1

OCENA ZAGROŻEŃ

ZDROWOTNYCH

Mgr Agata Matysiak

Zakład Zdrowia Publicznego

Warszawski Uniwersytet Medyczny

NORMATYWY HIGIENICZNE

RYS HISTORYCZNY

POLSKA



1956 r. - I wykaz normatywów higienicznych - obejmował 14 substancji.



1959 r. – wykaz norm dla 127 substancji.



(…)



2002 r. – Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 29 listopada 2002 r. w

sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia

w środowisku pracy.



441 substancji chemicznych



19 pyłów



Czynniki fizyczne: hałas, drgania, mikroklimat, promieniowanie.

NORMATYWY HIGIENICZNE

RYS HISTORYCZNY



2005 r. – Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 10 października 2005 r.
zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń

czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.



Zmiana norm dla 33 substancji



+ 38 nowych (łącznie 479)



2007 r. - Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 30 sierpnia 2007

roku zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i

natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.



Zmiana norm dla 34 substancji



+ 16 nowych (łącznie 495)



2008 r. -Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 15 grudnia 2008 r. w

sprawie powołania Międzyresortowej Komisji do Spraw Najwyższych Dopuszczalnych

Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych dla Zdrowia w Środowisku Pracy.



2009r. - Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 czerwca 2009

r. zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i
natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.



2010r. - Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 lipca 2010 r.

zmieniające rozporządzenie w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń

czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

NORMATYWY HIGIENICZNE

NDS, NDSCh, NDSP

NDS

NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE

średnie ważone, którego oddziaływanie na

pracownika w ciągu 8-godzinnego dobowego i

42-godzinnego tygodniowego wymiaru czasu

pracy przez okres jego aktywności zawodowej nie

powinno spowodować ujemnych zmian w jego

stanie zdrowia oraz w stanie zdrowia jego

przyszłych pokoleń.

NORMATYWY HIGIENICZNE

NDS, NDSCh, NDSP

NDSCh

NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE

CHWILOWE

wartość średnia, która nie powinna spowodować

ujemnych zmian w stanie zdrowia pracownika

oraz w stanie zdrowia jego przyszłych pokoleń,

jeżeli utrzymuje się w środowisku nie dłużej niż

30 min w czasie zmiany roboczej.

NORMATYWY HIGIENICZNE

NDS, NDSCh, NDSP

NDSP

NAJWYŻSZE DOPUSZCZALNE STĘŻENIE

PUŁAPOWE

wartość, która ze względu na zagrożenie zdrowia

lub życia pracownika nie może być w środowisku

pracy przekroczona w żadnym momencie.

2

PODSTAWY USTALANIA

WARTOŚCI NORMATYWNYCH



Wyniki badań epidemiologicznych, w których

została określona zależność pomiędzy wielkością

a czasem trwania ekspozycji zawodowej, a jej

skutkami zdrowotnymi



Wyniki obserwacji lekarskich grup osób

eksponowanych na konkretne czynniki szkodliwe

dla zdrowia w warunkach przemysłowych



Wyniki badań doświadczalnych

przeprowadzonych na zwierzętach

KRYTERIA I PODZIAŁ STOPNIA

DOWODU DZIAŁANIA RAKOTWÓRCZEGO

wg MIĘDZYNARODOWEJ AGENCJI BADAŃ

NAD RAKIEM



WYSTARCZAJĄCY DOWÓD DZIAŁANIA

RAKOTWÓRCZEGO



OGRANICZONY DOWÓD DZIAŁANIA

RAKOTWÓRCZEGO



NIEWYSTARCZAJĄCY DOWÓD DZIAŁANIA

RAKOTWÓRZCZEGO



DOWÓD SUGERUJĄCY BRAK DZIAŁANIA

RAKOTWÓRCZEGO

1. WYSTARCZAJĄCY DOWÓD

DZIAŁANIA RAKOTWÓRCZEGO

Istnieje związek przyczynowy
pomiędzy narażeniem a rakiem u

ludzi stwierdzony w badaniach, w

których przy określonym poziomie

ufności można wykluczyć wpływ

przypadku, błędu lub czynnika

zakłócającego.

