1

MAGAZYNOWANIE SUBSTANCJI NIEBEZPIECZNYCH

1. ZNAKOWANIE

SUBSTANCJI

NIEBEZPIECZNYCH

PODCZAS MAGAZYNOWANIA

Stacjonarne zbiorniki, jak zbiorniki i silosy magazynowe należy oznaczać

nazwą materiału lub preparatu z symbolem i oznaczeniem zagrożenia. Oznaczenie
powinno być naniesione w obszarze miejsca napełniania i odbioru. Oznaczenie
materiału musi być dobrze czytelne, a symbol zagrożenia musi mieć wymiary co
najmniej 50 x 50 cm.

Jeżeli niebezpieczne materiały i preparaty przechowywane są bez opakowania,

w pryzmie, to w miejscu przechowywania należy umieścić pełne oznaczenie. Jeżeli
opakowania z podlegającymi oznaczeniu produktami nie są wyładowywane lub
rozpakowywane w magazynie importera, ale u użytkownika to importer
zagwarantować musi prawidłowe oznaczenie.

Wykaz oznaczeń ryzyka „R” i bezpieczeństwa „S”.

Symbol „R”

Wyjaśnienie oznaczenia

R1

- materiały wybuchowe w stanie suchym;

R2

-

zagrożenie

wybuchem

wskutek

uderzenia,

tarcia

lub

oddziaływania ognia;

R3

- skrajne zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia lub
oddziaływania ognia;

R4

- tworzy łatwo wybuchające związki metaliczne;

R5

- ogrzanie grozi wybuchem;

R6

- substancja wybuchowa także bez kontaktu z powietrzem;

R7

- może spowodować pożar;

R8

- kontakt z materiałami palnymi może spowodować pożar;

R9

- wybucha po zmieszaniu z materiałem palnym;

R10

- substancja łatwo palna;

R11

- substancja wysoce łatwo palna;

R12

- substancja skrajnie łatwo palna;

R13

- szczególnie łatwo palna, ciekły gaz;

R14

- reaguje gwałtownie z wodą;

R15

- w kontakcie z wodą wyzwala wysoce łatwo palne gazy;

R15.1

- reaguje z kwasami tworząc wysoce łatwopalne gazy;

R16

- wybucha po zmieszaniu z substancjami utleniającymi;

R17

- samorzutnie zapala się w powietrzu;

R18

-podczas stosowania może wytwarzać łatwo palne lub wybuchowe
mieszaniny w powietrzu;

R19

- może tworzyć wybuchowe nadtlenki;

R20

- działa szkodliwie w przypadku narażenia drogą oddechową;

R21

- działa szkodliwie w przypadku kontaktu ze skórą;

R22

- działa szkodliwie w przypadku spożycia;

R23

- działa toksycznie w przypadku narażenia droga oddechową;

2

R24

- działa toksycznie w przypadku kontaktu ze skórą;

R25

- działa toksycznie w przypadku spożycia;

R26

- działa bardzo toksycznie w przypadku narażenia drogą
oddechową;

R27

- działa bardzo toksycznie w przypadku kontaktu ze skórą;

R28

- działa bardzo toksycznie w przypadku kontaktu ze skórą;

R29

- w kontakcie z wodą wytwarza toksyczne gazy;

R30

- w miarę stosowania może nabywać właściwości palne;

R31

- w kontakcie z kwasami uwalnia gazy;

R31.1

- przy kontakcie z alkaliami wytwarza trujące gazy;

R32

- w kontakcie z kwasami wytwarza bardzo toksyczne gazy;

R33

- niebezpieczeństwo kumulacji w ustroju;

R34

- wywołuje oparzenia;

R35

- wywołuje poważne oparzenia;

R36

- działa drażniąco na oczy;

R37

- działa drażniąco na układ oddechowy;

R38

- działa drażniąco na skórę;

R39

- zagraża powstaniu bardzo poważnych, nieodwracalnych zmian w
stanie zdrowia;

R40

- możliwe ryzyko powstania nieodwracalnych zmian w stanie
zdrowia;

R41

- ryzyko poważnego uszkodzenia oczu;

R42

- może powodować uczulenie w przypadku narażenia drogą
oddechową;

R43

- może powodować uczulenie w przypadku kontaktu ze skórą;

R44

- ryzyko wybuchu po ogrzaniu w zamkniętym naczyniu;

R45

- może być przyczyna raka;

R46

- może powodować dziedziczne uszkodzenie genetyczne;

R48

- stwarza poważne zagrożenie zdrowia w następstwie narażenia
długotrwałego;

R49

- może być przyczyną raka w następstwie narażenia drogą
oddechową;

R50

- działa bardzo toksycznie na organizmy wodne;

R51

- działa toksycznie na organizmy wodne;

R52

- działa szkodliwie na organizmy wodne;

