1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI

Nazwa produktu: Potas

Wzór chemiczny: K

Producent:

Dostawca:

Użytkownik:

Telefon awaryjny: (042) 631 47 24 (informacja toksykologiczna w Polsce)

2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH

Składnik stwarzający zagrożenie:

Nazwa chemiczna	% wag.	Nr CAS	Nr EINECS	Symbole ostrzegawcze	Symbole zagrożenia (R)
potas	100	7440-09-7	231-119-8	F, C	14/15-34

3. IDENTYFIKACJA ZAGROŻEŃ

Substancja niebezpieczna w myśl dyrektywy 1999/45/EEG.

Zagrożenie pożarowe: Metal. Ciało stałe. Wchodzi w gwałtowną reakcję z wodą, z wydzieleniem wodoru.

Zagrożenie toksykologiczne: Potas posiada żrące właściwości. Jest przyczyną groźnych chemicznych oparzeń powierzchni ciała.

Zagrożenie ekotoksykologiczne: Stopień bezpośredniego zagrożenia dla zwierząt lądowych i wodnych skrajny.

4. PIERWSZA POMOC

1. Oparzenia skóry natychmiast po oparzeniu zmywać obficie wodą, a następnie opatrzyć gazą z maścią borną lub zwilżoną 6% roztworem taniny.

2. Oczy należy obficie i długo przemywać tylko zimną wodą, starając się wywijać powieki.

Wpuścić 1-2 krople oleju rycynowego dla złagodzenia bólu. Oczy osłonić gazą. Poszkodowanej osobie zapewnić jak najszybciej pomoc okulisty.

3. Oparzonej osobie zapewnić leżenie, spokój i ciepło.

4. W razie osłabienia i niemiarowości tętna podać podskórnie kofeinę lub kardiamid.

5. Przewieźć do lekarza w pozycji leżącej, w opatrunkach ochronnych z luźno nałożonej gazy.

5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POŻARU

Szczególne zagrożenia:	Potas w warunkach normalnych przechowywany jest w nafcie. Na powietrzu zapala się. W kontakcie z wilgocią wydziela się wodór.
Środki gaśnicze:	Gaśnice proszkowe z proszkiem gaszącym metale.
Zalecenia szczegółowe:	Strażacy powinni być wyposażeni w ubrania ognioodporne i niezależne aparaty oddechowe.

6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA

Zalecenia ogólne:	W przypadku wydostania się większej ilości potasu do środowiska, skażony teren należy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. Potas pokryć proszkiem gaszącym metale.
Środki ochrony osobistej:	Stosować ubrania ochronne z tkanin powlekanych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych. Należy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2).
Zalecenia szczegółowe:	Zabezpieczyć opakowania (pojemniki) przed wydostaniem się potasu do środowiska.
Zabezpieczenie środowiska:	Brak zaleceń.

7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE

Zapobieganie zatruciom:	Podczas stosowania potasu nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z sodem, unikać wdychania produktów reakcji z wilgocią (wodorotlenek potasu), przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzież i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Przechowywać w zamknięciu, poza zasięgiem dzieci.
Zapobieganie pożarom/wybuchom:	Surowo przestrzegać zasad bezpiecznego przechowywania potasu metalicznego.
Magazynowanie:	Potas należy przechowywać w miejscu suchym i chłodnym, w temperaturze 8-15^oC i wilgotności 20-60%. Magazyny muszą być wykonane z materiałów niepalnych. Potas metaliczny, ze względu na swoją aktywność, przechowywany jest w nafcie, w atmosferze obojętnej (w bębnach stalowych lub puszkach blaszanych lutowanych spoiwem cynowo-ołowianym) lub w próżni. W przypadku częściowego opróżnienia naczynia pozostałość należy zalać ropą lub olejem mineralnym. Na opakowaniach umieścić napis: „Chronić przed wilgocią”. Pomieszczenia wyposażyć w gaśnice śniegowe i proszkowe. Do gaszenia pożaru pod żadnym warunkiem nie używać wody. Personel magazynowy wyposażyć w niezbędne ochrony osobiste. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400.