2. OGRANICZONY DOWÓD DZIAŁANIA

RAKOTWÓRCZEGO

Związek przyczynowy pomiędzy
narażeniem a rakiem ludzi jest

wiarygodny, ale przy określonym

poziomie ufności nie można

wykluczyć wpływu przypadku, błędu

lub czynnika zakłócającego.

3. NIEWYSTARCZAJĄCY DOWÓD

DZIAŁANIA RAKOTWÓRZCZEGO

Jakość, zgodność i siła dowodu

statystycznego dostępnych badań

jest niewystarczająca do

wnioskowania o obecności lub

nieobecności związku przyczynowego

pomiędzy narażaniem a rakiem u

ludzi.

4. DOWÓD SUGERUJĄCY BRAK

DZIAŁANIA RAKOTWÓRCZEGO

Istnieją odpowiednie badania

obejmujące pełny zakres dawek, o

których wiadomo, że ludzie są na nie

narażeni. Wyniki tych badań są

zgodne z tym, że nie stwierdzono

żadnego przypadku raka przy

jakimkolwiek poziomie narażenia.

3

OCENA DZIAŁANIA RAKOTWÓRCZEGO

NA PODSTAWIE BADAŃ PRZEPROWADZONYCH NA

ZWIERZĘTACH DOŚWIADCZALNYCH

1.WYSTARCZAJĄCY DOWÓD DZIAŁANIA RAKOTWÓRCZEGO

Istnieje przyczynowy związek pomiędzy narażeniem na

czynniki a zwiększoną zapadalnością na nowotwory

złośliwe lub łącznie łagodne i złośliwe.

Stwierdzony u:



2 lub więcej gatunków zwierząt



2 lub więcej niezależnych badaniach przeprowadzanych na

jednym gatunku w różnym czasie lub w różnych

laboratoriach oraz różnymi metodami

OCENA DZIAŁANIA RAKOTWÓRCZEGO

NA PODSTAWIE BADAŃ PRZEPROWADZONYCH NA

ZWIERZĘTACH DOŚWIADCZALNYCH

2. OGRANICZONY DOWÓD DZIAŁANIA RAKOTWÓRCZEGO

Dane sugerują efekt rakotwórczy, ale mają ograniczoną

wartość w ocenie.



Pochodzą z pojedynczego doświadczenia



Istnieją dotychczas nierozwiązane problemy, dotyczące

poprawności zaplanowania, przeprowadzenia i

interpretacji badań



Czynnik zwiększa zapadalność tylko na łagodne

nowotwory, które mogą występować samoistnie z

wysoka zapadalnością u pewnych szczepów

OCENA DZIAŁANIA RAKOTWÓRCZEGO

NA PODSTAWIE BADAŃ PRZEPROWADZONYCH NA

ZWIERZĘTACH DOŚWIADCZALNYCH

3. NIEWYSTARCZAJACY DOWÓD DZIAŁANIA

RAKOTWÓRCZEGO

Badania nie mogą być interpretowane jako

wykazujące obecność lub nieobecność efektu

rakotwórczego ze względu na zasadnicze

jakościowe i ilościowe ograniczenia.

OCENA DZIAŁANIA RAKOTWÓRCZEGO

NA PODSTAWIE BADAŃ PRZEPROWADZONYCH NA

ZWIERZĘTACH DOŚWIADCZALNYCH

4. DOWÓD SUGERUJACY BRAK DZIAŁANIA

RAKOTWÓRCZEGO.

Istnieją odpowiednie badania na przynajmniej

dwóch gatunkach zwierząt, które wykazują w

zakresach zastosowanych testów, że dany

czynnik nie jest rakotwórczy.

Dowód sugerujący brak działania rakotwórczego

odnosi się wyłącznie do danego gatunku

zwierząt, umiejscowienia nowotworu i badanych

dawek.