R53

- może wywoływać długo utrzymujące się szkodliwe zmiany
w środowisku wodnym;

R54

- działa toksycznie na rośliny;

R55

- działa toksycznie na zwierzęta;

R56

- działa toksycznie na organizmy żyjąc w glebie;

R57

- działa toksycznie na pszczoły;

R58

- może wywoływać długo utrzymujące się szkodliwe zmiany
w środowisku;

R59

- stwarza zagrożenie dla warstwy ozonowej;

R60

- może upośledzać płodność;

3

R61

- może działać szkodliwie na nienarodzony płód;

R62

- możliwe ryzyko upośledzenia płodności;

R64

- może działać szkodliwe na dzieci karmione piersią;

Symbol „S”

Wyjaśnienie oznaczenia

S1

- przechowywać w zamknięciu;

S2

- przechowywać poza zasięgiem dzieci;

S3

- przechowywać w chłodnym miejscu;

S4

- nie przechowywać w pomieszczeniach mieszkalnych;

S5.1

- przechowywać pod wodą;

S5.2

- przechowywać pod benzyną;

S5.3

- przechowywać pod olejem parafinowym;

S6.1

- przechowywać pod osłoną azotu;

S6.2

- przechowywać pod osłoną azotu;

S6.3

- przechowywać pod osłoną dwutlenku węgla;

S7

- przechowywać pojemnik szczelnie zamknięty;

S8

- przechowywać pojemnik w miejscu suchym;

S9

- przechowywać pojemnik w miejscu dobrze wentylowanym;

S12

- nie uszczelniać pojemnika;

S13

- nie przechowywać razem z żywnością, napojami i karmą dla
zwierząt;

S14.1

- trzymać z dala od środków redukujących, metali ciężkich,
kwasów i alkaliów;

S14.2

- trzymać z dala od materiałów utleniających i kwaśnych oraz
związków metali ciężkich;

S14.3

- trzymać z dala od żelaza;

S14.4

- trzymać z dala od wody i ługów;

S14.5

- trzymać z dala od kwasów;

S14.6

- trzymać z dala od zasad;

S14.7

- trzymać z dala od metali;

S14.8

- trzymać z dala od substancji utleniających i kwaśnych;

S14.9

- trzymać z dala od substancji organicznych palnych;

S14.10

- trzymać z dala od kwasów, mat. palnych i zw. redukujących;

S14.11

- trzymać z dala od materiałów palnych;

S15

- nie przechowywać w ciepłym miejscu;

S16

- nie przechowywać w pobliżu źródeł ognia;

S17

- nie przechowywać razem z materiałami łatwopalnymi;

S18

- otwierać pojemnik bardzo ostrożnie,
-

S20

- nie spożywać posiłków i napojów podczas stosowania substancji;

S21

- nie palić tytoniu podczas stosowania substancji;

S22

- nie wdychać pyłu;

S23

- nie wdychać pyłu/gazu/aerozolu;

4

S24

- unikać zanieczyszczania skóry;

S25

- unikać zanieczyszczenia oczu;

S26

- w przypadku zanieczyszczenia oczu, przemyć dużą ilością wody,
zwrócić się o pomoc lekarską;

S27

- zdjąć natychmiast zanieczyszczona odzież;

S28

- zanieczyszczoną skórę przemyć dużą ilością... (rodzaj cieczy
podaje producent);

S29

- nie wylewać do kanalizacji;

S30

- nigdy nie mieszać z wodą;

S33

-

zastosować

środki

ostrożności-uwaga

na

wyładowania

elektrostatyczne;

S34

- odpadki i pojemniki należy usuwać w sposób zabezpieczony;

S35

- wszelkie czynności z materiałem wykonywać ostrożnie;

S36

- nosić odpowiednią odzież ochronną;

S37

- nosić odpowiednie rękawice ochronne;

S38

- w przypadku niedostatecznej wentylacji, założyć sprzęt do
oddychania;

S39

- założyć ochronę oczu/twarzy;

S41

- w przypadku pożaru/wybuchu nie wdychać dymu;

S42

- podczas fumigacji założyć odpowiedni sprzęt do oddychania;

S43

- w przypadku pożaru stosować ... (typ i sposób gaszenia podaje
producent, wyraźnie zaznaczyć w przypadku nie używania wody);

S45

- w przypadku awarii lub jeśli źle się poczujesz skontaktuj się z
lekarzem (pokaż etykietę jeślim możesz);

S46

- po połknięciu skontaktuj się natychmiast z lekarzem, pokaż
etykietę lub opakowanie;

S47

- przechowywać w temp. nie przekraczającej ...

