144

Piaskowce glaukonitowe w potoku Szczawa

5494

Lokalizacja:

województwo podkarpackie

powiat jasielski

gmina Osiek Jasielski

miejscowoϾ Mrukowa

Rejon geograficzny:

Zewnêtrzne Karpaty Zachodnie

Beskidy Œrodkowe

Beskid Niski

Jednostka geologiczna:

Zewnêtrzne Karpaty fliszowe

p³aszczowina magurska

4534

Nowy ¯migród

K¹ty

W potoku Szczawa, w miejscowoœci Mrukowa w po-

wiecie jasielskim, ods³ania siê profil warstw magurskich

w facji glaukonitowej, zwanej piaskowcami z W¹tkowej.

Ogniwo to nale¿y do p³aszczowiny magurskiej, a jego

wiek datuje siê na oligocen (oko³o 34 - 23 mln lat temu).

W sk³adzie mineralnym piaskowców z W¹tkowej stwierdzo-

no kwarc, muskowit, skalenie, glaukonit i drobne okruchy

rogowców oraz mu³owców. Spoiwo piaskowców jest kal-

cytowe, czasami zawiera niewielk¹ iloœæ minera³ów ilastych

(spoiwo margliste). Wystêpuj¹cy w piaskowcach glaukonit

mo¿e niekiedy dominowaæ (w iloœci nawet do 60%). Ziarna

tego minera³u s¹ ciemnozielone, kuliste lub tworz¹ kseno-

morficzne wype³nienia miêdzy ziarnami kwarcu.

Piaskowce ods³aniaj¹ce siê w korycie potoku wystêpuj¹

w grubych i bardzo grubych ³awicach, których mi¹¿szoœæ

dochodzi nawet do kilku metrów. Zapadaj¹ pod k¹tem 40

- 45° na po³udnie. W wielu grubych ³awicach powszechna

jest amalgamacja. Piaskowce s¹ grubo- i œrednioziarniste, a

buduj¹ce je ziarna s¹ pó³obtoczone, b¹dŸ pó³ostrokrawêdziste.

Rozmiar wiêkszoœci ziarn kwarcu nie przekracza 0,1 cm;

jedynie w sp¹gowych czêœciach ³awic ich wielkoœæ mo¿e

dochodziæ nawet do 1 - 2 cm (uziarnienie frakcjonalne). Ska³y

te s¹ barwy jasnopopielatej, z ciemniejszymi przebarwienia-

mi zwi¹zanymi z wystêpowaniem glaukonitu; na powierzch-

niach zwietrza³ych kolor zmienia siê w brunatno¿ó³ty, a

ska³a rozsypuje siê. Oprócz uziarnienia frakcjonalnego, na

przekrojach ³awic zobaczyæ mo¿na laminacjê równoleg³¹ i

warstwowanie przek¹tne, jednak w wiêkszoœci ³awic pia-

skowce s¹ masywne.

Utwory te powsta³y wskutek depozycji ze sp³ywów

piaszczystych (o ma³ej zawartoœci frakcji drobnoziarnistej),

znosz¹cych materia³ okruchowy z nasypu litoralnego na

dno basenu. Grube ³awice piaskowców przedzielone s¹

wk³adkami szarozielonych, grubo³upliwych mu³owców,

których udzia³ w opisywanym ods³oniêciu nie przekracza

10%.

Mi¹¿szoœæ kompleksu piaskowców z W¹tkowej siêga 800

- 1300 metrów; w opisywanym ods³oniêciu zobaczyæ mo¿na

oko³o 100 metrowy profil ich wy¿szej czêœci.

Obiekt znajduje siê w malowniczym potoku Szczawa,

którego zbocza poroœniête s¹ lasem mieszanym. Woda

wyerodowa³a w korycie wiele przeg³êbieñ i niewielkich

kaskad, wcinaj¹c siê w grube ³awice piaskowca i tworz¹c

urokliwy zak¹tek. Aby dojœæ do opisywanego ods³oniêcia

nale¿y z Mrukowej udaæ siê œcie¿k¹, w górê potoku Szczawa,

w kierunku po³udniowo-zachodnim oko³o 1,5 km.

W pobli¿u znajduje siê zielony szlak turystyczny wiod¹cy

z Nowego ¯migrodu do Folusza oraz zabytkowa kaplica z

droga krzy¿ow¹ i œladami dawnej warowni.

The glauconitic sandstones

in the Szczawa Stream

In Mrukowa village the succession of the Magura Beds

developed in glauconitic facies crops out in the Szczawa

Stream bed.

The succession bears the name “the W¹tkowa Sand-

stones” and was deposited in the Oligocene (34-23 Ma ago)

in the Magura basin. Rock is thick- and very thick-bedded (in-

dividual beds are up to several meters thick). Beds dip to the

south at 40-45°. Sandstones are coarse- to medium-grained

(mean grain diameter is below 0.1 centimeters but may reach

1-2 centimeters in bottom parts of layers), clastic material is

semi-rounded to semi-angular. Mineral composition includes

quartz, muscovite, feldspars and fine grains of lydites and mud-

stones, all cemented with calcite and glauconite (up to even

60%), locally also with clay minerals. Glauconite is dark-green

and form spherules or xenomorphic fillings of intergranular

spaces. Color of the sandstones depends on mineral compo-

sition: from light-ash-grey to dark if glauconite is abundant.

Weathered surfaces become brownish-yellow, weathering is

4532

1

2

3

145

Wybrana literatura: 31, 49, 53, 59, 203, 256,

332, 383, 403, 418, 419, 420

Mrukowa

quick and the rock readily disintegrates. Sedimentary struc-

tures include graded bedding (normal and reverse), parallel

lamination and cross-bedding, however, most of beds are

massive. In many thick beds almalgamation structures are

seen. The W¹tkowa Sandstones were deposited by gravity

flows (with low percentage of fine fraction) transporting the

clastic material from the littoral zone to the basin floor. Thick

sandstone beds are intercalated by greyish-green, thick-lay-

ered mudstones (up to 10%).

Autor karty stanowiska dokumentacyjnego i fotografii:

R. Kopciowski (2005)

Thickness of the W¹tkowa Sandstones reaches 800-

1,300 meters from which about 100-meters-thick portion

is exposed at the described site.

The site is located in the picturesque stream bed and is

accessible from Mrukowa village by patch leading upstream,

to the southwest. After about 1.5 kilometer the outcrop

begins. In the vicinity the green touristic trail connects Nowy

¯migród and Folusz. There is also a historical chapel with the

Way of the Cross and relics of ancient castle.

1

2

3