-
liczeniowym.

iwa

ZE STRON INTERNETOWYCH PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI PRACY

Jak zamówiç

prenumerat´

ZADZWO¡

0 801 626 666

pon.-pt. 7.30-17.00

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26

lipca 1991 r. o podatku dochodowym od
osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2000 r., nr 14,
poz. 176 z późn. zm., dalej u.p.d.o.f), przy-
chodami ze stosunku pracy są otrzymane lub
postawione do dyspozycji podatnika w roku
kalendarzowym pieniądze i wartości pienięż-
ne oraz wartość otrzymanych świadczeń
w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Wszelkie świadczenia uzyskiwane w ra-

mach stosunku pracy, stosunku służbowego,
pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosun-
ku pracy są dla pracowników przychodem
z pracy. Do przychodów tych zalicza się – na
mocy art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f. – wszelkiego ro-
dzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pie-
niężną świadczeń, a w szczególności:

◗

wynagrodzenie zasadnicze,

◗

wynagrodzenie za godziny nadliczbowe
(np. z tytułu dodatkowych dyżurów),

◗

różnego rodzaju dodatki (np. dodatek za
rozłąkę),

◗

ekwiwalent za niewykorzystany urlop,

◗

wszelkie inne kwoty niezależnie od tego,
czy ich wysokość została z góry ustalona,
a ponadto świadczenia pieniężne ponoszo-
ne za pracowników, jak również wartość
innych nieodpłatnych świadczeń lub
świadczeń częściowo odpłatnych.

Wśród tych przychodów znajduje się war-

tość pieniężna świadczeń w naturze lub ich
ekwiwalenty, bez względu na źródło finanso-
wania tych wypłat i świadczeń. Przychód z te-
go tytułu powstaje zarówno wtedy, gdy świad-
czenie finansowane jest przez pracodawcę,
jak też ze środków zgromadzonych w zakła-
dowym funduszu świadczeń socjalnych.

Ważne jest, że do świadczeń w naturze od-

nosi się wyłącznie pojęcie „otrzymanych”. Za-
tem przychodem w rozumieniu art. 11 ust.
1 u.p.d.o.f. będą tylko wartości otrzymanych
świadczeń w naturze, a nie – jak wymaga tego
przepis w stosunku do pieniędzy i wartości
pieniężnych – również postawionych do dys-
pozycji podatnika (np. wyrok NSA w Szczeci-
nie z 5 lutego 1997 r., SA/Sz 1191/96, niepu-
blikowany).

Świadczenie otrzymane przez podatni-
ka, w sytuacji gdy spełniający świadcze-
nie uzyskał lub ma uzyskać w przyszłości
wzajemnie pewną korzyść majątkową –
nie jest nieodpłatnym świadczeniem.

Wydatki poniesione przez pracodawcę

i obejmujące wszelkiego rodzaju świadczenia
wypłacane pracownikom pracodawca w znacz-

nej części może zaliczyć do kosztów uzyskania
przychodów. Wyjątkiem są świadczenia socjal-
ne, o których mowa w przepisach ustawy
z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu
świadczeń socjalnych (t.j. Dz.U. z 1996 r. nr
70, poz. 335 z późn. zm.). Na podstawie art.
23 ust. 1 pkt 42 u.p.d.o.f. pracodawca nie mo-
że uznać za koszty uzyskania przychodów wy-
datków na działalność socjalną, o której mowa
w ustawie o zakładowym funduszu świadczeń
socjalnych. Jednak kosztem uzyskania przy-
chodów są świadczenia urlopowe wypłacane
zgodnie z przepisami ustawy o zakładowym
funduszu świadczeń socjalnych.

W przypadku wypłat dokonywanych

przez pracodawcę na rzecz pracownika,
obejmujących także świadczenia pozapłaco-
we, na pracodawcy – jako na płatniku – spo-
czywa obowiązek obliczania i pobierania
z tego tytułu zaliczek na podatek dochodo-
wy i odprowadzania ich w ciągu roku na ra-
chunek właściwego urzędu skarbowego. Jed-
nakże niektóre ze świadczeń pozapłaco-
wych, stanowiących przychód ze stosunku
pracy (oraz stosunków pokrewnych), są
przez ustawodawcę objęte zwolnieniem od
podatku dochodowego. Konsekwencją tego
jest fakt, że pracodawca – płatnik nie pobie-
ra od nich zaliczek na podatek dochodowy.

Przychodami ze stosunku pracy lub sto-
sunków pokrewnych są wszystkie
świadczenia, które otrzymuje pracow-
nik w związku z pozostawaniem w sto-
sunku pracy lub stosunku pokrewnym.
Nie jest istotne, czy pracodawca pokry-
wa wypłatę tych świadczeń ze środków
własnych, czy też ze środków zgroma-
dzonych w zakładowym funduszu
świadczeń socjalnych.

Katalog przychodów (dochodów) zwolnio-

nych od podatku dochodowego jest zawarty
w art. 21 i art. 52 u.p.d.o.f. Należy jednak pod-
kreślić, iż znaczna część zwolnień przedmioto-
wych od podatku dochodowego związanych
z wszelkiego rodzaju świadczeniami ponoszo-
nymi przez pracodawcę na rzecz pracowników
została przez ustawodawcę – z dniem 1 stycz-
nia 2004 r. – w znaczący sposób ograniczona.

Poniżej zostaną omówione świadczenia pra-

cownicze, które w dalszym ciągu korzystają
z dobrodziejstwa zwolnienia od podatku do-
chodowego od osób fizycznych, jak również
zmodyfikowane od 1 stycznia 2004 r. przepisy
ustawy o podatku dochodowym od osób fizycz-
nych dotyczące świadczeń pozapłacowych.

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

PRACA I PODATKI

Temat tygodnia

Świadczenia pozapłacowe

Opodatkowanie świadczeń
niepieniężnych

PRZYPOMINA

Czym jest świadczenie
nieodpłatne

Wynagrodzeniem ze stosunku pracy jest nie tylko zasadnicza gaża wypłacana pra-
cownikowi. Do wynagrodzenia zalicza się również inne stałe i zmienne składniki
pensji oraz wszystkie wartości pieniężne i niepieniężne otrzymane od pracodawcy.

Zwolnienie podróży służbowej

W katalogu zwolnień z podatku dochodowego od osób fizycznych znajdują się
przepisy dotyczące diet i innych należności za czas podróży służbowej. Jednak
obecne brzmienie tych przepisów zostało zmodyfikowane, obejmując swoim za-
kresem również osoby niebędące pracownikiem.

Aby jednak przedstawić w precyzyjny i zro-

zumiały sposób istotę zmian w przepisach do-
tyczących diet, wrócić należy do poprzednie-
go brzmienia art. 21 ust. 1 pkt 16 u.p.d.o.f.

I tak, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 16

u.p.d.o.f. – w brzmieniu obowiązującym do
końca 2002 r. – wolne od podatku docho-
dowego były diety i inne należności za czas
podróży służbowej do wysokości określo-
nej w odrębnych ustawach lub przepisach
wydanych przez właściwego ministra.

Od 1 stycznia 2003 r. brzmienie powyż-

szego przepisu uległo zmianie i przez cały
2003 r. ze zwolnienia korzystały jedynie die-
ty i inne należności za czas podróży służbo-
wej pracownika – do wysokości określonej
w przepisach w sprawie wysokości oraz wa-
runków ustalania należności przysługują-
cych pracownikowi zatrudnionemu w pań-
stwowej lub samorządowej jednostce sfery
budżetowej z tytułu podróży służbowej na
obszarze kraju oraz poza granicami kraju.

Te przepisy, do których odwołuje się po-

wołane powyżej zwolnienie przedmiotowe,
zawarte są w:

◗

rozporządzeniu ministra pracy i polityki
społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r.
w sprawie wysokości oraz warunków usta-
lania należności przysługującej pracowni-
kowi zatrudnionemu w państwowej lub sa-
morządowej jednostce sfery budżetowej
z tytułu podróży służbowej na obszarze
kraju (Dz.U. nr 236, poz. 1990),

◗

Od 1 stycznia 2004 r. brzmienie art. 21 ust.

1 pkt 16 ponownie uległo zmianie i w obecnym
stanie prawnym wolne od podatku dochodowe-
go są diety i inne należności za czas podróży
służbowej pracownika, jak również osoby
niebędącej pracownikiem do wysokości okre-
ślonej w odrębnych ustawach lub w przepisach
wydanych przez ministra właściwego do spraw
pracy w sprawie wysokości oraz warunków
ustalania należności przysługujących pracowni-
kowi zatrudnionemu w państwowej lub samo-
rządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu
podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza
granicami kraju, z zastrzeżeniem ust. 13.

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b) dotyczą-

cy podróży osoby niebędącej pracownikiem
będzie stosowany, jeżeli otrzymane świad-
czenia nie zostały zaliczone do kosztów uzy-
skania przychodów i zostały poniesione:

◗

w celu osiągnięcia przychodów, lub

◗

w celu realizacji zadań organizacji i jedno-
stek organizacyjnych działających na pod-
stawie przepisów odrębnych ustaw, lub

◗

przez organy (urzędy) władzy lub admini-
stracji państwowej albo samorządowej oraz
jednostki organizacyjne im podległe lub
przez nie nadzorowane, lub

◗

przez osoby pełniące funkcje obywatelskie,
o których mowa w art. 13 pkt 5 (tzn. oso-
by wykonujące czynności związane z peł-
nieniem obowiązków społecznych lub oby-
watelskich, bez względu na sposób powoły-
wania tych osób) w związku z wykonywa-
niem tych funkcji.

W związku ze zmianą przepisu art. 21 ust.

1 pkt 16, z dniem 1 stycznia 2003 r., niektó-
rzy pracownicy otrzymujący diety na podsta-
wie przepisów ustawowych, odbywający po-
dróż służbową, od dnia 1 stycznia 2003 r.
mieli opodatkowaną część diety. Przykłado-
wo dotyczyło to:

◗

pracowników Najwyższej Izby Kontroli (art.
78 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r.
o Najwyższej Izbie Kontroli; t.j. Dz.U. z 2001
r. nr 85, poz. 937 z późn. zm. – stanowi, że
pracownikowi nadzorującemu lub wykonują-
cemu czynności kontrolne, delegowanemu
służbowo do zajęć poza stałym miejscem pra-
cy, przysługują: zwrot kosztów podróży i za-
kwaterowania oraz diety na zasadach okre-
ślonych w odrębnych przepisach, z tym, że
dieta przysługuje w podwójnej wysokości),

◗

inspektorów izb obrachunkowych (art. 24
ust. 2 ustawy z dnia 7 października 1992 r.
o regionalnych izbach obrachunkowych –
t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 55, poz. 77 z późn.
zm. – stanowi, że inspektorowi oraz osobie
nadzorującej czynności kontrolne przysłu-
guje dieta w podwójnej wysokości).

Jak wskazałam wyżej, 12 listopada 2003 r. zo-

stała uchwalona ustawa o zmianie ustawy o po-
datku dochodowym od osób fizycznych oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 202, poz.
1956). Ustawa ta zawiera zmianę art. 21 ust.
1 pkt 16, dotyczącą diet z tytułu podróży służbo-
wych. Jednak ma ona zastosowanie do docho-
dów osiągniętych począwszy od dnia 1 stycznia
2004 roku. Zatem rozwiązanie ustawowe nie
obejmuje diet wypłaconych na podstawie prze-
pisów ustawy w roku 2003, tj. diet wypłacanych
w ciągu jednego roku podatkowego.

Z powyższych względów zasadnym stało

się zaniechanie poboru podatku dochodo-
wego od osób fizycznych od różnicy pomię-
dzy kwotą diety z tytułu podróży służbowej
otrzymaną na podstawie odrębnych ustaw
a kwotą diety zwolnioną od podatku docho-
dowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 16
u.p.d.o.f. w odniesieniu do 2003 r.

Każdy pracujący na etacie ma świadomość, że jego pobory są
pomniejszane o składki na ubezpieczenie społeczne oraz na-
leżny podatek dochodowy od osób fizycznych. Nie bardzo jed-
nak zdaje sobie sprawę z tego, że nie tylko świadczenia z ty-
tułu pracy są opodatkowane. Również dotyczy to innych

świadczeń pieniężnych, jak i niepieniężnych otrzymywanych
od pracodawcy. Odnosi się to również do świadczeń nieod-
płatnych i rzeczowych. Ustawodawca przewidział jednak
w niektórych przypadkach zwolnienie z podatku dochodowe-
go od osób fizycznych.

Na podstawie art. 22 par. 1 pkt 1 ustawy

z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podat-
kowa (Dz.U. nr 137, poz. 926 z późn. zm.) mi-
nister finansów w przypadkach uzasadnionych
interesem publicznym lub ważnym interesem
podatników może zaniechać poboru podatku.

W omawianej sprawie minister finansów

skorzystał z tego ustawowego upoważnienia
i 17 marca 2004 r. wydał rozporządzenie
w sprawie zaniechania poboru podatku do-
chodowego od osób fizycznych od niektórych
dochodów (przychodów) (Dz.U. nr 47, poz.
454). Rozporządzenie ma właśnie na celu za-
niechanie poboru podatku dochodowego od
różnicy pomiędzy dietą z tytułu podróży służ-
bowej otrzymaną na podstawie odrębnych
ustaw, a dietą zwolnioną od podatku docho-
dowego na mocy art. 21 ust. 1 pkt 16 u.p.d.o.f.
Zaniechanie poboru podatku – zgodnie z par.
2 rozporządzenia – ma zastosowanie do do-
chodów (przychodów) uzyskanych od
1 stycznia 2003 r. do 31 grudnia 2003 r.

Bardzo ważne jest, iż wydane rozporzą-

dzenie służy interesowi podatników, którzy
w związku z pełnieniem obowiązków służ-
bowych otrzymują diety nie na podstawie
przepisów wykonawczych, lecz na podsta-
wie ustaw.

Zwolnione od podatku dochodowego
są diety oraz kwoty stanowiące zwrot
kosztów otrzymywane przez osoby wy-
konujące czynności związane z pełnie-
niem obowiązków społecznych i oby-
watelskich – do wysokości nieprzekra-
czającej miesięcznie kwoty 2280 zł.

Ryczałty samochodowe

Warunki ustalania zwrotu kosztów używa-

nia pojazdów do celów służbowych określo-
ne zostały w rozporządzeniu ministra infra-
struktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie
warunków ustalania oraz sposobu dokony-
wania zwrotu kosztów używania do celów
służbowych samochodów osobowych, moto-
cykli i motorowerów niebędących własno-
ścią pracodawcy (Dz.U. nr 27, poz. 271).

Niestety, z dniem 1 stycznia br. wykreślo-

no pkt 22 ust. 1 art. 21 u.p.d.o.f., który był
podstawą do zwolnienia od podatku docho-

dowego kwot otrzymywanych przez pracow-
ników za używanie samochodów dla po-
trzeb zakładu pracy w jazdach lokalnych.
Jednakże nadal pozostał art. 21 ust. 1 pkt 13
u.p.d.o.f., który stanowi, iż zwolnione od po-
datku dochodowego są ekwiwalenty pienięż-
ne za używane przez pracowników przy wy-
konywaniu pracy narzędzia, materiały lub
sprzęt, stanowiące ich własność. Stąd też
niektórzy eksperci prawa podatkowego wy-
ciągnęli wniosek, iż używanym przez pra-
cowników sprzętem może być samochód.

Jednakże Ministerstwo Finansów zaprote-

stowało przeciwko takiej interpretacji wska-
zując, iż pierwotny tekst ustawy o podatku
dochodowym od osób fizycznych, (opubli-
kowany w Dz.U. z 1991 r. nr 80, poz. 350)
także zawierał ww. niezależne od siebie tytu-
ły zwolnień przedmiotowych. Ustawodawca
nie powielał zatem zwolnienia, które mieści
się już w zakresie innego przepisu. Stąd nie
można uznać, iż zakres zwolnienia określo-
nego w pkt 22 mieści się w przepisie pkt 13.
W związku z tym skreślenie pkt 22 w art. 21
ust. 1 u.p.d.o.f. oznacza likwidację tego zwol-
nienia. Należy zauważyć też, iż od 1 stycznia
2004 r. świadczenia z tytułu kosztów używa-
nia pojazdów samochodowych na potrzeby
zakładów pracy w celu odbycia podróży służ-
bowej będą korzystały ze zwolnienia na mo-
cy art. 21 ust. 1 pkt 16 u.p.d.o.f. – stwierdza
Ministerstwo Finansów.

Należy dodać, iż 30 stycznia br. weszło

w życie rozporządzenie ministra gospodarki,
pracy i polityki społecznej z dnia 28 stycznia
2004 r. w sprawie szczegółowych zasad usta-
lania podstawy wymiaru składek na ubezpie-
czenia emerytalne i rentowe (Dz.U. nr 14,
poz. 124). Zgodnie z jego przepisami, z pod-
stawy wymiaru składek na ubezpieczenia spo-
łeczne wyłączono, z mocą od 1 stycznia 2004
r., ryczałty za używanie do celów służbowych
samochodów lub innych środków lokomocji
niebędących własnością pracodawcy.

Kwoty ryczałtów za jazdy lokalne wy-
płacone od stycznia br. podlegają opo-
datkowaniu podatkiem dochodowym

osób fizycznych. Nie nalicza się od

nich jednak składek na ubezpieczenia
emerytalne i rentowe.

Dodatek za rozłąkę bez podatku

Ustawodawca przewidział również możliwość zwolnienia z podatku dodatku za
rozłąkę wypłacanego przez pracodawcę w ramach zakładowego układu zbioro-
wego pracy bądź regulaminu wynagradzania.

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

Świadczenia pozapłacowe

Temat tygodnia

W art. 21 ust. 1 pkt 18 u.p.d.o.f. określo-

no, iż zwolniony od podatku dochodowego
jest dodatek za rozłąkę wypłacany pracow-
nikom czasowo przeniesionym – do wyso-
kości diet za czas podróży służbowej na ob-
szarze kraju, określonych w przepisach
w sprawie wysokości oraz warunków ustala-
nia należności przysługujących pracowniko-
wi zatrudnionemu w państwowej lub samo-
rządowej jednostce sfery budżetowej z tytu-
łu podróży służbowej na obszarze kraju.
Dodatek za rozłąkę i inne świadczenia wy-
płacane pracownikom czasowo przeniesio-
nym były określone w zarządzeniu ministra
pracy i polityki socjalnej z dnia 14 sierpnia
1990 r. w sprawie świadczeń dla pracowni-
ków czasowo przeniesionych (MP nr 32,
poz. 258 z późn. zm.). Zgodnie z zarządze-
niem, czasowo przeniesionym jest pracow-
nik, który wyraził zgodę na okresowe prze-
niesienie go do pracy na inny teren poza
miejscowość stałego zamieszkania (zakwa-
terowania).

Ustawą z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie

ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektó-
rych ustaw (Dz.U. nr 24, poz. 110) został wy-
kreślony art. 79 kodeksu pracy, który stanowił
podstawę dla ministra pracy i polityki socjal-
nej do określenia – w drodze zarządzenia – wy-
sokości dodatku za rozłąkę i innych świadczeń
dla pracowników czasowo przeniesionych.

Oznacza to, że od 2 czerwca 1996 r., tj.

od dnia wejścia w życie zmienionych przepi-
sów ustawy Kodeks pracy, minister pracy
i polityki socjalnej nie określa rodzaju
świadczeń oraz wysokości dodatku za rozłą-
kę pracowników czasowo przeniesionych,
a wszyscy pracodawcy, którzy są zaintereso-
wani zmianami w zakresie zasad i wysokości
przyznanych dodatków za rozłąkę i innych
świadczeń, tzw. rozłąkowych, mogą ich do-
konywać poprzez uregulowanie tych kwestii
w zakładowym układzie zbiorowym pracy
bądź regulaminie wynagradzania (art. 77

i art. 77

par. 2 kodeksu pracy).

Zgodnie z art. 11 powołanej wyżej usta-

wy z dnia 2 lutego 1996 r., przepisy zarzą-

dzenia ministra pracy i polityki socjalnej
z dnia 14 sierpnia 1990 r. zachowują moc
do czasu objęcia pracowników, których te
przepisy dotyczą i w zakresie przedmiotu
w nich unormowanego – postanowieniami
układu zbiorowego pracy lub innymi prze-
pisami.

W związku z powyższym zarówno pra-

cownicy objęci, jak i nie objęci układem
zbiorowym pracy lub regulaminem wynagra-
dzania, mogą korzystać ze zwolnienia, okre-
ślonego w art. 21 ust. 1 pkt 18 u.p.d.o.f.
w wysokości i w zakresie określonym w po-
wołanym zarządzeniu.

Podsumowując, zwolnieniem podatko-

wym objęta jest jedynie część tego świad-
czenia. Kwotę zwolnienia określa wysokość
diet za czas podróży służbowej pracowni-
ków, określonych rozporządzeniem mini-
stra pracy i polityki społecznej z 19 grudnia
2002 r. w sprawie wysokości oraz warun-
ków ustalania należności przysługujących
pracownikowi zatrudnionemu w państwo-
wej lub samorządowej jednostce sfery bu-
dżetowej z tytułu podróży służbowych na
terenie kraju (Dz.U. nr 236, poz. 1990).
Stosownie do par. 9 ust. 1 tego rozporzą-
dzenia, od 2004 r. kwota diety (...) ulega
corocznie zmianie w stopniu odpowiadają-
cym planowanemu średniorocznemu
wskaźnikowi cen towarów i usług konsump-
cyjnych ogółem przyjętych w ustawie bu-
dżetowej za dany rok.