0

C (podaje

producent);

S48

- przechowywać w stanie mokrym (materiał określa producent);

S49

- przechowywać tylko w oryginalnym opakowaniu;

S50

- nie mieszać z... (określa producent);

S50.1

- nie mieszać z kwasami;

S50.2

- nie mieszać z zasadami;

S50.3

- nie mieszać z mocnymi kwasami, mocnymi zasadami, metalami
kolorowymi i ich solami;

S51

- stosować tylko w dobrze wentylowanym pomieszczeniu;

S52

- nie poleca się używać w pomieszczeniach na dużych
płaszczyznach;

S53

- unikać narażenia-przed stosowaniem zapoznać się z instrukcją;

S56

- zużyty materiał i opakowanie dostarczyć do autoryzowanej firmy
utylizacji odpadów;

S57

- stosować odpowiednie zabezpieczenia, by uniknąć skażenia
środowiska;

S59

- zastosować się do informacji wytwórcy o możliwości odzysku
lub ponownego użytku;

S60

- ten materiał lub jego opakowanie muszą być usuwane jako

5

niebezpieczne odpady;

S61

- unikać zrzutów do środowiska, przeczytać instrukcję/kartę
charakterystyki;

S62

-w przypadku spożycia nie wywoływać wymiotów, skonsultować
się natychmiast z lekarzem i pokazać opakowanie lub etykietę;

2. MAGAZYNOWANIE GAZÓW

2.1. MAGAZYNOWANIE GAZÓW SKROPLONYCH , SPRĘŻONYCH

I ROZPUSZCZONYCH POD CIŚNIENIEM.

Rozróżnia się magazyny gazów w butlach lub beczkach i magazyny

zbiornikowe. Te ostatnie mogą być przystosowane do przechowywania gazów
skroplonych w temperaturze otoczenia lub w stanie schłodzonym.

Magazynowanie gazów w butlach. Rozróżnia się gazy trujące, palne

i podtrzymujące palenie. Przez gazy płynne rozumie się gazy skroplone propanowo-
butanowe będące przetworami naftowymi, określone Polską Normą. Butle z gazem
skroplonym propanowo-butanowym powinny być składowane w pomieszczeniach
zamkniętych jednokondygnacyjnych, nie podpiwniczonych oraz wyposażonych
w instalację i urządzenia przeciwpożarowe.

Składy butli na wolnym powietrzu powinny być wyposażone w instalacje

i rządzenia przeciwpożarowe oraz odgromowe. Butle z gazami trującymi magazynuje
się w pomieszczeniach zamkniętych, specjalnie do tego celu przystosowanych
i wentylowanych, butle z siarkowodorem należy przechowywać na otwartym
powietrzu, pod zadaszeniem. Butle z pozostałymi gazami można przechowywać albo
w pomieszczeniach zamkniętych, albo pod dachem na otwartym powietrzu.
Zabronione jest przechowywanie w tym samym pomieszczeniu butli z tlenem,
z gazami palnymi oraz z gazami tworzącymi z sobą mieszaniny wybuchowe, jak
również przechowywanie ich z karbidem, płynami i materiałami łatwo palnymi. Butle
z gazami palnymi mogą być przechowywane razem tylko z butlami na gazy obojętne
(azot, CO

2

, gazy inertne).W odległości mniejszej niż 10 m od składu butli nie wolno

przechowywać materiałów łatwopalnych ani wykonywać robót z zastosowaniem
płomienia otwartego.

Pojemność składu butli nie może przekraczać 3000 butli o poj. 40 dm

3

. Składy

te powinny być podzielone ogniotrwałymi ścianami na oddzielne pomieszczenia.
W każdym pomieszczeniu wolno przechowywać najwyżej 500 butli z gazami palnymi
lub z gazami o właściwościach trujących i najwyżej 1000 butli z innymi gazami.
Każde pomieszczenie powinno posiadać oddzielne wyjście na zewnątrz. Przy
składowaniu butli o poj. Większej niż 40 dm

3

ilości butli ulegają proporcjonalnemu

zmniejszaniu. Wysokość pomieszczeń składów od podłogi do konstrukcji dachowej
powinno wynosić co najmniej 3,25 m. Szyby okienne w składzie od strony
naświetlenie słonecznego powinny być matowe lub zamalowane białą farbą.
Temperatura w zamkniętym składzie nie powinna przekraczać 35

0

C.

Butle z gazem powinny być składowane w pozycji stającej. Dopuszcza się

możliwość składowania butli z gazem w 2-3 warstwach pod warunkiem zastosowania
przekładem pomiędzy warstwami. Przy składowaniu należy butle segregować według
ich zawartości. Butle napełnione gazem posiadające stopy powinny być

6

przechowywane w pozycji pionowej; w tym celu składy otwarte i zamknięte powinny
być zaopatrzone w przegrody lub bariery zabezpieczające butle przed upadkiem. Butle
napełnione gazem nie posiadającym stóp należy przechowywać w pozycji poziomej
w drewnianych ramach z przekładkami między warstwami i zabezpieczyć je przed
rozsuwaniem. Butle można układać w stosy o wysokości nie przekraczającej 1,5 m;
zawory należy kierować w jedną stronę.