KATEGORIE CZYNNIKÓW

RAKOTWÓRCZYCH DLA LUDZI

GRUPA 1

GRUPA 2A

GRUPA 2B

CZYNNIK JEST RAKOTWÓRCZY DLA LUDZI
WDDR u ludzi
CZYNNIK JEST PRAWDOPODOBNIE RAKOTWÓRCZY DLA

LUDZI



ODDR u ludzi + WDDR u zwierząt



ODDR u ludzi



WDDR u zwierząt

CZYNNIK JEST PRZYPUSZCZALNIE RAKOTWÓRCZY
DLA LUDZI



ODDR u ludzi + NDDR u zwierząt



NDDR u ludzi (lub brak danych) + WDDR u zwierząt



NDDR u ludzi (lub brak danych) + ODDR u zwierząt

KATEGORIE CZYNNIKÓW

RAKOTWÓRCZYCH DLA LUDZI

GRUPA 3

GRUPA 4

Czynnik nie może być klasyfikowany pod względem

działania rakotwórczego dla ludzi.
Grupa obejmuje czynniki, które nie mogą być

zaklasyfikowane do żadnej innej grupy.

CZYNNIK PRAWDOPODOBNIE NIE JEST RAKOTWÓRCZY

DLA LUDZI



DSBDR u ludzi + DSBDR u zwierząt



NDDR u ludzi (lub brak danych) + silnie poparty

DSBDR u zwierząt

4

WYKAZ CZYNNIKÓW

RAKOTWÓRCZYCH DLA LUDZI

Rozporządzenie Ministra Zdrowia

z 1 grudnia 2004r.

w sprawie substancji, preparatów, czynników lub

procesów technologicznych o działaniu

rakotwórczym lub mutagennym w środowisku

pracy. (z póź. Zm.)

INTERNETOWY SYSTEM AKTÓW PRAWNYCH/ www.sejm.gov.pl

DEMOGRAFIA

nauka badająca i opisująca procesy,

zdarzenia i prawidłowości pod wpływem

lub działaniem których kształtuje się liczba

i struktura ludności na danym obszarze

(gmina, region, kraj kontynent) w

określonych warunkach społeczno-

ekonomicznych. Elementami struktury

ludności są w tym przypadku: płeć, wiek,

stan cywilny, rozmieszczenie osób w

gospodarstwach domowych i rodzinach.

DEMOGRAFICZNE METODY OCENY

ZAGROŻEŃ ZDROWOTNYCH

METODY POŚREDNIE



Ocena zmian w strukturach demograficznych



Ocena kondycji zdrowotnej poszczególnych grup wieku



Ocenę zdarzeń demograficznych, przede wszystkim

urodzeń i zgonów



Badanie zmian średniej długości trwania życia



Badanie wpływu migracji na zmiany sytuacji zdrowotnej



Sporządzanie prognoz demograficznych z

uwzględnieniem zagrożeń epidemiologicznych

PSYCHOLOGICZNE METODY OCENY

ZAGROŻEŃ ZDROWOTNYCH

.

R O D Z A J E B A D A Ń

NAUKOWE

Służące do wykrywania

ogólnych praw,

mówiących o związkach

między określonymi

właściwościami

psychologicznymi a

poziomem zdrowia

DIAGNOSTYCZNE

Polegające na

dokonywaniu pomiaru

wybranych cech

psychologicznych

PSYCHOLOGICZNE METODY OCENY

ZAGROŻEŃ ZDROWOTNYCH

M E T O D Y O C E N Y Z A G R O Ż E Ń

PROCEDURY BADAWCZE



Eksperymentalne



Ex post facto



korelacyjna

TECHNIKI POMIAROWE



Metody subiektywne

skale szacunkowe
m. kwestionariuszowe



Metody obiektywne –

testy psychologiczne

PROCEDURY BADAWCZE

PROCEDURA EKSPERYMENTALNA

Polega na świadomej i dowolnej zmianie przez badacza

wartości jednej zmiennej, aby sprawdzić jakie skutki

wywoła taka manipulacja. Manipulacja zmienną odbywa się
w warunkach stworzonych i kontrolowanych przez badacza.

