1

CZYM JEST EMISJA GŁOSU?

Naukowo zagadnienie to definiowane jest przez różnych autorów w następujący sposób- emisja głosu:

•

to proces tworzenia i osadzania głosu w mowie i w śpiewie;

•

to skoordynowana czynność oddychania, fonacji, rezonansu i artykulacji,

•

to wydobywanie głosu przy udziale drgań strun głosowych, pracy mięśni wdechowo-
wydechowych, artykulacji głosek i rezonansu przestrzeni rezonacyjnych- klatki piersiowej, krtani,
gardła, jamy ustnej i jam czaszki;

•

jest zespoleniem czynności fonacyjnych, artykulacyjnych i oddechowych w połączeniu z funkcją
rezonansową komór rezonansowych części twarzoczaszki, krtani, klatki piersiowej;

•

to właściwe kształtowanie, ustawianie, wydobywanie, emitowanie głosu mówionego lub
śpiewanego;

•

to nauka wydobywania głosu polegająca na skoordynowanej pracy aparatu głosowego i mięśni
oddechowych w celu uzyskania rezonansu;

•

to nauka, w zakres której wchodzą wszystkie problemy związane z procesem wydobywanie głosu
zgodnie z prawami fizjologii oraz wymogami estetycznymi: sprawność mięśni wdechowo-
wydechowych, praca mięśni krtani, praca narządu artykulacyjnego, zdolność wysyłania impulsów
ruchowych z odpowiednich pól kory mózgowej do mięśni krtani (głównie do strun głosowych);

•

to sztuka oddziaływania na ucznia, na jego psychikę, wyobraźnię muzyczną, na wszystko co jest
związane z procesem wydobycia głosu.

Ruch, intelekt i psychika.
Emisja głosu, co należy podkreślić, jest czynnością intelektualną i ruchową. To znaczy, że tworzenie
dźwięku nie polega tylko na mechanicznym działaniu poszczególnych narządów i mięśni. Intelektualny
charakter emisji głosu oznacza, że jest ona świadomą i celową czynnością uzależnioną od naszego układu
nerwowego. Układ nerwowy stanowi jej źródło i umożliwia świadomą koordynację pracy mięśni oraz
ruchów wykonywanych w czasie tworzenia dźwięków.
Emisja głosu opiera się na pracy poszczególnych mięśni. Ucząc się emisji głosu poznajemy i przyswajamy
sobie nowe odruchy. Tworzymy nowe nawyki głosowe. Uczymy się nowych sposobów pracy mięśni oraz
ich koordynacji, a także utrzymania i regulacji odpowiedniego stanu ich napięcia i rozluźnienia.
Świadomą i systematyczną pracą dochodzimy do automatyzmu w wykonywaniu czynności wchodzących w
zakres tworzenie głosu. Koordynacja dokonuje się w centralnym układzie nerwowym, dlatego świadomość
wykonywanych ćwiczeń jest tak istotna. Mechaniczne wykonywanie ćwiczeń głosowych bez udziału
świadomości i bez konkretnego celu prowadzi do błędów emisyjnych oraz utrwalania złych
nawyków

.

ŚWIADOMOŚĆ

PRZEDE WSZYSTKIM

Trudnością, którą należy przede wszystkim pokonać jest nadmierne napięcie towarzyszące tworzeniu
głosu. Może być ono skutkiem złej techniki głosowej lub wynikać ze stanów spastycznych (skurczowych)
u osób łatwo pobudliwych albo powstać jako efekt lęku przed mówieniem, tremy przed występem i
innych czynników o podłożu psychicznym. Jest to dowód na to, że emisja głosu, zależy od czynników
psychologicznych, od emocji i doświadczeń.