Odległość między magazynami butli a innymi obiektami powinna być nie

mniejsza niż podana w poniższej tabeli 1

Tabela 1. Odległość między magazynami butli a innymi obiektami [2]

Pojemność składów

(butle do 40 dm

3

)

Odległość [m]

Do 500 butli włącznie

Pomiędzy składami a także pomiędzy

składami i budynkami produkcyjnymi

20

Od 500 do 1500 butli włącznie

Jak wyżej

25

Ponad 1500 butli

Jak wyżej

30

Niezależnie od pojemności

składu

Pomiędzy składami a budynkami

mieszkalnymi

50

Jak wyżej

Pomiędzy składami a budynkami

o przeznaczeniu publicznym

100

Magazynowanie gazów w zbiornikach stacjonarnych. Pojedynczy zbiornik

lub zespół zbiorników („park zbiornikowy”) powinien znajdować się na terenie
ogrodzonym w sposób zapewniający przewiew powietrza, a także posiadać łatwy
dojazd utwardzoną nawierzchnią do instalacji i urządzeń przeciwpożarowych.

Odległość między magazynami gazów w zbiornikach a innymi obiektami

powinna odpowiadać danym przedstawionym w poniższej tabeli 2

Tabela 2. Odległości między magazynami i innymi obiektami [1]

Obiekt

Odległość przy pojemności magazynu [m]

Do 1000 m

3

Ponad 1000 m

3

Obiekty publiczne, obiekty

z otwartym ogniem

75

100

Budynki

30

60

Drogi i tory

30

60

Drogi lokalne

30

40

Drogi wodne

15

25

Teren w promieniu 10 m od parku zbiornikowego powinien być utwardzony i

wolny od wszelkich przedmiotów i materiałów, zawłaszcza łatwo palnych. Park
zbiornikowy powinien być usytuowany w odległości większej niż 50 m od wszelkich
włazów instalacji podziemnej. Zbiorniki powinny posiadać uziemienie i instalację
odgromową. Park zbiornikowy o pojemności wodnej powyżej 200 m

3

powinien

posiadać stałą ochronę przeciwpożarową.

7

Ciśnienie dla zbiornika ustala się w zależności od założonej dopuszczalnej
temperatury eksploatacyjnej, mającej wystąpić na powierzchni lustra cieczy gazu
skroplonego; temperatura ta decyduje o ciśnieniu par w zbiorniku.

W tabeli 3 przestawiono szerokości strefy ochronnej w zależności od

pojemności zbiornika.

Tabela 3. Minimalne szerokości stref ochronnych dokoła zbiornika z gazami płynnym

[1]

Pojemność

zbiornika [m

3

]

Szerokość strefy

[m]

Pojemność

zbiornika [m

3

]

Szerokość strefy

[m]

Do 0,5

1

400-1000

30

0,5-2,0

3

1000-2000

45

2,0-8,0

8

ponad 2000

50

8,0-400

15

2.2. MAGAZYNOWANIE GAZÓW W ZBIORNIKACH NISKIEGO

CIŚNIENIA

Zbiorniki niskiego ciśnienia są stosowane w przemyśle jako magazyny

buforowe, których zadaniem jest kompensacja okresowych wahań między
wytwarzaniem i zużywaniem gazu, a także wyrównanie składu gazu i jego ciśnienia.

Tabela 4. Rodzaje i charakterystyka zbiorników gazowych [1]

Rodzaj zbiornika

Pojemność max

[m

3

]

Ciśnienie gazu

[kPa]

Zużycie stali

[kgm.

-3

]

Dzwonowe proste

1000

do 1,75

57

Dzwonowe

teleskopowe

40000

1,75-4,0

16-43

Dzwonowe śrubowe

300000

<0,5

16-40

Tłokowe z uszczel-

nianiem olejowym

500000

0,5

10-12

Tłokowe z uszczel-

nianiem

fartuchowym

10000

0,5

29-187

Pierwsze trzy rodzaje zalicza się do tzw. zbiorników mokrych, w których

następuje nawilżanie gazu. Zbiorniki tłokowe należą do tzw. zbiorników suchych.
W zbiornikach z uszczelnieniem olejowym następuje zanieczyszczenie gazu
kropelkami oleju. Zbiorniki tłokowe z uszczelnieniem fartuchowym znajdują
zastosowanie do przejściowego magazynowania gazów czystych.

Dookoła zbiorników na gazy palne wyznacza się strefę wolną od zabudowy

i strefę bezpieczeństwa. W strefie wolnej od zabudowy zabezpiecza się dostęp ze
wszystkich stron (droga dookoła zbiornika). Do strefy doprowadza się drogę
pożarową. Strefa bezpieczeństwa musi być wolna od materiałów palnych i urządzeń
iskrzących.