Badacz:



Manipuluje co najmniej jedną zmienną – główną



Kontroluje zmienne niezależne – uboczne



Minimalizuje wpływ zmiennych niezależnych – zakłócających – na

zmienną niezależną



Dokonuje pomiaru zmienności zmiennej zależnej, spowodowanej

przez zmienne niezależne

5

PROCEDURY BADAWCZE

PROCEDURA

EX POST FACTO

(PORÓWNANIE MIĘDZY GRUPOWE)

Procedura ta wyklucza możliwość manipulowania
zmiennymi niezależnymi, ponieważ badane czynniki

wystąpiły w przeszłości. Polega zatem jedynie na

dokonaniu pomiaru zmiennych. Na podstawie

analizy zależności statystycznych między

mierzonymi zmiennymi badacz ustala zależności

przyczynowe.

PROCEDURY BADAWCZE

PROCEDURA KORELACYJNA

służy do oceny siły związku między zmiennymi, nie

pozwala jednak na wyciąganie wniosków

dotyczących przyczyn występowania tych

związków.

TECHNIKI POMIAROWE

METODY SUBIEKTYWNE

SKALE SZACUNKOWE

Subiektywna ocena w sposób liczbowy wielkości

cech lub właściwości badanego obiektu.

Stosując skalę szacunkowe do oceny jednostki, oceniający

musi znać definicje ocenianego zjawiska oraz wskaźniki na

podstawie których ma ocenić jego natężenie.

Np.

skala numeryczna
skala graficzna

TECHNIKI POMIAROWE

METODY SUBIEKTYWNE

METODY KWESTIONARIUSZOWE

Metoda ta polega na uzyskiwaniu danych poprzez

zadawanie pytań na podstawie specjalnie

przygotowanego kwestionariusz uzyskiwanie

odpowiedzi przez ankietera od wybieranych na

podstawie odpowiednio dobieranych prób

badawczych respondentów.

TECHNIKI POMIAROWE

METODY OBIEKTYWNE

TESTY PSYCHOLOGICZNE

Może on być zbiorem zadań lub pytań, które – w

standardowych warunkach – mają wywoływać określone

rodzaje zachowań i dostarczać wyników o pożądanych

właściwościach psychometrycznych.

Właściwości psychometryczne testów psychologicznych



Obiektywność



Standaryzacja



Rzetelność



Trafność



Normalizacja



Adaptacja

EPIDEMIOLOGIA

Nauka badająca wpływ czynników

środowiskowych na występowanie chorób w

populacji lub wpływających na stan zdrowia

ludności.

ZADANIA:



Monitorowanie stanu zdrowia ludności



Ocena narażenia



Szacowanie ryzyka zdrowotnego



Informowanie o ryzyku zdrowotnym

6

EPIDEMIOLOGICZNE METODY OCENY

ZAGROŻEŃ ZDROWOTNYCH



Badania ekologiczne



Badania przekrojowe



Badania analityczne



Kliniczno-kontrolne badanie przypadków



Badani kohortowe

Badania ekologiczne

Badanie ekologiczne = badanie statystyczne

W badaniach tych analizowane są zmienne na

poziomie określonych populacji (gminy,

województwa, kraju).

Zmienne:



zależne – parametry zdrowotne



niezależne – charakterystyka zanieczyszczeń środowiska

Badania przekrojowe

Badania przekrojowe = badania chorobowości

Polega na przebadaniu w określonym punkcie czasowym osób

wchodzących w skład wybranej zbiorowości.



B. wyczerpujące – obejmują wszystkie osoby w danej zbiorowości



B. reprezentacyjne – metoda losową

Badanie takie pomaga określić:



Czas wystąpienia danej choroby



Jej rozwój i przebieg



Objawy poprzedzające



Częstość występowania danej jednostki chorobowej

Badania analityczne

Kliniczno-kontrolne badanie przypadku

Metoda, w której częstość narażenia na dany czynnik w

grupie osób ze ściśle zdefiniowaną patologią – chorobą

(

GRUPA PRZYPADKÓW

) jest porównywana z częstością

narażenia na taki sam czynnik w grupie osób

niedotkniętych tą chorobą (

GRUPA KONTROLNA

).

Badanie kohortowe

follow up

PROSPEKTYWNE

Badanie obserwacyjne, w którym ocenia się

prospektywnie wystąpienie określonej patologii w

grupach (kohortach) osób narażonych i nienarażonych

na dany czynnik lub interwencję, u których ta

patologia na początku obserwacji nie występowała.