8. KONTROLA NARAŻENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ

Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania potasu metalicznego. Sprawna wentylacja i urządzenia odsysające.

Najwyższe dopuszczalne stężenie w środowisku pracy - NDS:

NDS - nie dotyczy.

Ochrony osobiste

Drogi oddechowe:	Maski ochronne z filtrami pyłów P2.
Ręce:	Rękawice ochronne, powlekane.
Oczy:	Okulary ochronne w szczelnej obudowie, maski ochronne.
Skóra i ciało:	Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne.
Inne informacje:	Higiena pracy: Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Unikać bezpośredniego kontaktu powierzchni ciała i dróg oddechowych z pyłem chromu. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy dokładnie wymyć powierzchnię ciała. Nie jeść, nie pić podczas pracy. Natychmiast usuwać wszelkie rozsypy.

Metody oceny narażenia w środowisku pracy:

PN-86/Z-04050.01 - Ochrona czystości powietrza. Przyrządy i zestawy do pobierania próbek. Postanowienia ogólne.

PN-89/Z-04008.07 - Ochrona czystości powietrza. Pobieranie próbek. Postanowienia ogólne. Zasady pobierania próbek w środowisku pracy i interpretacja wyników.

Ocena narażenia: Zgodnie z normami polskimi dotyczącymi potasu.

9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE

9.1	Masa atomowa: 39,098 g/mol
9.2	Postać fizyczna, barwa, zapach, inne: Potas jest pierwiastkiem chemicznym należącym do grupy I głównej układu okresowego (litowce). W warunkach normalnych jest srebrzystobiałym, miękkim metalem, tracącym połysk na powietrzu wskutek reagowania z parą wodną i tworzenia się warstewki wodorotlenku. W zetknięciu z wodą zapala się. Bardzo aktywny chemicznie. Potas krystalizuje w układzie regularnym. W związkach występuje w stanie utlenienia +1. Pary potasu zawierają cząsteczki jednoatomowe. Jest jednym z najsilniej elektrododatnich pierwiastków.
9.3	Gęstość: 0,862 g/cm^3 (20^oC)
9.4	Temperatura topnienia: 63,8^oC
9.5	Temperatura wrzenia: 760^oC
9.6	Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Potas wchodzi z wodą w gwałtowną reakcję z wydzieleniem wodoru. Nie rozpuszcza się w benzynie, nafcie i ropie naftowej.
9.7	Inne: Wodorotlenek i tlenki potasu są bardzo silnymi zasadami. Związki potasu są najczęściej bezbarwne lub białe i dobrze rozpuszczają się w wodzie. Potas tworzy tylko nieliczne i niezbyt trwałe związki kompleksowe. Potas metaliczny, ze względu na swoją aktywność, przechowywany jest w nafcie, w atmosferze obojętnej lub w próżni. Podczas spalania potasu, obok wodoru, w dymie obecny jest tlenek potasu albo - gdy środowisko nie zawiera wody - nadtlenek potasu. Potas gwałtownie reaguje z kwasami. Zawartość potasu w skorupie ziemskiej wynosi 2,5%. Do najważniejszych jego minerałów należy sylwin KCl. Potas występuje również w wodzie morskiej i solankach. Wchodzi w skład wielu krzemianów i glinokrzemianów. Metaliczny potas stosowany jest w komórkach fotoelektrycznych oraz jako silny reduktor w syntezach organicznych. Zastosowanie znalazł stop z sosen. Związki potasu stosowane są jako nawozy sztuczne. Ponadto używany jest w wielu syntezach organicznych i nieorganicznych.