Od 1 marca 2004 r. wysokość diety za je-

den dzień krajowej podróży służbowej wyno-
si 21 zł (art. 25 ustawy budżetowej za rok
2004 z dnia 23 stycznia 2004 r. – Dz.U. nr
17, poz. 167).

Wolny od podatku jest dodatek za rozłą-
kę wypłacany pracownikom czasowo
przeniesionym do wysokości diet za czas
podróży służbowej na obszarze kraju.
Wysokość diety za jeden dzień krajowej
podróży służbowej wynosi 21 zł.

EKSPERT WYJAŚNIA

Jakie zasady obowiązują w za-
kresie opodatkowania świadczeń

tzw. pozapłacowych ponoszonych
przez pracodawcę na rzecz pracowni-
ka?

Ustawa o podatku dochodowym od osób

fizycznych zawiera bardzo szeroką definicję
przychodu ze stosunku pracy. Co do zasady,
wszelkie świadczenia związane ze stosunkiem
pracy podlegają opodatkowaniu. Poza wyna-
grodzeniem zasadniczym, przychodem są
również wszelkiego rodzaju wypłaty pienięż-
ne, takie jak: wynagrodzenia za godziny nad-
liczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody,
ekwiwalenty za niewykorzystany urlop
i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy
ich wysokość została z góry ustalona, a po-
nadto świadczenia pieniężne ponoszone za
pracownika. Poza świadczeniami pieniężny-
mi przychodem jest także wartość innych nie-
odpłatnych świadczeń lub świadczeń częścio-
wo odpłatnych. Katalog rodzajów świadczeń

stanowiących przychody ze
stosunku pracy jest katalo-
giem przykładowym, co ozna-
cza, iż każde świadczenie uzy-
skane przez podatnika pozo-
stające w związku z jego sto-
sunkiem pracy będzie wiązało
się z powstaniem obowiązku
podatkowego w zakresie po-
datku dochodowego od osób
fizycznych.

Jednakże część świadczeń związanych ze

stosunkiem pracy znalazło się w katalogu
zwolnień przedmiotowych od podatku do-
chodowego. Liczba tych zwolnień uległa
z początkiem roku znacznemu uszczupleniu.

Jakie obowiązki spoczywają na
pracodawcy w zakresie opodatko-

wania świadczeń niepieniężnych pono-
szonych na rzecz pracownika?

Obowiązki pracodawcy są analogiczne

jak w przypadku świadczeń pieniężnych.

Zostały one bowiem zrówna-
ne z przychodami ze stosunku
pracy. Najpierw należy ustalić
wartość takiego świadczenia
niepieniężnego. Jeśli przed-
miotem świadczenia niepie-
niężnego są rzeczy lub usługi
wchodzące w zakres działal-
ności pracodawcy, wartość
pieniężną tego typu świadczeń
przekazywanych w naturze

przysługujących pracownikom na podstawie
odrębnych przepisów, ustala się według
przeciętnych cen stosowanych wobec in-
nych odbiorców. Wartość pieniężną innych
nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń
częściowo odpłatnych ustala się według na-
stępujących zasad:

◗

jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi
wchodzące w zakres działalności gospodar-
czej pracodawcy – według cen stosowanych
wobec innych odbiorców,

◗

jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi za-
kupione – według cen zakupu,

◗

jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostęp-
nienie lokalu lub budynku – według równo-
wartości czynszu, jaki przysługiwałby w ra-
zie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub
budynku,

◗

w pozostałych przypadkach – na podstawie
cen rynkowych stosowanych przy świadcze-
niu usług lub udostępnianiu rzeczy lub pra-
wa tego samego rodzaju i gatunku,
z uwzględnieniem w szczególności ich sta-
nu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca
udostępnienia.

Jeżeli świadczenia są częściowo odpłatne,

przychodem podatnika jest różnica pomię-
dzy wartością tych świadczeń, a odpłatnością
ponoszoną przez podatnika.

Po ustaleniu wartości świadczenia, zakład

pracy ma obowiązek pobrać zaliczkę na po-
datek dochodowy. Co do zasady, kwoty zali-
czek podlegają zmniejszeniu o składki na

Renata Kabas-Komorniczak, doradca podatkowy w Instytucie Studiów Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy, Sp. z o.o. w Warszawie

Jak są opodatkowane świadczenia pozapłacowe

PRZYPOMINA

Lepsza kwatera czy hotel?

Opłacenie przez pracodawcę kosztów zakwaterowania pracownika w hotelu czy
kwaterze prywatnej będzie podlegało zwolnieniu z podatku. Niestety, w tym przy-
padku limitowaniu podlega zwolnienie w stosunku do zakwaterowania w kwate-
rach prywatnych.

Zwolnienie, o którym mowa w art. 21 ust.

1 pkt 19 lit. b) u.p.d.o.f., dotyczy tylko pracow-
ników zamieszkałych w innej miejscowości niż
ta, w której położony jest zakład pracy i nie-
mających prawa do odliczenia kosztów uzy-
skania przychodów ze stosunku pracy oraz
stosunków pokrewnych, w podwyższonej wy-
sokości. Jeżeli więc podatnik korzysta z wyż-
szych kosztów uzyskania przychodów na pod-
stawie art. 22 ust. 2 pkt 3 i 4 u.p.d.o.f., traci
prawo do korzystania ze zwolnienia. Pracow-
nik może natomiast korzystać ze zwolnienia
z opodatkowania świadczeń na zakwaterowa-
nie, gdy koszt uzyskania przychodu jest obli-
czany na podstawie art. 22 ust. 2 pkt
1 i 2 u.p.d.o.f., tzn. gdy:

◗

miesięczna kwota odliczeń wynosi 102 zł 25
gr, a za rok podatkowy nie więcej niż 1227 zł,
a podatnik uzyskuje przychody od jednego
zakładu pracy,

◗

kwota odliczeń nie przekracza łącznie 1840
zł 77 gr za rok podatkowy, jeżeli podatnik
uzyskuje przychody równocześnie od więcej
niż jednego zakładu pracy.

W odniesieniu do kwestii przeniesienia pra-

cownika istotny pogląd wyraził Naczelny Sąd
Administracyjny (NSA), który stwierdził, iż
kwota stanowiąca zwrot kosztów przeniesienia
pracownika zatrudnionego na podstawie umo-
wy o pracę do pracy na stałe do innej miejsco-
wości oraz kwota rekompensująca pracowniko-
wi koszty wynajmu lokalu mieszkalnego
w związku z takim przeniesieniem nie są wol-
ne od podatku dochodowego od osób fizycz-
nych (wyrok NSA w Katowicach, I Sa/Ka

2247/99, niepublikowany). W uzasadnieniu
sąd podkreślił, iż zarówno w prawie pracy, jak
i w ustawie o podatku dochodowym od osób fi-
zycznych rozróżnia się stosunek pracy i stosu-
nek służbowy. Przenosząc powyższe na treść
art. 21 ust. 1 pkt 14 u.p.d.o.f., zasadny – zda-
niem sądu – jest pogląd, iż zapis ten dotyczy
wyłącznie kwot otrzymywanych przez osoby fi-
zyczne, których związek z pracodawcą określa
stosunek służbowy. Dodatkowym argumentem
jest fakt, iż kodeks pracy nie zna pojęcia „prze-
niesienie służbowe”. Pojęcie „przeniesienie”
występuje natomiast w ramach stosunku służ-
bowego i jest regulowane w art. 51 ustawy
z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej
(Dz.U. z 1999 r., nr 49, poz. 483 z późn. zm.),
w art. 40 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r.
o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (t.j.
Dz.U. z 1997 r. nr 10, poz. 55 z późn. zm.), czy
w art. 36 ustawy z 6 kwietnia 1990 r. o Policji
(Dz.U. nr 30, poz. 179 z późn. zm.).

Dlatego też – w opinii sądu – wyodrębnie-

nie przez ustawodawcę w art. 10 ust. 1 pkt
1 u.p.d.o.f. w źródłach przychodu: stosunku
służbowego, wynikającego z ustaw zwanych
pragmatykami służbowymi, oraz stosunku
pracy, regulowanego przepisami kodeksu
pracy, powoduje, iż zwolnienie od podatku
dochodowego określone w art. 21 ust. 1 pkt
14 u.p.d.o.f., dotyczące kwot otrzymanych
przez pracowników w związku z przeniesie-
niem służbowym, nie ma zastosowania do
pracowników zatrudnionych na podstawie
stosunku pracy uregulowanego przepisami
kodeksu pracy.

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

PRACA I PODATKI

Temat tygodnia

Świadczenia pozapłacowe

Z treści art. 21 ust. 1 pkt 19 wynika, że rów-

nież zwolniona od podatku dochodowego jest
wartość świadczeń ponoszonych przez praco-
dawcę z tytułu zakwaterowania pracowników w:

◗

hotelach pracowniczych,

◗

kwaterach prywatnych wynajmowanych na
cele zbiorowego zakwaterowania – do wyso-
kości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty
500 zł.

Należy zauważyć, iż przepisy, na mocy któ-

rych została zwolniona od podatku dochodo-
wego wartość świadczeń ponoszonych przez
pracodawcę na rzecz pracowników z tytułu za-
kwaterowania tych pracowników, posługują się
pojęciami, które nie zostały prawnie zdefinio-
wane. Przez hotel pracowniczy – w rozumieniu
przepisu art. 21 ust. 1 pkt 19 u.p.d.o.f. – należa-
łoby rozumieć taki budynek mieszkalny, w któ-
rym znajdują się lokale mieszkalne przeznaczo-
ne dla pracowników i lokalami tymi pracodaw-
ca może rozporządzać na rzecz swoich pracow-
ników. Nie powinno mieć przy tym znaczenia,
kto ten hotel faktycznie prowadzi – czy praco-
dawca, czy też podmiot, któremu pracodawca
powierzył jego prowadzenie. Nie ma też zna-
czenia, do kogo należy budynek, w którym ho-
tel jest prowadzony. Pojęcie zakwaterowania
pracowników w kwaterach prywatnych wynaj-
mowanych na cele „zbiorowego zakwaterowa-
nia”, jakiego używa ustawa o podatku docho-
dowym od osób fizycznych, dotyczy kwater
prywatnych będących zarówno całymi miesz-
kaniami, jak i pomieszczeniami. Wynajmowa-
nie na cele zbiorowego zakwaterowania ozna-
cza, że kwatera prywatna musi być przez praco-
dawcę przeznaczona do wykorzystywania
w tym samym czasie przez więcej niż jednego
pracownika. Nie mogą to być kwatery przezna-
czone do indywidualnego użytku pracownika.
Jednocześnie nie ma znaczenia, że z kwatery
przeznaczonej na cele zbiorowego zakwatero-
wania w danym momencie korzysta tylko jeden
pracownik, na co zwrócił uwagę Paweł Ryba-
czyk („Doradztwo podatkowe” 1997/6/13).

Zwolnione od podatku dochodowego są

również kwoty otrzymywane przez pracowni-

ków z tytułu zwrotu kosztów przeniesienia
służbowego oraz zasiłków na zagospodarowa-
nie i osiedlenie w związku z przeniesieniem,
do wysokości 200 procent wynagrodzenia na-
leżnego za miesiąc, w którym nastąpiło prze-
niesienie, o czym stanowi art. 21 ust. 1 pkt 14
u.p.d.o.f.

Natomiast w myśl art. 22 ust. 2 pkt

3 i 4 u.p.d.o.f. koszty uzyskania przychodów
z tytułu stosunku służbowego, stosunku pracy,
spółdzielczego stosunku pracy oraz pracy na-
kładczej, w przypadku gdy (...):

◗

miejsce stałego lub czasowego zamieszkania
podatnika jest położone poza miejscowością,
w której znajduje się zakład pracy, a podatnik
nie uzyskuje dodatku za rozłąkę – wynoszą
127 zł 82 gr miesięcznie, a za rok podatkowy
łącznie nie więcej niż 1533 zł 84 gr,

◗

podatnik uzyskuje przychody równocześnie
od więcej niż jednego zakładu pracy, a miej-
sce stałego lub czasowego zamieszkania po-
datnika jest położone poza miejscowością,
w której znajduje się zakład pracy i podatnik
nie uzyskuje dodatku za rozłąkę – nie mogą
przekroczyć łącznie 2300 zł 94 gr za rok po-
datkowy.

Tak więc zwolniona od podatku dochodowe-

go jest jedynie wartość świadczeń ponoszonych
przez pracodawcę z tytułu zakwaterowania pra-
cowników w kwaterach prywatnych wynajmo-
wanych na cele zbiorowego zakwaterowania do
wysokości nieprzekraczającej 500 zł miesięcz-
nie. Jeżeli zakwaterowanie pracownika wynio-
sło więcej niż 500 zł miesięcznie, wówczas nad-
wyżka – jako dochód pracownika ze stosunku
pracy lub stosunków pokrewnych – podlega
opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Wartość świadczeń ponoszonych przez
pracodawcę na zakwaterowanie pracow-
ników w hotelach pracowniczych nadal
korzysta w pełni z dobrodziejstwa zwol-
nienia od podatku dochodowego.

ubezpieczenie społeczne, chyba że zostały
wyłączone z „oskładkowania” na podstawie
odrębnych przepisów.

Jak się przedstawia kwestia opo-
datkowania świadczeń pozapła-

cowych VAT?

Opodatkowaniu VAT podlega – zgodnie

z art. 2 ust. 3 ustawy o VAT – przekazanie
przez podatnika towarów oraz świadczenie
usług na potrzeby osobiste podatnika, wspólni-
ków, udziałowców, akcjonariuszy, członków
spółdzielni i ich domowników, członków orga-
nów stanowiących osób prawnych, członków
stowarzyszenia, a także zatrudnionych przez
niego pracowników oraz byłych pracowników.
Jeśli więc pracodawca, który jest płatnikiem
VAT, przekazuje swoim pracownikom towary
lub świadczy na ich rzecz usługi, powinien te
czynności zaewidencjonować jako przedmiot
opodatkowania. Obowiązek ten związany jest
też z byłymi pracownikami niezależnie od te-
go, jak długo trwał stosunek pracy i kiedy ustał.

Od tej zasady opodatkowania podatkiem

VAT nieodpłatnych świadczeń, przepisy
przewidują wyjątki. W par. 67 ust. 1 pkt 1 lit.
l) rozporządzenia ministra finansów z 22
marca 2002 r. w sprawie wykonania niektó-

rych przepisów ustawy o podatku od towa-
rów i usług (Dz.U. nr 27, poz. 268 z późn.
zm.) zwolniono z VAT usługi związane z wy-
poczynkiem oraz nieodpłatne świadczenia
okolicznościowe, świadczone przez zakłady
pracy na rzecz pracowników i ich rodzin oraz
innych osób, jeżeli te usługi i świadczenia są
finansowane, co najmniej w 30 proc. z fundu-
szy specjalnych, tworzonych na podstawie
odrębnych przepisów. Do takich funduszy
zalicza się m.in. zakładowy fundusz świad-
czeń socjalnych. Również nieodpłatne świad-
czenia okolicznościowe, takie jak upominki
z okazji świąt, paczki dla dzieci, są zwolnio-
ne z VAT, jeśli źródłem ich finansowania, co
najmniej w 30 proc. są fundusze specjalne.

Zasadą jest, iż nie podlegają VAT towary

przekazane pracownikom, jeśli obowiązek
przekazania świadczenia wynika z przepisów
prawa, np. na mocy par. 67 ust. 1 pkt 1 lit. f)
wskazanego wyżej rozporządzenia w sprawie
wykonania niektórych przepisów ustawy
o VAT, zwolniona z VAT jest sprzedaż posił-
ków profilaktycznych.

Artykuł 7 ust. 3 ustawy o VAT zwalnia od

podatku VAT czynności przekazania towa-
rów i świadczenia usług na potrzeby osobiste

pracowników, w przypadku gdy podatnik nie
pomniejszył podatku należnego o kwotę po-
datku naliczonego przy zakupie lub imporcie
towarów przekazanych lub zużytych w ra-
mach tych czynności.

Czy nowa ustawa o VAT, która
wchodzi w życie z dniem 1 maja

br., dokonuje zmian w zakresie opodat-
kowania podatkiem VAT świadczeń po-
zapłacowych ponoszonych na rzecz
pracowników?

Nowe uregulowania w zakresie przekazy-

wania świadczeń pozapłacowych na rzecz
pracowników zawarte w ustawie z dnia 11
marca 2004 r. o podatku od towarów i usług
(Dz.U. nr 54, poz. 535) różnią się w sposób
istotny w stosunku do uregulowań obecnej
ustawy o VAT. Po dniu 1 maja 2004 r. opo-
datkowaniu będzie podlegać przekazanie
przez podatnika (np. pracodawcę) towarów
należących do jego przedsiębiorstwa na cele
inne niż związane z prowadzonym przez nie-
go przedsiębiorstwem, w szczególności:

◗

przekazanie lub zużycie towarów na cele
osobiste podatnika lub jego pracowników,
w tym byłych pracowników, wspólników,
udziałowców, akcjonariuszy, członków spół-

dzielni i ich domowników, członków orga-
nów stanowiących osób prawnych, człon-
ków stowarzyszenia, a także

◗

wszelkie inne przekazanie towarów bez wy-
nagrodzenia, w szczególności darowizny.

Jednakże takie przekazanie będzie podle-

gało opodatkowaniu tylko wówczas, jeżeli po-
datnikowi przysługiwało prawo do obniżenia
kwoty podatku należnego o kwotę podatku
naliczonego od tych czynności, w całości lub
w części. Oznacza to, że:

◗

jeżeli podatnikowi obiektywnie nie przysłu-
giwało prawo do odliczenia (np. ze względu
na fakt, iż przekazywany towar nie stanowił
kosztu uzyskania przychodu w rozumieniu
podatku dochodowego dla pracodawcy
bądź nabycie towaru udokumentowane zo-
stało paragonem), wówczas taka czynność
nie będzie podlegała opodatkowaniu VAT;
w obecnym stanie prawnym byłaby to czyn-
ność zwolniona z VAT (wiązało się to z wy-
kazaniem obrotu zwolnionego),

◗

jeżeli podatnikowi przysługiwało odliczenie
(niezależnie od tego czy z niego skorzystał
czy nie) – przekazanie to zawsze będzie
podlegać opodatkowaniu VAT.

Rozmawiała Aneta Mościcka

Zwrot kosztów dojazdu do pracy

Z możliwości zwolnienia z podatku korzystają także podatnicy, którzy otrzymali
zwrot kosztów dojazdu do pracy, ale tylko, gdy podstawę ponoszenia przez pra-
codawcę tych kosztów stanowi ustawa.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 112 zwolniony od

podatku dochodowego jest zwrot kosztów do-
jazdu pracownika do zakładu pracy, jeżeli obo-
wiązek ponoszenia tych kosztów przez zakład
pracy wynika wprost z przepisów innych ustaw.

Istotny pogląd w kwestii tego, czy należy się

zwrot kosztów dojazdu do pracy, wyraził NSA
w Krakowie w wyroku z 23 kwietnia 1998 r. (I
SA/Kr 1147/97, niepublikowany). Sprawa do-
tyczyła zwrotu kosztów dojazdu do pracy sę-

dziego. Sąd stwierdził, iż z punktu widzenia
art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f., zwrot kosztów dojazdu
do pracy, o którym mowa w art. 75 par. 2 usta-
wy o ustroju sądów powszechnych, jest świad-
czeniem nieodpłatnym. W uzasadnieniu sąd
podniósł, iż kodeks pracy w dziale trzecim re-
guluje nie tylko wynagrodzenia za pracę, lecz
i inne świadczenia. Tym innym świadczeniem
jest też zwrot kosztów dojazdu do pracy, o któ-
rym mowa w art. 75 par. 2 ustawy o ustroju są-

PRZYPOMINA

dów powszechnych, gdyż w przeciwieństwie
do wynagrodzenia za pracę nie jest on świad-
czeniem wzajemnym. Gdyby więc – jak stwier-
dził sąd – zająć stanowisko, że zwrot pewnych
kosztów ponoszonych przez zakłady pracy na
podstawie tzw. pragmatyk służbowych (np.
Karta Nauczyciela, ustawa o ustroju sądów
powszechnych) nie jest przychodem ze sto-
sunku pracy w rozumieniu art. 12 ust.
1 u.p.d.o.f., to zbędne byłoby zwolnienie czę-
ści tych zwrotów od tego podatku. Tego rodza-
ju wykładnia przepisów prawa podatkowego
jest nie do przyjęcia, gdyż zakłada, że ustawo-
dawca postępuje nieracjonalnie.

Odmienny wyrok w kwestii opodatkowania

zwrotu kosztów dojazdu zajął NSA w Warsza-
wie w powiększonym składzie 7 sędziów
17 maja 1999 r. (FPS 3/99, ONSA
1999/4/115). Sąd stwierdził, iż zwrot kosztów
przejazdu przysługujący sędziemu na podsta-
wie art. 75 par. 2 ustawy z dnia 20 czerwca
1985r. – Prawo o ustroju sądów powszech-

nych (Dz.U. z 1994 r. nr 7, poz. 25 z późn.
zm.) nie jest przychodem ze stosunku służbo-
wego w rozumieniu art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f.
w uzasadnieniu sąd podniósł, iż wydatki zwią-
zane z przejazdem do pracy, które następnie
zostaną zwrócone sędziemu, nie są przycho-
dami ze stosunku służbowego. Nie powodują
one bowiem przysporzenia majątkowego po
stronie sędziego, a ponadto nie mieszczą się
w pojęciu świadczeń pieniężnych „ponoszo-
nych za pracownika” oraz „innych nieodpłat-
nych świadczeń”, o których mowa w art. 12
ust. 1 u.p.d.o.f.