8

Odległość między zbiornikami gazowymi a innymi obiektami powinna być nie

mniejsza niż podana w poniższej tabeli 5

Tabela 5. Odległości zbiorników gazowych od skrajnych obiektów [1]

Obiekt

Odległość od skrajnego elementu zbiornika [m]

Dzwonowego [m

3

]

Tłokowego [m

3

]

Do 1000

< 1000

Do 10000

< 10000

Pojedyncze

budynki

mieszkalne

i użyteczności

publicznej

35

50

60

100

Zwarta

zabudowa

mieszkalna

50

70

70

100

Drogi publiczne

Klasa I

40

50

60

80

Drogi publiczne

Klasa II

30

50

60

70

Tory kolejowe

40

50

60

80

3. MAGAZYNOWANIE CIECZY PALNYCH I MATERIAŁÓW

WYBUCHOWYCH

Ciecze palne powinny być przechowywane w sposób uniemożliwiający

powstaniu pożaru lub wybuchu w następstwie procesu składowania lub w skutek
wzajemnego oddziaływania. Ciecze palne (produkty naftowe) wszystkich klas
niebezpieczeństwa

pożarowego

w

opakowaniach

mogą

być

składowane

w wydzielonych pomieszczeniach magazynowych zamkniętych, natomiast III klasy
niebezpieczeństwa pożarowego o temperaturze zapłonu powyżej 55

0

C- także pod

wiatami i na otwartych placach składowych. Nie dotyczy to cieczy palnych trujących,
które muszą być składowane i zabezpieczone w pomieszczeniach zamkniętych.
Opakowania z cieczami palnymi składowane pod wiatami i na składowiskach
otwartych

powinny

być

zabezpieczone

przed

opadami

atmosferycznymi,

promieniowaniem słonecznym oraz zbyt wysokimi i niskimi temperaturami.
Magazyny

zamknięte

cieczy

palnych

powinny

być

jednokondygnacyjne

zabezpieczone przed działaniem promieni słonecznych. Z każdego wydzielonego
pomieszczenia składowego powinny być dwa wyjścia, z których jedno bezpośrednio
na zewnątrz budynku.

W wiatach oraz na składowiskach otwartych ciecze łatwopalne należy

składować wg rodzajów oraz klas niebezpieczeństwa pożarowego. W przypadku
pożaru, można wówczas zastosować te same środki gaśnicze. Składowiska otwarte
powinny być usytuowane co najmniej 3 m od ogrodzenia zewnętrznego w taki sposób

9

aby w przypadku pożaru nie nastąpiło zablokowanie dróg dojazdowych do budynku.
Nawierzchnia składu powinna być niepalna, odporna na wilgoć i wodę, utwardzona,
o lekkim spadku ułatwiającym odprowadzanie wód opadowych do kanałów
odpływowych.

W miejscach składowania poszczególnych grup cieczy powinna znajdować się

tablica podająca nazwę cieczy i jej klasę niebezpieczeństwa pożarowego. Ciecze palne
I i II klasy niebezpieczeństwa pożarowego w opakowaniach mogą być składowane
w specjalnie

wydzielonych

pomieszczeniach

magazynowych

w

ilości

nie

przekraczającej 20 m

3

. Na placach składowych opakowań pełnych należy

rozmieszczać nie więcej niż 6 stosów. Każdy stos powinien mieć długość do 25 m
i szerokość do 15 m; odległość między stosami na jednym placu powinna wynosić co
najmniej 5m.

Magazyny zbiornikowe. Typy zbiorników zostały wypracowane w przemyśle

naftowym, dla którego charakterystyczny jest olbrzymi obrót towarowy. Lotność
i poważne zagrożenia pożarowe ropy naftowej i lżejszych produktów jej przeróbki
narzucały także konieczność wypracowania zabezpieczeń przed nadmiernymi stratami.
Osiągnięcia przemysłu naftowego zostały następnie adaptowane do potrzeb
magazynowania podobnych produktów ciekłych.

Przy przechowywaniu lotnych cieczy w zbiornikach pomimo ich zamknięcia

zachodzą straty cieczy w skutek tzw. „oddychania”. Proces polega na tym, że w ciągu
dnia temperatura się podwyższa, w związku z czym następuje wzrost prężności pary
nasyconej w przestrzeni gazowej nad powierzchnia cieczy w zbiorniku, a jednocześnie
wzrost objętości mieszaniny powietrzno-parowej. Stąd część tej mieszaniny zostaje
wypchnięta ze zbiornika do atmosfery. W nocy temperatura spada, a stąd faza gazowa
nad cieczą w zbiorniku zmniejsza swoją objętość, przez co następuje zassanie
powietrza z otoczenia do zbiornika. Skutkiem takiego oddychania są rytmiczne straty
magazynowanej cieczy.

