IP Maliny ed 2 id 219821 Nieznany

Metodyka

INTEGROWANEJ PRODUKCJI

MALIN

(wydanie drugie zmienione)

Zatwierdzona

na podstawie art. 5 ust. 3 pkt 2 ustawy z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie ro

lin

(tekst jednolity Dz.U. z 2008 r. Nr 133, poz. 849 ze zm.)

przez

Głównego Inspektora Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa

Warszawa, marzec 2010 r.

Opracowanie zbiorowe
Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach
pod kierunkiem mgr Jerzego Mocheckiego

Zespół autorów:
dr Józef Gwozdecki,
doc. dr hab. Jerzy Lisek,
doc. dr hab. Barbara H. Łabanowska,
dr Beata Meszka,
mgr Jerzy Mochecki,
doc. dr Waldemar Treder

Zatwierdzam

Tadeusz Kłos

SPIS TRE

WST

P ................................................................................................................................. 2

I. PRZYGOTOWANIE GLEBY ORAZ ZAKŁADANIE PLANTACJI MALIN ............................. 3

1. Wybór stanowiska .......................................................................................................... 3
2. Przedplony i zmianowanie.............................................................................................. 3
3. Zabiegi ograniczaj

ce wyst

powanie agrofagów............................................................ 3

4. Dobór odmian................................................................................................................. 4
5. Sadzenie ........................................................................................................................ 4
6. Urz

dzanie otoczenia uprawy ........................................................................................ 4

II. NAWO

ENIE I WAPNOWANIE........................................................................................ 5

1. Pobieranie próbek gleby i li

ci do analiz ......................................................................... 5

2. Wapnowanie .................................................................................................................. 6
3. Nawo

enie mineralne..................................................................................................... 7

4. Nawo

enie organiczne ................................................................................................... 9

5. Nawo

enie plantacji w poszczególnych latach ..............................................................10

III. REGULOWANIE ZACHWASZCZENIA...........................................................................11

1. Mechaniczne metody zwalczania chwastów..................................................................11
2. Chemiczne metody zwalczania chwastów.....................................................................12

IV. PIEL

GNACJA RO

LIN .................................................................................................13

1. Nawadnianie .................................................................................................................13
2.

ciółkowanie .................................................................................................................15

3. Prowadzenie i ci

cie.....................................................................................................15

4. Niszczenie odrostów korzeniowych ...............................................................................16

V. OCHRONA MALIN PRZED CHOROBAMI .......................................................................16

1. Najwa

niejsze choroby malin i ich charakterystyka .......................................................16

2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji .....................................18

3. Sposoby zapobiegania chorobom .................................................................................18
4. Niechemiczne metody ochrony ro

lin przed chorobami.................................................19

5. Ochrona chemiczna malin przed chorobami..................................................................19

VI. OCHRONA MALIN PRZED SZKODNIKAMI....................................................................20

1. Wykaz szkodników malin i ich charakterystyka..............................................................20
2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji .....................................22

3. Niechemiczne metody ochrony malin przed szkodnikami..............................................22
4. Ochrona chemiczna malin przed szkodnikami...............................................................22
5. Ochrona po

ytecznych stawonogów i ich introdukcja ....................................................23

VII. OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA ANALIZ NA POTRZEBY KONTROLI JAKO

OWOCÓW W INTEGROWANEJ PRODUKCJI ....................................................................23

ZAŁ

CZNIKI ........................................................................................................................25

Zał

cznik 1. Charakterystyka odmian maliny....................................................................25

Zał

cznik 2. Zwalczanie chwastów przed zało

eniem plantacji i w trakcie jej prowadzenia

..........................................................................................................................................26
Zał

cznik 3. Wykaz herbicydów dopuszczonych do stosowania w IP malin .....................27

Zał

cznik 4. Sposób lustracji plantacji malin i progi zagro

enia przez szkodniki...............28

Zał

cznik 5. Zasady chemicznego zwalczania szkodników na plantacji malin ..................30

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

WST

Integrowana Produkcja jest to produkcja wysokiej jako

ci mi

dzy innymi

owoców,

daj

pierwsze

stwo

bezpiecznym

metodom

niechemicznym,

minimalizuj

ca niepo

żą

dane efekty uboczne stosowanych agrochemikaliów ze

szczególnym uwzgl

dnieniem ochrony

rodowiska i zdrowia ludzi.

W celu uzyskiwania wysokich i wysokiej jako

ci plonów, w IP dopuszczalne jest

stosowanie selektywnych lub wybranych cz

ęś

ciowo selektywnych

rodków ochrony ro

lin.

Niezwykle wa

ne jest równie

, aby chemiczne zwalczanie szkodników stosowa

tylko

wówczas, gdy ich liczebno

ść

przekracza przyj

ty próg szkodliwo

ci. Aby to jednak

stwierdzi

, konieczne jest systematyczne prowadzenie lustracji pod k

tem wyst

powania

szkodników, chorób i chwastów – jest to podstawowy element racjonalnej ochrony ro

lin.

Owoce pochodz

ce z Integrowanej Produkcji s

systematycznie kontrolowane na

obecno

ść

substancji szkodliwych, głównie pozostało

rodków ochrony, azotanów oraz

metali ci

ęż

kich. Ka

de gospodarstwo winno spełnia

równie

wszelkie zasady Kodeksu

Dobrej Praktyki Rolniczej.

nym

elementem

jest

liwo

ść

identyfikacji

miejsca

pochodzenia

certyfikowanego produktu, gdy

dy z producentów ju

w trakcie zgłoszenia si

systemu IP otrzymuje swój niepowtarzalny numer ewidencyjny.

Przepisy prawne dotycz

ce Integrowanej Produkcji reguluje ustawa o ochronie ro

lin

z dnia 18 grudnia 2003 r. (Dz. U. 2008 r. Nr 133, poz. 849 ze zm.) oraz rozporz

dzenie

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. (Dz. U. 2004 r. Nr 178, poz.1834 ze
zm.). Jednostk

koordynuj

cało

ść

systemu Integrowanej Produkcji w Polsce oraz

kontroluj

prawidłowo

ść

prowadzenia upraw i wydawania certyfikatów jest Pa

stwowa

Inspekcja Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

Producent chc

c uzyska

certyfikat IP musi spełni

nast

puj

ce wymagania:

−

uko

czy

16-godzinne szkolenie IP,

−

zgłosi

ęć

prowadzenia upraw zgodnie z zasadami IP, w najbli

szej jednostce

stwowej Inspekcji Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa,

−

prowadzi

produkcj

zgodnie z niniejsz

metodyk

szczegółow

(dla okre

lonego

gatunku),

−

prowadzi

na bie

żą

co Notatnik Integrowanej Produkcji,

−

przej

ść

pozytywne kontrole: Notatnika, gospodarstwa w okresie wegetacji i jako

płodów,

−

zło

przed lub w trakcie zbiorów wniosek o wydanie certyfikatu IP.

Producenci, po otrzymaniu certyfikatu, maj

prawo oznacza

swoje produkty zastrze

onym

znakiem (logo) Integrowanej Produkcji.

Niniejsza metodyka opracowana została przez zespół pracowników Instytutu

Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach na podstawie rezultatów wieloletnich
własnych bada

oraz zgodnie z wytycznymi Mi

dzynarodowej Organizacji Biologicznego

i Integrowanego Zwalczania Szkodliwych Organizmów i Chwastów oraz Mi

dzynarodowego

Naukowego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych.

Stosowane w niniejszym opracowaniu poj

cie dotycz

ce najwy

szych dopuszczalnych

poziomów pozostało

rodków ochrony ro

lin odnosi si

do warto

ci najwy

szych

dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów okre

lonych w Rozporz

dzeniu (WE) nr

396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwy

szych

dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów w

ywno

ci i paszy pochodzenia

linnego i zwierz

cego oraz na ich powierzchni.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

I. PRZYGOTOWANIE GLEBY ORAZ ZAKŁADANIE PLANTACJI

MALIN

1. Wybór stanowiska

Pod maliny prowadzone według zasad IP nale

y przeznaczy

najlepsze stanowisko

z gleb

yzn

, zasobn

w składniki pokarmowe i substancj

organiczn

, utrzymuj

dostateczn

wilgotno

ść

, ale dostatecznie przewiewn

o odczynie lekko kwa

nym pH 5,5-6,5.

Korzystn

lokalizacj

łagodne stoki i zbocza oraz równiny. Na terenach nisko poło

onych

tworz

zastoiska mrozowe z temperatur

kilka stopni ni

na terenach le

żą

cych

ej. Zwi

ksza to ryzyko przemarzni

ęć

w czasie ostrych zim, i uszkodze

lin podczas

przygruntowych przymrozków. W miejscach, gdzie cz

sto tworz

mgły istnieje wi

ksze

niebezpiecze

stwo pora

enia p

dów i owoców przez choroby grzybowe. Malin nie nale

uprawia

na glebach ci

ęż

kich, o poziomie wód gruntowych wy

szym ni

70-80 cm. Teren

pod plantacj

powinien by

osłoni

ty od wiatru.

2. Przedplony i zmianowanie

Zadaniem płodozmianu i przedplonu jest: poprawa struktury gleby, wzrost zasobno

w składniki pokarmowe i próchnic

, ograniczenie zachwaszczenia oraz ograniczenie lub

całkowite wyeliminowanie wyst

powania cz

ęś

ci chorób i szkodników. Dlatego plantacji nie

nale

y zakłada

po malinach, truskawkach, ziemniakach, pomidorach, ogórkach, gdy

liny te sprzyjaj

rozwojowi chorób systemu korzeniowego młodych ro

lin. Je

eli na jakim

stanowisku truskawki lub maliny były wcze

niej pora

one przez werticylioz

, nie nale

y tam

zakłada

plantacji przez co najmniej 6 lat. Złymi przedplonami s

wieloletnie uprawy

lucerny, koniczyny i traw, jak równie

pola odłogowane. Brak upraw mechanicznych na tych

terenach sprzyja namna

aniu si

larw opuchlaków, drutowców lub p

draków. Dobrymi

przedplonami s

zbo

a, rzepak, gryka, gorczyca, łubin, bobik, peluszka, wyka, fasola, groch,

cebula oraz marchew.

3. Zabiegi ograniczaj

ce wyst

powanie agrofagów

W uprawie malin istotne znaczenie maj

szkodniki glebowe, takie jak: p

draki, drutowce i

opuchlaki. Wyst

puj

powszechnie w całym kraju w ró

nym nasileniu i na młodych

plantacjach mog

poczyni

wielkie szkody. Dlatego, gdy liczebno

ść

larw przekracza próg

zagro

enia 1 szt./m

najlepiej jest wybra

inne pole nie zasiedlone przez szkodniki. W celu

ograniczenia wyst

powania p

draków zaleca si

kilkakrotn

upraw

gleby w okresie maj-

sierpie

przy pomocy pługa, brony talerzowej lub glebogryzarki. Szkodniki s

niszczone

mechanicznie, a te wydobyte na powierzchni

gleby wybierane i wyjadane s

przez ptaki.

Dobre rezultaty daje te

uprawa gryki, której taniny hamuj

rozwój p

draków. Wła

ciwy

płodozmian w du

ym stopniu ograniczy

e wyst

powanie i rozwój gro

nych chorób

malin: werticyliozy i guzowato

ci korzeni. Nowe plantacje zakłada

nale

y tylko z ro

lin

zdrowych, pochodz

cych z kwalifikowanych szkółek, wolnych od chorób wirusowych i fito-

plazmatycznych, szpecieli, mszyc i prz

dziorków. Ponadto wa

na jest zatem izolacja

przestrzenna

starych,

pora

onych

plantacji,

jak

równie

przeprowadzanie

systematycznych lustracji.

dy pora

one z galasowatymi naro

lami przez przeziernika i pryszczarka malinowca

oraz krzewy z objawami chorób wirusowych nale

y usuwa

i pali

. Niewła

ciwa agrotechnika

polegaj

ca na zbyt g

stym sadzeniu ro

lin, za słabym ich ci

ciu i przenawo

eniu azotem

prowadzi do zag

szczenia plantacji i sprzyja rozwojowi najgro

niejszych chorób: szarej

ple

ni i zamierania p

dów maliny. Prawidłowe prowadzenie plantacji z rozpinaniem p

dów

na drutach umo

liwia doskonałe ich przewietrzanie oraz dokładne pokrycie ciecz

w trakcie

zabiegów ochronnych.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

4. Dobór odmian

Do zakładania plantacji malin prowadzonych metod

IP nale

y u

ywa

kwalifikowanego

materiału szkółkarskiego, gdy

daje to gwarancj

czysto

ci odmianowej i zdrowotno

sadzonek

Zakładanie plantacji owocuj

cych z materiału niekwalifikowanego wi

ąż

e si

z pewnym

ryzykiem. Warto o tym pomy

przed wykorzystywaniem sadzonek z plantacji owocuj

cych

lub zakupem tzw. materiału CAC (materiał handlowy niekwalifikowany).
Charakterystyka odmian malin polecanych do zakładania plantacji zgodnie z zasadami
Integrowanej Produkcji przedstawia Zał

cznik 1.

Nazw

‘odmiany tradycyjne’ okre

la si

odmiany owocuj

ce tylko w lecie (głównie

w lipcu) na p

dach ubiegłorocznych, tak jak rosn

ce dziko maliny le

ne. Ich p

dy s

nara

one na mróz, choroby i szkodniki, jednak przy dobrej piel

gnacji plonuj

bardzo obficie.

Maliny powtarzaj

ce owocuj

dwukrotnie: w lipcu na dolnych partiach p

dów

ubiegłorocznych (tak jak maliny tradycyjne), a od sierpnia na górnych odcinkach p

dów

tegorocznych. W uprawie towarowej wszystkie p

dy malin powtarzaj

cych rozdrabnia si

zazwyczaj kosiark

rotacyjn

w jesieni lub na przedwio

niu, przez co wzbogacaj

one gleb

w próchnic

. Wyrastaj

ce młode p

dy unikaj

zatem uszkodze

przez mróz i s

mniej

pora

ane przez choroby i wi

kszo

ść

szkodników. Ich jesienne owoce nie s

„robaczywe”

i zawieraj

mniej pozostało

ci pestycydów. Obydwie grupy odmian nadaj

zarówno do

uprawy na potrzeby rynku detalicznego, jak i przemysłu, umo

liwiaj

c ci

gł

dostaw

owoców od ko

ca czerwca do pa

dziernika.

5. Sadzenie

Jesienny termin sadzenia jest lepszy od wiosennego. Maliny w rz

dzie sadzi si

zwykle

w odst

pach 0,5 m. Odległo

ść

dzy rz

dami zale

y od sposobu uprawy i posiadanego

sprz

tu, zwykle 2,5-3 m. Maliny nie lubi

gł

bokiego sadzenia, dlatego sadzonki powinny by

umieszczane w glebie tylko 2-3 cm gł

biej ni

rosły w mateczniku. Gleb

wokół sadzonek

nale

y dobrze obcisn

ąć

, a wszystkie p

dy przyci

ąć

nad ziemi

. Wyci

te p

dy wynosi si

poza plantacj

i pali, by ograniczy

ródło ewentualnych chorób. Optymalne usytuowanie

dów to kierunek północ- południe. Jednak aby ułatwi

prowadzenie uprawy i ochrony oraz

zmniejszy

powierzchni

uwroci, rz

dy biegn

zwykle wzdłu

dłu

szego boku pola. Podczas

transportu sadzonek i sadzenia nale

y unika

przesuszania korzeni.