Wolna od podatku dochodowego jest
kwota zwrotu kosztów dojazdu pracow-
nika do pracy, jeśli obowiązek ponoszenia
tych kosztów wynika wprost z przepisów
innych ustaw.

jest niewątpliwie kosztowne, lecz koszt ten
ponoszony jest również w interesie własnym
pracowników. Stąd zasadne i mające podsta-
wę w art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f. jest stanowisko
organów podatkowych, iż wydatki ponoszo-
ne przez zakład pracy na szkolenie pracow-
ników na studiach podyplomowych są przy-
chodami pracowników podlegającymi doli-
czeniu do pozostałych przychodów ze sto-
sunku pracy celem ustalenia podstawy opo-

datkowania podatkiem dochodowym od
osób fizycznych.

Wolna od podatku jest wartość świad-
czeń przyznanych zgodnie z odrębnymi
przepisami przez pracodawcę na pod-
noszenie kwalifikacji zawodowych
i wykształcenia ogólnego pracownika.

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

Świadczenia pozapłacowe

Temat tygodnia

Szkolenia pracowników

Częstą praktyką stosowaną przez pracodawców w prowadzonej działalności jest
inwestycja nie tylko w firmę, ale też w potencjał ludzki. Przejawia się to wysyłaniem
pracowników na różnego rodzaju płatne studia, kursy czy seminaria branżowe.

Zrozumienie dla takich działań przewidział

również ustawodawca zwalniając z podatku
świadczenia otrzymane przez podatnika. I tak,
zwolniona od podatku dochodowego jest war-
tość świadczeń przyznanych zgodnie z odręb-
nymi przepisami przez pracodawcę na podno-
szenie kwalifikacji zawodowych i wykształce-
nia ogólnego pracownika, z wyjątkiem wyna-
grodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkole-
niowego oraz za czas zwolnień z części dnia
pracy, przysługujących pracownikom podej-
mującym naukę w szkołach lub podnoszącym
kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkol-
nych (z art. 21 ust. 1 pkt 90 u.p.d.o.f.). Owe od-
rębne przepisy zawarte są m.in. w:

◗

rozporządzeniu ministra edukacji narodo-
wej oraz ministra pracy i polityki socjalnej
z dnia 12 października 1993 r. w sprawie za-
sad i warunków podnoszenia kwalifikacji za-
wodowych i wykształcenia ogólnego doro-
słych (Dz.U. nr 103, poz. 472 z późn. zm.),

◗

rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 28
maja 1996 r. w sprawie przygotowania za-
wodowego młodocianych i ich wynagradza-
nia (Dz.U. nr 60, poz. 278 z późn. zm.),

◗

rozporządzeniu ministra spraw wewnętrz-
nych i administracji z dnia 21 marca 2003 r.
w sprawie rodzaju placówek, do których
może być skierowany strażak państwowej
straży pożarnej, oraz należności pienięż-
nych przysługujących w przypadkach skiero-
wania strażaka do szkoły, na przeszkolenie
lub studia (Dz.U. nr 61, poz. 546),

◗

rozporządzeniu ministra spraw wewnętrz-
nych i administracji z dnia 17 maja 2002 r.
w sprawie wysokości oraz warunków wy-
płaty uposażenia i innych należności pie-
niężnych przysługujących funkcjonariu-
szom Straży Granicznej skierowanych do
szkoły lub na przeszkolenie albo na studia
w kraju (Dz.U. nr 67, poz. 620).

W zakresie opodatkowania szkolenia pra-

cowników istotne jest sprecyzowanie pojęć:
„podnoszenie kwalifikacji zawodowych”
i „wykształcenie ogólne pracownika”, który-
mi posługuje się ustawa. W kwestii tej – jak
wskazuje stanowisko Ministerstwa Finan-
sów z dnia 3 grudnia 1993 r. (nr PO 5/6-804-
02457/93) – należy podzielić szkolenie pra-
cowników na dwa rodzaje:

◗

szkolenia podnoszące posiadane kwalifika-
cje zawodowe w sensie umiejętności wyko-
nywania bieżącej pracy,

◗

szkolenia podnoszące poziom wiedzy za-
wodowej.

W pierwszym przypadku formami szkole-

nia są najczęściej seminaria, kursokonferen-

cje, odczyty, prelekcje, okazjonalne wykłady,
krótkie kursy specjalizacyjne, a nawet nauka
języków obcych, jeżeli pracownik jest zatrud-
niony na stanowisku wymagającym znajomo-
ści języka. Te formy szkolenia nie mają cha-
rakteru systematycznej nauki szkolnej w zna-
czeniu ogólnym. Jeżeli szkolenia takie są nie-
zbędne dla wykonywania obowiązków pra-
cownika, to koszty, które ponosi zakład pra-
cy za pracownika, nie stanowią przychodu
określonego w art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f.

Jeżeli szkolenia są niezbędne dla wykony-
wania obowiązków pracownika, to kosz-
ty, które ponosi zakład pracy za pracow-
nika, nie stanowią przychodu ze stosunku
pracy i nie podlegają opodatkowaniu.

Natomiast przez szkolenia podnoszące ogól-

ny poziom wiedzy zawodowej należy rozumieć
np. naukę w szkołach publicznych i niepublicz-
nych, w szkołach wyższych, na studiach pody-
plomowych itp. Tego typu szkolenia podnoszą
ogólny poziom wiedzy i wykształcenia pracow-
nika i koszty, jakie ponosi z tego tytułu zakład
pracy, stanowią przychód pracownika w rozu-
mieniu art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f. Do przychodów
tych zalicza się wszelkiego rodzaju wydatki, ja-
kie ponosi zakład za pracownika związane z te-
go rodzaju szkoleniem.

W kwestii opodatkowania szkolenia pra-

cowników w sposób konsekwentny wypowia-
dają się również sądy administracyjne. I tak,
np. w wyroku NSA z 11 października 1995 r.
(III SA 107/95, niepublikowany) stwierdzo-
no, że sfinansowanie studiów zaocznych było
świadczeniem ponoszonym na rzecz pracow-
nika, stanowiącym przychód, o którym mowa
w art. 12 ust. 1 u.p.d.o.f. Bez znaczenia jest
w tym przypadku, w czyim interesie leżało
związane z tymi studiami podniesienie kwali-
fikacji podatnika lub kto z tego tytułu odniósł
korzyść; rozważane przepisy ustawy nie łączą
z okolicznościami tymi określonych skutków.

Również NSA w Lublinie w wyroku z 22

marca 1994 r. (SA/Lu 1299/93) stwierdził,
iż wydatki ponoszone przez zakład pracy na
szkolenie pracowników na studiach pody-
plomowych są przychodami pracowników
podlegającymi doliczeniu do pozostałych
przychodów ze stosunku pracy celem ustale-
nia podstawy opodatkowania podatkiem do-
chodowym od osób fizycznych. W uzasad-
nieniu Sąd podkreślił, iż kształcenie pracow-
ników na poziomie studiów podyplomowych

Świadczenia rzeczowe

Jedną z form pozapłacowych jest przyznawanie pracownikowi świadczeń rzeczo-
wych w formie bonów, talonów, kuponów. Od tego roku nie korzystają one ze zwol-
nienia z podatku, poza nielicznymi wyjątkami, wynikającymi z przepisów bhp.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 zwolniona

od podatku dochodowego jest wartość świad-
czeń rzeczowych wynikających z przepisów
o bezpieczeństwie i higienie pracy oraz ekwiwa-
lenty za te świadczenia wypłacane zgodnie
z przepisami wydanymi przez Radę Ministrów
lub właściwego ministra, a także ekwiwalenty
pieniężne za pranie odzieży i obuwia własnego
zamiast roboczego oraz wartość otrzymanych
przez pracowników bonów, talonów, kuponów
lub innych dowodów uprawniających do otrzy-
mania na ich podstawie napojów bezalkoholo-
wych, posiłków oraz artykułów spożywczych,
w przypadku gdy pracodawca, mimo ciążącego
na nim obowiązku wynikającego z przepisów
o bezpieczeństwie i higienie pracy, nie ma moż-
liwości wydania pracownikom posiłków i napo-
jów bezalkoholowych.

Zgodnie zaś z art. 21 ust. 1 pkt 67 u.p.d.o.f.

zwolniona od podatku dochodowego jest
wartość rzeczowych świadczeń otrzymywa-
nych przez pracownika, sfinansowanych
w całości ze środków zakładowego funduszu
świadczeń socjalnych lub funduszy związków
zawodowych – do wysokości nieprzekraczają-
cej w roku podatkowym kwoty 380 zł.

Rzeczowymi świadczeniami nie są bo-
ny, talony i inne znaki, uprawniające do
ich wymiany na towary lub usługi.

Zwolniona od podatku dochodowego jest

również na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 10
u.p.d.o.f. wartość ubioru służbowego
(umundurowania), jeżeli jego używanie na-
leży do obowiązków pracownika, lub ekwi-
walentu pieniężnego za ten ubiór. Opodatko-
wane nie będą również ekwiwalenty pienięż-
ne za używane przez pracowników przy wy-
konywaniu pracy narzędzia, materiały lub
sprzęt stanowiące ich własność.

Ze zwolnienia od podatku dochodowe-
go korzystają tylko kupony żywieniowe
przekazywane pracownikowi wówczas,
gdy obowiązek wydania posiłków i na-
pojów bezalkoholowych dla pracodaw-
cy wynika z przepisów bhp.

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 68a u.p.d.o.f. zwol-

niona od podatku jest wartość nieodpłatnych
świadczeń (...), otrzymanych od świadczenio-
dawcy w związku z jego promocją i reklamą –
jeżeli jednorazowa wartość tych świadczeń
nie przekracza kwoty 100 zł. Świadczenie to
jest kosztem uzyskania przychodów dla firmy.
Jednakże warunkiem zwolnienia z podatku
jest, aby świadczenie nie było dokonane na
rzecz pracownika lub osoby pozostającej ze
świadczeniobiorcą w stosunku cywilnopraw-
nym (umowa zlecenia, umowa o dzieło).

Wypłaty takich świadczeń pieniężnych

i rzeczowych zazwyczaj mają swoje uzasad-
nienie w wewnętrznych regulaminach wyna-
gradzania lub regulaminach rozdysponowy-
wania środków zgromadzonych na odpo-
wiednich funduszach tworzonych przez pra-
codawcę. Odnosi się to szczególnie do by-
łych pracowników oraz do dzieci pracowni-
ka, którym pracodawca finansuje część
kosztów związanych z ich wypoczynkiem.

Emeryci i renciści

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 38 u.p.d.o.f. zwol-

nione od podatku dochodowego są świadcze-
nia rzeczowe lub ekwiwalenty pieniężne w za-
mian za świadczenia otrzymywane przez
emerytów i rencistów w związku z łączącym
ich poprzednio z zakładem pracy stosunkiem
służbowym, stosunkiem pracy lub spółdziel-
czym stosunkiem pracy oraz od związków za-
wodowych – do wysokości nieprzekraczają-
cej w roku podatkowym kwoty 2280 zł.

Ponadto – art. 21 ust. 1 pkt 92 u.p.d.o.f. –

zwolnione od podatku dochodowego są
świadczenia rzeczowe (w naturze) lub ekwi-
walenty pieniężne w zamian za świadczenia,
przysługujące na podstawie odrębnych prze-
pisów członkom rodzin zmarłych (...) emery-
tów i rencistów – do wysokości nieprzekra-
czającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł.

Dopłaty do wypoczynku

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 78 u.p.d.o.f.

zwolnione od podatku dochodowego są rów-
nież dopłaty do: wypoczynku zorganizowane-
go przez podmioty prowadzące działalność
w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii,
obozów i zimowisk, w tym również połączo-
nego z nauką, pobytu na leczeniu sanatoryj-
nym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych,
rehabilitacyjno-szkoleniowych i leczniczo-
-opiekuńczych, oraz przejazdów związanych
z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu
– dzieci i młodzieży do lat 18:

◗

z funduszu socjalnego, zakładowego fundu-
szu świadczeń socjalnych oraz zgodnie z od-
rębnymi przepisami wydanymi przez właści-
wego ministra niezależnie od ich wysokości,

◗

z innych źródeł – do wysokości nieprzekra-
czającej w roku podatkowym kwoty 760 zł.

Aneta Mościcka

aneta.moscicka@infor.pl

Nie tylko dla pracowników

W niektórych przypadkach pracodawca wypłaca pewne kwoty również dla osób nie-
będących pracownikami lub dopłaca do wypoczynku członkom rodziny pracownika.

PRZYPOMINA

WARTO WIEDZIEĆ

Dopłaty do wypoczynku zorganizowa-
nego m.in. w formie kolonii, obozów
i zimowisk są objęte zwolnieniem po-
datkowym.

Podatnicy VAT, czyli osoby prawne, jed-

nostki organizacyjne niemające osobowości
prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące sa-
modzielnie działalność gospodarczą bez
względu na cel lub rezultat takiej działalności
mają obowiązek składać w urzędzie skarbo-
wym deklaracje podatkowe. Co do zasady, de-
klaracje te podatnicy składają co miesiąc
w terminie do 25 dnia miesiąca następującego
po każdym kolejnym miesiącu.

Inna natomiast zasada obowiązuje małych

podatników, którzy wybrali metodę kasową
rozliczeń. Ci podatnicy VAT, którzy stosują ta-
ką metodę, składają w urzędzie skarbowym de-
klaracje podatkowe za okresy kwartalne w ter-
minie do 25 dnia następnego po każdym kolej-
nym kwartale. Mali podatnicy, którzy nie wy-
brali metody kasowej, mogą również składać
deklaracje kwartalne. Muszą jednak zawiado-
mić o tym fakcie naczelnika urzędu skarbowe-
go, w terminie do końca kwartału poprzedzają-
cego kwartał, za który będzie po raz pierwszy
składana kwartalna deklaracja podatkowa.

Podatnicy, którzy zdecydowali się na rozli-

czanie w okresach kwartalnych, mogą się roz-
myślić, np. gdy im się to nie opłaca, i powró-
cić do rozliczania miesięcznego. Ustawa ogra-
nicza jednak swobodę podatników w tym za-
kresie. Mali podatnicy, którzy nie wybrali me-
tody kasowej, ale rozliczają się w okresach
kwartalnych, mogą ponownie składać deklara-
cje za okresy miesięczne, jednak nie wcześniej
niż po upływie czterech kwartałów, w których
rozliczali się za okresy kwartalne. W tym przy-
padku podatnik również powinien uprzednio
zawiadomić na piśmie naczelnika urzędu skar-
bowego w terminie do ostatniego dnia kwarta-
łu, za który składana będzie ostatnia kwartal-
na deklaracja podatkowa.

Podatnicy, którzy utracą prawo do stoso-

wania metody kasowej, stracą również pra-
wo do składania deklaracji podatkowej za
okresy kwartalne, począwszy od rozliczenia
za miesiąc następujący po kwartale, w któ-
rym nastąpiło przekroczenie kwot 800 000
lub 30 000 euro.

Warto dodać, że w przypadku podatników

rozliczających się za okresy kwartalne pierw-
szy okres rozliczeniowy w 2004 r. obejmuje
okres od stycznia do kwietnia 2004 r., zaś dru-
gi okres rozliczeniowy to w br. okres od maja
do czerwca 2004 r.

Transakcje wewnątrz Wspólnoty

Nowa regulacja w ustawie o VAT dotyczy

również tych małych podatników, którzy będą
chcieli dokonywać tzw. transakcji wewnątrz-
wspólnotowych. Mały podatnik, który będzie
dostarczał lub nabywał towary bądź usługi we-
wnątrz Wspólnoty, może wybrać metodę ka-
sową w zakresie rozliczeń VAT. Podatnicy,
którzy zgłoszą zamiar wykonywania transakcji
wewnątrzwspólnotowych, nie stracą automa-
tycznie prawa do stosowania metody kasowej.

Podobnie mali podatnicy, którzy nie wybra-

li metody kasowej, ale rozliczali się kwartalnie,
nie stracą prawa do kwartalnych rozliczeń, po
wejściu Polski do Unii Europejskiej, jeśli będą
chcieli dokonywać wewnątrzwspólnotowych
transakcji dostawy lub nabycia towarów.
W czasie prac nad projektem nowej ustawy
o VAT wykreślono regulację, która uniemożli-
wiałaby małym podatnikom obecnie importu-
jącym i eksportującym do Unii a w przyszłości
dokonującym transakcji wewnątrzwspólnoto-
wych, stosowanie metody kasowej i rozliczanie
się w okresach kwartalnych. W porę dostrzeżo-
no bowiem, że rozwiązanie to niezgodne było-
by z prawem wspólnotowym.

Obowiązek podatkowy u małego podatnika,

który stosował będzie kasową metodę rozli-
czeń, powstanie z dniem uregulowania całości
lub części należności, nie później niż 90 dnia
licząc od dnia wydania towaru lub wykonania
usługi. Uregulowanie należności w części po-
woduje powstanie obowiązku podatkowego
w tej części.

Dla małych specjalne faktury

Zgodnie z art. 106 ust. 1 nowej ustawy, po-

datnicy VAT mają obowiązek wystawić faktu-
rę stwierdzającą w szczególności dokonanie
sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę
jednostkową bez podatku, podstawę opodat-
kowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę na-
leżności oraz dane dotyczące podatnika i na-
bywcy. Zasadę tę stosuje się odpowiednio do
dostawy towarów i świadczenia usług, doko-
nywanych przez podatników zarejestrowa-
nych jako podatnicy VAT, jeżeli miejscem
opodatkowania tych czynności jest teryto-
rium państwa członkowskiego inne niż tery-
torium kraju lub państwa trzeciego, gdy dla
tych czynności podatnicy ci nie są zidentyfi-
kowani dla potrzeb VAT. Szczegółowe zasa-
dy wystawiania faktur (także tych wystawia-
nych przez małych podatników), dane, które
powinny zawierać, także ich wzory zostaną
określone w rozporządzeniu ministra finan-
sów. Obecnie zasady te określa rozporządze-
nie ministra finansów z dnia 22 marca 2002
r. w sprawie wykonania niektórych przepi-
sów ustawy o podatku od towarów i usług
oraz podatku akcyzowym (Dz.U. nr 27, poz.
268 z późn. zm.). Nowe rozporządzenie po-
winno zawierać regulacje dostosowujące pol-
skie przepisy do dyrektywy 2001/115/EC,
która dotyczy faktur VAT.

Faktury wystawiane przez małych podatni-

ków, którzy rozliczają się z podatku od towa-
rów i usług, stosując metodę kasową, powinny
zawierać oznaczenie „FAKTURA VAT –
MP” oraz termin płatności należności okre-
ślonej w fakturze. Z pewnością również faktu-
ry wystawiane przez małych podatników po
1 maja br. będą musiały zawierać stosowne
oznaczenie.

Zgodnie z unijną dyrektywą faktura powin-

na zawierać m.in. dane, takie jak:

◗

data wystawienia,

◗

numer kolejny (jednoznacznie identyfikują-
cy fakturę),

◗

numer identyfikacyjny VAT,

◗

pełna nazwa lub imię i nazwisko oraz adres
podatnika i jego klienta,

◗

ilość i rodzaj dostarczonych towarów lub za-
kres i rodzaj wykonanych usług,

◗

data zrealizowania dostawy towarów lub za-
kończenia świadczenia usług lub data doko-
nania płatności,

◗

zastosowana stawka VAT,

◗

kwota VAT przypadająca do zapłaty,

◗

w przypadku zastosowania zwolnienia, jego
podstawa.

Obecnie faktura stwierdzająca dokonanie

sprzedaży powinna zawierać co najmniej:

◗

imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy
skrócone sprzedawcy i nabywcy, oraz ich
adresy,

◗

numery identyfikacji podatkowej albo nume-
ry tymczasowe sprzedawcy i nabywcy,

◗

dzień, miesiąc i rok albo miesiąc i rok doko-
nania sprzedaży oraz datę wystawienia i nu-
mer kolejny faktury oznaczonej jako
„FAKTURA VAT”; podatnik może podać
na fakturze miesiąc i rok dokonania sprzeda-
ży w przypadku sprzedaży towarów o cha-
rakterze ciągłym,

◗

nazwę towaru lub usługi,

◗

jednostkę miary i ilość sprzedanych towarów
lub rodzaj wykonanych usług,

◗

cenę jednostkową towaru lub usługi bez kwo-
ty podatku (cenę jednostkową netto),

◗

wartość sprzedanych towarów lub wykona-
nych usług bez kwoty podatku (wartość
sprzedaży netto),

◗

stawki podatku,

◗

sumę wartości sprzedaży netto towarów lub
wykonanych usług z podziałem na poszcze-
gólne stawki podatkowe i zwolnionych od
podatku,

◗

kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży
netto towarów (usług), z podziałem na kwo-
ty dotyczące poszczególnych stawek podat-
kowych,

◗

wartość sprzedaży towarów lub wykonanych
usług wraz z kwotą podatku (wartość sprze-
daży brutto), z podziałem na kwoty dotyczą-
ce poszczególnych stawek podatkowych lub
zwolnionych od podatku,

◗

kwotę należności ogółem wraz z należnym
podatkiem, wyrażoną cyframi i słownie,

◗

czytelne podpisy osób uprawnionych do wy-
stawienia i otrzymania faktury lub podpisy
oraz imiona i nazwiska tych osób.