Głos powstaje także zgodnie z naszym zamiarem,

intencją czy nastawieniem. Nasz głos i jego jakość zależy w dużej mierze od naszego podejścia do siebie

2

samego i do otoczenia oraz od tego czy chcemy się z otoczeniem komunikować. Na tworzenie głosu
wpływa także między innymi nasz nastrój czy przekonania o nas samych i naszych głosach

DLACZEGO WARTO UCZYĆ SIĘ PRAWIDŁOWEJ EMISJI GŁOSU?

Umiejętność prawidłowego posługiwania się głosem jest szczególnie ważna dla osób, których praca opiera
się na zdrowym funkcjonowaniu narządu głosu.
Warto się uczyć emisji głosu, bo efekty tej nauki pozwolą zachować narząd głosowy w zdrowiu i
aktywności przez wiele lat; pomogą pracować bez zbędnych obciążeń i uniknąć poważnych schorzeń
krtani spowodowanych przeciążeniem głosu.
Warto uczyć się emisji, ponieważ poznając swój głos, poznajemy siebie.
odkrywać swój potencjał, wyzwalać kreatywność oraz pozwalać sobie na osobisty rozwój

. Nauka

emisji głosu może stać się dla nas rodzajem radosnej zabawy, środkiem antystresowym

•

korzyści zdrowotnych:

•

W wyniku ćwiczeń (zwłaszcza oddechowych) poprawia się jakość oddychania,

•

regulacji ulega akcja serca i przemiana materii.

•

Oddychanie- głębsze niż za zazwyczaj- wpływa rozwojowo na klatkę piersiową i jej muskulaturę,

pobudza do pracy także czynność mięśni pleców.

•

Głębsze oddychanie powoduje, że organizm jest bardziej dotleniony i rozluźniony.

•

Łatwiej jest utrzymać prawidłową postawę ciała, gdy dbamy o prawidłowy oddech.

•

Poza tym ćwiczenia oddechowe wpływają korzystnie na mózg, układ nerwowy oraz

funkcjonowanie całego ciała.

Każdy głos może być szkolony, emisji głosu może nauczyć się każdy przy systematycznej i
wytrwałej pracy, o ile nie ma przeciwwskazań medycznych i anatomicznych.

3

RODZAJE EMISJI GŁOSU

Emisja głosu (łac. emissio- wysłanie, wypuszczanie) to jego wydobywanie na zewnątrz,
nadawanie. W zależności od przyjętych kryteriów możemy dokonać jej podziału.

Ze względu na rodzaj czynności głosowej możemy wyróżnić:

•

emisję głosu mówionego (emisja oracjalna)

•

emisję głosu śpiewanego (emisja kantoralna)

Mimo różnic, jakie między nimi zachodzą, są one odmianami czynności ruchowej człowieka polegającej na
wydobywaniu głosu. Obie zachodzą dzięki narządowi głosowemu. Zasady emisji głosu mówionego są
bardzo podobne do zasad emisji wokalnej
W zależności od tego, kogo dotyczy emisja głosu wyodrębniamy:

•

indywidualną emisję głosu

– poszukiwanie indywidualnej barwy głosu, od której zależy wartość

narządu głosowego;

•

zbiorową emisję głosu

- poświęcenie indywidualnej barwy głosu w celu stworzenia zespołowej

harmonii wokalnej; powinna opierać się na prawidłowej technice wokalnej, doskonałej artykulacji
i precyzyjnym wykonaniu dźwięków.

Mistrzowie scen teatralnych mówią również o dwóch sposobach prowadzenia głosu i dzielą emisję
głosu na:

•

kozią („memiczną”)

Jest to tzw. emisja becząca, płaska, w której głos wydobywa się z wysiłkiem; jest on osadzony w gardle.
Dźwięki najkrótszą drogą przepływają na wargi, co sprawia, że rezonans znajduje się w gardle.W emisji
koziej brakuje rezonansu klatki piersiowej; pojawia się on w głowie.