Na glebach cho

by okresowo zbyt wilgotnych, warto posadzi

maliny na podniesionych

redlinach, naoranych lub uformowanych specjaln

maszyn

. Po posadzeniu malin mo

uło

na wierzchu przewód do nawadnianie kroplowego, a nast

pnie okry

dy foli

. Jest

to najlepsza ze stosowanych obecnie metod prowadzenia. Na podwy

szonych redlinach

nasady p

dów s

mniej nara

one na uszkodzenia mrozowe, bo warstwa najzimniejszego

powietrza gromadzi si

w ni

ej poło

onych mi

dzyrz

dziach

6. Urz

dzanie otoczenia uprawy

W stanie dzikim maliny nie wyst

puj

na otwartych przestrzeniach. Zwykle rosn

polanach

ródle

nych, przesiekach i obrze

ach lasów, zarówno w sło

cu, jak i w półcieniu.

Wielokrotnie stwierdzono silniejsze uszkodzenia mrozowe malin na plantacjach
zlokalizowanych w otwartym polu ni

w pobli

u zabudowa

i innych osłon. Plantacje

granicz

ce z ruchliwymi szosami, zabudowaniami i innymi uprawami winny by

zakładane co

najmniej 50 m od

ródeł zanieczyszcze

i osłoni

te szpalerem drzew lub wysokim

ywopłotem. Zakładanie plantacji malin w s

siedztwie sadów i innych upraw intensywnie

chronionych nie jest wskazane ze wzgl

du na niebezpiecze

stwo znoszenia cieczy podczas

opryskiwania. Za najlepsze osłony uwa

a si

dy drzew iglastych, olchy szarej, grabu,

leszczyny, brzozy i innych, które nie s

rozsadnikami niebezpiecznych dla malin chorób i

szkodników. Na glebach słabszych bardziej odpowiednie b

: ałycza, brzoza i ja

minowiec

omszony. Drzewa i krzewy nale

y sadzi

co około 2 m w rz

dzie, aby uniemo

liwi

im zbyt

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

bujny wzrost. Nale

y unika

sadzenia drzew o silnym wzro

cie, takich jak: klon, jesion,

topola szara i biała, wierzba krucha.

Osłony redukuj

c pr

dko

ść

wiatru ograniczaj

parowanie wody z gleby i uszkodzenia

mechaniczne owoców i kory przez kolce s

siednich p

dów. Zakładanie osłon od wiatru jest

szczególnie polecane wokół plantacji malin powtarzaj

cych, poniewa

ich p

dy zwykle nie s

przywi

zywane do drutów i cz

sto swymi kolcami uszkadzaj

wzajemnie.

II. NAWO

ENIE I WAPNOWANIE

1. Pobieranie próbek gleby i li

ci do analiz

W Integrowanej Produkcji o potrzebie nawo

enia i wysoko

ci stosowanych dawek

decyduje aktualna zasobno

ść

gleby w poszczególne składniki. Poniewa

okre

lenie

zasobno

ci gleby w poszczególne składniki, jak i odczynu (pH) „na oko” jest niemo

liwe,

plantator musi systematycznie, co 3 - 4 lata pobiera

próbki gleby. Na podstawie uzyskanych

wyników analiz chemicznych mo

na do

ść

precyzyjnie okre

optymaln

wysoko

ść

nawo

enia fosforem, potasem, magnezem, jak równie

ustali

potrzeby wapnowania danej

gleby. Po posadzeniu krzewów wiele dodatkowych informacji o potrzebach nawo

enia

poszczególnymi składnikami, a zwłaszcza azotem, dostarczaj

obserwacje wzrostu

wegetatywnego ro

lin. Pełna diagnostyka nawozowa mo

liwa jest dopiero wtedy, gdy na

plantacjach w pełni owocuj

cych, oprócz wyników analiz chemicznych gleby i oceny wizualnej

wzrostu ro

lin, dysponujemy wynikami analiz chemicznych li

ci.

Analizy chemiczne gleby

Jest to metoda najbardziej uniwersalna, pozwalaj

ca okre

zasobno

ść

gleby w P, K,

Mg oraz jej odczyn przed zało

eniem plantacji, w młodych i w starszych uprawach malin.

Plantator ubiegaj

cy si

o certyfikat IP musi zatem co 3 - 4 lata pobiera

próbki gleby

i posiada

aktualne wyniki analizy. Po raz pierwszy próbki gleby najlepiej jest pobra

na rok,

dwa przed zało

eniem plantacji. Termin pobrania próbek nie ma wi

kszego znaczenia,

chocia

nie wskazane jest pobieranie gleby z pól nadmiernie wilgotnych (po silnych

opadach), w czasie długotrwałej suszy,

wie

o nawo

onych lub wapnowanych. Zwyczajowo

producenci pobieraj

próbki w trakcie lub tu

po zbiorach malin, gdy mo

liwe jest

jednoczesne pobranie próbek li

ci, a uzyskane wyniki umo

liwiaj

ewentualn

korekt

nawo

enia ju

pó

jesieni

. Próbki musz

reprezentatywne, poniewa

prawidłowego i dokładnego ich pobrania zale

żą

przyszłe zalecenia nawozowe. Jedna próbka

mieszana mo

e zatem pochodzi

nawet z 4-hektarowej kwatery, pod warunkiem,

e nie

wyst

puje tam zmienno

ść

składu mechanicznego i struktury gleby, a uprawiane krzewy s

w tym samym wieku i były tak samo nawo

one. Bardzo istotne jest równie

ukształtowanie

terenu. Je

eli poszczególne „kawałki” pola wykazuj

zmienno

ść

glebow

, ró

na jest ich

historia nawo

enia i wiek upraw, konieczne jest pobranie z nich osobnych próbek

mieszanych. Do analiz pobiera si

próbki gleby z warstwy ornej (0-20 cm) i podornej (20-

40 cm), najlepiej w obr

bie rz

dów malin. Jedynie przed zało

eniem nowej plantacji próbki

pobiera si

losowo z całej powierzchni pola. Zbadanie warstwy podornej (20-40 cm) jest

szczególnie istotne przed sadzeniem malin, gdy

w razie potrzeby mo

liwe jest wraz z ork

wniesienie wolno przemieszczaj

cych si

składników, takich jak fosfor, potas, a czasem

magnez i wap

na gł

boko

ść

25-30 cm. Ka

da próbka ogólna (mieszana) powinna si

składa

z minimum 20-25 próbek pierwotnych losowo pobranych z wyznaczonej powierzchni. Do
pobierania próbek gleby najbardziej przydatna jest laska Egnera (wymiary podano w mm).

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

Pobieraj

c gleb

pomija

nale

y niewielkie powierzchnie istotnie ró

ce si

, jak np.

kieszenie piaskowe lub

wirowe, uwrocia, pobli

a dróg i zabudowa

, zagł

bienia terenowe

i miejsca po stertach, stogach, składowiskach obornika i nawozów. Aby pobra

próbki

z warstwy podornej nale

y wykopa

szpadlem niewielki dołek o gł

boko

ci 20 cm, i z dna

dołka pobra

po 2 obj

ci laski Egnera. Po dokładnym wymieszaniu całej ilo

ci pobranej

gleby (osobno z ka

dej warstwy), pobiera si

po ok. 0,7-1,0 kg gleby przeznaczonej do

analiz. Jest to tzw. „próbka mieszana”. Do ka

dej próbki nale

y doł

czy

obowi

zkowo

metryczk

, a w niej czytelnie napisane: nazwisko, adres, oznaczenie kwatery, gł

boko

pobrania próbki, zwi

zło

ci gleby (lekka,

rednia, ci

ęż

ka), klas

bonitacyjn

oraz wiek

plantacji. Dobrze przesuszon

i zaetykietowan

próbk

gleby nale

y dostarczy

do najbli

szej

Okr

gowej Stacji Chemiczno-Rolniczej, która po jej zanalizowaniu wyda konkretne zalecenia

dotycz

ce wysoko

ci nawo

enia poszczególnymi składnikami oraz ilo

ci i rodzaju koniecznych

nawozów wapniowych lub wapniowo-magnezowych. Dopuszcza si

wykonanie analiz próbek gleby

w innych laboratoriach z wykorzystaniem metod akredytowanych. W glebie oznacza si

zawarto

ci:

P, K, Mg oraz odczyn - pH

KCl

Analizy chemiczne li

W Integrowanej Produkcji analizy li

ci nie s

obowi

zkowe, aczkolwiek zalecane, gdy

pozwalaj

na dokładniejsz

ocen

stanu od

ywienia ro

lin i umo

liwiaj

korekty nawo

enia

(zwłaszcza w przypadku azotu). Skład chemiczny li

ci dobrze odzwierciedla bowiem stan od

wienia malin w podstawowe makroskładniki. Analizy chemiczne li

ci wykonuje si

wył

cznie na

plantacjach w pełni owocuj

cych. Tylko z jednej wybranej odmiany z kwatery pobiera si

w trakcie

lub bezpo

rednio po zako

czeniu zbiorów same blaszki li

ciowe bez ogonków. Próbka li

powinna by

reprezentatywna, tzn. pochodzi

z wielu losowo wybranych ro

lin. Jedna próbka

powinna zawiera

minimum 200 li

ci. Robimy to w ten sposób,

e ze 100 ro

lin pobiera si

rodka nie owocuj

cych p

dów po 2 li

cie. Najlepiej jest zbiera

je do papierowych

torebek lub du

ych kopert. Próbki li

ci nale

y dobrze przesuszy

, by nie zgniły lub sple

niały

w trakcie przesyłki do najbli

szej Okr

gowej Stacji Chemiczno-Rolniczej. Obowi

zkowo nale

poda

: nazwisko, adres rolnika, oznaczenie kwatery, wiek i odmian

malin oraz ewentualne

objawy na przykład niedoboru. W li

ciach najcz

ęś

ciej oznacza si

zawarto

ść

N, P, K, Mg oraz

czasami B. Opracowanie pełnych zalece

nawozowych jest mo

liwe, gdy wraz z li

ść

analizowane s

równie

próbki gleby.

2. Wapnowanie

Okres przed zło

eniem plantacji zawsze nale

y wykorzysta

na doprowadzenie odczynu

gleby do poziomu optymalnego pH

KCl

6,2-6,7. Wysoko

ść

dawki nawozów wapniowych zale

od zwi

zło

ci gleby, czyli od jej składu mechanicznego oraz od aktualnego odczynu.

Wskazane jest, by cz

ęść

nawozów wapniowych zastosowa

na rok wcze

niej, a cz

ęść

uzupełni

pod przedplon mieszaj

c dobrze z gleb

. W trakcie prowadzenia plantacji,

systematycznie co 2-3 lata nale

y wysiewa

nawozy wapniowe w niewielkich dawkach

(tab.1), by utrzymywa

optymalne dla ro

lin pH.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

Tabela1. Maksymalne dawki nawozów wapniowych lub wapniowo-magnezowych stosowane jedno-
razowo na plantacjach malin w kg/ha CaO lub CaO+MgO

Odczyn gleby

pH KCl

Gleby lekkie

< 20 % cz. spław.

Gleby

rednie

20-35% cz. spław.

Gleby ci

ęż

kie

> 35 % cz. spław.

< 4,5

4,6-5,5
5,6-6,0

1.500

750
500

2.000
1.500

750

2.500
2.000
1.500

kszo

ść

gleb w kraju to gleby kwa

ne i silnie kwa

ne o deficytowej zawarto

ci magnezu.

Poniewa

wapno magnezowe (dolomitowe) jest zawsze najta

szym

ródłem magnezu,

dlatego ka

okazj

wapnowania nale

y wykorzysta

do wzbogacenia gleb w magnez.

Oczywi

cie nale

y uwa

, by wraz z wysokimi dawkami wapna nie wprowadzi

do gleby zbyt

ych ilo

ci Mg. Przy doborze nawozów wapniowych nale

y uwzgl

dnia

ich form

. Wapno

glanowe, znacznie łagodniejsze i wolniej działaj

ce, poleca si

na gleby l

ejsze i

rednie.

Wapno tlenkowe, bardziej skoncentrowane oraz znacznie szybciej i radykalniej działaj

ce,

zaleca si

na gleby ci

ęż

sze.

Na plantacjach porzeczek prowadzonych zgodnie z zasadami IP nale

y stosowa

typy

wapna nawozowego okre

lone w rozporz

dzeniu Ministra Gospodarki i Pracy w sprawie

okre

lenia typów wapna nawozowego z dnia 19 maja 2004 r. (Dz.U. Nr 130, poz. 1384)..Zasady

nawo

enia zabraniaj

stosowania nawozów wapniowych ł

cznie z nawozami fosforowymi i z

obornikiem. Nale

y podkre

, ze nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe, które s

naturalnymi kopalinami, bez ogranicze

polecane s

w IP i stosowane równie

w rolnictwie

ekologicznym.

3. Nawo

enie mineralne

Nawo

enie doglebowe

Zdecydowana wi

kszo

ść

plantatorów malin nawozi swoje plantacje w „ciemno”, nie

kontroluj

c wcale zasobno

ci swoich gleb w składniki pokarmowe. Cz

sto prowadzi to do

nadmiernego, a nawet szkodliwego działania nawozów mineralnych na ro

liny. Niewła

ciwie

yte nawozy stanowi

powa

ne zagro

enie dla zdrowia ludzi, obni

plony i pogarszaj

jako

ść

owoców. Mog

ska

rodowisko zalegaj

c i kumuluj

c si

w glebie, jak równie

przedostawa

do wód gruntowych i powierzchniowych

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

Tabela 2. Liczby graniczne dla zawarto

ci składników przyswajalnych w glebie oraz potrzeby

nawo

enia malin

K l a s a z a s o b n o

c i

Wyszczególnienie

niska

rednia

Wysoka

Dla wszystkich rodzajów gleb:

zawarto

ść

P mg/100 g gleby

warstwa orna 0-20 cm
warstwa podorna 20-40 cm

< 2

< 1,5

2-4

1,5-3

> 4
> 3

Nawo

enie fosforem

dawka P

kg na 1 ha

- przed zało

eniem plantacji

150

100

Warstwa orna 0-20 cm

zawarto

ść

K mg/100 g gleby

gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)
gleby

rednie (20-35% cz. spławialnych)

gleby ci

ęż

kie(>35% cz. spławialnych)

< 5
< 8

< 13

5-8

8-13

13-21

> 8

> 13
> 21

Warstwa podorna 20-40 cm

gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)
gleby

rednie (20-35% cz. spławialnych)

gleby ci

ęż

kie (>35% cz. spławialnych)

< 3
< 5
< 8

3-5
5-8

8-13

> 5
> 8

> 13

Nawo

enie potasem

dawka K

O kg na 1 ha

- przed zało

eniem plantacji

- na owocuj

cej plantacji malin

100-180

80-120

60-120

50-80

Dla obu warstw gleby:

zawarto

ść

Mg mg/100 g gleby

gleby lekkie (< 20% cz. spławialnych)
gleby

rednie i ci

ęż

kie (>20% cz. spław.)

