148

Magazyn Autostrady 10/2008

opinie

Kazimierz Dobrucki, rzeczoznawca, biegły sądowy rekonstrukcji wypadków bezpieczeństwa ruchu drogowego

Prace na jezdni a problem

wzajemnej widoczności

Czy piesza zginęła z własnej winy?

Na skrzyżowaniu ulic starsza kobieta wyszła na jezdnię zza oznakowanego pojazdu ekipy remontowej.
Przechodząc na drugą stronę ulicy, została potrącona przez samochód dostawczy, który właśnie mijał
strefę robót drogowych. Kobieta poniosła śmierć na miejscu.

Rys. 1. Ustawienie pojazdów. Tor ruchu osoby pieszej wskazuje czerwona linia, a linią przerywaną oznaczono wzajemną widoczność osoby pieszej i kierowcy samochodu Fiat

Było słoneczne, czerwcowe przedpołudnie. Ulica o szerokości
7 m była sucha i bardzo ruchliwa. W miejscu wypadku droga
przebiegała łagodnym łukiem. Na chodnikach ustawione były bariery
łańcuchowe, które uniemożliwiały pieszym przechodzenie przez ulicę.
W takiej sytuacji piesi na nieoznakowanym skrzyżowaniu przechodzili
na drugą stronę ulicy (fot. 1, 2).

W tym miejscu ekipa remontowa prowadziła kilkugodzinne

prace konserwacyjne studzienek znajdujących się na ulicy (rys. 1).
Niedaleko skrzyżowania, przy krawędzi jezdni stał zaparkowany
oznakowany samochód ekipy remontowej, który miał szeroko
otwarte tylne drzwi. Ostrzegawczymi słupkami ustawionymi
na jezdni wyłączono z ruchu kilkunastometrową strefę, która
obejmowała również oznakowany pojazd. Ustawiono je w niewielkiej
odległości za samochodem, tuż przy bocznej ulicy. Wprowadzono
również nakaz omijania lewym pasem ulicy strefy prowadzonych
robót remontowych. Nie wiemy, jakie inne działania zabezpieczające
podjęła ekipa remontowa.

Summary

The development of the road infrastructure system is
a constant cause of difficulties. One of these is pedestrian
safety, something which bears significant influence on the
work conducted during road construction. This issue must
not be overlooked. The publication presents court experts’
opinions about road accidents, in which three parties
have been involved: the pedestrian, the driver and the
administrative side which takes responsibility for safety
during road-works. The opinions are based on a case that
took place in Poland, in which a pedestrian was killed.
The author suggests that courts should also take the third
party involved in the incident into consideration.

149

www.autostrady.elamed.pl

opinie

Kierownik ekipy twierdzi, że przed samochodem ustawił znak

ograniczający prędkość do 30 km/h, jak również znak ostrzegaw-
czy o prowadzonych pracach na jezdni. Sporządzone fotogramy
miejsca wypadku nie dokumentują umieszczenia dodatkowego
oznakowania strefy robót na jezdni.

Dlaczego doszło do wypadku drogowego?

Było to typowe miejskie, ruchliwe skrzyżowanie ulic, na któ-
rym były prowadzone prace konserwacyjne na jezdni. W pew-
nym momencie, w niewielkiej odległości za samochodem ekipy
remontowej, zdarzył się śmiertelny wypadek. Omijający lewym
pasem ulicy samochód dostawczy potrącił przechodzącą przez
jezdnię kobietę.

Jak zawsze w takich sytuacjach pojawia się mnóstwo pytań.

Dlaczego doszło do wypadku? Jakie były jego przyczyny? Kto był
sprawcą śmierci osoby przechodzącej przez jezdnię? Pytań nasuwa
się wiele. Trudniej jest udzielić na nie odpowiedzi. Prowadzone po-
stępowanie prokuratorskie zakończyło się umorzeniem sprawy. Zo-
stało ono wznowione ponownie decyzją sądu, który zlecił analizę,
w jakim stopniu kierujący samochodem dostawczym przyczynił się
do wypadku. Szczególnie podkreślono aspekt prędkości, czy była
ona bezpieczna w miejscu prowadzenia prac na jezdni. Powołano
biegłego, eksperta rekonstrukcji i analiz wypadków drogowych. Za-
kres tematyczny opinii dotyczył głównie zachowań kierującego sa-
mochodem oraz poszkodowanej kobiety. Prowadzone rekonstrukcje
wypadku uwzględniały wyniki badań stanu technicznego samocho-
du, który zderzył się z kobietą. Pozostaje jeszcze niewyjaśniona trze-
cia, nie mniej ważna kwestia dotycząca organizacji ruchu w miejscu
wypadku. Wprawdzie policja po wypadku sporządziła dokumenta-
cję fotograficzną, zmierzyła szerokość ulicy, na szkicu rozrysowała
umieszczenie strefy prowadzonych prac na jezdni, jednak był to
niewystarczający materiał dowodowy do oceny prawidłowości po-
stępowania ekipy remontowej. Odnosi się wrażenie, że to trzecie
ogniwo triady bezpieczeństwa człowiek – pojazd – droga znalazło
się nieco na uboczu zainteresowań osób odpowiedzialnych za pra-
widłowe dokumentowanie okoliczności zdarzeń drogowych.