10. REAKTYWNOŚĆ I STABILNOŚĆ

Stabilność i reaktywność:	Potas reaguje gwałtownie z wodą, przy czym wydziela się wodór i powstaje wodorotlenek potasu. Potas gwałtownie reaguje z kwasami.
Właściwości korozyjne:	Brak.

11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE

Drogi narażenia człowieka: Wdychanie pyłów, spożycie, kontakt ze skórą i z oczami.

Informacja ogólne: Potas posiada żrące właściwości. Jest przyczyną groźnych chemicznych oparzeń powierzchni ciała.

Działanie miejscowe:

Wdychanie dymów: Wdychanie dymów zawierających mikrocząsteczki potasu, tlenku potasu i wodorotlenku potasu wywołuje trudności w oddychaniu z kaszlem i bólem w klatce piersiowej. W groźniejszych przypadkach występuje skrócenie oddechu z pieniącą się śliną (obrzęk płuc). Może wystąpić stan podniecenia oraz dezorientacja, utrata przytomności - nawet wówczas, gdy nie pojawiły się trudności w oddychaniu.

Spożycie: Występują nudności, wymioty i dezorientacja W ciężkich przypadkach pojawia się zaburzenie widzenia, drżenie mięśni, utrata przytomności z powodu uszkodzenia organów wewnętrznych.

Kontakt ze skórą: Pojawiają się podrażnienia i zaczerwienienia. W groźniejszych przypadkach powstaje oparzenie chemiczne oraz termiczne, któremu towarzyszy silny ból.

Kontakt z oczami: Widoczne podrażnienie i zaczerwienienie, a w groźniejszych przypadkach powstaje poparzenie chemiczne. Może wystąpić trwałe uszkodzenie oka.

12. INFORMACJE EKOLOGICZNE

Stopień zagrożenia wód: duży.

13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI

Metody unieszkodliwiania:

Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Zawartość opakowania wg:

rodzaju 06 13 99 - inne niewymienione odpady.

Sposób likwidacji B2: Procesy utleniania i redukcji.

Opakowania wg:

rodzaju 15 01 07 - opakowania ze szkła.

14. INFORMACJE TRANSPORTOWE

14.1	Numer ONZ:	2257
14.2	Klasa RID/ADR/IMO:	4.3
14.3	Grupa pakowania	I
14.4	Numer rozpoznawczy zagrożenia:	X423
14.5	Numer indeksowy (EC):	019-001-00-2
14.6	Symbole niebezpieczeństwa (R):	14/15-34
14.7	Symbole bezpieczeństwa (S):	2-5-8-43-45
14.8	Nalepka ostrzegawcza wg ADR/RID Nr 4.3:

15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH

Kartę wykonano zgodnie z:

• Normą PN ISO 11014-1; 1998 „Bezpieczeństwo chemiczne - Karta charakterystyki bezpieczeństwa produktów chemicznych”.

• Wytycznymi Dyrektywy UE Nr 1999/45/EG, Dyrektywy 67/548 EEC oraz Dyrektywy UE 88/379/EEC (Dangerous Product Regulations incl. EC Guidelines), dotyczącymi klasyfikowania, oznaczania i sporządzania informacji o materiałach niebezpiecznych.

• Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 84; Nr 100, poz.1085; 123 poz. 1350; Nr 125, poz. 1367 ze zmianą z dnia 5 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 142, poz. 1187).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 czerwca 2002 r. w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego (Dz. U. Nr 140, poz. 1171).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - Załącznik (Dz. U. Nr 129, poz. 1110).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1173).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 11 lipca 2002 r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 140, poz. 1172).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 15 lipca 2002 r. w sprawie substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych, których opakowania należy zaopatrywać w zamknięcia utrudniające otwarcie przez dzieci i wyczuwalne dotykiem ostrzeżenie o niebezpieczeństwie (Dz. U. Nr 140, poz. 1174).

• Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 14 lipca 2002 r. w sprawie obowiązku dostarczenia karty charakterystyki niektórych preparatów nie zaklasyfikowanych jako niebezpieczne (Dz. U. Nr 142, poz. 1194).

• Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 r. (Dz. U. Nr 79, poz. 513) ze zmianą z 2 stycznia 2001 r. (Dz. U. Nr 4, poz. 36) w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy.

• Rozporządzeniem MZiOS z dnia 11 września 1996 r. (Dz. U. Nr 121, poz. 571) w sprawie czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki.

• Rozporządzeniem MOŚZNL z dnia 28 kwietnia 1998 r. (Dz. U. Nr 55, poz. 355) w sprawie dopuszczalnych wartości stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu.

• Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21 października 1998 r. (Dz. U. Nr 145, poz. 942) i zmianą z 5 marca 2001 r. (Dz. U. Nr 22, poz. 251) w sprawie szczegółowych zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych.

• Ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

• Klasyfikacją materiałów niebezpiecznych według Umowy Europejskiej dotyczącej Międzynarodowego Przewozu Materiałów Niebezpiecznych ADR (ważnej od 01.07.2001 r.).

• Niniejsza karta charakterystyki substancji niebezpiecznej jest bezpośrednio przekazywana użytkownikowi potasu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości odnośnie do wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych.

• Niniejsza karta nie jest żadną podstawą zobowiązującą do jakiejkolwiek odpowiedzialności jakiegokolwiek rodzaju ze strony dostawcy potasu. Przedsiębiorstwo nie będzie odpowiedzialne za jakiekolwiek zejście śmiertelne, chorobę lub uszczerbek na zdrowiu jakiejkolwiek natury, będący następstwem zastosowania lub niewłaściwego wykorzystania karty charakterystyki substancji niebezpiecznej lub materiału, którego karta dotyczy.

• Informacje zawarte w niniejszej karcie przedstawiają aktualny stan naszej wiedzy i doświadczeń dotyczących bezpiecznego stosowania wyrobu.

Na etykietach należy zamieścić następujące informacje:

Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych:
Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych:		„Substancja wysoce łatwo palna, żrąca.”
Symbole zagrożenia
R 14/15	Reaguje gwałtownie z wodą, uwalając łatwo palne gazy.
R 34	Powoduje oparzenia.
Symbole bezpieczeństwa
S 2	Chronić przed dziećmi.
S 5	Przechowywać w nafcie.
S 8	Przechowywać pojemnik w suchym pomieszczeniu.
S 43	W przypadku pożaru używać proszku gaszącego metale
S 45	W przypadku awarii lub jeżeli źle się poczujesz, niezwłocznie zasięgnij porady lekarza - jeżeli to możliwe, pokaż etykietę.

16. INNE INFORMACJE

Chemiczne określenie produktu: Potas
16.2 Znaczenie symboli:
Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych
F	Substancja wysoce łatwo palna.
C	Substancja żrąca.
Numer rozpoznawczy zagrożenia
X423	Materiał stały, zapalny, reagujący niebezpiecznie z wodą, wydzielający gazy palne.
Znaczenie oznaczeń transportowych
Klasa RID/ADR: 4.3-I		Materiał wydzielający z wodą gazy palne - bardzo niebezpieczny.
Numer ONZ: 2257		Potas.

Uwaga: Użytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacje zawarte w powyższej karcie stanowią opis wymogów bezpieczeństwa użytkowania substancji. Użytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu do konkretnych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy użytkownika. Karta charakterystyki nie może być traktowana jako gwarancja właściwości substancji.

* * * * *

Według rozporządzenia MZ z dnia 3 lipca 2002 r., PN-ISO 11014-1 i Dyrektywy 91/155/EEC

	KARTA CHARAKTERYSTYKI NIEBEZPIECZNEJ SUBSTANCJI	Wydanie: I Data wydania: 10.12.02 Strona/stron 6/7
Nazwa:	POTAS

Potas

---