< 2,5

< 4

2,5-4

4-6

> 4
> 6

Nawo

enie magnezem

dawka MgO kg na 1 ha

- przed zało

eniem plantacji

- na owocuj

cej plantacji malin

120-200

120

60-120

-
-

stosunek K/Mg

Dla wszystkich rodzajów gleb i dla obu
warstw

b. wysoki

> 6

wysoki

3,5-6

poprawny

< 3,5

Dlatego te

głównym celem IP jest kontrolowane, czyli racjonalne od

ywianie malin tak, by

przy zachowaniu optymalnej zawarto

ci składników w glebie i w ro

linach, uzyskiwa

obfite

plony doskonałej jako

ci. Na plantacjach wieloletnich wnoszone niewielkie dawki nie-

dnych nawozów mineralnych pozwalaj

uzupełnia

tylko ilo

ci składników wywo

onych

corocznie z plonem i usuwanych wraz z wyci

tymi p

dami. W miar

liwo

ci składniki

powinny by

uzupełniane nawo

eniem organicznym, które na plantacji mo

na stosowa

jedynie w formie

ciółki.

Nawo

żą

c plantacj

na podstawie wyników analiz gleby, plantator mo

e sporo

zaoszcz

dzi

unikaj

c stosowania składników, które ju

i to cz

sto w znacznych ilo

ciach

w glebie, a wysiewa

tylko te, które s

konieczne i to w

le okre

lonych dawkach.

Liczby graniczne dla zawarto

ci składników przyswajalnych w glebie okre

laj

wysoko

ść

dawek nawozowych dla: fosforu, potasu i magnezu. Jak wynika z tabeli 3, przy wysokiej
zasobno

ci gleby nawo

enie danym składnikiem jest zb

dne, za

przy niskiej zasobno

nale

y stosowa

podwy

szone ilo

ci nawozów. Zlecaj

c wykonanie analizy chemicznej

gleby lub gleby i li

ci Okr

gowej Stacji Chemiczno-Rolniczej plantator mo

e otrzyma

gotowe zalecania nawozowe na najbli

sze 3 lata. W oparciu o ni

ej podane liczby graniczne

i zalecane dawki nawozowe zawarte w tabelach 2 i 3, jak równie

oceniaj

c wzrost

wegetatywny swojej plantacji, mo

e sam opracowa

własny program nawozowy. Wraz z ba-

daniami prowadzonymi w kraju przez Stacje Chemiczno-Rolnicze nad zastosowaniem „Testu
glebowego azotu mineralnego (N-min.), w najbli

szym czasie mo

liwe b

dzie wprowadzenie

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

korekt w nawo

eniu mineralnym azotem, na podstawie zawarto

ci w glebie mineralnych form

N-NO

i NH

Dzi

ki analizie próbek li

ci mo

liwe jest bardziej precyzyjne okre

lenie potrzeb

nawo

enia azotem, fosforem, potasem i magnezem. Wyniki analizy chemicznej li

porównuje si

z warto

ciami granicznymi (tab. 3) okre

laj

cymi zawarto

ść

deficytow

, nisk

optymaln

lub wysok

oraz odpowiadaj

cym im wysoko

ciom dawek nawozowych danego

składnika. Wskazane jest, by li

cie malin zawierały optymaln

zawarto

ść

poszczególnych

składników, co pozwoli na uzyskanie maksymalnych plonów i owoców dobrej jako

ci, przy

stosowaniu niewielkich dawek nawozów.

Tabela 3. Liczby graniczne i zawarto

ci składników mineralnych w li

ciach malin oraz zalecane dawki

nawozowe w kg/ha

Zawarto

ść

i wysoko

ść

dawki nawozowej

Składnik

deficytowa

niska

optymalna

wysoka

Azot - N % s.m.
Dawka N w kg/ha

< 2,00

100-150

2,00-2,49

80-120

2,50-3,30

50-80

> 3,30

0-50

Fosfor – P % s.m.
Dawka P

w kg/ha

<0,15

60-100

0,15-0,30

> 0,30

Potas – K % s.m.
Dawka K

O w kg/ha

< 0,98

100-200

0,98-1,47

80-120

1,47-1,89

50-80

> 1,89

Magnez – Mg % s.m.
Dawka MgO w kg/ha

<0,15

100-200

0,15-0,29

60-120

0,30-0,45

> 0,45

Dokarmianie dolistne

W Produkcji Integrowanej malin stosowanie nawozów dolistnych zalecane jest wtedy, gdy

ograniczone s

liwo

ci pobierania składników z gleby. Mo

e to mie

miejsce np. w czasie

długotrwałej zimnej wiosny, suszy, po przemarzni

ciu lub podtopieniu ro

lin, a tak

e w

przypadkach konieczno

ci usuni

cia deficytu okre

lonego składnika. Gdy analizy wskazuj

potrzeb

szybkiego dostarczenia ro

linom magnezu lub na li

ciach wyst

piły objawy braku tego

składnika, uzasadnione jest 3-4-krotne opryskiwanie malin roztworem siarczanu magnezu. Unika

nale

y opryskiwa

dolistnych „na wszelki wypadek”.

Stosowanie nawet najlepszych nawozów wieloskładnikowych cz

sto nie poprawia

sytuacji, gdy

obecno

ść

w nich innych antagonistycznych składników mo

e przynie

ść

odwrotny skutek. Jednocze

nie nale

y jak najszybciej zastosowa

wła

ciwe nawo

enie

doglebowe, które w najbli

szych latach zast

pi drogie opryskiwania dolistne. Nawozy

wieloskładnikowe mo

na natomiast stosowa

dolistnie w przypadkach słabej kondycji ro

lin, przy

ograniczonym pobieraniu składników przez system korzeniowy np. w okresach suszy. Nale

zaznaczy

e niektóre nawozy dolistne oprócz wła

ciwo

ci od

ywczych w pewnym zakresie

ograniczaj

tak

e rozwój poszczególnych agrofagów.

Poniewa

wiele nawozów dolistnych nie było badanych w uprawach sadowniczych, mo

na je

stosowa

wył

cznie według instrukcji producenta. Znaczne obostrzenia obowi

zuj

natomiast

w ł

cznym stosowaniu nawozów dolistnych ze

rodkami ochrony ro

lin. Dopuszcza si

stosowanie

takiej mieszaniny wył

cznie wtedy, gdy jest to zgodne z etykiet

lub instrukcj

stosowania danego

rodka ochrony. Przy braku takiego zapisu oba

rodki chemiczne nale

y stosowa

osobno.

4. Nawo

enie organiczne

W wieloletnich uprawach sadowniczych nawo

enie organiczne jako

ródło próchnicy

i składników pokarmowych odgrywa pierwszoplanow

rol

. Substancja organiczna istotnie

ogranicza niekorzystne zjawisko „zm

czenia gleby”, podnosi

yzno

ść

i zasobno

ść

gleb,

poprawiaj

c ich wła

ciwo

ci powietrzno-wodne oraz

ycie biologiczne gleby. Poniewa

wieloletni cykl upraw krzewów jagodowych uniemo

liwia normalne stosowanie płodozmianu,

tym wi

ksz

rol

w przygotowaniu gleby pod maliny odgrywaj

nawozy organiczne

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

i naturalne, a zwłaszcza obornik. Przed zało

eniem plantacji nale

y jak najgł

biej

przyora

ok. 35-40 ton/ha obornika. Nie wolno stosowa

szych dawek obornika z

uwagi na ochron

rodowiska i wód gruntowych. Ustawa o nawozach i nawo

eniu

zabrania bowiem u

ycia nawozów naturalnych, w których zawarto

ść

azotu przekracza

170 kg N/ha/rok. Je

li gospodarstwo nie dysponuje pełn

dawk

, obornik mo

zastosowa

tylko w pasy o szeroko

ci ok. 1-2 m, czyli w planowane rz

dy krzewów.

Poniewa

w gospodarstwach sadowniczych obornika zwykle brakuje niezast

pione s

wtedy

nawozy zielone, które urozmaicaj

nast

pstwo ro

lin w płodozmianie, poprawiaj

struktur

gleby, zagłuszaj

chwasty oraz ograniczaj

wyst

powanie gro

nych chorób i szkodników

glebowych. Głównym zadaniem nawozów zielonych jest dostarczenie glebie w krótkim
czasie jak najwi

kszej ilo

ci masy organicznej. Za bardzo korzystne na przyoranie uwa

a si

liny bobowate (dawniej motylkowate), których gł

boki system korzeniowy wydobywa

z gł

bszych warstw znaczne ilo

ci wmytych ju

składników (Ca, Mg, K), a obumarły system

korzeniowy poprawia dotlenienie gł

bszych warstw gleby, poprawiaj

c ich wła

ciwo

powietrzno-wodne. Zdrowotno

ść

gleb poprawia wysiew mieszanek, np. koniczyny lub lucerny

z trawami. Z innych ro

lin na przyoranie doskonale nadaj

: gorczyca, gryka, facelia,

zbo

a, trawy czy aksamitka niska. Przykładowo, wczesn

wiosn

na wysia

mieszank

wyki jarej, bobiku, peluszki,

yta lub owsa, a na glebach l

ejszych sam łubin. Bezpo

rednio

po rozdrobnieniu zielonej masy, zastosowaniu nawozów mineralnych lub wapniowych cało

ść

nale

y gł

boko przyora

5. Nawo

enie plantacji w poszczególnych latach

Przed zało

eniem plantacji

Najlepiej na rok, a nawet dwa przed planowanym zało

eniem nowej plantacji konieczne

jest dokładne i zgodne z instrukcj

pobranie z pola próbek gleby z warstwy ornej 0-20 cm,

i podornej 20-40 cm. Tylko przed posadzeniem malin istnieje mo

liwo

ść

wniesienia do mało

zasobnej warstwy podornej wolno przemieszczaj

cych si

składników fosforu i potasu oraz

uzupełnienia ilo

ci magnezu i wapnia, które doprowadz

odczyn gleby do poziomu

optymalnego, czyli pH 6,2-6,7 i uzupełni

ewentualny deficyt magnezu. Równie

wtedy

liwe jest wzbogacenie gleby w substancj

organiczn

poprzez przyoranie obornika lub

nawozów zielonych. Po posadzeniu malin potrzebne nawozy mineralne mog

wysiewane ju

tylko powierzchniowo, wtedy b

powoli przemieszcza

do strefy

korzeniowej ro

lin. W tym okresie wszelkie gł

bsze zabiegi uprawowe na plantacjach s

niewskazane.

W zale

ci od zawarto

ci fosforu, potasu i magnezu w glebie, wysoko

ść

dawek

nawozowych w formie P

, K

O i MgO w kg/ha plantacji podane s

w tabeli 2. Je

li dczyn

gleby jest ni

szy

−

pH mniejsze ni

6,0

−

pole przed zało

eniem plantacji nale

y zwapnowa

stosuj

c dawki nawozów wapniowych b

wapniowo magnezowych (tab. 1).

Młode plantacje

Po posadzeniu malin najistotniejsze jest nawo

enie azotem. W pierwszym i drugim roku

po posadzeniu wysiew nawozów azotowych na cał

powierzchni

jest niecelowy, gdy

uszkodzony system korzeniowy mo

e pobra

tylko minimaln

ilo

ść

tego składnika

z najbli

szego otoczenia krzewów, a zdecydowana wi

kszo

ść

azotu byłaby wypłukana do

wód gruntowych. Dlatego w pierwszym roku wysiewamy tylko 30-40 kg N/ha r

cznie b

rozrzutnikiem pasowym, stosuj

c go w rz

dy (pasy o szeroko

ci ok. 1 m). W drugim roku

na zastosowa

około 50-75 kg N/ha, ale ju

w pasy szeroko

ci ok.1,5 m. Lepsze

wykorzystanie oraz mniejsze straty niebezpiecznego dla

rodowiska azotu zapewnia te

dzielenie dawek. Dlatego warto jest wysia

wczesn

wiosn

, jeszcze przed rozpocz

ciem

wegetacji cz

ęść

dawki, a pozostał

ilo

ść

zastosowa

pod koniec kwitnienia krzewów. Ni

sze

dawki polecane s

na gleby l

ejsze, a wy

sze na gleby ci

ęż

sze. Informacj

pomocn

w ustalaniu dawek azotu jest wizualna ocena wzrostu wegetatywnego młodych krzewów. Wzrost

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

krzewów, grubo

ść

i długo

ść

młodych p

dów, wybarwienie li

ci, ewentualne objawy braku lub

nadmiaru składników

wiadcz

o prawidłowym lub złym nawo

eniu.

Pó

jesieni

(pa

dziernik – listopad) na plantacjach stosuje si

nawozy potasowe.

eli analiza gleby wykonana przed zakładaniem plantacji wykazała wysok

zawarto

ść

potasu, składnika tego przez najbli

sze 2-3 lata nie nale

y stosowa

. Przy

redniej

zasobno

ci gleby nale

y corocznie wysiewa

po 50-80 kg K

O, a przy niskiej 80-120 kg

O/ha. Na plantacjach nawozy potasowe mo

na równie

wysiewa

pasowo (ok. 1,5-2 m)

w rz

dy, stosuj

c 50% zalecanej dawki na hektar. Dla krzewów jagodowych lepsz

form

nawozu jest siarczan potasu, chocia

liwe jest równie

ycie soli potasowej pó

jesieni

. Je

eli nawozy fosforowe zastosowano przed zało

eniem plantacji zgodnie

z zaleceniami (tab. 2), to do ko

ca istnienia uprawy malin nawo

enia fosforem si

nie

stosuje. W drugim lub trzecim roku po posadzeniu krzewów nale

y ponownie pobra

próbki gleby,

by na ich podstawie skorygowa

nawo

enie plantacji w nast

pnych latach.

Plantacje owocuj

Od trzeciego roku nawo

enie azotem mo

na stosowa

na całej powierzchni (80-

100 kg N/ha) lub nadal w zmniejszonej (50-60 kg N/ha) dawce w pasy o szeroko

ci 2 m.

sze dawki polecane s

na gleby l

ejsze, a wy

sze na gleby ci

ęż

sze. Informacj

pomocn

w ustalaniu dawek azotu jest nadal wizualna ocena wzrostu wegetatywnego krzewów. Weryfikacji
dotychczasowego stanu od

ywienia ro

lin na plantacji mo

na dokona

na podstawie analizy

ci. Uzyskane wyniki porówna

nale

y z warto

ciami granicznymi (tab.3) okre

laj

cymi zawarto

ść

deficytow

, nisk

, optymaln

i wysok

, oraz odpowiadaj

cym im wysoko

ciom dawek danego

składnika. Wskazane jest, by li

cie malin zawierały optymalne ilo

ci składników, by przy pomocy

niewielkich dawek utrzymywa

maksymalne plony owoców, dobrej jako

ci. Wprawdzie w dalszym

gu nie poleca si

nawo

enia malin fosforem, to jednak po stwierdzeniu w li

ciach poni

ej 0,15%

P nale

y zasili

plantacj

dawk

60-100 kg P

kg/ha.