Zasady wydzielania stref

wyłączenia jezdni z ruchu

Oznaczenie stref prowadzonych prac na jezdni jest jednym z czyn-
ników zapewnienia bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Organi-
zację ruchu i zasady bezpieczeństwa stanowi Kodeks drogowy
(Ustawa z 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym, Dz.U.
z 2003 r. nr 58, poz. 515 z późniejszymi zmianami. Stan prawny
na 1 stycznia 2007 r.). Artykuł 54.1 ustawy stanowi, że pojazd
wykonujący na drodze prace remontowe powinien wysyłać żółte
sygnały błyskowe. Zabrania się używania tego sygnału do innych
celów (art. 54.4).

Starostowie zarządzają ruchem na drogach powiatowych i gmin-

nych (art. 10.5). Prezydenci miast zarządzają ruchem na drogach pu-
blicznych położonych w miastach na prawach powiatu (art. 10.6).
Marszałkowie województw zarządzają ruchem na drogach wojewódz-
kich (art. 10.4). Swoje obowiązki realizują poprzez specjalistyczne
firmy i instytucje. Uprawnienia policji do czuwania nad bezpieczeń-
stwem i porządkiem ruchu na drogach określa art. 129.1. ustawy.
Natomiast art. 129.2 pkt 7a uprawnia policjanta do wydawania

Fot. 2. Skrzyżowanie ulic. Obserwacje ruchu pieszego w miejscu wypadku

Czerwone strzałki wyznaczają tory ruchu osób pieszych w miejscu wypadku

Miejsce prowadzenia prac na jezdni wskazują białe strzałki

Fot.1. Widoczność w rejonie skrzyżowania ulic

Czerwona strzałka wskazuje tor ruchu osoby pieszej

Kierunek ruchu samochodu Fiat Ducato wskazano żółtą strzałką

a

b

a

b

150

Magazyn Autostrady 10/2008

opinie

poleceń osobie, która spowodowała przeszkodę utrudniającą ruch
drogowy lub zagrażającej bezpieczeństwu. Może to uczynić również
wobec osoby odpowiedzialnej za utrzymanie drogi.

Wzajemna widoczność uczestników

ruchu drogowego

Ważnym działaniem na rzecz bezpieczeństwa jest odpowiednio
wczesne ostrzeganie przed zagrożeniami w ruchu drogowym. Nie
można pomijać lub ograniczać znaczenia jednego z istotniejszych
czynników bezpieczeństwa, jakim jest bez wątpienia wzajemna
widoczność uczestników ruchu przy zachowaniu odpowiedniej
odległości. Prace na drogach należy tak organizować i prowadzić,
aby minimalizować strefy ograniczonej widoczności. Jest to trud-
ne na łukach dróg. Najczęściej stosuje się wydzielanie większych
stref wyłączenia z ruchu, ograniczanie prędkości pojazdów i spo-
walnianie ruchu pojazdów.

Jednak przede wszystkim nie należy zapominać o ruchu pie-

szych. Niezbędne jest wyznaczanie dodatkowych przejść dla
pieszych w miejscach dostatecznie widocznych dla kierujących
pojazdami. Piesi natomiast powinni korzystać ze specjalnie usta-
nowionych stref bezpieczeństwa, w których mogliby odczekać
przejazd pojazdów. Szczególnie podkreślam aspekt wzajemnej
widoczności pieszych i kierujących pojazdami. Prowadzone pra-
ce na jezdni należy tak organizować, aby w jak najmniejszym
stopniu ograniczać widoczność wzajemną uczestników ruchu
drogowego.

Projektowe kryteria wydzielania stref robót

Widoczność wzajemna uczestników ruchu drogowego powinna
stanowić motto procedur prowadzenia prac na jezdniach. Maszy-
ny i pojazdy robocze nie powinny ograniczać obserwacji ruchu
na drogach. Należy zapewnić niezbędną widoczność wzajemną
uczestników ruchu drogowego. Nie wystarczy oznakowanie prze-
szkody na jezdni!

Względy technologiczne, widoczność przeszkody na drodze,

ale również odpowiednia widoczność wzajemna uczestników ru-
chu powinny stanowić zbiór kryteriów wydzielania strefy robót
na drodze. Natomiast aspekt widoczności wzajemnej uczestników
ruchu powinien być głównym czynnikiem audytu bezpieczeństwa
prowadzenia robót na drodze.