Faktura wystawiona przez małego podat-

nika stosującego metodę kasową powinna
obecnie zawierać oznaczenie „FAKTURA
VAT- MP” oraz termin płatności należności
określonej w fakturze.

Agnieszka Witkiewicz

agnieszka.witkiewicz@infor.pl

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

PRACA I PODATKI

VAT 2004

EKSPERT WYJAŚNIA

Twierdzi się, że przepisy nowej
ustawy o VAT dotyczące opodat-

kowania umów zlecenia i umów o dzieło
mają przystosować polskie regulacje do
unormowań unijnej VI Dyrektywy. W no-
wej ustawie znajdują się kontrowersyjne
przepisy zawarte w art. 15 ust. 3. Czy te-
go rodzaju ustawowe unormowania są
rzeczywiście zgodne z regulacjami unij-
nymi? – pyta Marcin J. z Przemyśla

Wspomniane w pytaniu przepisy nowej

ustawy o VAT odbiegają od literalnego
brzmienia art. 4 pkt 4 Dyrektywy. Zgodnie
z tymi przepisami, użycie słowa „niezależ-
nie” w definicji podatnika VAT wyklucza
z tej kategorii jedynie pracowników i inne
osoby związane z pracodawcą umową o pra-
cę lub innymi więzami prawnymi tworzący-
mi stosunek pomiędzy pracodawcą a pra-

cownikiem co do warunków pracy, wynagro-
dzenia oraz odpowiedzialności pracodawcy.
Jak jednak powszechnie się podkreśla, istotą
przepisów Dyrektywy jest nakaz wprowadze-
nia w systemach wewnętrznych państw ogól-
nych zasad, które z niej wynikają, nie zaś
„przepisanie” do wewnętrznych aktów praw-
nych jej literalnego brzmienia.

Wydaje się, że państwom członkowskim

powinna bardziej przyświecać idea celowo-
ściowej niż literalnej interpretacji regulacji
dyrektyw oraz priorytet inkorporacji funkcji,
a nie treści przepisu do wewnętrznego syste-
mu prawnego. Biorąc więc pod uwagę specy-
fikę polskiego prawa podatkowego, a także
praktykę jego stosowania w tym zakresie,
wydaje się, że przepis art. 15 ust. 3 nowej
ustawy o VAT realizuje cel VI Dyrektywy
w omawianym zakresie.

K.T.

VAT.

DEKLARACJE I FAKTURY MAŁYCH PODATNIKÓW

Deklaracja raz w miesiącu
albo co kwartał

Mariusz Unisk, doradca podatkowy w Instytucie Studiów
Podatkowych Modzelewski i Wspólnicy Sp. z o.o.

W zgodzie z dyrektywą

Obecni mali podatnicy oraz ci, którzy za takich zostaną uznani już pod
rządami nowej ustawy o VAT, będą mogli składać kwartalne deklaracje
podatkowe. Ponadto faktury wystawiane przez małych podatników bę-
dą musiały odpowiadać unijnym wymogom dotyczącym faktur VAT.

Definicja
małego podatnika

Mały podatnik to podatnik VAT, u któ-
rego wartość sprzedaży (wraz z kwotą
podatku) nie przekroczyła w poprzed-
nim roku podatkowym wyrażonej
w złotych kwoty odpowiadającej rów-
nowartości 800 000 albo prowadzący
przedsiębiorstwo maklerskie, zarządza-
jący funduszami powierniczymi, agent,
zleceniobiorca lub inna osoba świad-
cząca usługi o podobnym charakterze,
z wyjątkiem komisu – jeżeli kwota pro-
wizji lub innych postaci wynagrodzenia
za wykonane usługi (wraz z podat-
kiem) nie przekroczyła w poprzednim
roku podatkowym wyrażonej w złotych
kwoty odpowiadającej równowartości
30 000 euro (art. 2 pkt 25 pkt a i b no-
wej ustawy o VAT).

WARTO WIEDZIEĆ

Obowiązek podatkowy u małego po-
datnika, który będzie stosował kasową
metodę rozliczeń, powstanie z dniem
uregulowania całości lub części należ-
ności, nie później niż 90 dnia, licząc od
dnia wydania towaru lub wykonania
usługi. Uregulowanie należności w czę-
ści powoduje powstanie obowiązku
podatkowego w tej części.

Nowa ustawa o podatku od towarów

i usług wprowadza zasadę, że opodatkowa-
niu podlegają towary i usługi. Stawka podat-
ku wynosi co do zasady 22 proc. Dla pew-
nych towarów i usług ustawodawca przewi-
dział jednak niższe stawki podatkowe, a na-
wet całkowite zwolnienie od podatku. Dla
innych, mimo istnienia podstawowej stawki,
przewidziano stawki preferencyjne w zależ-
ności od podmiotu, któremu dostarczono
towar, lub celu przeznaczenia. Do tej ostat-
niej grupy zalicza się sprzęt komputerowy,
który może podlegać opodatkowaniu we-
dług stawki 22, 7 i 0 proc.

Dostawa zestawów
komputerowych

Z art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca

2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U.
nr 54, poz. 535) wynika, że sprzęt kompute-
rowy został opodatkowany podstawową
stawką 22 proc. VAT. W tym przypadku nie
ma wątpliwości, że dostawa każdego urzą-
dzenia komputerowego lub urządzenia pery-
feryjnego została obłożona 22-proc. VAT.

Natomiast z art. 42 ust. 2 i poz. 95 załącz-

nika nr 3 do ustawy wynika, że urządzenia
komputerowe do pisma Braille’a (dla ociem-
niałych) są opodatkowane stawką 7 proc.
(PKWiU 30.02.16-00.10). Również w tej sa-
mej stawce opodatkowana jest dostawa
sprzętu łączności (poz. 130 załącznika),

w skład którego wchodzą zestawy kompute-
rowe z urządzeniami peryferyjnymi i opro-
gramowaniem, czyli np. same komputery,
monitory, drukarki, klawiatury. W obydwu
przypadkach sprzęt komputerowy korzysta
z preferencyjnej stawki VAT w stosunku do
stawki podstawowej.

Bezpośrednio lub pośrednio

dla placówek oświatowych

Stawkę podatku w wysokości 0 proc. sto-

suje się do dostaw sprzętu komputerowego
dla placówek oświatowych oraz dla organi-
zacji humanitarnych, charytatywnych lub
edukacyjnych w celu dalszego nieodpłatne-
go przekazania placówkom oświatowym.

Przez pojęcie placówki oświatowe rozu-

mie się szkoły i przedszkola publiczne i nie-
publiczne, szkoły wyższe i placówki opie-
kuńczo-wychowawcze. Jest to katalog za-
mknięty. Omawiane przepisy dotyczą zatem
tylko tych instytucji i żadnych innych. Tylko
też dostawa bezpośrednia lub pośrednia do
tego typu placówek będzie korzystała
z uprzywilejowanej stawki VAT.

Oprócz pełnego katalogu placówek

oświatowych korzystających z uprzywilejo-
wanego traktowania ustawodawca zawarł
jeszcze kilka przesłanek, których łączne
spełnienie uprawnia dopiero do zastosowa-
nia niższej stawki podatkowej. I tak, w przy-
padku bezpośredniej dostawy sprzętu kom-

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

VAT 2004

puterowego do placówki oświatowej wyma-
gane jest posiadanie stosownego zamówie-
nia potwierdzonego przez organ nadzorują-
cy daną placówkę oświatową, zgodnie z od-
rębnymi przepisami.

W przypadku zaś dostawy pośredniej, po-

przez organizacje humanitarne, charytatyw-
ne lub edukacyjne, konieczne jest posiada-
nie kopii umowy o nieodpłatnym przekaza-
niu sprzętu komputerowego placówce oświa-
towej oraz posiadanie stosownego zamówie-
nia potwierdzonego przez organ nadzorują-
cy placówkę oświatową. Istnieje jeszcze je-
den obowiązek ciążący na dostawcy takiego
sprzętu. Dostawca musi przekazać kopię po-
wyższych dokumentów do właściwego urzę-
du skarbowego.

Dostawa zestawów komputerów

Jednak nie każdy sprzęt komputerowy do-

starczony placówkom oświatowym będzie
podlegał niższej stawce VAT. Opodatkowa-
niu stawką podatku w wysokości 0 proc.
podlegają tylko towary wymienione w za-
łączniku nr 8 do ustawy. Zgodnie z tabelą
załącznika wykaz towarów, których dostawa
korzysta z 0-proc. stawki VAT na podstawie
art. 83 ust. 1 pkt 26 ustawy, ogranicza się
do: jednostek centralnych komputerów, ser-
werów, monitorów, zestawów komputerów
stacjonarnych, drukarek, skanerów, urzą-
dzeń komputerowych do pism Braille’a (dla
osób niewidomych i niedowidzących), oraz
urządzeń do transmisji danych cyfrowych
(w tym koncentratorów i switchów siecio-
wych, routerów i modemów).

Trzeba zauważyć, że katalog ten nie jest

nadmiernie rozbudowany. Mogą się pojawić

wątpliwości, czy dostawa innych urządzeń
peryferyjnych niż skanery, drukarki (np. digi-
tizery, czyli czytniki graficzne) będzie mogła
korzystać z preferencyjnego opodatkowania.
Warto tu zwrócić uwagę na jeszcze jeden
szczegół. Brak jest w wykazie komputerów
przenośnych typu laptop. Również określe-
nia zestaw komputerów stacjonarnych nie
można odnosić do zestawów komputero-
wych stacjonarnych. Czym innym bowiem
jest zestaw komputerów (kilka komputerów),
a czym innym zestaw komputerowy (w skład
którego wchodzą też głośniki, klawiatura,
myszka). Opodatkowaniu zerową stawką
VAT podlega tylko zestaw komputerów, a nie
jak np. przy dostawie sprzętu łączności zesta-
wy komputerowe z urządzeniami peryferyj-
nymi. Dokonując dostawy sprzętu kompute-
rowego placówkom oświatowym należy więc
uważać, aby opodatkować niektóre elementy
komputerowe, gdyż nie wszystkie urządzenia
związane z pracą przy komputerze będą pod-
legały obniżonej stawce.

Bogdan Świąder

bogdan.swiader@infor.pl

EKSPERT WYJAŚNIA

W pierwszych dniach lutego br.
zawarłem kontrakt menedżerski

z przedsiębiorcą, który nie jest (nigdy
też nie był) moim pracodawcą.
Z przedsiębiorcą tym – poza wspo-
mnianym kontraktem menedżerskim
– nie łączy mnie umowa o pracę. Jest
to jednak dla mnie niejako dodatkowe
zajęcie, ponieważ od kilku lat nieprze-
rwanie pracuję dla pracodawcy, z któ-
rym mam podpisaną umowę o pracę.
Niedawno ten pracodawca zapropo-
nował mi również podpisanie kontrak-
tu menedżerskiego. Z początkiem ma-
ja br. zacznie obowiązywać nowa
ustawa o podatku od towarów i usług.
Proszę o wyjaśnienie, czy po wejściu
w życie nowej ustawy moje kontrakty
menedżerskie zostaną objęte VAT? –
pyta Paweł Z. z Białegostoku

Z przepisów zawartych w art. 15 nowej

ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku
od towarów i usług wynika, że podatnika-

mi są osoby wykonujące samodzielnie
działalność gospodarczą. Dla potrzeb
ustawy nie zaliczono jednak do takiej
działalności określonych czynności. VAT
nie będą podlegać przychody, które wy-
mieniono w art. 12 ust. 1-6 ustawy o po-
datku dochodowym od osób fizycznych.
Chodzi w tym przypadku o przychody ze
stosunku służbowego, stosunku pracy itp.
Ponadto za samodzielną działalność go-
spodarczą nie będą uznawane czynności
wykonywane przez osobę fizyczną dla
pracodawcy, z którym łączy ją stosunek
pracy, na podstawie umowy agencyjnej,
umowy zlecenia lub innej o świadczenie
usług przewidzianych w odpowiednich
przepisach kodeksu cywilnego. W nowej
ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o podat-
ku od towarów i usług nie zaliczono rów-
nież do samodzielnej działalności gospo-
darczej prac wymienionych w art. 13 pkt
2-8 ustawy o PIT, jeżeli wykonujące je
osoby są związane ze zlecającym więzami
„tworzącymi stosunek prawny” dotyczący

warunków wykonania, wynagrodzenia
i odpowiedzialności zlecającego wykona-
nie czynności. W art. 13 pkt 2-8 ustawy
o PIT mowa jest o pracach wykonywa-
nych osobiście m.in. na podstawie umowy
zlecenia, umowy o dzieło czy też związa-
ne z przeniesieniem praw autorskich oraz
praw pokrewnych, a także udzielaniem li-
cencji do korzystania z tych praw. Tym-
czasem w art. 13 ustawy o PIT jest jeszcze
punkt 9, w którym mówi się o przycho-
dach z tytułu osobiście wykonywanej dzia-
łalności na podstawie kontraktu mene-
dżerskiego lub umów o podobnym cha-
rakterze. Jednak nie wspomina się o nim
w art. 15 nowej ustawy z dnia 11 marca
2004 r. o podatku od towarów i usług. Nie
oznacza to jednak, że wszystkie osoby na
kontraktach menedżerskich od 1 maja br.
zostaną objęte VAT. Ci, którzy podpiszą
z pracodawcą umowę o pracę, a następnie
zawrą kontrakt menedżerski, z pewnością
nie zostaną objęci VAT. Gorzej będzie
z tymi, którzy będą świadczyć usługi me-

nedżerskie jedynie na podstawie kontrak-
tu dla przedsiębiorcy nie będącego ich
pracodawcą. Z przepisów nowej ustawy
o VAT wynika, że takie osoby będą musia-
ły płacić VAT.

Sytuację takich osób dodatkowo kompli-

kowałby fakt, że z jednej strony płaciłyby
one VAT, a z drugiej – musiałyby rozliczać
podatek dochodowy jak indywidualne oso-
by wykonujące prace osobiście. To zaś gro-
ziłoby tym, że PIT płacony byłby nie tylko
od uzyskanego dochodu, ale również od
naliczonego VAT. Jednak w nowej ustawie
z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od to-
warów i usług znajduje się art. 155, z któ-
rego wynika m.in., że w przypadkach nie-
uregulowanych w odrębnych przepisach,
do przychodów opodatkowanych podat-
kiem dochodowym od osób fizycznych nie
zalicza się należnego VAT. Oznacza to, że
osoby mające tylko kontrakt menedżerski
nie będą musiały płacić podatku dochodo-
wego od naliczonego VAT.

K.T.

Marek Gadacz, menedżer w dziale podatkowym firmy PricewaterhouseCoopers

Tylko część kontraktów menedżerskich z VAT

VAT.

STAWKI PODATKU PO 1 MAJA 2004 R.

Jak opodatkowany jest sprzęt
komputerowy dla oświaty

Dostawa sprzętu komputerowego jest opodatkowana podsta-
wową stawką w wysokości 22 proc. VAT. W nielicznych przy-
padkach jednak sprzedawca może zastosować stawkę w wyso-
kości 7, a nawet 0 proc.

Sprzęt komputerowy, którego dostawa
jest opodatkowana stawką 0 proc. VAT
to: jednostki centralne komputerów, ser-
wery, monitory, zestawy komputerów
stacjonarnych, drukarki, skanery, urzą-
dzenia komputerowe do pism Braille’a
(dla osób niewidomych i niedowidzą-
cych), oraz urządzenia do transmisji da-
nych cyfrowych (w tym koncentratory
i switche sieciowe, routery i modemy).

PRZYPOMINA

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

PRACA I PODATKI

Interpretacje prawa

ORZECZNICTWO SĄDU NAJWYŻSZEGO

Wypowiedzenie przez likwidację

Faktyczne zaprzestanie działalności
przez pracodawcę polegające na zlikwi-
dowaniu „z dnia na dzień” zakładu pracy
może być potraktowane jako zachowa-
nie ujawniające w dostateczny sposób
wolę rozwiązania stosunku pracy (art. 60
kodeksu cywilnego w związku z art. 300
kodeksu pracy) – orzekł Sąd Najwyższy
w wyroku z 19 marca 2002 r.

Alina W. była w Spółce z o.o. D.C. w K. za-

trudniona w pełnym wymiarze czasu pracy
w okresie od 21 marca 1998 r. na podstawie
bezterminowej umowy o pracę na stanowisku
fakturzystki kasjera. Natomiast Robert S. był
w tej samej firmie zatrudniony w okresie od 10
listopada 1997 r. na podstawie umowy o pracę
na czas określony na stanowisku przedstawi-
ciela handlowego do spraw hurtu w pełnym
wymiarze czasu pracy. Oboje 15 grudnia 1998
r. przyszli do pracy, lecz zastali lokal firmy
opróżniony z mebli i innego wyposażenia.
Okazało się, że pracodawca faktycznie zaprze-
stał prowadzenia działalności i choć nie złożył
oświadczeń o rozwiązaniu stosunku pracy, to
uznał, iż zaprzestanie działalności jest równo-
znaczne z wypowiedzeniem umów o pracę.
Zaskoczeni pracownicy złożyli pozew, w któ-
rym domagali się wypłacenia wynagrodzenia
za czas pozostawania w gotowości do pracy,
oraz ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy.

Sąd Rejonowy przyjął, że „pozwany pracodaw-
ca został faktycznie zlikwidowany, a oświad-
czenie o rozwiązaniu z obojgiem powodów sto-
sunku pracy zostało złożone 15 grudnia 1998
r. w sposób dorozumiany, to jest przez fakt li-
kwidacji lokalu, który był dla nich miejscem
pracy”. Umowy o pracę uległy więc rozwiąza-
niu 31 grudnia 1998 r. Od tego wyroku złożo-
na została apelacja.

Sąd Okręgowy uznał, że apelacja jest bezza-

sadna w zakresie żądania ustalenia, że „umo-
wy o pracę rozwiązały się dopiero w dacie, kie-
dy powodowie podjęli pracę u nowych praco-
dawców”. Co prawda Sąd Rejonowy jako pod-
stawy prawnej rozstrzygnięcia nie powołał art.
41

par. 2 k.p., lecz prawidłowo przyjął, że

„przez fakty konkretne pozwana spółka fak-
tycznie wypowiedziała umowy o pracę, które
w tym wypadku na podstawie powołanego
przepisu uległy rozwiązaniu po upływie dwuty-
godniowego okresu wypowiedzenia, a więc
z dniem 31 grudnia 1998 r.”.

Kasację od powyższego wyroku w części od-

dalającej apelację wnieśli oboje powodowie.
Ich zdaniem likwidacja pracodawcy, o której
mowa w art. 41

par. 2 k.p., „nie może polegać

na opróżnieniu lokalu stanowiącego siedzibę
spółki z mebli i innego wyposażenia dosłownie
z dnia na dzień i to bez żadnych innych czyn-
ności wymaganych przez przepisy prawa”.
W przeciwnym razie trzeba by bowiem przy-

jąć, że „poprzez np. zamknięcie drzwi przed
pracownikiem, przeniesienie siedziby do inne-
go lokalu pracodawca składa oświadczenie
o rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedze-
niem, przy czym miałby tu zastosowanie art.
41

par. 2 k.p przewidujący skrócony okres wy-

powiedzenia”. Skarżący uważają, że „z ich
strony była gotowość do świadczenia pracy aż
do czasu podjęcia pracy u innych pracodaw-
ców”, a zatem do tego momentu stosunek pra-
cy trwał.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku

stwierdził, że problem polega na tym, czy fak-
tyczne zaprzestanie działalności przez pozwa-
nego pracodawcę może i powinno być w oko-
licznościach przedmiotowej sprawy potrakto-
wane jako zachowanie objawiające w dosta-
teczny sposób jego wolę zakończenia, czy ra-
czej zerwania stosunku pracy (art. 60 k.c.
w związku z art. 300 k.p.), przy czym twierdzą-
ca odpowiedź nie może tu budzić wątpliwości.
Jest to oświadczenie bezprawne zarówno ze
względu na niezachowanie wymaganej formy
pisemnej, wraz z pouczeniem o sposobie od-
wołania (art. 30 par. 3 i 4 k.p.), jak też z uwa-
gi na przyczynę rozwiązania i ewentualnie
związany z nią tryb postępowania poprzedza-
jącego złożenie oświadczenia. W odniesieniu
do przyczyny rozwiązania jest przy tym oczy-
wiste, że nie nastąpiło ono z przesłanek, dla
których przepisy prawa pracy dopuszczałyby

rozwiązanie niezwłoczne. Innymi słowy, w fak-
tycznym zakończeniu działalności pracodawcy
należałoby co najwyżej widzieć zachowanie
zmierzające do bezprawnego wypowiedzenia
stosunku pracy, przy czym ocena ta musi w za-
sadzie dotyczyć wszystkich rodzajów umów
o pracę, a więc nie tylko umów na czas nie-
określony, lecz również umów na czas określo-
ny (w tym na okres dłuższy niż półroczny oraz
bez klauzuli wypowiadalności) oraz umów na
czas wykonania określonej pracy, niepodlega-
jących w zasadzie wypowiedzeniu.