Wskazane jest, by analizy li

ci wykonywane były ł

cznie z analiz

gleby. Cz

sto si

bowiem

zdarza,

e pomimo silnego nawo

enia ro

liny słabo pobieraj

składniki pokarmowe. Przykładowo,

silne zakwaszenie gleb utrudnia znacznie pobieranie makroskładników (N, P, K, Mg, Ca),
ułatwiaj

c pobieranie mikroskładników i metali ci

ęż

kich (Zn, Cu, Co, Pb, Cd, As), których

nadmierne ilo

ci w owocach s

szczególnie niewskazane. Pami

nale

y zatem o systema-

tycznym wapnowaniu gleb, by nie dopu

do spadku pH poni

ej 5,5.

III. REGULOWANIE ZACHWASZCZENIA

Silne zachwaszczenie młodych plantacji mo

e by

nawet przyczyn

zamierania krzewów.

Ochrona plantacji powinna ł

czy

metody agrotechniczne i stosowanie wybranych

chemicznych

rodków chwastobójczych – herbicydów.

1. Mechaniczne metody zwalczania chwastów

Zwalczanie chwastów nale

y rozpocz

ąć

przed zało

eniem plantacji i kontynuowa

w trakcie jej prowadzenia. Dlatego przynajmniej na 1-2 sezony przed zało

eniem plantacji,

nale

y wykona

lustracj

pola w celu rozpoznania poszczególnych gatunków chwastów.

Walka z chwastami zabiegami agrotechnicznymi i przy zastosowaniu odpowiedniego
płodozmianu jest długotrwała. Przy licznych chwastach gł

boko korzeni

cych si

przed

zastosowaniem herbicydów nale

y wykona

ork

z gł

boszem, aby sprowokowa

je do

wydania licznych odrostów korzeniowych.

Nast

pnie zaleca si

wykonanie uprawy gleby oraz wysianie np. nasion gorczycy, któr

przyoruje si

na pocz

tku kwitnienia po to, by substancje chemiczne wydzielane przez jej

korzenie i rozkładaj

ce si

resztki ro

linne utrudniały kiełkowanie nasion chwastów

jednorocznych. Zwalczaj

c chwasty na plantacjach IP powinno si

czy

metody

agrotechniczne (

ciółki, uprawa gleby, koszenie chwastów, ro

liny okrywowe) z chemiczn

z zastosowaniem wybranych herbicydów. Mechaniczne niszczenie chwastów w trakcie

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

uprawy z zastosowaniem glebogryzarek i kosiarek wymaga starannego przygotowania, w
tym wyrównania gleby przed zało

eniem plantacji. Maszyny pracuj

ce w mi

dzyrz

dziach

powinny mie

odpowiedni

szeroko

ść

, aby ogranicza

zachwaszczenie jak najbli

ej strefy w

której wyrastaj

dy malin. Trudno

ci z ochron

przed chwastami wyst

puj

głównie w

pierwszym i drugim roku po posadzeniu. Najlepsz

metod

zapobiegania kiełkowaniu i

konkurencji chwastów jest wykładanie rz

dów ro

lin

ciółkami organicznymi, takimi jak zr

bki

linne, kora, trociny i słoma, przez które mog

przerasta

latoro

le malin. Ze wzgl

du na

wysokie koszty

ciółek oraz du

żą

pracochłonno

ść

rozło

enia, s

one trudne do

upowszechnienia. Przy ograniczonych mo

liwo

ciach u

ycia

ciółek i herbicydów nale

liczy

z konieczno

cznego pielenia, szczególnie na młodych plantacjach, gdzie

krzewy nie zakrywaj

powierzchni gleby w rz

dach ro

liny uprawnej. W ramach Integrowanej

Produkcji mog

stosowane tak

ciółki syntetyczne, takie jak folia polietylenowa i

ró

nego rodzaju włókniny, wykładane po bokach rz

dów, aby zaw

stref

wyrastania

dów maliny. Przed ich u

yciem powinien by

jednak przygotowany program utylizacji

(zbierania, składowania i przerobu) starych, zniszczonych materiałów. U

ycie

ciółek

organicznych, np. słomy ogranicza si

wtedy do w

skiej strefy po

rodku rz

du.

Na młodych plantacjach gleb

w mi

dzyrz

dziach utrzymuje si

w czarnym ugorze.

Uprawki wykonuje si

wiosn

i latem, w miar

pojawiania si

chwastów oraz po obfitych

opadach, w trakcie sezonu przeci

tnie co 2-3 tygodnie, staraj

c si

ogranicza

liczb

uprawek do 4-6 w ci

gu sezonu. W okresie wegetacji ro

lin, gleb

uprawia si

płytko, na

gł

boko

ść

kilku centymetrów Jesieni

gleb

w mi

dzyrz

dziach nale

y uprawia

gł

biej, na

20 cm lub pozostawi

zachwaszczon

, aby ograniczy

erozj

. W trzecim roku prowadzenia

plantacji mo

na zało

pasy murawy w mi

dzyrz

dziach, wysiewaj

c nasiona traw

kowych o słabym lub umiarkowanym wzro

cie. Na plantacjach nawadnianych, poło

onych

yznej glebie, a tak

e na terenach pagórkowatych, w celu ograniczenia erozji gleby, trawa

e by

wysiana po roku od zało

enia plantacji. Murawa sprawdza si

na dobrych, ci

ęż

kich

glebach, na przykład na Wy

ynie Lubelskiej czy Podbeskidziu. W rejonach

charakteryzuj

cych si

lekkimi glebami i mał

ilo

opadów, zało

enie zwartej murawy

e zako

czy

niepowodzeniem. Dopuszczalne jest wtedy utrzymywanie naturalnego

zadarnienia mi

dzyrz

dzi, gdzie chwasty b

koszone, podobnie jak murawa, nisko nad

powierzchni

gleby.

2. Chemiczne metody zwalczania chwastów

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

-instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Maliny najlepiej sadzi

na polu wolnym od uporczywych chwastów wieloletnich, dlatego

walk

z nimi nale

y przeprowadzi

1-2 sezony przed zało

eniem plantacji. Dobre efekty

uzyskuje si

stosuj

c układowe herbicydy dolistne (zał

cznik 2). Zabiegi tymi

rodkami

wykonywane s

na zielone chwasty o wysoko

ci przynajmniej 10-15 cm.

Ochrona przed chwastami po zało

eniu plantacji, dotyczy przede wszystkim rz

dów

malin. W trzech pierwszych latach prowadzenia plantacji dopuszcza si

coroczne stosowanie

rodków doglebowych, których okres efektywnego działania w glebie w okresie wegetacji

lin nie przekracza 3 miesi

cy. Ł

czna dawka herbicydu doglebowego w ci

gu roku nie

powinna przekroczy

ekwiwalentu maksymalnej zalecanej jednorazowo dawki. Herbicydy

słu

żą

ce do nieselektywnego, powschodowego zwalczania chwastów, mi

dzy innymi z grupy

aminofosfonianów oraz fenoksykwasów (te ostatnie jeden zabieg rocznie) powoduj

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

uszkodzenia malin. Zabiegi tymi preparatami wykonuje si

opryskiwaczem zaopatrzonym w

specjalistyczn

, herbicydow

belk

sadownicz

, albo w lance z osłonami (zał

cznik 2).

Chwasty jednoli

cienne zwalcza si

graminicydami powschodowymi, czyli dolistnymi

herbicydami selektywnymi dla krzewów. Na plantacjach z IP nie nale

y stosowa

trwałych

herbicydów doglebowych, o działaniu nast

pczym przekraczaj

cym 3 miesi

ce (np.

dichlobenil) oraz toksycznych herbicydów dolistnych (np. dikwat).

Wykazy środków ochrony roślin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji są

publikowane w Zaleceniach Ochrony Roślin wydawanych przez Instytut Ochrony Roślin –
Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu. Środki ochrony roślin rekomendowane do
integrowanej produkcji są jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy
środków do integrowanej produkcji znajdują się również w corocznie aktualizowanym Programie
Ochrony Roślin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez Instytut Sadownictwa
i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy środków ochrony roślin zalecanych do stosowania w
integrowanej produkcji zostaną również udostępniane producentom rolnym przez Państwową
Inspekcję Ochrony Roślin i Nasiennictwa.

IV. PIEL

GNACJA RO

LIN

1. Nawadnianie

Maliny s

linami bardzo wra

liwymi na niedobory wody w glebie. Nawet krótkotrwałe

okresy suszy wpływaj

negatywnie na ich wzrost i owocowanie. Dla zapewnienia krzewom

odpowiedniej ilo

ci wody w naszych warunkach klimatycznych niezb

dne s

opady

w granicach 550-650 mm, podczas gdy w wielu rejonach kraju opady osi

gaj

zaledwie ok.

500 mm. Niekorzystny jest tak

e rozkład opadów w czasie sezonu wegetacyjnego. Maliny

tak jak i inne ro

liny sadownicze mog

nawadniane za pomoc

deszczowni, systemów

podkoronowych lub systemów nawodnie

kroplowych. Wybór rodzaju nawadniania zale

jest przede wszystkim od dost

pno

ci wody i indywidualnych cech ró

nych rozwi

technicznych.

a) deszczowanie

Przy deszczowaniu nawadniana powierzchnia zraszana jest przy pomocy zraszaczy

o du

ym wydatku co najmniej kilkaset litrów na godzin

i znacznym zasi

−

promie

zraszania co najmniej kilka metrów. Rozstawa zraszaczy powinna by

równa promieniowi

zasi

gu zraszania. Zraszacze umieszcza si

ponad powierzchni

lin, na ustawionych

pionowo i odpowiednio stabilizowanych przewodach stalowych lub z PVC. Ze wzgl

du na

e jednostkowe zapotrzebowanie na wod

systemy deszczowniane poleca si

tylko

w przypadku nieograniczonej dost

pno

ci wody np. przy wykorzystaniu wody z rzek lub

jezior.

b) minizraszanie

Maliny mo

na tak

e nawadnia

za pomoc

minizraszaczy umieszczonych tu

nad

ziemi

wzdłu

dów ro

lin lub ponad nimi. Zale

nie od rodzaju zastosowanej wkładki

uderzeniowej minizraszacze emituj

wod

w postaci kropel lub strumieni. Rodzaj zasto-

sowanej wkładki wpływa tak

e na kształt zwil

anej powierzchni. Rozstaw

minizraszaczy

dobiera si

w ten sposób, aby był zwil

any pas gleby w rz

dach lub bezpo

rednio w ich

pobli

u. System minizraszania podkoronowego wymaga stosunkowo dobrego filtrowania

wody, poniewa

dysze niektórych minizraszaczy maj

rednic

poni

ej 1 mm. W porównaniu

do deszczowania minizraszanie charakteryzuje si

oszcz

dno

wody i energii. W przy-

padku umieszczenia minizraszaczy tu

nad powierzchni

gleby podczas nawadniania nie

zwil

amy li

ci i mi

dzyrz

dzi. Systemy minizraszania s

stosunkowo proste w monta

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

c) nawadnianie kropelkowe

Z uwagi na bardzo oszcz

dne gospodarowanie wod

do nawadnia plantacji malin mo

przede wszystkim poleca

nawadnianie kropelkowe. Stosuje si

tu tzw. linie kropluj

ce, w

których kroplowniki umieszczane s

wewn

trz przewodów polietylenowych w trakcie ich

wytwarzania. Rozstawy emiterów w liniach kropluj

cych dobieramy tak, aby nawil

ane bryły

gleby stykały si

ze sob

. Nawil

ona gleba ma kształt owalny - najwi

kszy zasi

g zwil

ania

jest nie na powierzchni gruntu, ale na gł

boko

ci około 20 cm. Zalecana dla malin rozstawa

kroplowników waha si

, w zale

ci od składu mechanicznego gleby, od 30 do 50 cm.

Podstawowe zalety kroplowego nawadniania to: oszcz

dno

ść

energii oraz oszcz

dno

ść

wody (nawil

amy gleb

tylko wzdłu

dów ro

lin). Nawadnianie kroplowe nie zwil

a li

ci,

podczas prowadzenia nawadniania kroplowego mo

na prowadzi

prace polowe. Jest to

system doskonale nadaj

cy si

do zastosowania w terenie pagórkowatym. W przypadku

plantacji malin linie kropluj

ce mo

na umieszcza

zarówno na jak i pod powierzchni

gruntu

(nawadnianie wgł

bne). Trwało

ść

linii kropluj

cych zale

y od jako

ci oraz grubo

cianek

przewodu. Najmniejsz

trwało

ść

(1-2 sezony) maj

ęż

e 8-10 mil, przewody 16-20 mil

powinny zachowa

swe normalne parametry przez 3-5 sezonów. Dane te s

tylko

orientacyjne, oczywi

cie mo

e si

zdarzy

e przy delikatnym traktowaniu i małej

intensywno

ci promieniowania słonecznego (np. przy

ciółkowaniu) przewody te b

sprawnie pracowały przez dłu

szy okres. Umieszczanie przewodów pod powierzchni

gleby

e znacznie wydłu

czas ich u

ytkowania.

Tabela 4. Najcz

ęś

ciej spotykane grubo

cianek linii kropluj

cych [mil - mm]

mil **

0.20

0.25

0.33

0.40

0.50

0.64

0.89

1.14

**1 mil =1 tysi

czna cz

ęść

cala

Podstawow

wad

systemu nawodnie

kroplowych jest du

a wra

liwo

ść

emiterów

kroplowych na zapychanie. Tabela 5 zawiera informacj

o wpływie jako

ci wody na prawdo-

podobie

stwo zapchania si

kroplowników.