RETROSPEKTYWNE

W badaniu kohorty historycznej, grupy: narażona i

nienarażona są identyfikowane w przeszłości i

"obserwowane" ku teraźniejszości pod względem

występowania danej patologii.

MIARY CZĘSTOŚCI CHORÓB

I ZGONÓW

WYRAŻANE WSPÓŁCZYNNIKAMI:



CHOROBOWOŚCI



ZAPADALNOŚCI (ZACHOROWALNOŚCI)



UMIERALNOŚCI



ŚMIERTELNOŚCI

7

Współczynnik chorobowości

liczba osób, u których wystąpiła dana choroba

Wsp. chorobowości =

x 10ⁿ

liczba osób narażonych na zachorowanie
określonym czasie (populacja narażona)

Iloraz liczebności osób w populacji dotkniętych chorobą

i liczebności populacji narażonej w określonym punkcie

czasowym.

Najczęściej populację narażona stanowi średnia liczba ludności
(populacja generalna) na danym terenie w określonym czasie,

wśród której określono przypadki choroby.

Współczynnik chorobowości

Często określany jest jako:
„liczba przypadków na 1000 osób”
„liczba przypadków na 100 tyś. ludności”

POZIOM CHOROBOWOŚCI POPULACJI ZALEŻY OD:



Czasu trwania choroby
krótszy czas choroby = niższy wsp. chorobowości



Ciężkości przebiegu choroby
wyższa liczba zgonów wśród chorych = niższy wsp. chorobowości



Liczby nowych przypadków choroby
więcej nowych przypadków w danym czasie = wyższy

wsp. ch.

Współczynnik zapadalności

(zachorowalności)

liczba osób, u których wystąpiła choroba

w okresie badanym

Wsp. zapadalności =

x10ⁿ

(skumulowanej)

liczba ludności narażonej na początku

okresu badanego

Skumulowany współczynnik zapadalności, to miara

występowania nowych przypadków chorób lub innych

zdarzeń zdrowotnych.

Zapadalność przedstawiana jest zazwyczaj jako liczba nowych

przypadków na 1000 osób w określonej populacji.

UMIERALNOŚĆ

Współczynnik zgonów = surowy współczynnik

umieralności

liczba zgonów w określonym czasie

Współczynnik zgonów =

x 10ⁿ

średnia liczba ludności w tym czasie

Surowy współczynnik umieralności nie uwzględnia prawdopodobieństwa

zgonu w zależności od wieku, płci, rasy, warunków społeczno-

ekonomicznych itd..

UMIERALNOŚĆ

Specyficzne współczynniki zgonów, obliczane

dla grup ludności wyodrębnionych ze względu

na wiek, płeć, zawód, położenie geograficzne

lub dla szczegółowych przyczyn zgonu.

liczba zgonów osób z określonej grupy,
które wystąpiły na określonym terenie

i w określonym czasie

Spec. współczynnik zgonu =

x10ⁿ

szacowana liczba ludności w tej samej

określonej grupie na tym samym terenie

i w tym samym czasie

WSPÓŁCZYNNIK UMIERALNOŚCI

NIEMOWLĄT

liczba zgonów dzieci

do pierwszego roku życia

w ciągu roku

Wsp. umieralności niemowląt =

x10ⁿ

liczba żywych urodzeń

w tym samym roku

Powszechnie uznawany, syntetyczny miernik, zarówno

sytuacji zdrowotnej, jak i poziomu oraz opieki nad

dziećmi w pierwszym roku życia w danej populacji.

Współczynnik szczególnie wrażliwy na zmiany czynników

społeczno-ekonomicznych.

8

ŚMIERTELNOŚĆ

Jest miarą ciężkości choroby i jest określana jako

iloraz przypadków zgonów z powodu określonej

choroby lub zdarzenia w stosunku do wszystkich

zdiagnozowanych przypadków tej choroby czy

zdarzenia w określonym czasie.

Śmiertelność wyrażana jest odsetkowo - wskaźnikiem śmiertelności

liczba zgonów z powodu choroby

w określonym czasie

Wskaźnik śmiertelności =

x10ⁿ

liczba stwierdzonych przypadków tej choroby

w tym samym okresie

DZIĘKUJĘ