Wprawdzie wspomniane zakończenie fak-

tycznej działalności pracodawcy jest bezpraw-
nym oświadczeniem woli, lecz wywołuje sku-
tek prawny w postaci ustania stosunku pracy,
choć skutek ten podlega zaskarżeniu. Jeżeli
zaś dochodzi do wspomnianego skutku, to
bezprzedmiotowe są dywagacje na temat
ewentualnej gotowości skarżącego do świad-
czenia pracy, której nie mógł rzeczywiście wy-
konywać z przyczyn dotyczących pracodawcy
(art. 81 par. 1 k.p.). Gotowość do pracy w ro-
zumieniu powołanego przepisu dotyczy bo-
wiem „z istoty rzeczy” jedynie sytuacji trwania
stosunku pracy. Dlatego chybione są kasacyj-
ne zarzuty naruszenia przepisów prawa mate-
rialnego (sygn. akt I PKN 209/01, OSNP
2004/5/79).

Opracował Tomasz Zalewski

tomasz.zalewski@infor.pl

ZUS.

KAPITAŁ POCZĄTKOWY

Składki od doktoranta

Zdaniem zainteresowanego stanowisko

ZUS jest niesłuszne, co wynika z ustawy z dnia
17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.
nr 162, poz. 1118 z późn. zm.). Zgodnie z nią,
za okresy składkowe uważa się również przypa-
dające przed dniem 15 listopada 1991 r,. za
które została opłacona składka na ubezpiecze-
nie społeczne albo za które nie było obowiąz-
ku opłacania składek na ubezpieczenie spo-
łeczne. Ponieważ zainteresowany studiował od
1979 r. do 1983 r., zatem powinny go obejmo-
wać przepisy obowiązujące przed 15 listopada
1991 r. Równocześnie w tym czasie obowiązy-
wało rozporządzenie ministra nauki, szkolnic-
twa wyższego i techniki z dnia 17 grudnia
1976 r. w sprawie studiów doktoranckich
(Dz.U. nr 41 poz. 243). Zgodnie z nim, studia
doktoranckie mogą trwać do 3 lat, zaś w ich
okresie uczestnik otrzymuje stypendium w wy-
sokości nie przekraczającej 3000 zł miesięcz-
nie. Doktorant prowadzący spór z ZUS studio-
wał 4 lata, przez cały czas pobierając stypen-
dium w aktualnie obowiązującej wysokości.
W tym czasie obowiązywała ustawa z dnia 23
stycznia 1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin.

(Dz.U. nr 3, poz. 6 z późn. zm.) i według niej
za okresy zaliczane do okresów zatrudnienia
uważano także studia doktoranckie. Zdaniem
zainteresowanego z tego powodu okres od
1 marca 1979 r. do 28 lutego 1983 r. powinien
być uznany jako okres zatrudnienia – i to ten
przed dniem 15 listopada 1991 r.

Jednocześnie od 1 stycznia 1983 r. zaczęła

obowiązywać ustawa z dnia 14 grudnia 1982 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin. (Dz.U. nr 40, poz. 267 z późn. zm.).
Zgodnie z jej art. 2 pkt 1, świadczenia określo-
ne w ustawie przysługują uczestnikom studiów
doktoranckich. Na mocy art. 13 ust. 3 pkt 3 tej
samej ustawy za okresy zaliczane do okresu za-
trudnienia uważa się okresy studiów doktoranc-
kich lub aspirantury naukowej. To oznacza, że
ten okres studiów doktoranckich od dnia
1 stycznia 1983 r. do dnia 28 lutego 1983 r. na-
leży uznać jako okres zatrudnienia (przed
dniem 15 listopada 1991 r.). Co więcej, ustawa
ta utraciła moc w dniu 1 stycznia 1999 r. na mo-
cy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emerytu-
rach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Spo-
łecznych (Dz.U. nr 162, poz. 1118 z późn. zm.).
To oznacza, że obowiązywała ona w ostatnim
okresie studiów zainteresowanego i jego zda-

niem cały okres nauki powinien zostać zaliczo-
ny do kapitału początkowego jako składkowy.

Równocześnie w wydanym na podstawie

art. 36 ust. 2 i art. 20 ust. 2 ustawy z dnia 12
września 1990 r. o tytule naukowym i stop-
niach naukowych (Dz.U. nr 65, poz. 386
z późn. zm.), rozporządzeniu ministra eduka-
cji narodowej z dnia 10 czerwca 1991 r. w spra-
wie studiów doktoranckich i stypendiów na-
ukowych (Dz.U. nr 58, poz. 249 z późn. zm.)
uznano, że okres odbywania dziennych stu-
diów doktoranckich niezależnie od daty ich
zakończenia, nie dłuższy niż cztery lata, zali-
cza się do okresu pracy, od którego zależą
uprawnienia pracownicze, jeżeli obrona roz-
prawy doktorskiej nastąpiła w ciągu roku od

daty zakończenia tych studiów. W praktyce
oznacza to, że dopiero ten akt prawny upraw-
nienia pracownicze dotyczące doktorantów
uwarunkował obroną pracy doktorskiej. To
rozporządzenie dotyczy uczestników studiów
doktoranckich odbywających je w dniu wej-
ścia w życie tego aktu, czyli w praktyce już po
ukończeniu przez zainteresowanego studiów
doktoranckich. Tym samym zdaniem dokto-
ranta okres odbywania przeze niego studiów
doktoranckich należy traktować jako okres za-
trudniania, ze wszystkimi skutkami wynikają-
cymi z tego faktu. Jednak ZUS nie zgadza się
z taką interpretacją faktów. Dlaczego?

Bożena Wiktorowska

bozena.wiktorowska@infor.pl

INTERWENCJE

Doktorant jednej z warszawskich uczelni rozpoczął studia
w 1979 r., które ukończył po 4 latach nauki, nie broniąc doktoratu.
Obecnie, zbierając dokumenty do obliczenia kapitału początkowe-
go, otrzymał z uczelni zaświadczenie o odbyciu tych studiów. W za-
świadczeniu znalazła się adnotacja, że uczelnia nie posiada doku-
mentów potwierdzających odprowadzanie składek do ZUS i organ
rentowy nie chce zaliczyć tego okresu jako składowy.

Zuzanna Turowska, naczelnik Wydziału Kapitału Początkowego Departamen-
tu Świadczeń Emerytalno-Rentowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych

rzepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpie-
czeń Społecznych (Dz.U. nr 162, poz. 1118 z późn. zm.) w art. 6 i art.7 określają kata-

log okresów uwzględnianych przy ustalaniu zarówno emerytury lub renty, w tym także ka-
pitału początkowego (art. 174 ust. 2 powołanej ustawy). W katalogu tych okresów – czas
studiów doktoranckich został zakwalifikowany jako okres nieskładkowy (art. 7 pkt. 9a przy-
wołanej ustawy). W przypadku gdyby jednostka prowadząca studia potwierdziła fakt opła-
cania składek na ubezpieczenie społeczne od stypendium wypłacanego doktorantowi
przed 1999 r., wówczas ten okres studiów doktoranckich ZUS uznałby jako okres składko-
wy. Tym samym w każdym indywidualnym wypadku okolicznością przesądzającą o uzna-
niu okresu studiów doktoranckich za okres składkowy jest odprowadzenie składek na ubez-
pieczenie społeczne od stypendium wypłacanego w trakcie studiów doktoranckich. Oko-
liczność ta musi być potwierdzona zaświadczeniem jednostki prowadzącej studia. W przy-
padku gdy jednostka prowadząca studia nie potwierdzi faktu opłacenia składek na ubez-
pieczenie społeczne, okresy studiów doktoranckich w szkołach wyższych i innych placów-
kach naukowych są kwalifikowane jako nieskładkowe.

ZUS WYJAŚNIA

◗

URLOPY.

ZASADY OBLICZANIA EKWIWALENTU

Niekonsekwentne przepisy

W przypadku wynagrodzenia urlopowego

podstawę wymiaru dzieli się przez liczbę go-
dzin, w czasie których pracownik wykony-
wał pracę w okresie, z którego została usta-
lona ta podstawa, a następnie mnoży tak
ustalone wynagrodzenie za jedną godzinę
pracy przez liczbę godzin urlopu. W przy-
padku ekwiwalentu za urlop sumę miesięcz-
nych wynagrodzeń ustala się na podstawie
par. 15-17 rozporządzenia ministra pracy
i polityki socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r.
w sprawie szczegółowych zasad udzielania
urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypła-
cania wynagrodzenia za czas urlopu oraz
ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. nr
2, poz. 14 z późn. zm.). Następnie sumę tę
dzieli się przez współczynnik średniomie-
sięcznej liczby dni pracy w roku kalendarzo-
wym (w br. jest to 21,17), potem przez
8 i tak otrzymany ekwiwalent za 1 godzinę
urlopu mnoży się przez liczbę godzin niewy-
korzystanego przez pracownika urlopu wy-
poczynkowego.

We wspomnianym rozporządzeniu brak

jest jednak konsekwencji w stosowaniu go-
dzinowego sposobu rozliczania wynagro-
dzeń. Dlaczego w par. 16 ust. 2, dotyczącym
dopełniania wynagrodzenia stanowiącego
podstawę ekwiwalentu (w przypadku nie-
przepracowania pełnego miesiąca), mówi
się o dniach pracy, skoro wcześniej przyjęto
system godzinowy? Przepis brzmi: „Jeżeli
pracownik nie przepracował pełnego okre-
su, o którym mowa w ust. 1, wynagrodzenie
faktycznie uzyskane przez niego w tym
okresie dzieli się przez liczbę dni pracy, za
które przysługiwało to wynagrodzenie,
a otrzymany wynik mnoży przez liczbę dni,
jakie pracownik przepracowałby w ramach
normalnego czasu pracy, zgodnie z obowią-
zującym go rozkładem czasu pracy.” Nieści-
słości można znaleźć także w zasadach nali-
czania ekwiwalentu.

Analizując przepis dotyczący naliczania

wynagrodzenia urlopowego, można dojść
do wniosku, że dotyczy on zarówno pracow-
ników pełno-, jak i niepełnoetatowych.
Zgodnie z nim podstawę wymiaru dzieli się
przez faktyczną liczbę godzin pracy pracow-

nika, dopuszczając zatem możliwość pracy
w każdym wymiarze czasu pracy. Paragraf
18, określając sposób naliczania ekwiwalen-
tu za niewykorzystany urlop wypoczynko-
wy, zakłada, że każdy pracownik jest zatrud-
niony w 8-godzinnym systemie pracy. Zgod-
nie z tym przepisem, ekwiwalent za 1 godzi-
nę urlopu otrzymuje się przez podzielenie
podstawy do ekwiwalentu przez współczyn-
nik, a następnie przez 8.

Jak się ma taki sposób ustalania ekwiwa-

lentu za 1 godzinę do pracownika zatrud-
nionego na 1/2 etatu, świadczącego pracę
codziennie po 4 godziny? Dlaczego jego
dniówkę mamy dzielić przez 8, skoro jest to
dniówka za 4 godziny pracy?

■

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony

jest na 1/2 etatu i pracuje codziennie
po 4 godziny. Jego wynagrodzenie
jest stałe i wynosi 750 zł miesięcznie.
Załóżmy, że w miesiącu jest do prze-
pracowania 20 dni. Wynagrodzenie
pracownika za 1 godzinę w tym mie-
siącu wyniesie: 750 zł : 80 godzin =
9,37 zł. Załóżmy, że z pracownikiem
rozwiązano umowę o pracę. Podstawę
do ekwiwalentu ustalono w wysokości
750 zł. W tej sytuacji ekwiwalent za
1 godzinę urlopu wyniesie: 750 zł :
21,17 = 35,43 zł : 8 = 4,43 zł.

Z przykładu tego wynika, że pracownik

otrzyma 50 proc. wynagrodzenia, jakie by
mu przysługiwało, gdyby pracował.

Innym problemem, który należałoby roz-

ważyć, jest to, że urlopu udziela się obecnie
jedynie na dni, które dla pracownika są dnia-
mi pracy, wynikającymi z jego rozkładu cza-
su pracy. Ma to szczególne znaczenie przy
ustalaniu ekwiwalentu za urlop w przypadku
niepełnego wymiaru czasu pracy. Powstaje
pytanie, czy współczynnik do ekwiwalentu
nie powinien być ustalany w zależności od
rozkładu czasu pracy pracownika? Dlaczego
osoba zatrudniona na 1/2 etatu, pracująca
co drugi dzień po 8 godzin, ma mieć taki
sam współczynnik do ekwiwalentu jak pra-
cownik świadczący pracę codziennie?

■

PRZYKŁAD

Pracownik X świad-

czący pracę na pełen etat – codzien-
nie po 8 godzin (w pięciodniowym
systemie czasu pracy), ma podstawę
do ekwiwalentu ustaloną w wysoko-
ści 1000 zł. Jego wynagrodzenie za
1 dzień ekwiwalentu w 2004 r. wynie-
sie:1000 zł : 21,17 = 47,24 zł. Pra-
cownik Y świadczący pracę na etatu
– po 8 godzin co drugi dzień, ma tak-
że ustaloną podstawę do ekwiwalen-
tu w wysokości 1000 zł. Jego wyna-
grodzenie za 1 dzień ekwiwalentu
w 2004 r. również wyniesie 47,24 zł
(co wynika z takiego samego dziele-
nia, czyli: 1000 zł : 21,17).

Czy wysokość ekwiwalentu za urlop nie

powinna korespondować z wysokością wy-
nagrodzenia urlopowego, jakie pracownik
by otrzymał, gdyby korzystał z urlopu (oczy-
wiście zakładając, że na podstawę składają
się jedynie stałe składniki wynagrodzenia)?
Niestety, tak nie jest. Przy zastosowaniu ta-
kiego samego współczynnika, dla różnych
systemów pracy, powstają znaczne różnice
pomiędzy wielkościami ekwiwalentu i wyna-
grodzenia urlopowego.

■

PRZYKŁAD

Wynagrodzenie urlo-

powe za 1 dzień dla pracownika X
w miesiącu, w którym jest do przepra-
cowania 20 dni, wyniosłoby: 1000 zł :
20 dni = 50 zł i byłoby porównywalne
z wysokością ekwiwalentu, jaki by
otrzymał za ten sam urlop.

Natomiast wynagrodzenie urlopowe pra-

cownika Y (z poprzedniego przykładu)
w tym samym miesiącu (a miałby do prze-
pracowania 10 dni) wyniosłoby: 1000 zł : 10
dni = 100 zł i byłoby 2 razy wyższe od ekwi-
walentu, jaki by otrzymał za ten sam urlop.

Aby podsumować wątpliwości co do pra-

widłowości zasad ustalonych w rozporządze-
niu, warto porównać ekwiwalent na dzień 31
grudnia 2003 r. i 1 stycznia 2004 r. Oblicze-
nia dotyczą dwóch pracowników zatrudnio-
nych na 1/2 etatu, świadczących pracę co-
dziennie po 4 godziny. U obu podstawę do
ekwiwalentu ustalono w wysokości 800 zł.
Z pracownikiem A umowę rozwiązano 31
grudnia ub.r., z pracownikiem B – 31 stycz-
nia 2004 r. Oto naliczenie wynagrodzenia za
1 dzień ekwiwalentu dla tych pracowników.

Pracownik A. 800 zł : 20,92 (współczyn-

nik za 2003 r.) = 38,24 zł. Pracownik B. 800
zł : 21,17 = 37,79 zł : 8 = 4,72 zł x 4 godziny
= 18,80 zł.

I teraz pytanie: dlaczego pracownik B otrzy-

ma tylko połowę ekwiwalentu pracownika A?

Dla niepełnoetatowców wniosek z tego ta-

ki, że powinni wykorzystywać urlopy przed
rozwiązaniem stosunku pracy. Dopóki nie
zmieni się rozporządzenie i nie wprowadzi
się jasnych przepisów dotyczących zasad na-
liczania ekwiwalentu, dopóty ta forma zapła-
ty za urlop nie będzie dla nich korzystna.

Dorota Twardo

pip@infor.pl

Autorka jest specjalistą ds. kadr i płac

Biuro Usług Audytorskich

i Księgowych Lidmar

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

Obowiązki pracodawcy

Niektórzy czytelnicy mają wątpliwości, jak należy ustalić współczynnik wyrażający
średniomiesięczną liczbę dni pracy w roku kalendarzowym, niezbędny przy oblicza-
niu ekwiwalentu urlopowego. Chodzi o zaokrąglenie cyfr po przecinku. W tym roku
współczynnik ten w wyniku odpowiedniego dzielenia (o czym pisaliśmy w „PiP”
z 8 kwietnia br.) wynosi 21,1666666......... Czytelnicy pytają, czy w takim przypadku
należy dokonać zaokrąglenia w górę, czy w dół.
Kodeks pracy i rozporządzenie wykonawcze nie określają zasad zaokrąglania. Ani te-
go, z dokładnością do ilu miejsc po przecinku należy ustalić współczynnik. Oznacza
to, że można go zaokrąglić do pełnej liczby (21), „ograniczyć” go do jednego miej-
sca po przecinku (21,2) albo przyjąć liczbę (21,166).
W praktyce najczęściej stosuje się zaokrąglanie do dwóch miejsc po przecinku, przy
zastosowaniu zasady matematycznej. Zgodnie z nią, jeżeli na trzecim miejscu po
przecinku występuje cyfra większa lub równa 5, cyfrę na drugim miejscu po przecin-
ku zaokrągla się w górę. Jeżeli na trzecim miejscu po przecinku występuje cyfra
mniejsza niż pięć – zaokrąglenia dokonuje się w dół. Prawidłowość tej metody po-
twierdzają inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy.

Dorota Twardo

RADZI

Rewolucja w zasadach udzielania urlopów przyczyniła się znacznie
do zmiany sposobu naliczania wynagrodzenia urlopowego oraz
ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Ogólnie mówiąc, wprowadzono
godzinową metodę rozliczania tych składników wynagrodzenia.

Rozliczenie roczne

Pracodawcy otrzymujący dopłaty do
wynagrodzeń niepełnosprawnych pra-
cowników mają obowiązek rozliczyć się
z Państwowym Funduszem Rehabilita-
cji Osób Niepełnosprawnych z otrzyma-
nych kwot po zakończeniu każdego ro-
ku kalendarzowego.

Wzór takiego rozliczenia zamieszczono

w rozporządzeniu ministra gospodarki, pra-
cy i polityki społecznej z dnia 30 grudnia
2003 r. w sprawie dofinansowania do wyna-
grodzeń pracowników niepełnosprawnych
(Dz.U. nr 232, poz. 2330). Pracodawcy
znajdą tam również wzory: informacji o licz-
bie zatrudnianych pracowników niepełno-
sprawnych, ich wynagrodzeniach i stop-
niach niepełnosprawności, wniosku o wypła-

tę miesięcznego dofinansowania oraz jego
rozliczania za okres roczny.

Rozliczenie roczne pracodawca będzie

składał wraz z pierwszą informacją w roku
następnym (tj. informacją za styczeń składa-
ną do 14 lutego) lub z ostatnią informacją
składaną w roku, w którym pobierał dofi-
nansowanie, jeżeli nie ma zamiaru ubiegać
się o jego kontynuację w następnym roku.

W związku z tym, że dopłaty do wyna-

grodzeń realizowane są ze środków pocho-
dzących z dotacji celowej z budżetu pań-
stwa, mają do nich zastosowanie niektóre
przepisy ustawy z dnia 26 listopada 1998 r.
o finansach publicznych (tj. Dz.U. z 2003 r.
nr 15, poz. 148 z późn. zm.). Rozliczenie
roczne otrzymanego dofinansowania odby-
wać się będzie według „zasady kasowej”

określonej w tej ustawie. Oznacza to, iż
w takim rozliczeniu należy zamieścić kwoty
uzyskane w danym roku kalendarzowym.
Tak więc dofinansowanie za listopad i gru-
dzień 2004 r. wykazywane będzie w rozli-
czeniu za 2005 r., ponieważ wypłata dofi-
nansowania za te miesiące nastąpi w stycz-
niu 2005 r. Dla pracodawców ważny jest też
art. 93 ust. 4, zgodnie z którym wykorzysta-
nie dotacji niezgodnie z przeznaczeniem
wyklucza prawo do ubiegania się o nią
przez następne trzy lata.

Pracodawcy, którzy chcą otrzymać dopła-

ty w kolejnym roku, będą składać wniosek
o przedłużenie ich wypłacania wraz z jed-
nym z wniosków o wypłatę dofinansowania
w danym roku kalendarzowym.

Opr. Marzena Jurczewska

PFRON WYJAŚNIA

◗

W następnym

numerze tygodnika

Praca

i Podatki

◗

Pracodawca

Europie

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

PRACA I PODATKI

Obowiązki pracodawcy

ZATRUDNIANIE CUDZOZIEMCÓW.

USŁUGI EKSPORTOWE

Pracownicy oddelegowani
– tylko z zezwoleniem

Obowiązek ten nakłada na nich rozporzą-

dzenie ministra pracy i polityki społecznej
z 19 grudnia 2001 r. w sprawie szczegóło-
wych zasad i trybu wydawania przyrzeczeń
i zezwoleń na pracę cudzoziemców zatrud-
nionych przy realizacji usług eksportowych
świadczonych przez pracodawców zagra-
nicznych w Rzeczpospolitej Polskiej (Dz.U.
nr 153, poz. 1768 z późn. zm.)