Tabela 5. Ocena jako

ci wody do nawodnie

kroplowych

Czynniki

Prawdopodobie

stwo zapchania emiterów

małe

rednie

Zawarto

ść

ęś

ci stałych [mg/l]

pH
Mangan [ppm]

elazo [ppm]

Bakterie [liczba / ml]

<50

<0,1
<0,1

10000

50-100
7,0-8,0
0,1-1,5
0,1-1,5

10000-50000

>100

>8,0
>1,5
>1,5

>50000

Zale

nie od stopnia zanieczyszczenia wody i wra

liwo

ci systemu nawodnieniowego na

zapychanie proces filtracji jest mniej lub bardziej skomplikowany, mniej lub bardziej
kosztowny. Stosunkowo prosta jest filtracja zanieczyszcze

mechanicznych (filtry siatkowe

lub dyskowe). Dro

sza jest filtracja zanieczyszcze

biologicznych (filtracja piaskowa lub

dyskowa), natomiast najdro

sze jest uzdatnianie wody, gdy chcemy pozby

z niej

zwi

zków szkodliwych dla ro

lin b

to zapychaj

cych instalacj

(od

elaziacze, wymienniki

jonowe).

stotliwo

ść

nawadniania zale

y od przebiegu pogody. W okresach bezdeszczowych

nawadnianie kroplowe powinno by

prowadzone stosunkowo cz

sto – nawet codziennie, nie

rzadziej jednak ni

raz na 3 dni. Przy codziennym nawadnianiu w zale

ci od przebiegu

pogody dawki wody mog

waha

od 10 nawet do 25 m

na hektar. Do ustalania

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

stotliwo

ci nawadniania przydatne s

tensjometry, za pomoc

których mo

emy oceni

poziom dost

pno

ci wody dla ro

lin i decydowa

o konieczno

ci nawadniania. Tensjometr

umieszczamy w glebie na gł

boko

ci około 15-20 cm w odległo

ci 15-20 cm od kroplownika.

ciółkowanie

W warunkach naturalnych, gleba pod ro

linami okryta jest

ciółk

powstał

z opadłych

ci. Zatrzymuje ona wod

deszczow

i hamuje jej parowanie. W takich warunkach korzenie

rozrastaj

płytko, w dobrze dotlenionej warstwie gleby. Na plantacji mo

na stworzy

podobne warunki przez wy

cielanie gleby w rz

dach 8-10 cm warstw

trocin lub kory.

ciółka taka utrzymuje wilgo

i ogranicza wyrastanie chwastów. Przed wyło

eniem

ciółki,

w pasy o szeroko

ci 60 cm nale

y wysia

ok. 30 kg N na 1 ha plantacji, potrzebnego

bakteriom do rozkładu materii organicznej. W przeciwnym wypadku

ciółka taka zahamuje

wzrost malin, które b

wykazywały objawy niedoboru azotu. Na plantacji

ciółkowanej

niekiedy zachodzi potrzeba zwalczania nornic zasiedlaj

cych warstw

trocin lub kory.

Czarna folia rozci

gni

ta w rz

dach malin spełnia podobn

rol

. Zapobiega ona

całkowicie wyrastaniu chwastów i odrostów korzeniowych przez kilka lat. Najlepiej zało

zaraz po posadzeniu malin i niskim wyci

ciu p

dów. Proste urz

dzenie montowane na

gniku umo

liwia szybkie i dokładne rozci

gni

cie folii, umieszczenie jej boków w rowkach

i obsypanie ziemi

. W miejscach, gdzie odznaczaj

resztki przyci

tych p

dów nale

ostrym no

em przeci

ąć

foli

na krzy

. Lepsz

od folii czarnej jest folia dwuwarstwowa,

czarno-biała. Układamy j

czarn

stron

do dołu. Mleczno biała powierzchnia nie nagrzewa

, lecz odbija promienie słoneczne, które do

wietlaj

dolne zacienione li

cie maliny.

Kilkuletnia porozrywana folia powinna zosta

usuni

ta i musi by

dostarczona do placówki

utylizacji, co jest podstawowym warunkiem jej stosowania w Integrowanej Produkcji

Od wczesnej wiosny do jesieni na plantacjach owocuj

cych nie wolno stosowa

obornika

w formie

ciółki ani te

wylewa

gnojowicy, z uwagi na mo

liwo

ść

ska

enia owoców

drobnoustrojami szkodliwymi dla ludzi. Nawozy te mo

na stosowa

jesieni

po zako

czonym zbiorze owoców.

3. Prowadzenie i ci

cie

Odmiany tradycyjne, owocuj

ce w lipcu na p

dach ubiegłorocznych, prowadzone s

najcz

ęś

ciej w formie wysokiego szpaleru pojedynczego. Przed sadzeniem lub w pierwszym

roku po zało

eniu plantacji, nale

y wykona

konstrukcj

szpaleru. Do trwałych słupków

przymocowuje si

zwykle 3 druty rozci

gni

te na poziomie 70, 120 i 170 cm.

Pocz

wszy od drugiego roku po posadzeniu plantacji przyst

pujemy do ci

cia krzewów.

Pierwszym zabiegiem jest usuwanie wczesn

wiosn

najmłodszych p

dów i odrostów

korzeniowych. Równocze

nie z niszczeniem młodych p

dów i odrostów plantacja jest

odchwaszczana. Wkrótce wyrastaj

młode p

dy, które s

mniej liczne, zdrowsze i ni

sze, przez co

nie utrudniaj

zbioru owoców i pobieraj

mniej wody w okresie owocowania. Unikaj

one

szczytowego okresu składania jaj przez pryszczarka namalinka łodygowego, a co za tym idzie, s

mniej pora

one przez choroby grzybowe p

dów. Dla obni

enia kosztów oprysk herbicydem mo

wykona

tylko w rz

dach malin, natomiast w mi

dzyrz

dziach zastosowa

kosiark

rotacyjn

lub

bardzo płytko ustawion

glebogryzark

Zasadnicze ci

cie wykonuje si

w sierpniu, po zako

czonym zbiorze owoców. Polega ono na

wycinaniu przy ziemi wszystkich starych p

dów, które ju

owocowały oraz nadmiaru p

dów

młodych, pozostawiaj

c w ka

dym krzewie tylko 5-6 najzdrowszych. Pozostawione młode p

przymocowujemy kolejno długim sznurkiem albo plastikowymi klamerkami wielokrotnego u

ytku.

Przy pełnej liczbie p

dów wierzchołki nale

y przyci

ąć

około 10 cm nad górnym drutem. Gdy p

dów

jest mało, np. na młodej plantacji, wierzchołki mo

na nagina

, aby wypełni

woln

przestrze

w szpalerze.

Odmiany owocuj

ce na p

dach tegorocznych (odmiany powtarzaj

ce). P

dy ich s

krótsze ni

odmian tradycyjnych i cz

sto utrzymuj

w pozycji pionowej bez podpór.

Podczas burzy mog

jednak powalane na ziemi

, co bardzo obni

a jako

ść

owoców.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

Nawet niewielkie pochylanie si

dów w kierunku mi

dzyrz

dzi, utrudnia lub uniemo

liwia

przejazd opryskiwaczy i narz

dzi ci

gnikowych. Od drugiego roku, w czerwcu, gdy odrosty

korzeniowe wytworz

szeroki zagon, poleca si

rozci

gni

cie mocnych sznurków po obu

jego stronach na wysoko

ci około 1 m.

cie malin powtarzaj

cych ogranicza si

do r

cznego przyci

cia tu

przy ziemi

wszystkich p

dów, lub rozdrabniania ich za pomoc

rotacyjnej kosiarki sadowniczej. Mo

pozostawi

nie rozgał

zione dolne odcinki starych p

dów, je

li nie zmarzn

w zimie,

wtedy zaowocuj

w lipcu. Im b

one krótsze, tym wytworz

dłu

sze kwiatostany (boczne

ulistnione p

dy owocuj

ce), z wi

kszymi owocami, coraz pó

niej dojrzewaj

cymi (połowa

lipca, koniec lipca). Dopiero po nich zacznie si

owocowanie na p

dach tegorocznych

(sierpie

). Ci

cie poleca si

wykona

na przedwio

niu. Zmniejsza to niebezpiecze

stwo

przemarzni

cia karp w mro

ne bez

nie

ne zimy i ju

na oceni

czy nie zmarzły p

u nasady ubiegłorocznych p

dów. Na wiosn

na zagonie wyrosn

liczne młode p

dy.

W produkcji owoców deserowych, gdy zale

y nam na wczesnym owocowaniu i dorodnych

owocach, p

dy nale

y przerzedzi

. Na pocz

tku kwietnia warto wyci

ąć

sekatorem słabsze

dy, pozostawiaj

c na metrze bie

żą

cym zagonu tylko 10-12 najsilniejszych. Szeroko

ść

zagonu u podstawy nie powinna przekracza

0,5 m. Okrywaj

c włóknin

zagon młodych

dów mo

na przy

pieszy

kwitnienie i dojrzewanie owoców.

4. Niszczenie odrostów korzeniowych

Usuwanie pierwszych p

dów jest celowe, gdy osi

one wysoko

ść

około 15 cm. Poprawia

to zdrowotno

ść

dów, ogranicza ich wysoko

ść

i zwi

ksza liczb

bocznych p

dów owocono

nych.

W krzewach mo

na je wyrywa

lub wycina

sekatorem, a mi

dzy krzewami usun

ąć

motyk

lub

kos

motorow

. P

dy te oraz odrosty korzeniowe w mi

dzyrz

dziach mo

na te

niszczy

herbicydami.

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

-instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Herbicydy niszcz

skutecznie tylko p

dy młode o wysoko

ci 10-15 cm. Wkrótce po tym

zabiegu maliny wytwarzaj

nowe p

dy, które s

zwykle zdrowsze, poniewa

wyrastaj

głównym okresie składania jaj przez pryszczarka namalinka łodygowego i s

mniej pora

ane

przez choroby grzybowe. W lipcu p

dy te s

niskie i nie przeszkadzaj

w zbiorach. Na glebach

ubogich i nienawadnianych p

dy drugiego rzutu mog

jednak nie dorasta

do odpowiedniej

wysoko

ci, dlatego nie poleca si

tam usuwa

pierwszych p

dów.

V. OCHRONA MALIN PRZED CHOROBAMI

1. Najwa

niejsze choroby malin i ich charakterystyka

Choroby grzybowe

Zamieranie p

dów maliny jest najgro

niejsz

chorob

pochodzenia grzybowego.

Sprawcami choroby s

takie patogeny, jak: Didymella applanata, Leptosphaeria

coniothyrium, Botrytis cinerea, Verticillium spp. i Fusarium spp.

Grzyb D. applanata pora

a przede wszystkim p

dy, ale tak

e li

cie i łuski okrywaj

ki. Pierwsze objawy choroby, zale

nie od przebiegu warunków pogodowych, widoczne s

na pocz

tku czerwca. U nasady p

ków tworz

brunatno-fioletowe plamy, które

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

powi

kszaj

i stopniowo obejmuj

cały obwód p

du. W ko

cu sierpnia plamy staj

ciemnoszare, a na ich powierzchni pojawiaj

liczne, drobne, czarne punkty – otocznie

grzyba, które zimuj

na p

dach. Wiosn

, zwykle pod koniec kwietnia, uwalniaj

z nich

zarodniki workowe, które zaka

młode p

dy malin. Wysiewy tych zarodników trwaj

połowy czerwca, a w pó

niejszym okresie infekcje wtórne s

dokonywane przez zarodniki

konidialne. Efektem spaso

ytowania jest p

kanie i łuszczenie si

kory, zwłaszcza na p

dach

dwuletnich. Pora

one łuski p

ków zamieraj

, a p

ki wysychaj

Grzyb L. coniothyrium wyst

puje w mniejszym nasileniu i zaka

a tylko p

dy, powo-

duj

c powstawanie br

zowo-czarnych plam, głównie u ich podstawy. Najbardziej

charakterystyczne objawy chorobowe wyst

puj

w okresie kwitnienia i dojrzewania owoców.

Pora

one p

dy gwałtownie zamieraj

, li

cie wi

i brunatniej

, a owoce wysychaj

Drewno w miejscu pora

enia jest przebarwione na kolor ciemno-br

zowy, kruche, w wyniku

czego pora

one p

dy łatwo wyłamuj

Fuzarioza maliny (Fusarium spp.) – choroba rozwija si

przewa

nie w przyziemnej cz

ęś

du lub w cz

ęś

ciach wy

ej poło

onych, uszkodzonych przez szkodniki. Typowe objawy to

brunatne, gł

bokie nekrozy oraz w pó

niejszym okresie charakterystyczne dla grzybów

Fusarium, pomara

czowo-czerwone naloty lub brodawki grzyba w dolnej cz

ęś

ci p

dów. Na

przekroju p

dów widoczne s

smugi zbr

zowiałych naczy

, spowodowane przez

paso

ytuj

w tkankach grzybni

Szara ple

śń

(B. cinerea). Na plantacjach zbyt zag

szczonych i w lata z du

żą

ilo

opadów, szara ple

śń

jest przyczyn

zamierania p

dów i gnicia owoców. Infekcji ulegaj

kwiatowe i kwiaty, które brunatniej

i zamieraj

. Na chorych owocach pojawia si

charakterystyczny, szary, puszysty nalot grzyba. Na chorych p

dach, w ró

nych miejscach

widoczne s

jasnobr

zowe, rozległe plamy. Pora

one p

dy słabo rosn

i s

podatne na

przemarzanie. W okresie zimy pora

ona tkanka przebarwia si

na kolor szary i tworz

niej charakterystyczne czarne tarczki, b

ce przetrwalnikami grzyba (sklerocja). Stanowi

one cech

rozpoznawcz

choroby na drugorocznych p

dach.

Antraknoza maliny (Elsinoe veneta). Objawy chorobowe wyst

puj

na cz

ęś

ciach

nadziemnych ro

liny.

ródłem infekcji s

zarówno zarodniki konidialne, jak i workowe

tworz

ce si

na li

ciach i p

dach, które wiosn

wysiewaj

i pora

nowe p

dy, li

cie

i kwiaty. Najgro

niejsze s

objawy na p

dach, na których pocz

tkowo widoczne s

drobne,

purpurowe plamy, które potem staj

szarobiałe, otoczone fioletowoczerwon

obwódk

W pó

niejszym okresie na p

dach pojawiaj

podłu

ne sp

kania kory. Pora

eniu ulegaj

tak

e szypułki kwiatowe oraz działki kielicha. Owoce z pora

onych kwiatów s

zielone,

zdrobniałe i cz

sto zasychaj

. Rzadko dochodzi do infekcji owoców, których pojedyncze

pestkowce marszcz

i brunatniej

Biała plamisto

ść

ci maliny (Mycosphaerella rubi). Na li

ciach i p

dach powstaj

małe,

okr

głe, brunatne, a pó

niej szarobiałe plamy otoczone czerwon

obwódk

ródłem infekcji

pierwotnych s

zarówno zarodniki workowe, jak i konidialne tworz

ce si

na pora

onych

ciach i p

dach. Wysoka wilgotno

ść

i przewlekłe opady sprzyjaj

rozwojowi choroby.

Werticylioza maliny (Verticillium dahliae). Typowe objawy chorobowe obserwuje si

najcz

ęś

ciej latem, w okresie ciepłej i suchej pogody w pierwszej kolejno

ci na li

ciach.

Pojawiaj

na nich

ółte, rozległe smugi pomi

dzy nerwami, które w pó

niejszym okresie

brunatniej

, a brzegi li

ci zwijaj

ku górze. Mog

wyst

równie

niebieskie lub

brunatno-niebieskie smugi na p

dach. Na takich pora

onych p

dach obserwuje si

dni

cie li

ci, a w pó

niejszym etapie całkowite zamieranie p

dów.