Wielkość tych strat można obliczyć. Przy podwyższeniu temperatury o dT

objętość mieszaniny powietrzno-parowej w zbiorniku nad cieczą wzrasta o dV.

P

T

dV

dV

dV





(3.1)

Gdzie dV

T

– udział wzrostu spowodowany rozszerzalnością cieplną, dV

p

–

spowodowane wzrostem prężności pary nasyconej cieczy. pierwszy z tych udziałów
można przedstawić następująco według równania stanu dla gazu doskonałego:

dV

T

V

0

dT

T



(3.2)

Drugi z udziałów można przestawić analogicznie:

10

dV

P

V

0

dp

P



(3.3)

Gdzie P – ciśnienie ogólne, a dp – wzrost prężności pary nasyconej. Uwzględniając
związek między liczba moli dN i objętością dV gazu doskonałego.

dN

pdV

RT



(3.4)

I uwzględniając wymienione udziały różniczki dV, otrzymamy stąd równanie

dN

V

R

(

pdT

T

pdp

PT

)

0

2





(3.5)

Zależność prężności pary od temperatury może być przedstawiona równaniem
empirycznym

ln p

a

b

T





(3.6)

Gdzie a i b – stałe doświadczalne dla danej cieczy. uwzględniając tę zależność
w przednim równaniu różniczkowym otrzymamy

dN

V

R

a

b

T

dT

T

p a

p dp

Pb





















0

2

exp(

)

(

ln )

(3.7)

Całkując to równanie w granicach temperatur T

1

– T

2

(nocy i dnia) i odpowiednich

prężności pary nasyconej p

1

, p

2

, po przekształceniu otrzymamy

N

V

Rb

e (e

e

)

a

2P

(p

p )

1

P

p (

lnp

2

1

4

) p (

lnp

2

1

4

)

0

a

b

T

b

T

2

2

1

2

2

2

2

1

2

1

2

1



































































(3.8)

Wyrażenie to podaje liczbę moli cieczy N, straconą w zbiorniku w ciągu jednego
cyklu (doby).

11

Straty wywołane „małym oddechem” w odniesieniu do 1 m

3

przestrzeni

gazowej wynoszą:

G

C

90

[kg m ]

m

3







(3.9)

gdzie C – stężenie objętościowe [% obj.]

C

p

P

r



(3.10)

p

r

– prężność pary benzyny Pa;

P – ciśnienie w zbiorniku Pa;
Straty spowodowane „dużym oddechem” w odniesieniu do 1 m

3

przestrzeni

gazowej wyraża wzór:

G

3 C[kg m ]

d

3

 





(3.11)

Wielkość strat magazynowych związana z małym oddechem można ograniczyć

przez zastosowanie:
 zbiorników pracujących pod ciśnieniem w granicach utrzymywanych zaworami

specjalnej konstrukcji;

 utrzymywanie możliwie dużego stanu napełnienia zbiorników;
 powłok ochronnych o barwie odbijającej promieniowanie słoneczne;
 izolowanie zbiorników, a zwłaszcza ich górnej części i dachu;
 magazynowanie pod ziemią;
Praktycznie całkowite wyeliminowanie strat związanych z oddychaniem uzyskuje się
w zbiornikach z dachami pływającymi.

Wielkość strat związanych z dużym oddechem jest proporcjonalna do częstości

napełnień zbiorników z dachami stałymi. Ograniczenie strat można uzyskać przez
zastosowanie wymiany poduszek gazowych między zbiornikami, a także między
zbiornikiem i cysterną.

12

Tabela 6. Typy i zakres stosowania zbiorników magazynowych [1]

Rodzaj zbiorników

Zakres pojemności

[m

3

]

Nadciśnienie [kPa]

Zakres stosowania

Cylindryczne,

pionowe z dachem

stałym

100-30000

2-2,5

Produkty średnio

lotne, nafty, a przy

zastosowaniu

wahadła gazowego-

produkty lotne,

Cylindryczne,

pionowe, z dachem

kopulastym

100-5000

25

Produkty lotne

(benzyny)

Cylindryczne,

pionowe z dachem

pływającym

do 100000

0

Produkty lotne

(benzyny)

Cylindryczne,

poziome nad- lub

podziemne

do 200

dowolne

Wszystkie ciecze

Kroplokształtne

do 10000

40-100

Produkty bardzo

lotne

Zbiorniki na ciecze I i II klasy niebezpieczeństwa pożarowego oraz na ciecze III

klasy ogrzewane powyżej temperatury zapłonu zaopatrywuje się w osprzęt
bezpieczeństwa, na które składają się zawory oddechowe, bezpieczniki ogniowe,
gardziele do podawania piany z instalacji gaśniczej oraz przyrządy pomiarowe, m.in.
zabezpieczające

zbiornik

przed

przekroczeniem

napełnień

maksymalnych

i ewentualnych minimalnych.