Jaka umowa

Przedmiotem umowy może być dowolna

działalność pracodawcy zagranicznego zwią-
zana z różnego rodzaju przedsiębiorczością,
np. z budownictwem, handlem, transpor-
tem, łącznością, oświatą, kulturą czy też wy-
poczynkiem. Katalog umów jest otwarty,
a ich stroną w Polsce może być przedsiębior-
ca w rozumieniu prawa działalności gospo-
darczej (tj. osoba fizyczna, osoba prawna
oraz nieposiadająca osobowości prawnej
spółka prawa handlowego, która zawodowo
we własnym imieniu podejmuje i wykonuje
działalność gospodarczą). Stroną może być
także spółka prawa cywilnego bądź też oso-
ba fizyczna, która nie prowadzi działalności
gospodarczej.

Pracodawca po zezwolenie

Zezwolenie na wykonywanie pracy przez cu-

dzoziemca w ramach usługi eksportowej wyda-
je wojewoda właściwy ze względu na miejsce re-
alizacji usługi. By taki dokument został wyda-
ny, pracodawca zagraniczny musi wcześniej
zwrócić się do wojewody z pisemnym wnio-
skiem o wydanie wspomnianego zezwolenia.

We wniosku o udzielenie zezwolenia na

wykonywanie pracy przez cudzoziemca
w ramach realizacji usługi eksportowej pra-
codawca musi podać informacje o swojej
działalności oraz o umowie zawartej
w związku z realizacją wspomnianej usługi.

Pracodawca musi poinformować także

o planowanej dacie rozpoczęcia i zakończe-
nia realizacji umowy oraz podać liczbę pra-

cowników przewidzianych do jej realizacji –
w podziale na poszczególne stanowiska.
Musi ponadto dołączyć do wniosku kwestio-
nariusze osobowe cudzoziemców, którzy
mają realizować umowę.

Najpierw przyrzeczenie

W większości przypadków zezwolenie na

pracę poprzedzone jest decyzją w sprawie
przyrzeczenia wydania zezwolenia na pracę
cudzoziemca. Udzielenie przez wojewodę
pracodawcy zagranicznemu przyrzeczenia
stanowi podstawę do ubiegania się przez cu-
dzoziemca o legalizację pobytu.

Zgodnie z regułą, że cudzoziemiec może

wykonywać pracę w Polsce wyłącznie na
podstawie zezwolenia na pracę, którego ter-
min ważności uzależniony jest od decyzji
związanej z prawem pobytu, zezwolenie wy-
dawane jest na warunkach określonych
w przyrzeczeniu, na całkowity czas delego-
wania cudzoziemca. Okres jego ważności
nie będzie jednak dłuższy niż czas pobytu
w naszym kraju określony w wizie lub okres
ważności zezwolenia na zamieszkanie na
czas oznaczony na terytorium Polski.

Cudzoziemcy delegowani przez praco-

dawcę zagranicznego w ramach eksportu
usług są ponadto zobowiązani posiadać ze-
zwolenie na pracę od pierwszego dnia za-
trudnienia w Polsce.

Jeżeli cudzoziemiec w dniu składania

wniosku posiada odpowiednią wizę lub ze-
zwolenie na zamieszkanie na czas oznaczo-

ny, wojewoda wydaje decyzję w sprawie ze-
zwolenia na pracę, bez konieczności uprzed-
niego wydania przyrzeczenia.

Jeżeli usługa eksportowa ma być częścio-

wo realizowana także w innym wojewódz-
twie, wojewoda wyda decyzję po zasięgnię-
ciu opinii wojewody, na terenie którego usłu-
ga ta będzie realizowana. Kopie wydanych
zezwoleń przekazywane są do oddziału Za-
kładu Ubezpieczeń Społecznych oraz do
urzędu skarbowego właściwego ze względu
na siedzibę podmiotu, który zawarł umowę
z pracodawcą zagranicznym.

Wojewoda na wniosek pracodawcy zagra-

nicznego może przedłużyć okres ważności
wydanego cudzoziemcowi zezwolenia, jeżeli
potrzeba taka wynika z umowy, którą praco-
dawca zagraniczny zawarł z podmiotem ma-
jącym siedzibę w Polsce.

Kiedy odmowa

Jeżeli pracodawca zagraniczny będzie

wnioskował o wydanie zezwolenia na pracę
dla cudzoziemca, którego kwalifikacje
i umiejętności nie są odpowiednie do pracy,
którą ma wykonywać, wówczas wojewoda
wyda decyzję odmowną.

Z odmową wydania zezwolenia na pracę

dla cudzoziemca pracodawca zagraniczny
spotka się także wtedy, gdy

◗

w postępowaniu o wydanie wspomnianego
zezwolenia:

– złożył wniosek zawierający nieprawdzi-

we dane osobowe lub fałszywe informa-
cje lub dołączył do niego dokumenty za-
wierające takie dane,

– zeznał nieprawdę lub zataił prawdę, al-

bo podrobił lub przerobił dokument
i używał go jako autentycznego,

◗

złożył wniosek przed upływem roku od
dnia stwierdzenia przez wojewodę faktu
naruszenia przez pracodawcę zagraniczne-
go przepisów o zatrudnieniu i przeciwdzia-
łaniu bezrobociu,

◗

zaproponował cudzoziemcowi stanowisko
pracy, które nie jest odpowiednie do usługi
eksportowej.

Pracodawca zagraniczny spotka się także

z odmową wydania przyrzeczenia, jeśli cu-
dzoziemiec, który ma realizować usługę eks-
portową:

◗

został skazany w Polsce prawomocnym wy-
rokiem sądu na karę pozbawienia wolno-
ści,

◗

został skazany w naszym kraju na karę po-
zbawienia wolności, której wykonanie zo-
stało warunkowo zawieszone – do czasu
zakończenia okresu próby,

◗

rok przed złożeniem przez pracodawcę za-
granicznego wniosku o wydanie zezwole-
nia naruszył przepisy o zatrudnieniu
i przeciwdziałaniu bezrobociu, a narusze-
nie przez cudzoziemca tych przepisów zo-
stało stwierdzone przez wojewodę w wyni-
ku przeprowadzonej kontroli,

◗

jest stroną postępowania w sprawie zobo-
wiązania do opuszczenia Polski lub o wy-
dalenie z kraju.

Izabela Rakowska

izabela.rakowska@infor.pl

Cudzoziemcy, którzy mają być delegowani do Polski przez zagra-
nicznego pracodawcę w celu realizacji tzw. umowy eksportowej,
zawartej z podmiotem, którego siedziba znajduje się na terytorium
Polski, muszą posiadać zezwolenia na wykonywanie pracy przez
cudzoziemców.

CZYTELNICY PYTAJĄ – EKSPERT WYJAŚNIA

Chciałbym zatrudnić w swojej
firmie, w ramach wykonywania

usług eksportowych, pracownika
z Turcji. Jego wynagrodzenie miałoby
być nieznacznie niższe od pensji, jaką
otrzymywałby polski pracownik za po-
równywalną pracę. Powiedziano mi
jednak, że to może spowodować od-
rzucenie mojego wniosku.

– Rzeczywiście, wojewoda może z poda-

nej przyczyny odrzucić wniosek o zezwole-
nie na zatrudnienie cudzoziemca. Rozpo-
rządzenie zawiera bowiem przepisy o cha-
rakterze antydumpingowym. Zgodnie z ni-

mi, zezwolenie wydaje się cudzoziemcom
posiadającym kwalifikacje zawodowe nie-
zbędne do wykonywania prac w ramach re-
alizacji usługi, a wojewoda wydaje decyzję
odmowną w przypadku, gdy pracodawca
zagraniczny wnioskuje o wydanie zezwole-
nia w stosunku do cudzoziemca, którego
kwalifikacje i umiejętności nie są odpo-
wiednie do pracy, którą cudzoziemiec ma
wykonywać, lub wynagrodzenie cudzoziem-
ca mającego realizować usługi będzie niż-
sze od wynagrodzenia przysługującego pol-
skiemu pracownikowi za wykonywanie po-
równywalnej pracy.

Pensja bez dumpingu

WARTO WIEDZIEĆ

Przyrzeczenie i zezwolenie dotyczy wy-
konywania pracy w ramach usługi,
określonego stanowiska, rodzaju wyko-
nywanej pracy, w oznaczonym czasie
i miejscu. Podstawowym kryterium,
którym kieruje się wojewoda rozpatru-
jąc sprawę, jest sytuacja na rynku pracy.

WARTO WIEDZIEĆ

Od decyzji w sprawie zezwolenia na
pracę w ramach usługi eksportowej
przysługuje pracodawcy zagranicznemu
odwołanie do ministra gospodarki, pra-
cy i polityki społecznej oraz skarga do
Naczelnego Sądu Administracyjnego.

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

Dobór kadr

Jest oczywiste, że przy doborze kadry
pracowniczej pracodawca ocenia przy-
datność kandydatów do pracy i w jego
interesie jest zgromadzenie jak najwię-
cej informacji na ich temat. Uprawnie-
nia pracodawcy zostały jednak wyraź-
nie określone i wykroczenie poza ich
granice może naruszyć przepisy
o ochronie danych osobowych.

Zakres danych osobowych, jakich praco-

dawca może żądać od osoby ubiegającej się
o zatrudnienie, został ściśle określony w zno-
welizowanym kodeksie pracy. Nowy art. 22

k.p. zawiera bowiem w par. 1 katalog infor-
macji o kandydacie do pracy, których żąda-
nie przez pracodawcę jest dopuszczalne.

Obejmują one takie dane, jak: imię (imio-

na) i nazwisko, imiona rodziców, datę urodze-
nia, miejsce zamieszkania (adres do korespon-
dencji), wykształcenie oraz przebieg dotych-
czasowego zatrudnienia. Takich informacji
pracodawca może żądać od każdego kandyda-
ta do pracy. Więcej szczegółów zawiera rozpo-
rządzenie ministra pracy i polityki socjalnej
z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie zakresu pro-
wadzenia przez pracodawców dokumentacji
w sprawach związanych ze stosunkiem pracy
oraz sposobu prowadzenia akt osobowych
(Dz.U. nr 62 poz. 286 z późn. zm.).

Dokumenty od kandydata

Zgodnie z par. 1 tego rozporządzenia,

pracodawca może żądać od osoby ubiegają-
cej się o zatrudnienie złożenia takich doku-
mentów, jak:

◗

wypełniony kwestionariusz osobowy wraz
z niezbędną liczbą fotografii,

◗

świadectwa pracy z poprzednich miejsc pracy
lub innych dokumentów potwierdzających
okresy zatrudnienia, obejmujące okresy pracy
przypadające w roku kalendarzowym, w któ-
rym pracownik ubiega się o zatrudnienie,

◗

dokumenty potwierdzające kwalifikacje za-
wodowe, wymagane do wykonywania ofe-
rowanej pracy,

◗

świadectwa ukończenia gimnazjum –
w przypadku osoby ubiegającej się o zatrud-
nienie w celu przygotowania zawodowego,

◗

orzeczenie lekarskie stwierdzające brak
przeciwwskazań do pracy na określonym
stanowisku,

◗

inne dokumenty, jeżeli obowiązek ich przed-
łożenia wynika z odrębnych przepisów.

Ponadto osoba ubiegająca się o zatrudnie-

nie może dodatkowo przedłożyć dokumenty
potwierdzające jej umiejętności i osiągnięcia
zawodowe, świadectwa pracy z poprzednich
miejsc pracy lub inne dokumenty potwier-
dzające okresy zatrudnienia, obejmujące
okresy pracy przypadające w innym roku ka-
lendarzowym niż rok, w którym pracownik
ubiega się o zatrudnienie oraz dokumenty
stanowiące podstawę do korzystania ze
szczególnych uprawnień w zakresie stosun-
ku pracy.

Dane osobowe pracownika

Zgodnie zaś z par. 2 art. 22

k.p., oprócz

informacji ujawnionych w procesie rekruta-
cji osoba już zatrudniona powinna także po-
dać inne dane osobowe, a ponadto wskazać
imiona i nazwiska oraz daty urodzenia swo-
ich dzieci, jeżeli podanie takich danych jest
konieczne ze względu na korzystanie przez

pracownika ze szczególnych uprawnień
przewidzianych w prawie pracy.

Wśród danych, jakich może żądać pra-

codawca, wymienia się także numer
PESEL pracownika oraz inne dane osobo-
we, jeżeli obowiązek ich podania wynika
z odrębnych przepisów. Oznacza to, że
ujawnianie dodatkowych informacji odby-
wa się albo na podstawie konkretnego
przepisu, albo w interesie pracownika
chcącego korzystać z przysługujących mu
uprawnień. Udostępnienie pracodawcy da-
nych osobowych, które na jego żądanie po-
winny być udokumentowane, następuje
w formie oświadczenia pracownika.

Zakres uprawnień pracodawcy

Przepisy kodeksu pracy oraz przytoczone-

go rozporządzenia wyczerpują w zasadzie
zakres uprawnień pracodawcy do żądania
określonej dokumentacji od osoby ubiegają-

cej się o zatrudnienie. Dokumenty te zosta-
ły wymienione wyczerpująco i w miarę jasno
sprecyzowane. Pewnym odstępstwem jest
prawo żądania od kandydata informacji,
których obowiązek podania wynika z odręb-
nych przepisów.

Rzecz jasna takie informacje trudno

precyzyjnie określić, gdyż w zależności od
rodzaju zatrudnienia (stanowiska, funkcji)
mogą przybierać różną postać i wynikać
z licznych aktów prawnych. Przykładowo
może tu chodzić o potwierdzenie spełnie-
nia przez kandydata wymogu posiadania
obywatelstwa polskiego, niekarania
w przeszłości, czy też niekarania za okre-
ślone przestępstwa. W każdym jednak
przypadku należy pamiętać, że prawo do
dodatkowych informacji musi mieć pod-
stawę prawną.

Danuta Klucz

pip@infor.pl

ZATRUDNIENIE.

OCENA KANDYDATA DO PRACY

Jakich informacji może
żądać pracodawca

Oświadczenie pracownika o udostępnieniu danych osobowych

W związku z nawiązaniem stosunku pracy z dniem.......................... r., oświadczam,
że w celu związanym z zatrudnieniem oraz korzystaniem z przysługujących mi upraw-
nień pracowniczych, udostępniam pracodawcy – ...................................
......................................., następujące dane osobowe:
1) imię i nazwisko,
2) imiona rodziców,
3) data urodzenia,
4) miejsce zamieszkania (adres do korespondencji),
5) wykształcenie,
6) przebieg dotychczasowego zatrudnienia,
7) numer PESEL,
8) inne dane osobowe, a mianowicie:
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................
.....................................................................................................................

(podstawa prawna: art. 22

par. 3 kodeksu pracy)

..............................................................

(data i podpis pracownika)

WARTO WIEDZIEĆ

Pracodawca nie może domagać się od
kandydata do danej pracy ani jego ży-
ciorysu zawodowego, ani listu intencyj-
nego. Tych dokumentów nie wymienia-
ją bowiem przepisy, choć nie można
wykluczyć wpływu ich braku na ocenę
kandydata. Pracodawca nawet na pod-
stawie przepisów o pomocniczym cha-
rakterze wzoru kwestionariusza osobo-
wego nie może też zamieszczać w nim
pytań ewidentnie wykraczających poza
jego cel i dotyczących spraw niepozo-
stających w bezpośrednim związku
z przydatnością kandydata do pracy.

EKSPERT WYJAŚNIA

Pracodawca zatrudnia pracowni-
ków odpowiedzialnych material-

nie przy obsłudze kas. Chciałby, aby
kandydaci do pracy spełniali wymóg
niekaralności. Czy może żądać od nich
takiej informacji, a jeśli tak, co stanowi
podstawę prawną takiego żądania?

– Informacje, jakich pracodawca może żą-

dać od osoby ubiegającej się o zatrudnienie,
zostały ściśle określone. Jednakże prawo do
uzyskania dodatkowych informacji może wy-
nikać także z odrębnych przepisów, na które
pracodawca może się powołać. Będzie to
miało miejsce wówczas, gdy kandydatom na
określone stanowisko stawiany jest wymóg
niekaralności czy korzystania z pełni praw
publicznych albo wymóg spełnienia innych
warunków do wykonywania danego zawodu.
Wówczas podstawę żądania stosownych in-

formacji (dokumentów) stanowi konkretny
przepis, np. w zakresie wymogu niekaralno-
ści w stosunku do pracowników zatrudnio-
nych w służbie cywilnej – art. 4 ustawy z dnia
18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz.U.
nr 49, poz. 483 z późn. zm.), w stosunku do
pracowników kontroli skarbowej – art. 39
ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli
skarbowej (tj. Dz.U. z 2004 r. nr 8, poz. 65
z późn. zm.), a w stosunku do nauczycieli –
art. 10 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Kar-
ta Nauczyciela (tj. Dz.U. z 2003 r. nr 118,
poz. 1112 z późn. zm.). W takich przypad-
kach pracodawca może we własnym imieniu
wystąpić do Krajowego Rejestru Karnego
o udzielenie takiej informacji, wskazując
podstawę prawną swojego wniosku. Nieco
inaczej przedstawia się sytuacja, gdy praco-
dawca zatrudnia pracowników na stanowi-
skach związanych z odpowiedzialnością ma-

terialną, ale nie ma konkretnych przepisów,
które uprawniałyby go do żądania zaświad-
czenia o niekaralności. Wypada bowiem wy-
jaśnić, że w myśl art. 6 pkt 10 ustawy z dnia
24 maja 2000 r. o Krajowym Rejestrze Kar-
nym (Dz.U. nr 50 poz. 580 z późn. zm.), pra-
wo do uzyskania informacji o osobach, któ-
rych dane zgromadzone zostały w rejestrze,
przysługuje pracodawcy w zakresie niezbęd-
nym dla zatrudnienia pracownika, co do któ-
rego z przepisów ustawy wynika wymóg nie-
karalności, korzystania z pełni praw publicz-
nych, a także ustalenia uprawnienia do zaj-
mowania określonego stanowiska, wykony-
wania określonego zawodu lub prowadzenia
określonej działalności gospodarczej. Infor-
macji z rejestru udziela się na wniosek osoby,
której dane osobowe zgromadzone są w reje-
strze lub na zapytanie – podmiotom wymie-
nionym w art. 6 przytoczonej ustawy. O ile

więc o informację taką może zawsze zwrócić
się sam kandydat do pracy, o tyle pracodaw-
ca może to uczynić pod warunkami określo-
nymi wyżej. Z powyższych przepisów nie wy-
nika natomiast powszechnie obowiązująca
podstawa prawna do żądania informacji
o niekaralności od osoby, która ma być za-
trudniona na stanowisku związanym z odpo-
wiedzialnością materialną (np. przy obsłudze
kasowej sklepu lub w banku). Jest zaś rzeczą
zrozumiałą, że pracodawca chcąc zabezpie-
czyć swoje interesy w sposób najbardziej sku-
teczny, zwraca również uwagę na dobór ka-
dry pracowniczej, która sprawować ma pie-
czę nad jego mieniem. W takim przypadku
może jednak o taką informację wystąpić sam
kandydat do pracy i chcąc zwiększyć swoje
szanse na otrzymanie pracy, z własnej inicja-
tywy przedstawić pracodawcy stosowne za-
świadczenie.

Danuta Klucz, specjalista z prawa pracy

Przykładowy wzór oświadczenia pracownika

Obowiązek sprawdzenia do końca kwiet-

nia, czy w dokumentach przekazywanych
za dany rok nie ma błędów, nie oznacza, że
płatnik powinien kontrolować prawidło-
wość przekazywanych do ZUS danych tylko
raz w roku. Niezależnie od tego obowiązku,
płatnik musi bowiem dokonywać kontroli
na bieżąco – jeśli znajdzie błąd, musi go
usunąć w ciągu 7 dni od jego stwierdzenia.
Korygowanie błędu polega na złożeniu
imiennego raportu miesięcznego korygują-
cego, w formie nowego dokumentu, który
zawiera wszystkie prawidłowe informacje,
dołączonego do deklaracji rozliczeniowej
korygującej.

WARTO WIEDZIEĆ

Imienny raport korygujący powinien
być oznaczony tym samym numerem
(w polu 01 Identyfikator raportu) co
deklaracja rozliczeniowa korygująca,
do której jest dołączony.

Nieprawidłowości
wykryte przez ZUS

Nieprawidłowości w danych podanych

w imiennym raporcie miesięcznym może
także stwierdzić ZUS. Jeśli ZUS ustali je
w czasie przeprowadzanej u płatnika kon-
troli, płatnik zobowiązany jest przekazać

deklarację rozliczeniową korygującą i ra-
porty miesięczne korygujące w terminie
30 dni od otrzymania protokołu po kon-
troli.

ZUS może także wykryć błędy w toku

zwykłych czynności. Jeśli wyda decyzję
w tej sprawie, płatnik musi przekazać dekla-
rację rozliczeniową korygującą i imienne ra-
porty korygujące w terminie 7 dni od upra-
womocnienia się tej decyzji.