Choroby wirusowe i fitoplazmatyczne

Na plantacjach malin najcz

ęś

ciej wyst

puj

: mozaika maliny i chloroza nerwów li

maliny, wywoływane przez wirusy, przenoszone przez mszyce. Na nerwach i blaszce

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

ciowej chorych ro

lin obserwuje si

liczne, chlorotyczne i

ółte plamki, smugowato

ść

wzdłu

nerwów oraz deformacje blaszki li

ciowej w postaci p

cherzy i zawijania si

brzegów

ci. Choroby osłabiaj

wzrost ro

lin, zmniejszaj

istotnie liczb

dów i powoduj

spadek

plonu. Niekiedy wyst

puje tak

e karłowato

ść

maliny wywoływana przez fitoplazm

rozprzestrzenian

głównie przez skoczki. Pora

one ro

liny charakteryzuj

licznymi,

cienkimi p

dami i słabym wzrostem. Wiosn

chore ro

liny rozwijaj

znacznie pó

niej, ich

cie s

jasnozielone, kielichy kwiatowe silnie wydłu

one, a płatki zieleniej

i wraz z dział-

kami kielicha i słupkami zamieniaj

w listki.

W ostatnich latach coraz cz

ęś

ciej spotyka si

równie

krzaczast

karłowato

ść

maliny

−−−−

wirus, sprawca choroby przenoszony jest z pyłkiem.

Choroby bakteryjne

Guzowato

ść

korzeni maliny (Agrobacterium tumefaciens). Bakterie wnikaj

liny poprzez wszelkie zranienia systemu korzeniowego i dolnych cz

ęś

ci latoro

li.

Stymuluj

c nadmierny podział i wzrost komórek powoduj

powstawanie ró

nej wielko

guzowatych naro

li na korzeniach głównych i bocznych oraz na szyjce korzeniowej i w dolnej

ęś

ci p

du latoro

li. Na silnie zaatakowanych ro

linach obserwuje si

zahamowanie

wzrostu p

dów, chlorozy li

ci, niekiedy tak

e wi

dni

cie i zamieranie p

dów. Osłabienie

lin powoduje spadek plonu i pogorszenie jako

ci owoców. Guzy utrudniaj

, bowiem

przewodzenie wody i asymilatów. Wyst

powaniu choroby sprzyja obecno

ść

bakterii w glebie,

wysoka wilgotno

ść

gleby i oboj

tny lub zasadowy odczyn gleby. Tak

e obecno

ść

w glebie

nicieni uszkadzaj

cych system korzeniowy powoduje wzrost nasilenia objawów

chorobowych.

2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji

Nasilenie chorób zale

y od warunków atmosferycznych w danym roku. W czasie suchej

i upalnej pogody nie dochodzi do infekcji. Wi

kszo

ść

uprawianych odmian malin jest

rednim lub du

ym stopniu podatna na najwa

niejsze choroby pochodzenia grzybowego.

Obserwacje nasilenia chorób grzybowych wyst

puj

cych na plantacjach malin

przeprowadza

najlepiej od ko

ca czerwca i po zbiorze owoców. Objawy niektórych chorób

wirusowych natomiast cz

sto widoczne s

wiosn

. Lustracje w tym okresie (przed

kwitnieniem) s

istotne, poniewa

zapobiegaj

rozprzestrzenianiu si

wirusów z pyłkiem oraz

przez mszyce i skoczki. W przypadku krzaczastej karłowato

ci maliny bardzo wa

ne s

lustracje w okresie dojrzewania owoców, poniewa

jednym z typowych objawów jest

nierównomierne dojrzewanie i rozpadanie si

owoców. Zawirusowane ro

liny powinny by

natychmiast usuwane z plantacji i palone.

3. Sposoby zapobiegania chorobom

•

zdrowy, wolny od wirusów materiał wyj

ciowy,

•

zolacja przestrzenna dla plantacji nowozakładanych,

•

prowadzenie malin przy drutach,

•

ograniczanie

ródła infekcji, istotnego czynnika decyduj

cego o nasileniu

wyst

powania chorób,

•

odpowiednia uprawa gleby (nadmierne wysychanie gleby, ale i du

a jej wilgotno

ść

wzmagaj

szkody wyrz

dzane przez grzyby pora

ce p

dy),

•

ciółkowanie plantacji,

•

odchwaszczanie plantacji,

•

usuwanie po zbiorze p

dów owocuj

cych oraz nadmiaru p

dów młodych,

•

wła

ciwy płodozmian - unikanie uprawy w miejscach, gdzie wytworzyło si

siedlisko

choroby, np. guzowato

ść

korzeni, werticylioza,

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

•

wła

ciwe zró

nicowanie

rodowiska wokół plantacji (

ywopłoty, murawa, pola

nieuprawne) zapewnia wielogatunkowym drapie

com mo

liwo

ść

prze

ywania

i trwania w ekosystemie,

•

ograniczanie nawadniania typu deszczowanie,

•

chemiczna walka z mszycami i skoczkami – wektorami wirusów.

4. Niechemiczne metody ochrony ro

lin przed chorobami

W ostatnich latach du

żą

uwag

przywi

zuje si

do metod wspomagaj

cych

i uzupełniaj

cych ochron

chemiczn

. Szczególnie wa

ne s

czynniki agrotechniczne (dobór

odpo-wiedniego

stanowiska, wła

ciwe

nawo

enie),

mechaniczne

(ci

cie,

sposób

prowadzenia plantacji) i hodowlane (wykorzystanie naturalnej odporno

ci odmian) oraz

regularny monitoring agrofagów i cz

ste prowadzenie lustracji.

Zdrowotno

ść

materiału nasadzeniowego odgrywa istotn

rol

w zapobieganiu

rozprzestrzeniania si

przede wszystkim chorób wirusowych i fitoplazmatycznych, których

nie ma mo

liwo

ci zwalcza

na plantacjach ju

zało

onych. W przypadku tych chorób bardzo

na jest tak

e izolacja przestrzenna od starych, pora

onych plantacji, poniewa

wirusy

mog

przenosi

z pyłkiem i za po

rednictwem szkodników (mszyce, skoczki).

Siedliskiem niektórych gro

nych patogenów systemu korzeniowego malin, przede

wszystkim Verticillium dahliae i Agrobacterium tumefaciens, jest gleba. W zapobieganiu
pora

enia ro

lin wa

ny jest wi

c dobór odpowiedniego stanowiska i wła

ciwy przedplon.

Nie nale

y zakłada

plantacji po ro

linach podatnych na pora

enie przez grzyb V. dahliae, tj.

po truskawkach, ziemniakach, pomidorach, kalafiorach, ro

linach kapustnych czy ogórkach.

Dobrym przedplonem s

natomiast zbo

a, trawy i kukurydza. Stanowisko decyduje tak

o swoistym mikroklimacie, sprzyjaj

cym lub ograniczaj

cym wyst

powanie niektórych

chorób. Na przykład na terenach z dłu

ej utrzymuj

wilgotno

nale

y liczy

z konieczno

stszych zabiegów przeciwko najwa

niejszym chorobom grzybowym.

W zapobieganiu szarej ple

ni i zamierania p

dów maliny nale

y wykorzystywa

wła

ciw

agrotechnik

. Usuwanie pora

onych, starych i obumarłych p

dów, jak równie

nadmiaru młodych p

dów, umiarkowane nawo

enie azotowe oraz prowadzenie krzewów

przy drutach zapewniaj

dobr

przewiewno

ść

plantacji i stwarzaj

mniej korzystne warunki

dla infekcji ro

lin, a z drugiej strony umo

liwiaj

lepsze pokrycie ro

lin ciecz

opryskow

5. Ochrona chemiczna malin przed chorobami

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

-instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji s

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym

Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin

zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane

producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

VI. OCHRONA MALIN PRZED SZKODNIKAMI

1. Wykaz szkodników malin i ich charakterystyka

draki uszkadzaj

ce maliny to głównie larwy chrab

szcza majowego, rzadziej ogrodnicy

niszczylistki i inne. P

drak chrab

szcza majowego dorasta do 50 mm. Jego ciało jest do

ść

grube, wygi

te w podkówk

, wydłu

one. P

draki pocz

tkowo s

białe, pó

niej

kremowobiałe, z ciemniejszym odwłokiem, z du

żą

brunatn

głow

i trzema parami silnych

nóg tułowiowych. Pełny rozwój trwa 3-4 lata. P

draki ogrodnicy niszczylistki s

podobne do

młodych p

draków chrab

szcza majowego. Ich rozwój trwa jeden rok. Chrz

szcz

chrab

szcza majowego ma ciało cylindryczne, wydłu

one, 20-25 mm, czarne. Pokrywy,

czułki i nogi s

zowobrunatne. Chrz

szcz ogrodnicy niszczylistki ma długo

ść

10-12 mm,

jego pokrywy s

kasztanowobr

zowe, za

głowa i przedplecze zielononiebieskie,

błyszcz

ce. Chrz

szcze pojawiaj

w maju i na pocz

tku czerwca.

eruj

na li

ciach

drzew i krzewów. Samice składaj

jaja do gleby, w pobli

u ro

lin.

Drutowce, to larwy chrz

szczy z rodziny spr

ęż

ykowatych, np. osiewnika rolowca. Larwy

maj

walcowaty kształt,

rednic

3-5 mm, długo

ść

do 25 mm i niewielkie nogi. Ich ciało

pokryte jest grubym i twardym,

ółtawym oskórkiem chitynowym. Chrz

szcz osiewnika ma

ciało w

skie i płaskie, długo

ci 7,5-10 mm. Jego głowa jest mała, pokrywy brunatnoczarne.

Chrz

szcz ma „aparat skokowy”, a wi

c poło

ony na grzbiecie podskakuje i powraca do

normalnej pozycji. Chrz

szcze pojawiaj

w maju. Jaja składane s

do gleby. P

draki

i drutowce niszcz

korzenie i szyjk

korzeniow

, p

draki ogryzaj

kor

z grubszych

korzeni, powoduj

dni

cie i zamieranie ro

lin. Najwi

ksze szkody wyrz

dzaj

najmłodszych plantacjach. Opuchlaki to chrz

szcze z rodziny ryjkowcowatych. Larwy s

kremowobiałe, z ciemniejsz

głow

, zgi

te, dorastaj

do 7-10 mm, zale

nie od gatunku.

Larwy

w glebie, niszcz

korzenie, ogryzaj

z nich kor

. Chrz

szcz opuchlaka

truskawkowca ma długo

ść

7-10 mm, pokrywy bruzdkowane, czarne z

ółtawobrunatnymi

plamkami. Chrz

szcz opuchlaka rudonoga jest mniejszy, ma około 5 mm długo

ci.

Chrz

szcze maj

gruby, krótki ryjek. Chrz

szcze opuchlaków wyjadaj

zakola na brzegach

ci i szkieletuj

je. Uszkadzaj

kor

dów.

Prz

dziorek chmielowiec. Roztocz, długo

ci około 0,5 mm, z czterema parami nóg. Samice

owalne, zimuj

−

ceglastopomara

czowe, letnie

ółto-zielone. Samce romboidalnego

kształtu, nieco mniejsze od samic. Larwy

ółtozielone, mniejsze, z 3 parami nóg. Jaja

ółtawe, kuliste,

rednicy około 0,13 mm.

Prz

dziorek malinowiec. Roztocz długo

ci 0.29-0,36 mm, Samica zimuj

ca poma-

czowa, letnia barwy seledynowej z ciemniejszymi plamami. Jaja poduszeczkowate,

„

te” u dołu. Larwy owalne lub owalno-jajowate, jasnozielone. Prz

dziorki

eruj

na dolnej

stronie li

ci, wysysaj

soki, ogładzaj

liny. Na górnej stronie li

ci pojawiaj

ółte

przebarwienia. Silnie uszkodzone li

cie zawijaj

do góry, stopniowo

ółkn

i zasychaj

Tam gdzie

eruje prz

dziorek chmielowiec, na dolnej stronie li

ci pojawia si

delikatna

paj

czyna. Prz

dziorki powoduj

e szkody na malinie owocuj

cej wiosn

dach drugorocznych, ale znacznie wi

ksze szkody mog

wyrz

dza

na malinie

owocuj

cej na p

dach jednorocznych. Lustracje przeprowadza si

co 2 tygodnie. Przy

pomocy lupy o powi

kszeniu 5-8 krotnym liczy si

prz

dziorki na dolnej stronie li

ci, po 1-2

z ro

liny. Liczb

znalezionych szkodników dzieli si

przez liczb

przegl

danych li

ci. Progi

zagro

enia podano w Zał

czniku 4.

Kwieciak malinowiec. Czarny chrz

szcz, długo

ci około 4 mm, z długim, cienkim ryjkiem.

Chrz

szcze wyjadaj

małe, owalne dziurki w li

ciach. Najwa

niejsze uszkodzenia to

podci

te szypułki p

ków kwiatowych, zwisaj

ce i opadaj

ce p

ki kwiatowe (mo

na w nich

znale

źć

jajo a pó

niej brudnobiał

larw

kwieciaka). Lustracj

przeprowadza si

1-2 tygodnie

przed kwitnieniem i po rozwini

ciu si

pierwszych li

ci. Przegl

da si

kwiatostany oraz

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

strz

sa chrz

szcze na podstawion

płytk

rednicy 12-15 mm i liczy szkodniki. Progi

zagro

enia podano w Zał

czniku 4.

Kistnik malinowiec. Chrz

szcz rudobr

zowy, wielko

ci około 4 mm. Chrz

szcze wyjadaj

tkank

dzy nerwami najmłodszych li

ci, szkieletuj

c je. Nadgryzaj

ki kwiatowe,

wyjadaj

słupki, pr

ciki i nektarniki. Najwa

niejsze szkody powodowane przez kistnika to

„robaczywienie owoców”. Wyrz

dzaj

je larwy, które

eruj

w dnie kwiatowym i owocach

maliny, powoduj

c ich „robaczywienie”. Jaja składane s

w kwiaty lub na najmłodsze

zawi

zki owocowe. W wyborze ”Extra” nie dopuszcza si

adnych uszkodzonych owoców,

w wyborze pierwszym dopuszcza si

nie wi

cej ni

2% owoców uszkodzonych.

Lustracj

przeprowadza si

około 2 tygodnie przed i tu

przed kwitnieniem oraz na pocz

tku

kwitnienia. Ogl

da si

kwiatostany i strz

sa chrz

szcze na płytk

, jak kwieciaka malinowca.

Progi zagro

enia podano w Zał

czniku 6.

Mszyce. Na malinie wyst

puje kilka gatunków mszyc, np. mszyca malinianka (du

a, 2,5-4,5

mm mszyca, jasno

ółta lub biaława, błyszcz

ca), mszyca malinowa (niewielka mszyca, 1,6-

2,2 mm, jasnozielona). Niektóre z nich s

wektorami wirusów. Mszyce to pluskwiaki

równoskrzydłe. Zimuj

czarne błyszcz

ce jaja na p

dach, przy p

kach. Od wczesnej wiosny

mszyce

eruj

w koloniach, wysysaj

soki ro

linne, ogładzaj

liny, powoduj

deformacje

ci i p

dów, tak

e kwiatostanów, hamuj

wzrost. Jest to szkodliwo

ść

bezpo

rednia.