Magazynowanie materiałów wybuchowych. Dla obiektów magazynowych

zagrożonych wybuchem lub spaleniem materiału wybuchowego powinny być ustalone
kategorie zagrożenia wybuchem MW1 i MW2. Do kategorii MW1 zalicza się obiekty.
W których znajdują się materiały wybuchowe o współczynniku wrażliwości mniejszej
od 2 lub materiały wybuchowe nie opakowane; do kategorii MW2 – pozostałe obiekty.
Wokół obiektu magazynowego zaliczonego do kategorii MW1 i MW2 wyznacza się
strefę ochronną. Na obszarze strefy ochronnej zabrania się:
 przechowywania i gromadzenia materiałów wybuchowych, łatwopalnych

i palnych;

 wykonywania prac mogących zainicjować wybuch lub zapalenie;
 przebywanie osób nie związanych z realizacją zadań wynikających z funkcji

obiektu;

Minimalną odległością od obiektu magazynowego, w którym znajduje się

materiał wybuchowy, od innych obiektów jest taka odległość, dla której ciśnienie fali
uderzeniowej nie przekracza wartości dopuszczalnej. Dopuszczalne wielkości
ciśnienia fali uderzeniowej wyznaczają granice stref zagrożenia tj:
 strefę przylegającą – przewidywalne ciśnienie fali uderzeniowej 2000 kPa

i wyższe,

 strefę bezpośrednią – ciśnienie fali uderzeniowej poniżej 2000 kPa do 250 kPa,

13

 strefę bliską – ciśnienie fali uderzeniowej poniżej 250 kPa do 35 kPa,
 strefę pośrednią – ciśnienie fali uderzeniowej poniżej 35 kPa do 2 kPa,
 strefę daleką – ciśnienie fali uderzeniowej poniżej 2 kPa,

4. MAGAZYNOWANIE POD WARSTWĄ CIECZY

Substancje wyjątkowo niebezpieczne pod względem pożarowym magazynuje

się pod warstwą cieczy. metodę tę stosuje się dla sodu, fosforu i dwusiarczku węgla.

Magazynowanie sodu. Sód w ilości 1,5 tony może być przechowywany

w wydzielonych pomieszczeniach magazynów ogólnych, zabezpieczonych przed
dostępem wody i nie posiadających żadnych instalacji wodnych. Większe ilości, do
50 t, mogą być przechowywane w osobnych budynkach, oddalonych min. 50 m od
budynków sąsiednich, podzielonych na sekcje po 10 t. Przepisy przewidują stosowanie
opakowań z blachy stalowej, w których sód jest całkowicie zalany olejem mineralnym
o temperaturze zapłonu powyżej 50

0

C.

Magazynowanie dwusiarczku węgla. Dwusiarczek węgla magazynuje się

w zbiornikach stalowych ustawionych w basenach zalanych wodą. Wolna przestrzeń
w zbiornikach jest całkowicie wypełniona wodą. Dopuszcza się przechowywanie CS

2

w bębnach stalowych pod warunkiem zachowania tych samych zabezpieczeń. Dookoła
magazynu zostawia się wolną przestrzeń szerokości 15 m, w której nie stawia się
żadnych obiektów lub urządzeń, z wyjątkiem dojazdu. Cysterny i beczki puste
pozostawia się napełnione wodą.

5. PRZECHOWYWANIE SUBSTANCJI TRUJĄCYCH

Transport i przechowywanie substancji trujących musi odbywać się

z zachowaniem środków zabezpieczających przed naruszeniem lub uszkodzeniem
opakowania. Oznaczenia na opakowaniach substancji trujących powinny być wyraźne,
wykonane w sposób trwały oraz zawierać podaną w języku polskim nazwę substancji
trującej i zwracać uwagę na niebezpieczne właściwości danej substancji.

Substancje trujące należy przechowywać w izolowanych i dobrze

zabezpieczonych pomieszczeniach magazynów ogólnych, a przy składowaniu
większych ilości – w magazynach specjalnie do tego celu wybudowanych. Izolowany
lub osobny magazyn trucizn powinien stanowić samodzielną jednostkę organizacyjną
przewidzianą w osobnej strefie pożarowej, z własnymi środkami transportu
wewnętrznego i własnymi pomieszczeniami higieniczno-sanitarnymi dla załogi.
Ściany i podłogi pomieszczeń składowych wykłada się płytkami chemoodpornymi
przystosowanymi do zmywania. Studzienki kanalizacyjne zaopatruje się w razie
potrzeby w łapacze.