Zaznaczyć trzeba, że ZUS może także ko-

rygować błędy w imiennych raportach mie-
sięcznych, a także w deklaracjach rozliczenio-
wych, we własnym zakresie, jeżeli uzna je za
możliwe do poprawienia. W takiej sytuacji
w razie stwierdzenia rozbieżności między
kwotą podstawy wymiaru składek i kwotą
składek, za prawidłową przyjmuje kwotę pod-
stawy wymiaru składek. Po dokonaniu korek-
ty we własnym zakresie ZUS ewidencjonuje
dane na koncie ubezpieczonego i dokonuje
rozliczenia na koncie płatnika składek, na
podstawie skorygowanych przez Zakład de-
klaracji rozliczeniowej i imiennych raportów
miesięcznych. O dokonanej korekcie ZUS za-
wiadamia płatnika, przesyłając mu wypis
z poprawionej deklaracji rozliczeniowej i po-
prawionych imiennych raportów miesięcz-
nych. Jeżeli płatnik składek nie zgadza się
z dokonaną przez ZUS korektą, powinien
w ciągu 7 dni od otrzymania zawiadomienia
złożyć deklarację rozliczeniową i imienne ra-

porty miesięczne korygujące dokumenty
przesłane przez ZUS.

Korekta w drukach

ZUS RNA i ZUS RGA

Płatnicy składek, którzy do 28 sierpnia

2003 r. przekazywali do ZUS druki ZUS
RNA (raport imienny dla płatników nie-
uprawnionych do wypłaty świadczeń z ubez-
pieczenia chorobowego), po tym terminie
muszą składać druk ZUS RCA, tj. imienny
raport miesięczny o należnych składkach

i wypłaconych świadczeniach. Natomiast
płatnicy przekazujący ZUS RGA (raport
imienny o wypłaconych świadczeniach, prze-
rwach w opłacaniu składek oraz informa-
cjach niezbędnych do uznania okresów pra-
cy za okresy pracy górniczej) – ZUS RSA,
czyli raport imienny o wypłaconych świad-
czeniach i przerwach w opłacaniu składek.

Gdy zaistnieje konieczność skorygowania

danych znajdujących się w formularzu ZUS
RNA, płatnik musi dokonać korekty na dru-
ku ZUS RCA. Jeżeli będzie musiał skorygo-
wać dane w druku ZUS RGA, konieczne bę-
dzie użycie formularza ZUS RSA.

Grzywna za poprawki

Płatnik, który nie stwierdzi nieprawidłowo-

ści danych do 30 kwietnia br. w imiennym ra-
porcie miesięcznym dotyczącym 2003 r.,
a takie nieprawidłowości zostaną później wy-
kryte, zostanie ukarany grzywną do 5000 zł.
Choć nie zostało już zbyt wiele czasu, warto,
by każdy płatnik przeanalizował dokumenty
przekazywane do ZUS za 2003 r.

Monika Bugaj-Wojciechowska

monika.bugaj@infor.pl

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

PRACA I PODATKI

Ubezpieczenia społeczne

OBOWIĄZKI PŁATNIKA.

KORYGOWANIE DOKUMENTÓW

Za błędy w raportach będą kary

Płatnik składek musi do 30 kwietnia sprawdzić, czy dane, które
przekazywał do ZUS w imiennych raportach miesięcznych za
2003 r., są prawidłowe. Jeśli stwierdzi nieprawidłowość, powinien
jak najszybciej ją skorygować. Dzięki wykryciu błędu do tej daty
uniknie kary grzywny.

Komplet dokumentów korygujących
składa się zawsze z imiennych raportów
miesięcznych korygujących i deklaracji
rozliczeniowej korygującej, która musi
zawierać dane dotyczące wszystkich
ubezpieczonych – zarówno tych, za któ-
rych zostały prawidłowo rozliczone
składki i świadczenia w poprzednim
komplecie dokumentów, jak i tych, za
których zostały sporządzone imienne
raporty miesięczne korygujące.

RADZI

CZYTELNICY PYTAJĄ – EKSPERT ODPOWIADA

Korekta kodu tytułu
ubezpieczenia

Zawarłem umowę o

pracę

z emerytem na rok od 1 marca

br. W formularzu ZUS ZUA wpisałem
błędny kod tytułu ubezpieczenia
01 10 00. Nie wiem, z jakiego powodu
wkradła się taka pomyłka. Powinie-
nem oczywiście zgłosić tego emeryta
do ubezpieczeń z kodem 01 10 10.
W jaki sposób powinienem dokonać
korekty? Kolega powiedział mi, że kie-
dyś w takiej sytuacji kazano mu tylko
zarejestrować ubezpieczonego bez
wyrejestrowania.

– W przedstawionej sytuacji konieczne

będzie dokonanie korekty poprzez złożenie
dokumentów: ZUS ZWUA (wyrejestrowa-
nie z ubezpieczeń), w którym wyrejestruje
pan zatrudnioną osobę z datą 1 marca
2004 r. i poda kod 01 10 00 i ZUS ZUA,
w którym musi pan zgłosić zatrudnioną
osobę do ubezpieczeń z datą 1 marca
2004 r. i z kodem 01 10 10.

Taki tryb postępowania (wyrejestrowa-

nie z ubezpieczeń z dniem zarejestrowa-
nia z nieprawidłowym kodem tytułu ubez-
pieczeń, a potem zarejestrowanie z prawi-
dłowym kodem) jest właściwy przy kory-
gowaniu kodu tytułu ubezpieczenia, gdy
podany kod błędny jest w wykazie kodów
znajdujących się w rozporządzeniu mini-
stra pracy i polityki socjalnej z dnia
4 grudnia 1998 r. w sprawie określenia
wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecz-
nych i ubezpieczenia zdrowotnego, imien-
nych raportów miesięcznych i imiennych
raportów miesięcznych korygujących,
zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczenio-
wych i deklaracji rozliczeniowych korygu-
jących oraz innych dokumentów (Dz.U.
nr 149, poz. 982 z późn. zm.), a tak było
w analizowanej sytuacji.

Pana kolega nie musiał wyrejestrowywać

osoby z ubezpieczeń, gdyż podał w doku-
mencie zgłoszeniowym kod tytułu ubezpie-
czenia spoza wykazu kodów i dokonane
przez niego zgłoszenie nie odniosło skutku
– osoba nie została zarejestrowana. Musiał
on, tak jak mu poradzono, tylko dokonać

zgłoszenia danej osoby do ubezpieczeń
z prawidłowym kodem tytułu ubezpieczenia.

Dopłata do składek

Przez pół roku zatrudniałem To-
masza G. W wyniku kontroli ZUS

okazało się, że m.in. za niego opłaci-
łem składki w zaniżonej wysokości.
Obecnie Tomasz G. już u mnie nie pra-
cuje. Musiałem rozwiązać z nim umo-
wę z uwagi na pogarszającą się sytu-
ację finansową spółki. Mam wątpli-
wość co do dopłaty do składek. Czy
muszę też pokryć tę część, którą fi-
nansuje ubezpieczony?

– W przedstawionej sytuacji należy złożyć do-

kumenty korygujące i dopłacić należne składki,
wraz z odsetkami za zwłokę. W przypadku bo-
wiem gdy ustał stosunek prawny łączący ubezpie-
czonego z płatnikiem składek, uzasadniający ob-
jęcie go ubezpieczeniami społecznymi lub ubez-
pieczeniem zdrowotnym (została rozwiązana
umowa o pracę), płatnik składek z własnych środ-
ków musi dokonać dopłaty także części składek
finansowanych przez ubezpieczonego.

Skorygowanie
raportu do „zera”

Sporządzając dokumenty rozli-
czeniowe za marzec pomyliłem

się i przekazałem do ZUS raport za
osobę, za którą nie będę opłacał już
składek na ubezpieczenia społeczne
i ubezpieczenie zdrowotne. Łącząca
nas umowa wygasła. Jak powinienem
postąpić, aby wyrejestrować tę osobę
z ubezpieczeń?

– Jeżeli płatnik złożył raport za osobę,

za którą nie powinien tego zrobić, musi
skorygować raport do „zera”, tzn. musi go
wycofać. ZUS wyjaśnia, że powinien to
zrobić w następujący sposób: musi wypeł-
nić i przekazać za tę osobę imienny ra-
port miesięczny, w którym w pola doty-
czące podstawy wymiaru i kwoty składek
wpisze „0,00”. Raport ten musi oczywi-
ście dołączyć do deklaracji rozliczeniowej
korygującej.

PODSTAWA PRAWNA

◗

Artykuł 41 ust. 6, 7, 7a, 7b, art. 98 ust. 1 pkt 6a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o syste-
mie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. nr 137, poz. 887 z późn. zm.).

◗

Paragraf 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych za-
sad i trybu postępowania w sprawach rozliczania składek, wypłaconych zasiłków z ubezpieczeń
chorobowego i wypadkowego, zasiłków rodzinnych, pielęgnacyjnych i wychowawczych oraz kolej-
ności zaliczania wpłat składek na poszczególne fundusze (Dz.U. nr 165, poz. 1197 z późn. zm.).

◗

Paragraf 2 rozporządzenia ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 6 sierpnia 2003 r.
zmieniającego rozporządzenie w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych
i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych
korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygują-
cych oraz innych dokumentów (Dz.U. nr 150, poz. 1457).

Odprawy emerytalne i rentowe są jedno-

razowymi świadczeniami pieniężnymi, któ-
re przysługują pracownikom pod warun-
kiem, iż kończą oni swoją działalność zawo-
dową w związku z przejściem na rentę lub
emeryturę.

Nabycie prawa

Odprawa emerytalna, jak i rentowa są

świadczeniami o charakterze obligatoryjnym.
Prawo do ich otrzymania uzależnione jest od
spełnienia następujących przesłanek:

◗

pracownik musi spełniać warunki uprawnia-
jące go do przejścia na emeryturę lub rentę
z tytułu niezdolności do pracy,

◗

musi nastąpić ustanie stosunku pracy w związ-
ku z przejściem na emeryturę lub rentę.

Powyższe przesłanki powinny być spełnio-

ne łącznie.

Przez pojęcie „ustanie stosunku pracy”

należy rozumieć rozwiązanie umowy o pra-
cę przez pracodawcę lub pracownika za wy-
powiedzeniem, rozwiązanie umowy o pracę
na mocy porozumienia stron – pod warun-
kiem że przyczyną rozwiązania umowy
o pracę było przejście pracownika na emery-
turę lub rentę.

Związek między ustaniem stosunku pracy

a uzyskaniem uprawnień do świadczeń z tytu-
łu ubezpieczeń społecznych jest elementem
koniecznym do ubiegania się o odprawę eme-
rytalną lub rentową.

Przyczyna rozwiązania
stosunku pracy

Do uzyskania prawa do jednej z omawia-

nych odpraw nie jest konieczne, aby przyczy-
ną rozwiązania stosunku pracy było przej-
ście pracownika na rentę lub emeryturę.
Przyjmuje się wprawdzie, że ustanie stosun-
ku pracy oraz przyznanie pracownikowi ren-
ty lub emerytury powinny następować bez-
pośrednio po sobie, są jednak sytuacje,
w których warunek ten nie zostaje spełnio-
ny. Wyjątki takie występują najczęściej wów-
czas, gdy rozwiązanie stosunku pracy jest

poprzedzone chorobą pracownika, a data
przyznania pracownikowi renty inwalidzkiej
nie zbiega się bezpośrednio z datą rozwiąza-
nia stosunku pracy.

Sąd Najwyższy wskazał, że do uzyskania

prawa do odprawy wystarczy związek czaso-
wy między ustaniem stosunku pracy a naby-
ciem uprawnień do renty lub emerytury.
Związek ten jest zachowany także wtedy, gdy
pracownik przechodzi na rentę lub emerytu-
rę w pewnym okresie po ustaniu stosunku
pracy, lecz następuje to bezpośrednio po
okresie nieprzerwanego pobierania zasiłku
chorobowego, zapoczątkowa-
nego jeszcze w czasie trwania
stosunku pracy.

Wysokość odprawy

Omawiana odprawa przysłu-

guje pracownikom w wysoko-
ści jednomiesięcznego wyna-
grodzenia. Wysokość tego wy-
nagrodzenia ustala się tak jak ekwiwalent pie-
niężny za urlop wypoczynkowy. Można rów-
nież wypłacać pracownikom odprawy w wyż-
szej wysokości, jeżeli tylko przepisy szczegól-
ne odnoszące się do różnych grup zawodo-
wych oraz układy zbiorowe pracy będą przewi-
dywać takie rozwiązanie.

■

PRZYKŁAD

Pracownik otrzymuje mie-

sięcznie wynagrodzenie w stałej wysokości
3000 zł oraz premię uzależnioną od wyników
pracy. Do ustalenia wysokości odprawy eme-
rytalnej pracownika należy przyjąć otrzymy-
wane przez niego co miesiąc wynagrodzenie
oraz średnią z 3 miesięcy poprzedzających
miesiąc ustalania wysokości odprawy.

■

Załóżmy, że w miesiącach poprzedza-
jących miesiąc nabycia prawa do od-
prawy pracownik otrzymał wynagro-
dzenie stałe w wysokości 3000 zł oraz
premie wynoszące w kolejnych miesią-
cach 650 zł, 275 zł i 380 zł.

■

Aby obliczyć wysokość odprawy, obli-
czamy łączną kwotę wypłaconych pra-
cownikowi w ostatnich 3 miesiącach
premii (650 zł + 275 zł + 380 zł =
1305 zł), ustalamy średnią z 3 miesię-
cy (1305 zł : 3 = 435 zł) i sumujemy
uzyskaną średnią premię z wynagro-
dzeniem stałym pracownika (3000 zł +
435 zł = 3435 zł). Pracownik ma prawo
do odprawy w wysokości 3435 zł.

Ponowne nabycie
prawa do odprawy

Pracownik, który otrzymał odprawę rento-

wą w związku z przejściem na rentę lub odpra-
wę emerytalną w związku z przejściem na
emeryturę, nie może ponownie nabyć do niej
prawa. Zasada jednorazowości obowiązuje
również w razie rozwiązania stosunku pracy
z ponownie zatrudnionym emerytem lub ren-
cistą – w takich przypadkach prawo do odpra-

wy emerytalnej i rento-
wej nie przysługuje.

Odprawy emerytalne

i rentowe nie są zwol-
nione z podatku docho-
dowego, a więc wypła-
cając pracownikowi ta-
ką należność należy po-
trącić od niej zaliczkę

na podatek dochodowy. Odpraw emerytal-
nych i rentowych nie należy jednak wliczać do
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne.

Magdalena Kasprzak

PODSTAWA PRAWNA

◗

Artykuł 92

kodeksu pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21

poz. 94 z późn. zm.).

◗

Artykuł 12 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o po-
datku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.
z 2000 r. nr 14, poz. 176 ze zm.).

◗

Paragraf 2 ust. 2 rozporządzenia z 18 grudnia
1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania
podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia eme-
rytalne i rentowe (Dz.U. nr 161, poz. 1106 ze zm.).

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

Prawo pracy

Wypłacanie odpraw

emerytalnej i rentowej

Przepisy kodeksu pracy nakładają na pracodawców szczególny

obowiązek dotyczący rozwiązywania stosunków pracy

z pracownikami przechodzącymi na emeryturę lub rentę.

Takim pracownikom należy wypłacić odprawy pieniężne.

Obowiązujący w moim zakła-
dzie regulamin pracy określa

porę nocną między godziną 22.00
a 6.00. Część pracowników wyko-
nuje pracę do 24.00. Nie spełniają
jednak wymagań do uznania ich za
pracowników pracujących w nocy.
Czy w związku z tym przysługuje im
dodatek za pracę w nocy?

– Każdemu pracownikowi wykonują-

cemu pracę w porze nocnej przysługuje
dodatek do wynagrodzenia za każdą go-
dzinę pracy w nocy. Nie ma znaczenia,
czy pracownik jest pracownikiem pracu-
jącym w nocy, czy nie.

Pracownikiem pracującym w nocy

jest pracownik, którego rozkład czasu
pracy obejmuje w każdej dobie co naj-
mniej 3 godziny pracy w porze nocnej
lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy
w okresie rozliczeniowym przypada na
porę nocną. Definicja ta została wpro-
wadzona w wyniku nowelizacji kodeksu
pracy. Nie uległ natomiast zmianie krąg
osób uprawnionych do dodatku z tytułu
pracy w nocy.

Porę nocną określa pracodawca w re-

gulaminie pracy. W przypadku gdy pra-
codawca nie ma obowiązku tworzenia
regulaminu, jest zobowiązany poinfor-
mować o niej pracownika na piśmie
w ciągu 7 dni od zawarcia umowy o pra-
cę. Kodeks pracy ustala porę nocną
między 21 a 7. Jednak może obejmować
ona jedynie 8 godzin. Godziny te nie
mogą być zróżnicowane dla poszczegól-
nych pracowników.

■

PRZYKŁAD.

Pracodawca ustalił

w regulaminie pracy dla trzech grup
pracowników następujące godziny
nocne: od 21.00 do 5.00, od 22.00
do 6.00 oraz od 23.00 do 7.00.

Taki zapis jest niedopuszczalny, ponie-

waż pracodawca może narazić się na za-
rzut dyskryminacji pracowników.

Korzyścią dla pracodawcy jest nato-

miast to, że ma możliwość zadecydowa-
nia, które 8 godzin będzie w jego zakła-
dzie godzinami nocnymi.

Za każdą godzinę pracy w porze noc-

nej pracownikowi przysługuje dodatko-
we wynagrodzenie wynoszące 20 proc.
stawki godzinowej wyliczonej z mini-
malnego wynagrodzenia za pracę usta-
lonego na podstawie odrębnych przepi-
sów. Pracodawca może ustalić w ukła-
dzie zbiorowym pracy lub regulaminie
wynagradzania wyższą należność
w związku z pracą w porze nocnej. Nie
może być ona jednak niższa od obliczo-
nej na podstawie przepisów kodekso-
wych. Dodatek za pracę w nocy może
być więc zróżnicowany dla poszczegól-
nych pracowników z uwagi na zatrud-
nienie w różnych zakładach pracy.

Marek Skałkowski

PODSTAWA PRAWNA

◗

Artykuł 29 par. 3, art. 104

par. 1 pkt 4,

art.151

par. 1-2, art. 151

par. 1 kodeksu

pracy.

EKSPERT WYJAŚNIA

WARTO WIEDZIEĆ

Jeżeli pracownik był zatrudniony u kilku
pracodawców i rozwiązał wszystkie sto-
sunki pracy jednego dnia, wówczas od-
prawa emerytalna lub rentowa przysłu-
guje mu od każdego z pracodawców.

Komu przysługuje

dodatek za pracę

w nocy

Artykuły opublikowane w nr. 9

Zapraszamy

do lektury i kontaktów:

tel. (0-22) 530-40-95

www.mppiu.infor.pl

dwutygodnik

MONITOR

prawa pracy
i ubezpieczeń

w numerze 9/2004 poleca:

w dziale PRAWO PRACY m.in.:

■

Jak uchronić się przed zarzutem dyskryminowania pracowników?

■

Czy umowa na okres próbny jest umową na czas określony?

■

Jak zawrzeć umowę na zastępstwo?

■

Jaki urlop pracownika niepełnosprawnego zatrudnionego na niepełnym etacie?

w dziale WYNAGRODZENIA m.in.:

■

Jak zmienić regulamin wynagradzania?

■

Jaki ekwiwalent za urlop niepełnoetatowca?

■

Jak rekompensować pracę w godzinach nadliczbowych?

■

Kiedy wynagrodzenie pracownika może być niższe niż minimalne?

Zamów prenumeratę „MONITORA prawa pracy i ubezpieczeń”

●

roczną – 24 numery – 360 zł lub

●

kwartalną – 6 numerów – 90 zł

Opłatę należy wnieść na konto: Grupa Wydawnicza INFOR Sp. z o.o.

BRE S.A. nr 34114010100000360824001007

Biuro Obsługi Klienta: 0-801 626 666, (0-22) 761 30 30

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

PRACA I PODATKI

ZUS wyjaśnia

www.gazetaprawna.pl

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

PRACA I PODATKI

ZUS wyjaśnia

Podstawowym celem programu Płatnik

6.02.001 jest sporządzenie prawidłowych
dokumentów ubezpieczeniowych i ich prze-
kazanie do ZUS. Program wyróżnia trzy róż-
ne grupy użytkowników. Do pierwszej z nich
został zaliczony tzw. mały płatnik, z którego
korzystają osoby rozliczające składki za sie-
bie lub zatrudniające kilku pracowników nie
korzystających z systemu kadrowo-płacowe-
go. Druga grupa została nazwana: średni
i/lub duży płatnik. Płatnicy ci ze względu na
liczbę ubezpieczonych korzystają z syste-
mów kadrowo-płacowych, wykorzystywa-
nych w programie Płatnik do weryfikowania
i wysyłania dokumentów do ZUS. Ostatnia
grupa została określona jako podmiot upo-
ważniony. Do tych płatników zaliczono
m.in. biuro rachunkowe, rozliczające składki
za kilku płatników.

Weryfikacja
z ostrzeżeniem

W programie wszystkie dokumenty, kar-

toteki oraz zestawy dokumentów posiadają
status weryfikacji. W zależności od po-
prawności weryfikowanych danych w do-
kumentach, kartotekach lub zestawach
mogą pojawić się różne ostrzeżenia. Status
weryfikacji jest wyświetlany na widokach
w postaci opisów, a w oknach dokumen-
tów, kartotek lub zestawów w postaci sym-
boli graficznych na pasku stanu zawsze po
lewej stronie. Warto wiedzieć, że najnow-
szej wersji programu weryfikacji będą pod-
legać tylko dokumenty o statusie „Wpro-
wadzony”. Natomiast dokumenty o statu-
sach „Wysłany, Potwierdzony i Historycz-
ny” nie będą podlegać weryfikacji. Dzięki
temu będą miały status zgodny z ostatnio
przeprowadzoną weryfikacją z wersji, z ja-
kiej pochodzą.