Zdecydowanie wi

ksza jest ich szkodliwo

ść

rednia

−

przenoszenie wirusów, powodu-

cych choroby wirusowe. Zawirusowane ro

liny karłowaciej

i gorzej owocuj

. Lustracj

przeprowadza si

wczesn

wiosn

i pó

niej, systematycznie, sprawdzaj

c obecno

ść

jaj,

pó

niej larw i dorosłych mszyc oraz uszkodze

. Mszyce rozwijaj

kilka pokole

w sezonie.

Zwalczanie chemiczne jest konieczne, nawet przy niewielkiej liczebno

ci mszyc, gdy

jest to

jedyna mo

liwo

ść

ograniczenia rozprzestrzeniania si

chorób wirusowych. Progi zagro

enia

podano w Zał

czniku 4.

Pryszczarek namalinek łodygowy. Male

ka, delikatna muchówka, wielko

ci 1,5-2,0 mm.

Samice składaj

jaja (wydłu

one, wielko

ci około 0,3 mm), w zranienia lub sp

kania na

dach jednorocznych, w skupiskach po kilka lub kilkana

cie sztuk. Larwy beznogie,

wyro

te pomara

czowe, długo

ci do 2,5 mm

eruj

pod kor

dów. W miejscu tym

skórka brunatnieje, pó

niej kora p

ka, odstaje i łuszczy si

. Larwy przepoczwarczaj

i zimuj

w glebie, pod krzewami. Zwykle miejsca

erowania pryszczarka s

atakowane przez

grzyby patogeniczne powoduj

ce zamieranie p

dów malin. Lustracj

przeprowadza si

w maju i w czerwcu oraz po zbiorze owoców. Przegl

da si

dy jednoroczne i w po-

szukiwaniu uszkodze

oraz jaj i larw szkodnika. W sezonie wegetacji rozwijaj

3-4

pokolenia pryszczarka. Progi zagro

enia podano w Zał

czniku 4.

Pryszczarek malinowiec. Male

ka, delikatna muchówka wielko

ci około 2 mm, pojawia si

wiosn

. Jajo zielonkawobiałe, długo

ci około 0,3 mm. Larwa beznoga, pomara

czowa,

długo

ci do 2,5 mm. Larwy

eruj

w grupach, po kilka lub kilkana

cie sztuk, pod skórk

du, wydzielaj

substancje enzymatyczne które powoduj

rozrastanie si

tkanki i tworzenie

galasowatego naro

la długo

ci 5 cm i szeroko

ci do 3 cm. Larwy

eruj

i zimuj

w naro

lach. Lustracje przeprowadza si

w okresie bezlistnym, sprawdza si

obecno

ść

uszko-

dzonych p

dów. Pryszczarek ma jedno pokolenie w sezonie. Progi zagro

enia podano w za

czniku 4.

Przeziernik malinowiec. Motyl o skrzydłach rozpi

ci 22-26 mm, przezroczystych z cie-

mnobr

zowym wzorem. Na odwłoku znajduje si

ółtych, poprzecznych pasów. Motyle

pojawiaj

od ko

ca czerwca do pocz

tku wrze

nia. Jaja składane s

na p

dy tu

nad

ziemi

a g

sienice

eruj

w rdzeniu p

du i szyjce korzeniowej. Powoduj

powstawanie

guzowatych naro

li. G

sienica jest biała, z ciemnobr

zow

głow

, dorasta do 30 mm.

Uszkodzone p

dy słabo rosn

i owocuj

, bardzo łatwo wyłamuj

. Lustracj

przeprowadza si

po zbiorze owoców oraz w okresie jesienno zimowym. Sprawdza si

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

obecno

ść

dów z galasami w dolnej ich cz

ęś

ci. Warto te

obserwowa

motyle w czasie

lotu. Przeziernik rozwija jedno pokolenie w sezonie wegetacji. Progi zagro

enia podano

w Zał

czniku 4.

Krzywik maliniaczek. Motyl, o skrzydłach rozpi

ci 12-14 mm, br

zoworudych, z

ół-tymi

plamami. Jego g

sienice (ciemnoczerwone z czarn

głow

, dorastaj

do 9 mm) wiosn

wyjadaj

trze p

ków. Objawy widoczne s

od czasu p

kania p

ków. Najsilniej

uszkadzane s

ki na wierzchołkach p

dów. Jedna g

sienica mo

e zniszczy

do 6 p

ków.

Lustracj

przeprowadza si

od okresu nabrzmiewania p

ków, 3-4 razy. Krzywik rozwija

jedno pokolenie w sezonie. Progi zagro

enia podano w Zał

czniku 6.

Zwójkówki li

ciowe. Malin

e uszkadza

kilka gatunków zwójkówek. Motyle,

których g

sienice (zielone lub br

zowe, długo

ci do 20 mm) wiosn

eruj

sprz

dzaj

c li

cie

i rozety kwiatowo-li

ciowe. W lecie pojawia si

drugie pokolenie zwójkówek i g

sienice

eruj

na li

ciach. Lustracj

przeprowadza si

wiosn

, przed kwitnieniem i w lecie, po

zbiorze. Sprawdza si

obecno

ść

uszkodze

i g

sienic w li

ciach. Progi zagro

enia podano

w Zał

czniku 4.

Inne szkodniki. Lokalnie mog

wyst

: chrz

szcze ogrodnicy niszczylistki, nali

ciaki,

wciornastki, przebarwiacz malinowy, galasówka maliniak. Uszkadzaj

one głównie li

cie,

czasami kwiaty i p

dy, ale zwykle nie wyrz

dzaj

szkód o znaczeniu gospodarczym.

2. Progi zagro

enia oraz sposoby i terminy prowadzenia lustracji

Aby prawidłowo ustali

potrzeb

i termin zwalczania nale

y kilkakrotnie przeprowadza

lustracj

krzewów, oceniaj

c stopie

zagro

enia przez poszczególne szkodniki, oraz okre

gatunek i stadia rozwojowe. Opryskiwania zwalczaj

ce wykonuje si

wył

cznie wtedy, gdy

liczebno

ść

szkodnika przekracza próg zagro

enia – Zał

cznik 4.

3. Niechemiczne metody ochrony malin przed szkodnikami

Wła

ciwy płodozmian w du

ym stopniu zabezpiecza plantacje malin przed szkodnikami

glebowymi: p

drakami, opuchlakami i drutowcami. Nie nale

y zakłada

plantacji po koni-

czynie, lucernie, truskawkach, porzeczkach i innych ro

linach wieloletnich. Zaleca si

upraw

gryki, która znacznie ogranicza liczebno

ść

draków. Na polach gdzie s

draki,

przed sadzeniem krzewów, w okresie maj – sierpie

zaleca si

kilkakrotn

mechaniczn

upraw

gleby (orka, brona talerzowa, glebogryzarka). P

draki s

wówczas niszczone

mechanicznie, a wyrzucone na powierzchni

zjadane przez ptaki. Materiał szkółkarski

musi pochodzi

ze zdrowych ro

lin i kwalifikowanych szkółek. Zapobiega to rozprze-

strzenianiu si

chorób wirusowych, szpecieli, mszyc, prz

dziorków i innych szkodników.

Wskazane jest wycinanie i palenie p

dów z galasami, w których

eruj

i zimuj

sienice

przeziernika malinowca, larwy pryszczarka malinowca i galasówki maliniak. Mo

na te

zbiera

i niszczy

cie zwini

te przez g

sienice zwójkówek li

ciowych w okresie, kiedy

eruj

one w li

ciach.

4. Ochrona chemiczna malin przed szkodnikami

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

-instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

Zabiegi chemiczne przeciwko szkodnikom stosuje si

wył

cznie wtedy, gdy zagro

enie

dla ro

lin jest du

e i przekroczony został próg ekonomicznego zagro

enia. Terminy

zwalczania przedstawiono w Zał

czniku 5. Przed posadzeniem malin sprawdzi

gleb

obecno

ść

draków i drutowców. Na polu o powierzchni 1 ha wyznacza si

, po przek

tnych

pola, 32 punkty. Pobiera si

w nich próbki gleby z dołków o wymiarach 25 x 25 cm x 30 cm

(gł

boko

ci), co odpowiada 2 m

pola. W wybranej ziemi liczy si

znalezione szkodniki,

okre

laj

c ich zag

szczenie na 1 m

pola. Je

li s

draki i drutowce wybiera si

inne pole

lub zwalcza je chemicznie.

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym

Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin

zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane

producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

5. Ochrona po

ytecznych stawonogów i ich introdukcja

Chc

c chroni

faun

yteczn

w uprawie maliny zaleca si

stosowa

tylko selektywne i

ęś

ciowo selektywne

rodki ochrony ro

lin i tylko wówczas, gdy jest to uzasadnione. Je

jest mo

liwe, zaleca si

introdukcj

roztoczy drapie

nych z rodziny dobroczynkowtych –

Phytoseiidae.

VII. OGÓLNE ZASADY WYKONYWANIA ANALIZ NA POTRZEBY

KONTROLI

JAKO

OWOCÓW

INTEGROWANEJ

PRODUKCJI

Zasady przeprowadzania kontroli oraz jej dokumentowania okre

la rozporz

dzenie

Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie Integrowanej Produkcji.
W ramach tego nadzoru inspektorzy wła

ciwego wojewódzkiego inspektoratu Pa

stwowej

Inspekcji Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa zobowi

zani s

do prowadzenia w

ród producentów

IP nast

puj

cych kontroli:

a/ Notatnika IP,

b/ gospodarstw w trakcie wegetacji ro

lin,

c/ jako

ci owoców.

Kontrole Notatnika IP oraz gospodarstw w trakcie wegetacji ro

lin dotycz

wszystkich

zarejestrowanych producentów stosuj

cych zasady IP.

Kontrola jako

ci owoców przeprowadzana b

dzie u co najmniej 20% producentów.

Producenci do kontroli wybierani b

losowo lub na podstawie analizy ryzyka, czyli

wg oceny gospodarstwa w trakcie wegetacji ro

lin.

Jako

ść

owoców okre

lana b

dzie na podstawie wyników bada

na zawarto

ść

pozo-

stało

rodków ochrony ro

lin oraz w przypadku niektórych gatunków owoców mi

kkich

dodatkowo na zawarto

ść

metali ci

ęż

kich, azotanów i innych substancji szkodliwych.

Przekroczenie najwy

szych dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów lub stosowanie

rodków ochrony ro

lin niedopuszczonych do stosowania w IP dyskwalifikuje producenta

owoców.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

Próbki owoców do badania pozostało

rodków ochrony ro

lin pobiera

inspektorzy PIORiN. Mog

one by

pobierane w trakcie zbioru, wg instrukcji pobierania

próbek, lub po zbiorach, czyli w trakcie przechowywania owoców np. w chłodniach.

Kontroler mo

e te

zobligowa

producenta do przedstawienia za

wiadczenia

o nieprzekroczeniu w owocach najwy

szych dopuszczalnych poziomów pozostało

rodków ochrony ro

lin i terminie jego zło

enia. Próbki na pozostało

ci mog

pobierane

wył

cznie przez urz

dowego próbkobiorc

, który wydaje stosowne za

wiadczenia.

Jednostkami upowa

nionymi do analizowania i wydawania za

wiadcze

o nieprzekroczeniu

w owocach najwy

szych dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów, metali

ęż

kich, azotanów, i innych substancji szkodliwych s

jednostki wyszczególnione w

rozporz

dzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 26 lipca 2004 r. w sprawie

Integrowanej Produkcji..

Kontroler ma tak

e prawo zobligowa

producentów niektórych gatunków owoców do

przedstawienia za

wiadczenia o nieprzekraczaniu w owocach najwy

szych dopuszczalnych

poziomów pozostało

ci metali ci

ęż

kich i azotanów oraz okre

lenia terminu jego zło

enia.

Do pobierania prób owoców na metale ci

ęż

kie i azotyny Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

upowa

nił Stacje Chemiczno-Rolnicze, które b

wykonywa

analizy i wystawia

stosowne

wiadczenia.

Producenci towarów ro

linnych przeznaczonych do spozycia przez ludzi powinni zna

warto

ci najwy

szych dopuszczalnych pozostało

ci pestycydów (Rozporz

dzenie (WE) nr

396/2005 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 lutego 2005 r. w sprawie najwy

szych

dopuszczalnych poziomów pozostało

ci pestycydów w

ywno

ci i paszy pochodzenia

linnego i zwierz

cego oraz na ich powierzchni . Powinni oni d

ąż

do ograniczania i

minimalizacji pozostało

ci, poprzez wydłu

anie okresu pomi

dzy stosowaniem pestycydów a

zbiorem.

Aktualnie obowi

zuj

ce warto

ci najwy

szych dopuszczalnych poziomów

pozostało

ci pestycydów na obszarze Wspólnoty Europejskiej publikowane s

pod

adresem internetowym:

http://ec.europa.eu/sanco_pesticides/public/index.cfm

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

ZAŁ

CZNIKI

Zał

cznik 1.

Charakterystyka odmian maliny

Podatno

ść

na :

Odmiana

Termin

Zbioru

przemarzanie

choroby

Wielko

ść

owoców

Odmiany tradycyjne: letnie – owocuj

ce na p

dach dwuletnich.

Laszka

wczesny

rednia

mała

bardzo du

Canby

redni

bardzo mała

rednie

Benefis

redni

rednia

Glen Ample

redni

rednia

mała

Norna

redni

bardzo mała

mała

rednie

Veten

redni

rednia

mała

bardzo du

Malling Seedling

redni

mała

rednia

bardzo du

Malling Jewel

wczesny

rednia

Nawojka

pó

mała

Beskid

pó

rednia

Odmiany powtarzaj

ce, jesienne (owocuj

ce na p

dach jednorocznych)

Polka

wczesny

bardzo mała

mała

Polana

wczesny

bardzo mała

mała

Polesie

wczesny

mała

bardzo du

Pokusa

wczesny

bardzo mała

rednia

bardzo du

Poranna Rosa (

ółta)

redni

bardzo mała

mała

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

Zał

cznik 2.

Zwalczanie chwastów przed zało

eniem plantacji i w trakcie jej prowadzenia

Zwalczane chwasty

Terminy zabiegów
i uwagi

Herbicyd

Przed zało

eniem plantacji

Perz wła

ciwy

Dwuli

cienne chwasty

trwałe

Od wiosny do pó

nej jesieni, na

zielone chwa-sty. Przynajmniej 3-
4 tygodnie przed sadze-niem
krzewów

Układowe

rodki

grupy

aminofosfonianów zarejestrowane do
przygotowania pola przed sadzeniem
jagodników lub do likwidacji ugorów i
odłogów

Dwuli

cienne chwasty

trwałe i skrzyp polny

Od maja do pa

dziernika, na

zielone chwasty. Przy-najmniej 5-
6 tygodni przed sadzeniem
krzewów.

Układowe

rodki

grupy

tzw.

fenoksykwasów

(np.

MCPA,

fluroksypyr), zgodnie z ich rejestracj

Na plantacji

Chwasty jednoroczne

wilgotn

gleb

przed

wschodami chwastów, zgodnie
ze specyfik

rodka, np. wymóg

stosowania w okresie chłodów.
Stosowa

wył

cznie

pierwszych trzech latach, nie
przekraczaj

c ł

cznie w ci

roku równowarto

ci maksymalnej

jednorazowej dawki.