Audyt bezpieczeństwa

procedur prowadzenia prac

Faktem jest, że skomplikowana infrastruktura drogowa wymaga
prowadzenia prac remontowych. Wszelkie roboty na drodze po-
wodują znaczące utrudnienia w ruchu – utrudnienia te są szcze-
gólnie uciążliwe w pobliżu skrzyżowań ruchliwych ulic. Wtedy
osoby pracujące na drogach są w większym stopniu narażone na
poważne niebezpieczeństwo. Jest zrozumiałe, że takie przeszkody
na jezdniach są odpowiednio oznakowane, wydzielane są strefy
bezpieczeństwa, wprowadzane zmiany w organizacji ruchu. Ze
względu na zaplanowane działania inni użytkownicy ruchu po-
winni być wcześniej informowani i ostrzegani.

Nie ulega żadnym wątpliwościom fakt, że wszelkie prace na

jezdniach należy prowadzić zgodnie z profesjonalnie opracowa-
nymi procedurami. Uważam, że powinny one zostać objęte au-

dytem bezpieczeństwa w kontekście dostosowania do organizacji
ruchu obowiązującej w każdym miejscu prowadzenia robót na
jezdni. Wykonawca powinien w każdym przypadku przedstawiać
zarządcy danej drogi odpowiedni plan prac remontowych. Istotną
jego część powinien stanowić projekt organizacyjno-techniczny
wyłączenia jezdni z ruchu. Zawarte w nim racjonalne dyrektywy
dotyczące wymiarów stref robót na drodze, sposobów oznakowa-
nia i wydzielania strefy prowadzenia robót na drogach zapewnią
oczekiwany poziom bezpieczeństwa.

Dodatkowo każdy plan prowadzenia robót na jezdni musi

uzyskać akceptację zarządcy drogi. Co więcej, powinna ona być
uzależniona od pozytywnej opinii uprawnionego audytora bez-
pieczeństwa ruchu drogowego. Jest to kwestia ważna w sytuacji,
gdy każdy organizator ruchu drogowego może być pociągnię-
ty do odpowiedzialności karnej za skutki zaistniałego wypadku
drogowego.

Czy prace na jezdni

przyczyniły się do śmierci osoby pieszej?

Rozwijająca się infrastruktura drogowa rodzi nowe problemy.
Jednym z nich jest bezpieczeństwo pieszych znajdujących się
w pobliżu prowadzonych prac na jezdniach. Nie należy o nich
zapominać. Ciągle aktualny jest problem, jak skutecznie in-
formować, ostrzegać o zagrożeniach, a w efekcie zapobiegać
nieszczęśliwym zdarzeniom w miejscach prowadzonych prac
na drogach.

Z pozoru wszystko wydało się dobrze zorganizowane. Ekipa

remontowa była widoczna dla uczestników ruchu drogowego.
W powszechnym mniemaniu to inni powinni zachować szczegól-
ną ostrożność i bezpiecznie omijać strefę prowadzonych prac na
jezdni. Jeżeli tak jest, a powszechnie uważa się, że jest właściwie,
to dlaczego zdarzają się tak tragiczne w skutkach wypadki w po-
bliżu prowadzonych prac na drogach?

Myślę, że jest to jedno z zasadniczych zagadnień wymagają-

cych pogłębionych studiów i ocen. Wszelkie konkluzje posłużą
ograniczeniu w przyszłości podobnych tragicznych zdarzeń na
polskich drogach. Osoby odpowiedzialne za bezpieczeństwo ru-
chu drogowego w szerszym stopniu powinny skupić uwagę na
tych zagadnieniach.

Rozważając ten wypadek drogowy, nasuwają się pytania natury

bardziej ogólnej. Dlaczego zwiększa się umieralność osób pieszych
na polskich drogach, zamiast maleć? Czy dokłada się wszelkich
starań, żeby zapewnić bezpieczeństwo nie tylko osobom pracują-
cym na jezdni, ale również przechodniom? Na razie pytania pozo-
stawiam bez odpowiedzi. Warto się jednak nad nimi zastanowić.
W szczególności dotyczy to osób nadzorujących i organizujących
ruch na ulicach polskich miast.

Również obecny stan prawny wymaga odpowiednich posta-

nowień. Chodzi przede wszystkim o wprowadzenie koordynacji
działań na rzecz poprawy bezpieczeństwa osób pieszych na dro-
gach. Uważam, że w tym przypadku istotną rolę mogą odegrać
Wojewódzkie Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego znajdujące
się przy Urzędach Marszałkowskich. Stosowne decyzje powinny
usprawnić funkcjonowanie służb remontowych infrastruktury dro-
gowej, a tym samym do poprawy bezpieczeństwa osób pieszych
na polskich drogach.