Program wymaga, aby dane identyfikacyj-

ne wszystkich ubezpieczonych znajdowały
się w rejestrze ubezpieczonych. Jest to pod-
stawowy warunek utworzenia dokumentu
dla danego ubezpieczonego. Dane ubezpie-
czonych można wprowadzić do rejestru na
kilka sposobów:

◗

manualnie (uzupełniając poszczególne po-
la korzystając z klawiatury),

◗

przez wczytanie aktualnych dokumentów
ubezpieczeniowych pochodzących z syste-
mów kadrowo-płacowych,

◗

wykonując zasilenie inicjalne – jest to spo-
sób pozwalający na utworzenie kartotek
ubezpieczonych oraz na zachowanie peł-
nej historii zmian danych o ubezpieczo-
nych, takie rozwiązanie jest zalecane tylko
dla tych użytkowników, którzy nie korzy-
stali z Płatnika w wersja 5.01.001 lub
6.01.001).

Ręczne tworzenie
kartoteki

Manualne tworzenie kartoteki ubezpieczo-

nego najczęściej stosuje się, jeśli została za-
trudniona nowa osoba i chcemy przygoto-
wać dla niej dokumenty zgłoszeniowe lub
rozliczeniowe. Może być ono konieczne, jeśli
np. podczas wykonywania zasilenia inicjalne-
go lub importu dokumentów dla niektórych
ubezpieczonych nie założono kartotek.

Aby utworzyć kartotekę ubezpieczonego,

należy przejść do widoku „Rejestr ubezpie-
czonych”, następnie utworzyć nową kartote-
kę ubezpieczonego, wprowadzić dane ubez-
pieczonego i dopiero wówczas można prze-
prowadzić weryfikację wprowadzonych da-
nych. Na koniec można zapisać wprowadzo-
ne dane. W efekcie kartoteka ubezpieczone-
go zostanie dodana do rejestru. Komplet da-
nych identyfikacyjnych ubezpieczonego bę-
dzie automatycznie uzupełniany we wszyst-
kich dokumentach tworzonych dla tego
ubezpieczonego.

Porządkowanie
historycznych danych

Jedną z ważniejszych czynności jest upo-

rządkowanie historycznych danych już
przekazanych do ZUS. Zasilenie inicjalne
kartotek ubezpieczonych (bo tak nazwano
ten proces) polega na wczytaniu do progra-
mu dokumentów, które przekazano do
ZUS, a pochodzą z wersji programu
4.01.001 lub niższej. Po zasileniu inicjalnym
dokumenty są zapisywane w bazie progra-
mu ze statusem „Historyczny”. Na ich pod-
stawie tworzone są kartoteki ubezpieczo-
nych, w których odtwarzana jest historia
zmian danych identyfikacyjnych ubezpie-
czonego. Po zakończeniu zasilenia inicjal-
nego użytkownik jest szczegółowo informo-
wany o przebiegu procesu, a także o liczbie
nowych ubezpieczonych wprowadzonych
do kartoteki. Tylko wczytanie dokumentów
zgłoszeniowych pozwala na pełne uzupeł-
nienie danych w kartotece ubezpieczonego
(tzn. danych identyfikacyjnych, danych
o oddziale Narodowego Funduszu Zdrowia
oraz danych adresowych).

Dane o oddziałach NFZ są wykorzysty-

wane podczas tworzenia dokumentów zgło-
szeniowych i dokumentów ZUS RMUA.
Dane te można wprowadzić do kartotek
ubezpieczonych ręcznie lub wczytać do pro-
gramu z pliku oznaczonego *.KCR pocho-
dzącego z programu 4.01.001. Plik taki moż-
na wygenerować w wersji 4.01.001 programu
podczas tworzenia dokumentów ZUS
RMUA.

WARTO WIEDZIEĆ

Podczas wczytywania danych zostaną
pominięte informacje dla osób, które
należały do Branżowej Kasy Chorych.
Plik nie zawiera danych adresowych
ubezpieczonych i w związku z tym nie
można rozpoznać, do jakiego oddziału
NZF dana osoba obecnie należy

Równocześnie program pozwala na

wczytanie danych przygotowanych przez
system zewnętrzny w postaci pliku o usta-
lonej strukturze. Struktura tego pliku po-
winna być zgodna z wytycznymi zamiesz-
czonymi w dokumencie „Specyfikacja wej-
ścia – wyjścia”. Utworzony w programie
zewnętrznym plik z danymi należy zapisać
na nośniku zewnętrznym (np. dyskietce)
bądź na dysku w miejscu, z którego pro-
gram będzie mógł taki plik odczytać. Or-
ganizacja na dysku plików zawierających

dane z systemów zewnętrznych leży w ge-
stii użytkownika.

W trakcie wczytywania dokumentów

z plików KEDU dane identyfikacyjne
wszystkich osób ubezpieczonych są spraw-
dzane z rejestrem ubezpieczonych danego
płatnika. Jeśli w importowanym pliku KE-
DU znajdują się dokumenty ubezpiecze-
niowe osób, które jeszcze nie występują
w rejestrze, wówczas powstaną nowe kar-
toteki.

Po zakończeniu wczytywania dokumen-

tów użytkownik jest szczegółowo informo-
wany o przebiegu procesu, a także o liczbie
nowych ubezpieczonych wprowadzonych do
kartoteki.

WARTO WIEDZIEĆ

Jeśli dokumenty zawierają błędy, to na-
leży je poprawić. Dokumenty zawierają-
ce błędy można odszukać wykorzystu-
jąc odpowiednie filtry.

Przygotowanie
dokumentów

Przygotowanie dokumentów jest jedną

z głównych funkcji programu Płatnik. Za po-
mocą programu tworzone są zestawy zawie-
rające dowolną liczbę dokumentów ubezpie-
czeniowych, które w postaci dokumentów
elektronicznych lub wydruków papierowych
mogą być przesyłane do ZUS. Program ten
przygotowuje:

◗

dokumenty zgłoszeniowe płatnika,

◗

dokumenty zgłoszeniowe ubezpieczonych,

◗

dokumenty rozliczeniowe – raporty imien-
ne,

◗

dokument rozliczeniowy – deklarację roz-
liczeniową.

◗

informację ZUS IWA.

Wśród dokumentów zgłoszeniowych płat-

nika wyróżnia się:

◗

ZUS ZPA – zgłoszenie/zmiana danych
płatnika składek – osoby prawnej lub jed-
nostki organizacyjnej nie posiadającej oso-
bowości prawnej,

◗

ZUS ZFA – zgłoszenie/zmiana danych
płatnika składek – osoby fizycznej,

◗

ZUS ZIPA – zgłoszenie zmiany danych
identyfikacyjnych płatnika składek,

◗

ZUS ZWPA – wyrejestrowanie płatnika
składek,

◗

ZUS ZBA – informacja o numerach ra-
chunków bankowych płatnika składek,

◗

ZUS ZAA – adresy prowadzenia działalno-
ści gospodarczej przez płatnika składek.

Płatnicy składek muszą pamiętać, że do-

kumenty zgłoszeniowe muszą być przekazy-
wane na formularzach dostępnych w tereno-
wych jednostkach organizacyjnych ZUS lub
jako wydruki z aktualnego programu infor-
matycznego udostępnionego przez Zakład.
Do dokumentów tych płatnik zobowiązany
jest dołączyć kopie dokumentów potwier-
dzających nadanie identyfikatorów (NIP,
REGON).

W przypadku zgłoszenia ubezpieczonego

należy złożyć:

◗

ZUS ZUA – zgłoszenie do ubezpie-
czeń/zgłoszenie zmiany danych osoby
ubezpieczonej,

◗

ZUS ZIUA – zgłoszenie zmiany danych
identyfikacyjnych osoby ubezpieczonej,

◗

ZUS ZCNA – zgłoszenie danych o człon-
kach rodziny, których adres zamieszkania
nie jest zgodny z adresem zamieszkania
ubezpieczonego, dla celów ubezpieczenia
zdrowotnego,

◗

ZUS ZCZA – zgłoszenie danych o człon-
kach rodziny, których adres zamieszkania
jest zgodny z adresem zamieszkania ubez-
pieczonego, dla celów ubezpieczenia zdro-
wotnego,

◗

ZUS ZWUA – wyrejestrowanie z ubezpie-
czeń,

◗

ZUS ZZA – zgłoszenie do ubezpieczenia
zdrowotnego/zgłoszenie zmiany danych.

Raporty imienne

Na płatnika składek spada także obowią-

zek przygotowania dokumentów rozlicze-
niowych – raportów imiennych, takich jak:

◗

ZUS RCA – imienny raport miesięczny
o należnych składkach i wypłaconych
świadczeniach,

◗

ZUS RZA – raport imienny o należnych
składkach na ubezpieczenie zdrowotne,

◗

ZUS RSA – raport imienny o wypłaconych
świadczeniach i przerwach w opłacaniu
składek.

W każdym z tych dokumentów istnieje

pewien zakres danych, które należy wypeł-
nić, aby program wykonał prawidłową we-
ryfikację i wyliczenie składek. W przypad-
ku tych dokumentów należy zawsze,
oprócz danych identyfikacyjnych ubezpie-
czonego, podać również kod tytułu ubez-
pieczenia i

kod świadczenia/przerwy.

W przypadku dokumentów składkowych
należy zawsze (oprócz danych identyfika-
cyjnych ubezpieczonego) podać również
kod tytułu ubezpieczenia i kwoty podstaw
wymiaru składek. Uruchomienie wylicze-
nia spowoduje wprowadzenie w polach
składek właściwych kwot, zgodnie z zasada-
mi finansowania składek dla podanego ko-
du tytułu ubezpieczenia i w oparciu o war-
tości parametrów znajdujące się w opcjach
programu. Do wyliczania składek na po-
szczególne ubezpieczenia niezbędne są na-
stępujące parametry:

◗

stopa procentowa składki na ubezpiecze-
nie emerytalne,

◗

stopa procentowa składki na ubezpiecze-
nie rentowe,

◗

kwota ograniczenia podstawy na dobro-
wolne ubezpieczenie chorobowe oraz kwo-
ta przeciętnego wynagrodzenia dla dobro-
wolnego ubezpieczenia chorobowego i sto-
pa procentowa składki na ubezpieczenie
chorobowe,

◗

stopa procentowa składki na ubezpiecze-
nie wypadkowe (może być pobierana
z kilku miejsc) – jeśli istnieje deklaracja
rozliczeniowa, wówczas wartość tej sto-
py pobierana jest z deklaracji, a jeśli dla
danego okresu nie utworzono jeszcze de-
klaracji rozliczeniowej, wówczas wartość
tej stopy procentowej pobierana jest
z opcji programu po wyliczeniu jej przez
płatnika,

◗

stopa procentowa składki na ubezpiecze-
nie zdrowotne.

Na podstawie materiałów ZUS

i firmy PROKOM

przygotowała Bożena Wiktorowska

FUS.

PŁATNIK WERSJA 6.02.001 (CZ. 1)

Nowy program, inne wyzwania

Tylko do 30 kwietnia br. Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie
przyjmować dokumenty ubezpieczeniowe zarówno w wersji
6.01.001, 6.01.001A jak i w najnowszym Płatniku 6.02.001. Po
tym terminie płatnicy składek będą zobowiązani do użytkowania no-
wej wersji.

WARTO WIEDZIEĆ

dokumenty zgłoszeniowe muszą być
przekazywane na formularzach dostęp-
nych w terenowych jednostkach orga-
nizacyjnych ZUS lub jako wydruki z ak-
tualnego programu informatycznego
udostępnionego przez Zakład.

16 KWIETNIA 2004 R.

OCHRONA ZDROWIA

◗

Rozporządzenie ministra zdrowia z dnia
30 marca 2004 r. w sprawie szczegóło-
wych warunków i trybu postępowania
w sprawach wydawania zezwoleń i wpi-
su do rejestru indywidualnych praktyk,
indywidualnych specjalistycznych prak-
tyk i grupowych praktyk pielęgniarek
i położnych oraz danych objętych wpi-
sem do rejestru (Dz.U. nr 65, poz. 602)

Pielęgniarki i położne zamierzające wy-

konywać indywidualną praktykę lub indy-
widualną specjalistyczną praktykę, jak
również pielęgniarki i położne zamierzają-
ce udzielać świadczeń w ramach praktyki
grupowej, w celu uzyskania zezwolenia
i jego wpisu do rejestru indywidualnych
praktyk, indywidualnych specjalistycz-
nych praktyk i grupowych praktyk pielę-
gniarek i położnych, muszą złożyć w okrę-
gowej radzie pielęgniarek i położnych na-
stępujące dokumenty: wniosek o wydanie
zezwolenia, kopię „Prawa wykonywania
zawodu pielęgniarki” lub „Prawa wykony-
wania zawodu położnej”, potwierdzające
prawo do korzystania z pomieszczenia,

gdzie ma być wykonywana praktyka,
uwierzytelnioną kopię umowy spółki cy-
wilnej lub spółki partnerskiej (przy prakty-
kach grupowych), opinię Państwowej In-
spekcji Sanitarnej o spełnieniu warunków
umożliwiających udzielanie w danym po-
mieszczeniu świadczeń zdrowotnych.

22 KWIETNIA 2004 R.

PRACA SKAZANYCH

◗

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
23 marca 2004 r. w sprawie podmio-
tów, w których wykonywana jest kara
ograniczenia wolności oraz praca spo-
łecznie użyteczna (Dz.U. nr 56, poz.
544)

Reguluje tryb wyznaczania przez wła-

ściwy organ samorządu terytorialnego
podmiotów, w których wykonywana jest
kara ograniczenia wolności oraz praca
społecznie użyteczna. Reguluje też obo-
wiązki tych podmiotów oraz wskazanych
za ich zgodą przez sąd innych zakładów
pracy, placówek służby zdrowia lub
opieki społecznej, instytucji i organizacji
charytatywnych, w zakresie wykonywa-

nia tej kary i pracy, ubezpieczenia ska-
zanych, szczegółowe zasady gospodaro-
wania środkami uzyskanymi z wykony-
wania kary i pracy oraz szczegółowe za-
sady wynagradzania pracowników odpo-
wiedzialnych za organizowanie pracy
skazanych. Do 31 stycznia każdego ro-
ku prezes sądu rejonowego sporządza
opinię dotyczącą potrzeb sądu rejono-
wego w zakresie wykonywania pracy
przez skazanych oraz przesyła ją nie-
zwłocznie właściwemu organowi samo-
rządu terytorialnego.

ZAMÓWIENIA PUBLICZNE

◗

Rozporządzenie prezesa Rady Mini-
strów z dnia 1 kwietnia 2004 r. w spra-
wie trybu przeprowadzania konkursu na
kandydatów na stanowisko prezesa
Urzędu Zamówień Publicznych, sposo-
bu powoływania komisji konkursowej
oraz wymagań wobec jej członków
(Dz.U. nr 56, poz. 546)

Ogłoszenia o konkursie zamieszcza

Kancelaria Premiera w dzienniku o zasię-
gu ogólnopolskim, na stronie internetowej
Kancelarii oraz na stronie Urzędu Zamó-
wień Publicznych: co najmniej 6 miesięcy
przed upływem okresu, na jaki prezes

Urzędu został powołany, albo niezwłocznie
– w przypadku odwołania prezesa z urzę-
du lub jego śmierci. Termin składania
zgłoszeń nie może być krótszy niż 14 dni
od daty opublikowania ogłoszenia.

EMERYTURY

SŁUŻB MUNDUROWYCH

◗

Rozporządzenie ministra spraw we-
wnętrznych i administracji z dnia 24
marca 2004 r. w sprawie zwrotu kosz-
tów przejazdu osób wezwanych do sta-
wiennictwa przez organ emerytalny
(Dz.U. nr 56, poz. 551)

Organ emerytalny zwraca emerytom

mundurowym koszty przejazdu publiczny-
mi środkami transportu zbiorowego trasą
o bezpośrednim połączeniu, a w przypad-
ku braku takiego połączenia – najkrótszą
trasą. Zwrot kosztów obejmuje cenę bile-
tu kolejowego II klasy z miejsca zamiesz-
kania osoby wezwanej do siedziby organu
i z powrotem, a jeżeli nie ma połączenia
kolejowego – cenę biletu w autobusowej
komunikacji zwykłej oraz cenę biletu na
przejazd publicznymi środkami komuni-
kacji miejskiej.

Agnieszka Wyszomirska

agnieszka.wyszomirsak@infor.pl

KALENDARIUM PRAWNE

JUŻ OBOWIĄZUJĄ

BĘDĄ OBOWIĄZYWAĆ

www.gazetaprawna.pl

PRACA I PODATKI

GAZETA PRAWNA NR 79 (1188) 22 KWIETNIA 2004

Zmiany prawa

WAŻNE ADRESY

Prenumerata dla ksi´gowych, finansistów,
kadrowców, przedsi´biorców i w∏aÊcicieli firm

PRENUMERATA

maj 2004

0 801 626 666

Codziennie komentarze do zmienionych przepisów
i nowych aktów prawnych oraz praktyczne porady,
jak przystosowaç firm´ do wymogów UE.
Codziennie bie˝àce informacje prawno-gospodarcze
niezb´dne w podejmowaniu decyzji biznesowych.

Dla ka˝dego prenumeratora dodatkowe korzyÊci

■

Broszura Wskaêniki i Stawki - z nowymi zmienionymi
od 1 maja wskaênikami i stawkami wa˝nymi dla ksi´gowych,
kadrowców i przedsi´biorców

■

Gwarantowane publikacje specjalne - p∏yty CD oraz publikacje
ksià˝kowe wzbogacajàce bie˝àce wydania Gazety Prawnej

Zamów ju˝ dziÊ

tel.

(22) 761 31 27, 0 801 626 666

pn.-pt. w godz. 7.30-17.00.

www.

gazetaprawna

.pl/zamowienie

Sprawdê, jakie to proste!

GŁÓWNY INSPEKTORAT
pl. Powstańców Warszawy 1
00-950 Warszawa,
skr. pocztowa 247

Wojewódzkie Inspektoraty
Inspekcji Handlowej
Dolnośląski
50-059 Wrocław
ul. Ofiar Oświęcimskich 15a
tel. 0-71 344-20-38,

344-20-39

Kujawsko-Pomorski
85-020 Bydgoszcz
ul. Jagiellońska 10
tel. 0-52 322-18-15,

322-18-16

Lubelski
20-601 Lublin
ul. Tomasza Zana 38 „C”
tel. 0-81 528-07-47,

528-07-48

Lubuski
66-400 Gorzów wlkp.
ul. Jagiellończyka 8
tel. 0-95 722-57-31

Łódzki
90-950 Łódź
ul. Gdańska 38
tel. 0-42 636-03-57

Małopolski
31-007 Kraków
ul.Wiślna 3
tel. 0-12 422-93-38

Mazowiecki
00-015 Warszawa
ul.Sienkiewicza 3
tel. 0-22 826-18-30, 826-42-09

Opolski
45-951 Opole

ul. 1-go Maja 8
tel. 0-77 454-50-89

Podkarpacki
35-959 Rzeszów
ul. Fredry 4
tel. 0-17 862-14-53, 862-14-54

Podlaski
15-404 Białystok
ul. Młynowa 21
tel. 0-85 742-80-59

Pomorski
80-240 Gdańsk
ul. M.Konopnickiej 4
tel. 0-58 341-08-77

Śląski
40-951 Katowice
ul. Brata Alberta 4
tel. 0-32 256-16-34,

255-50-17

Świętokrzyski
25-950 Kielce
ul. Sienkiewicza 76 skr.347
tel. 0-41 366-19-41,

368-33-47

Warmińsko-Mazurski
10-540 Olsztyn
ul.Dąbrowszczaków 10
tel. 0-89 527-27-65

Wielkopolski
60-967 Poznań
Al. Marcinkowskiego 3
Tel. 0-61 852-29-34,
852-29-07

Zachodniopomorski
70-502 Szczecin
ul. Wały Chrobrego 4
tel. 0-91 422-52-39

więcej: www.giih.gov.pl

INSPEKCJA HANDLOWA

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Egzekucja swiadczen niepieniezn Nieznany
Opodatkowanie przychodów z nieodpłatnych świadczeń
Zobacz, kiedy dochodzi do przeniesienia miejsca świadczenia (opodatkowania) usługi
Ustawa z dnia 25 06 1999 r o świadcz pien z ubezp społ w razie choroby i macierz
Opodatkowanie Przychodow
Opodatkowanie przychodów (dochodów) z kapitałów pieniężnych
Dopłaty do wypoczynku ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych
WYNAGRODZENIE ZA PRACĘ I INNE ŚWIADCZENIA, PRAWO OGÓLNE
hipoterapia, notatki, Edukacja i rehabilitacja osób z niepiełnosprawnością
Opodatkowanie VAT robót budowanych wykonanych w, Gazeta Podatkowa
Zasady sprawiedliwego opodatkowania, Dziennikarstwo
System podatkowy Irlandii, Teorie opodatkowania i systemy podatkowe, Teorie opodatkowania i systemy
rozwiązanie umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych
Opodatkowanie samozatrudnienia 14 wykłady
świadczenia
O czym mogą świadczyć problemy skórne (2)
PIT opodatkowanie małżonków

więcej podobnych podstron