Wybrane

rodki

doglebowe,

efektywnym działaniu nast

pczym w

glebie, nie przekraczaj

cym 3 miesi

cy,

zarejestrowane na plantacje malin.

Chwasty
jednoli

cienne

i dwuli

cienne

Zabiegi

wykonywa

opryskiwaczem z osłonami, na
zielone, ulistnione chwasty, od
wiosny do jesieni.

rodki

z grupy aminofosfonianów,

zgodnie z ich rejestracj

Skrzyp lub
chwasty dwuli

cienne

Zabiegi

wykonywa

opry-

skiwaczem

osłonami,

zielone, ulistnione chwasty, przy
tempera-turze powietrza powy

C. Maksymalnie jeden zabieg

rocznie z u

yciem tej samej

substancji aktywnej.

rodki z grupy fenoksykwasów (np.

MCPA,

chlopyralid)

posiadaj

aktualn

rejestracj

do malin

Chwasty
jednoli

cienne

Zabiegi wykonywa

na zielone

chwasty jednoroczne w fazie 2-3
li

cie-krzewienie oraz na perz w

fazie 4-6 li

ci, przy temperaturze

powietrza powy

ej 10

C. W ci

roku, maksymalnie jeden zabieg
lub

cykl

zabiegów

(dawki

dzielone) z u

yciem tej samej

substancji

aktywnej.

Przy

opryskiwaniu nie s

wymagane

osłony. Przestrzega

karencji –

niektóre

rodków

stosowa

tylko

zbiorze

owoców

Selektywne

rodki

grupy

graminicydów

powschodowych,

nale

żą

ró

nych

grup

chemicznych,

posiadaj

aktualn

rejestracj

do malin

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

Zał

cznik 3.

Wykaz herbicydów dopuszczonych do stosowania w IP malin

ZAMIERANIE P

DÓW MALINY

Aby zapobiega

rozwojowi chorób p

dów maliny nale

y zastosowa

nast

puj

ce metody uprawowe:

wczesne usuwanie zb

dnych owocuj

cych p

dów, usuni

cie p

dów owocuj

cych bezpo

rednio po zbiorach

oraz prawidłowe nawo

enie azotem. Usuwanie wszystkich młodych p

dów przed ko

cem maja pozwala na

rezygnacj

z dwóch pierwszych opryskiwa

fungicydami (zabieg stosowa

tylko na plantacjach w dobrej

kondycji).
Pierwsze zabiegi chemiczne nale

y wykona

w okresie, gdy nowe p

dy osi

wysoko

ść

10-20 cm,

a nast

pne co 10 dni, a

do zbiorów z zachowaniem karencji. Przy du

ym nasileniu choroby wykona

1-2

zabiegi po zbiorze owoców.

SZARA PLE

ŚŃ

Opryskiwa

od pocz

tku kwitnienia co 5-7 dni. W lata z du

żą

ilo

opadów w okresie dojrzewania owoców

wskazane jest wykonanie zabiegu przed zbiorem. Nale

y jednak pami

o zachowaniu okresu karencji.

ANTRAKNOZA MALINY

Wycina

i pali

silnie pora

one p

dy. Opryskiwania przeciwko zamieraniu p

dów maliny i szarej ple

zapobiegaj

tak

e wyst

powaniu antraknozy.

Fungicydy polecane w ochronie maliny nale

żą

do grup zwi

zków: tiuramowych,

hydroksyanilidowych, anilinopirymidynowych, fenylopirolowych i dwukarboksyimidowych.
Fungicydy, z wyj

tkiem tiuramowych nie powinny by

stosowane cz

ęś

ciej ni

2 – 3 razy w

roku, ze wzgl

du na mo

liwo

ść

pojawienia si

form odpornych grzyba.

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej produkcji s

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut Ochrony Ro

lin –

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin rekomendowane do

integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww. Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym

Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych opracowywanym lub autoryzowanym przez

Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin

zalecanych do stosowania w integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane

producentom rolnym przez Pa

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

Zał

cznik 4.

Sposób lustracji plantacji malin i progi zagro

enia przez szkodniki

Szkodniki

Termin lustracji

Sposób lustracji i wielko

ść

próby na

plantacji o pow. do 2 ha

Progi zagro

enia (

rednio wi

cej

)

Przed sadzeniem ro

lin

draki,

drutowce

Wiosna lub lato
(koniec kwietnia –
koniec sierpnia)

32 dołki wielko

ci 25 x 25 x 30 cm

(gł

b.) = 2 m

powierzchni

1 p

drak lub drutowiec/2 m

pola

W trakcie prowadzenia plantacji

Pryszcza-
rek malino-
wiec, gala-
sówka
maliniak

Okres bezlistny

Przejrze

4 próby po 50 p

dów

jednorocznych (razem 200)

Powy

ej 5% uszkodzonych

dów

Krzywik
maliniaczek

Od pocz

tku

nabrzmiewania
p

ków, w temp.

powy

ej 10

C, 3-4

razy co tydzie

3-4 razy sprawdza

ki w

próbach po 50 p

dów (razem 150

-200 p

dów)

Powy

ej 5% p

dów z uszko-

dzonymi p

kami

Przed kwitnieniem

3-4 próby po 50 pojedynczych li

z li

cia zło

onego (150 - 200 li

ci)

Powy

ej 2 prz

dziorków na

1 pojedynczy li

ść

Po pełni kwitnienia 3-4 próby po 50 pojedynczych li

z li

cia zło

onego (150-200 li

ci)

Powy

ej 2 prz

dziorków na

1 pojedynczy li

ść

Po zbiorze owoców,
co 2 tygodnie

3-4 próby po 50 pojedynczych li

z li

cia zło

onego

Powy

ej 5 prz

dziorków na

1 pojedynczy li

ść

Odmiany owocuj

ce na p

dach jednorocznych (np. ‘Polana’)

Przed kwitnieniem

3-4 próby po 50 pojedynczych li

z li

cia zło

onego (150-200 li

ci)

Powy

ej 1 prz

dziorka na

1 pojedynczy li

ść

Prz

dzio-

rek chmie-
lowiec
Prz

dzio-

rek malino-
wiec

W pełni kwitnienia

3-4 próby po 50 pojedynczych li

z li

cia zło

onego

Powy

ej 1 prz

dziorka na

1 pojedynczy li

ść

Ukazywanie si

pierwszych li

Przejrze

4 próby po 50 p

ków

(razem 200 p

ków)

Powy

ej 5% zasiedlonych

dów

Przed kwitnieniem

Przejrze

4 próby po 50 p

ków

(razem 200 p

ków)

Powy

ej 5% zasiedlonych

dów

Mszyce

Po pełni kwitnienia

Przejrze

4 próby po 50 p

ków

(razem 200 p

ków)

Powy

ej 5% zasiedlonych

dów

Odmiany owocuj

ce na p

dach jednorocznych (np. ‘Polana’)

Mszyce

Ukazywanie si

pierwszych li

ci, przed

kwitnieniem
i po kwitnieniu

W ka

dym terminie przejrze

4 próby po 50 p

ków (razem 200

ków)

Powy

ej 5% zasiedlonych

dów

Kwieciak
malinowiec

Przed kwitnieniem
i na pocz

tku

kwitnienia

4 próby po 50 kwiatostanów
(strz

chrz

szcze z losowo

wybranych kwiatostanów na
podstawion

płytk

)

2 chrz

szcze na 4 próby

(200 kwiatostanów)

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

1-2 tygodnie przed
kwitnieniem

4 próby po 50 kwiatostanów
(strz

chrz

szcze z losowo

wybranych kwiatostanów na
podstawion

płytk

)

1 chrz

szcz w próbie 200

kwiatostanów

Kistnik
malino-wiec

przed

kwitnieniem
i tu

przed pełni

kwitnienia

Sprawdza

ki kwiatowe

Obecno

ść

uszkodzonych

(wyjedzonych) p

ków

kwiatowych

Zwójkówki
li

ciowe

Okres wczesno-
wiosenny, przed
kwitnieniem i po
zbiorze

Przejrze

4 próby po 50

wierzchołków p

dów (200 p

dów)

Powy

ej 10% uszkodzonych

wierzchołków

Maj, czerwiec

Przejrze

4 próby po 50 p

dów

jednorocznych (razem 200)

Powy

ej 5% uszkodzonych

dów

Pryszczarek
namalinek
łodygowy

Po zbiorze owoców

Sprawdzi

obecno

ść

jaj i larw

szkodnika pod skórk

kaniach lub zranieniach

Powy

ej 5% uszkodzonych

dów

Przeziernik
malinowiec

W okresie jesienno -
zimowym lub podczas
wycinania p

dów po

owocowaniu

Sprawdzi

4 próby po 50

jednorocznych p

dów (razem 200

dów)

Obecno

ść

powy

ej 5%

uszkodzonych p

dów

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

Zał

cznik 5.

Zasady chemicznego zwalczania szkodników na plantacji malin

Ochrona maliny owocuj

cej na p

dach jednorocznych jest mo

liwa tylko przed kwitnieniem, (zbiorem

owoców), nie ma szans zwalczania szkodników po zbiorze, który ko

czy si

w pa

dzierniku

Szkodniki

Terminy zabiegów i uwagi

Przed zało

eniem plantacji

draki i drutowce

Uprawki mechaniczna, uprawa gryki
Od ko

ca kwietnia do ko

ca sierpnia (dozwolony preparat z

fosforoorganicznych).
Bezpo

rednio po zastosowaniu preparat zmiesza

z gleb

W okresie prowadzenia uprawy

Krzywik maliniaczek

W okresie p

kania p

ków, przy temp. min. 15

Zabieg potrzebny na zagro

onych plantacjach (patrz progi

zagro

enia), dozwolonym

rodkiem

Mszyce

Przed kwitnieniem, po wyl

gu i pó

niej, w miar

potrzeby,

zachowa

prewencj

i karencj

Zabieg potrzebny na zagro

onych plantacjach, dozwolonym

rodkiem

10-14 dni przed kwitnieniem
Tylko na zagro

onych plantacjach

przed kwitnieniem, zachowa

prewencj

(na zagro

onych

plantacjach (patrz progi zagro

enia), dozwolonym

rodkiem

Kwieciak malinowiec,
kistnik malinowiec,

W czasie kwitnienia, zachowa

prewencj

Zabieg potrzebny na zagro

onych plantacjach, dozwolonym

rodkiem

Zwójkówki li

ciowe

i g

sienice zjadaj

cie

Przed kwitnieniem (zachowa

prewencj

), na zagro

onych

plantacjach (patrz progi zagro

enia), dozwolonym

rodkiem

Przed kwitnieniem, z zachowaniem okresu prewencji,
przy liczebno

ci powy

ej 2 osobników / li

ść

, dozwolonym akarycydem

Prz

dziorki

Po pełni kwitnienia, przy liczebno

ci powy

ej 2 osobników / li

ść

Dozwolonym akarycydem

Pryszczarek namalinek
łodygowy,
kistnik malinowiec

W czasie kwitnienia zachowa

prewencj

i karencj

, na zagro

onych

plantacjach (patrz progi zagro

enia), dozwolonym

rodkiem

Po zbiorze owoców (tylko na odmianach owocuj

cych na p

dach drugorocznych)

Pryszczarek namalinek
łodygowy,
przeziernik malinowiec,
szkodniki zjadaj

ce li

cie

Na zagro

onych plantacjach zabieg wykona

bezpo

rednio po zbiorze

i ewentualnie 2 tygodnie pó

niej (szczególnie dokładnie opryskiwa

doln

ęść

dów), na zagro

onych plantacjach (patrz progi

zagro

enia), dozwolonym

rodkiem

Prz

dziorki:

chmielowiec i malinowiec

Po zbiorze owoców, przy liczebno

ci > 5 osobników na 1 li

ść

dozwolonym akarycydem

Mszyce

Na zagro

onych uprawach, dozwolonym

rodkiem

Uwagi:
1). Preparatów z grupy pyretroidów nie stosowa

na plantacjach, na których prz

dziorki

zwalcza si

metoda biologiczn

, przy pomocy roztoczy drapie

nych

2). Do zwalczania niektórych szkodników brak dozwolonych

rodków

Metodyka: Integrowana Produkcja malin

marzec 2010 r

rodki owado- i roztoczobójcze polecanew IP do ochrony malin nale

żą

do grup zwi

zków:

karbaminiany, fenoksypirazole i cynoorganiczne.

Uwaga! Z powodu braku rejestracji innych insektycydów, dopuszcza si

w miar

konieczno

ci, na jednorazowe u

ycie raz w sezonie preparatów z grupy pyretroidów i

zwi

zków fosfoorganicznych.

Ze wzgl

du na zachodz

ce zmiany w rejestrze dopuszczonych do obrotu

rodków ochrony ro

lin,

nale

y korzysta

z corocznie uaktualnianego Programu Ochrony Ro

lin Sadowniczych

opracowywanego przez Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w Skierniewicach.

Wykazy

rodków ochrony ro

lin dopuszczonych do stosowania w integrowanej

produkcji s

publikowane w Zaleceniach Ochrony Ro

lin wydawanych przez Instytut

Ochrony Ro

lin – Pa

stwowy Instytut Badawczy w Poznaniu.

rodki ochrony ro

lin

rekomendowane do integrowanej produkcji s

jednoznacznie oznaczone w ww.

Zaleceniach literami IP. Wykazy

rodków do integrowanej produkcji znajduj

równie

w corocznie aktualizowanym Programie Ochrony Ro

lin Sadowniczych

opracowywanym lub autoryzowanym przez Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa w
Skierniewicach. Listy

rodków ochrony ro

lin zalecanych do stosowania w

integrowanej produkcji zostan

równie

udost

pniane producentom rolnym przez

stwow

Inspekcj

Ochrony Ro

lin i Nasiennictwa.

rodki ochrony ro

lin nale

y stosowa

zgodnie z etykiet

instrukcj

stosowania,

le z podanymi w niej zaleceniami, oraz w taki sposób, aby nie dopu

zagro

enia zdrowia człowieka, zwierz

t lub

rodowiska.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Protokol TCP IP R08 5 id 834124 Nieznany
outdoor ed in Norway id 342686 Nieznany
Protokol TCP IP R04 5 id 834122 Nieznany
Protokol TCP IP R07 5 id 834123 Nieznany
Protokol TCP IP R08 5 id 834124 Nieznany
Abolicja podatkowa id 50334 Nieznany (2)
4 LIDER MENEDZER id 37733 Nieznany (2)
katechezy MB id 233498 Nieznany
metro sciaga id 296943 Nieznany
perf id 354744 Nieznany
interbase id 92028 Nieznany
Mbaku id 289860 Nieznany
Probiotyki antybiotyki id 66316 Nieznany
miedziowanie cz 2 id 113259 Nieznany
LTC1729 id 273494 Nieznany
D11B7AOver0400 id 130434 Nieznany
analiza ryzyka bio id 61320 Nieznany

więcej podobnych podstron