5.1. PRZECHOWYWANIE

PESTYCYDÓW

Środki ochrony roślin należy przechowywać w magazynach przeznaczonych

wyłącznie do tego celu. Wymagania dotyczące magazynów regulują obowiązujące
przepisy w zakresie bhp i ppoż. Magazyn powinien być zamknięty, suchy,
wentylowany, równomiernie oświetlony, powinna w nim być odpowiednia
temperatura w okresie letnim i zimowym, a przechowywane produkty powinny być
zabezpieczone

przed

działaniem

czynników

atmosferycznych

oraz

przed

14

zanieczyszczeniem

i

uszkodzeniem

mechanicznym.

Ściany

i

podłogi

w pomieszczeniach magazynowych powinny być gładkie, bez pęknięć, nienasiąkliwe
i łatwo zmywalne. Magazyn powinien być wyposażony w oddzielną bezodpływową
kanalizację.
Pomieszczenia magazynowe wyposaża się w:
 system wentylacji:
 awaryjny – uruchamiany z zewnątrz i od wewnątrz magazynu, zapewniający co

najmniej 10 –krotną wymianę powietrza w ciągu godziny,

 ciągłej – uruchamianej z zewnątrz magazynu na godzinę przed rozpoczęciem

pracy. 3 –krotna wymiana powietrza w ciągu godziny,

 okna z szybami ograniczającymi oddziaływanie promieni słonecznych,
 instalację gazoszczelną i pyłoszczelną,
 środki ochrony indywidualnej w zależności od występujących zagrożeń,
 apteczki zawierające środki pierwszej pomocy.

Środki ochrony roślin powinny być przechowywane z uwzględnieniem ich

właściwości toksycznych i fizykochemicznych. Gazy, substancje o działaniu żrącym
oraz substancje palne powinny być przechowywane oddzielnie. Środki ochrony roślin
zaliczane do I i II klasy toksyczności należy przechowywać w oddzielnych,
zamkniętych magazynach. Środki ochrony roślin należy przechowywać na regałach
lub w stosach, na podstawach umieszczonych na twardym, równym. Statycznym
podłożu. Między poszczególnymi regałami i stosami powinny być zachowane
przejścia o szerokości min. 0,5 m. Pestycydy w opakowaniach użytkowych
tj. butelkach, pudełkach, tuby, pojemniki aerozolowe – należy przechowywać
w opakowaniach transportowych, które stanowią dodatkowe zabezpieczenia. Środki
ochrony roślin w opakowaniach transportowych nie wymagają stosowania
dodatkowych środków zabezpieczających. Jeżeli w magazynie stosuje się system
paletowy to jednostki ładunkowe ustawia się wg systemu blokowego lub rzędowego,
prostopadle lub ukośnie. Szerokość grogi powinna wynosić min. 1,4 m (dla ruchu
jednokierunkowego).

Podczas magazynowania substancji niebezpiecznych, głównie nawozów

i pestycydów, powstaje ryzyko pożarów. Z danych przedstawionych w artykule
„Substancje niebezpieczne powstające podczas poważnych awarii przemysłowych”
wynika, że awarie powodujące utworzenie niebezpiecznych substancji miały miejsce
nie tylko podczas procesów chemicznych – około 70 awarii, lecz także podczas innych
operacji, jak postępowanie z cieczami oraz ciałami stałymi i ich transportu, przede
wszystkim jednak podczas magazynowania – aż około 160 awarii.

LITERATURA

1. Ryng M.: Bezpieczeństwo techniczne w przemyśle chemicznym. Warszawa.

Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 1985.

2. Praktyczny poradnik dla specjalisty bhp. Alfa-Weka, 2000.
3. Niebezpieczne substancje – praktyczny poradnik. Alfa-Weka, 1997.
4. Bądkowski A.: Podstawowe dane na temat niebezpiecznych substancji

chemicznych. Alfa-Weka, 1998.

15

5. Puchalska H.: Kryteria postępowania z niebezpiecznymi substancjami

i preparatami chemicznymi na podstawie przepisów polskich i Unii
Europejskiej. Bezpieczeństwo pracy nr 9/2002.

6. Gilewicz A.: Nowelizacja przepisów bhp przy stosowaniu i magazynowaniu

środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-
mineralnych. Przyjaciel przy pracy nr 12/2002.

7. Kacperski W.T.: Magazynowanie cieczy i gazów. Radom. Politechnika

Radomska. Zakład Inżynierii Procesowej i Środowiskowej, 2002.

8. Polska Norma PN-C/99-04657
9. Michalik J.S., Gajek A.: Substancje niebezpieczne powstające podczas

poważnych awarii przemysłowych. Bezpieczeństwo pracy nr 10/2002

10. Ciborowski J.: Inżynieria chemiczna. Inżynieria procesowa. Warszawa.

Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 1973.