•

krowią („mumiczną”)

To tzw. emisja mucząca, którą cechuje głębokie, nośne i bogate brzmienie dźwięków. Są one odczuwane
na masce. Rezonatory w tej emisji są maksymalnie wykorzystane. Fala dźwiękowa skierowana zostaje na
przednią część podniebienia miękkiego i wargi. Wszystkiego częstotliwości dźwięku są wzmacniane, dzieki
czemu głos jest pełny. Jest to prawidłowa i pożądana emisja głosu.

4

PRAWIDŁOWA EMISJA GŁOSU

CECHY PRAWIDŁOWEJ EMISJI GŁOSU

Prawidłowa, fizjologicznie i psychicznie właściwa emisja głosu to:

•

swobodna i elastyczna postawa ciała,

•

rozluźnienie fizyczne całego organizmu i odprężenie psychiczne,

•

harmonijne i skoordynowane współdziałanie mięśni zaangażowanych w tworzenie głosu,

•

właściwe dozowanie napięć mięśni zaangażowanych w tworzenie głosu i rozluźnienie mięśni nie

biorących udziału w tym procesie,

•

estetyczny wygląd twarzy i całej postawy,

•

prawidłowy sposób oddychania- prawidłowy tor oddechowy, umiejętność ekonomicznego

operowania oddechem, wydłużona faza wydechowa, podparcie oddechowe,

•

miękki atak głosowy,

•

oczywisty sposób wydobywania dźwięku,

•

mówienie w średnicy głosu- czyli na najbardziej wygodnej i ekonomicznej dla głosu wysokości,

•

dźwięczność i nośność głosu,

•

swobodna artykulacja i precyzyjna dykcja,

•

modulowanie głosu zapobiegające monotonii w mówieniu,

•

jednolitość głosu,

•

indywidualna barwa głosu,

•

możliwość wyrażania emocji w głosie,

•

stwarzanie szerokich możliwości interpretacyjne i improwizacyjnych,

•

możliwość pracy głosem bez nadmiernego wysiłku organu głosowego.

Prawidła emisja powoduje, że nasz głos wywołuje pozytywne wrażenia u odbiorców. Jeśli nas samych boli
wydobywanie dźwięków, to również bolesne jest ich odczuwanie przez naszych słuchaczy. Poza tym praca
głosem i nad głosem, jeśli trzyma się wyżej wymienionych zasad, pozytywnie oddziałuje na aparat głosowy
i funkcjonowanie całego organizmu.
W tworzeniu głosu kieruj się zawsze zasadą: minimum wysiłku- maksymalny efekt.

5

NASTAWIENIE GŁOSOWE

Nastawienie głosowe, inaczej sposób atakowania dźwięku czy sposób zapoczątkowania dźwięku
jest pojęciem, które w praktycznym wymiarze ma ogromne znaczenie dla osób pracujących
głosem. Jest jednym z czynników decydujących o wysiłku głosowym, zmęczeniu i problemach z
głosem lub ich braku.

Czym jest nastawienie głosowe?

W czasie spokojnego oddychania szpara głośni jest otwarta. Powietrze może przemieszczać się poprzez
krtań podczas wdechu i wydechu. Fonacja, czyli tworzenie dźwięku wymaga zamknięcia szpary głośni i
zbliżenia do siebie fałdów głosowych.

Sposób, w jaki zwierają się wówczas fałdy głosowe oraz synchronizacja zwarcia z przepływem powietrza wydychanego z płuc
określane jest jako nastawienie głosowe, atakowanie dźwięku.

Rodzaje atakowania dźwięku

Rodzaje nastawienia głosowego wyodrębnione zostały na podstawie sposobu i siły zwarcia fałdów
głosowych oraz ich zgrania z wydechem. Wyróżniamy zatem:

Twarde nastawienie głosowe

zwarcie fałdów:

•

silne zwarcie strun głosowych; fałdy napierają na siebie tak mocno, że utrudnione są ich
swobodne drgania

synchronizacja zwarcia z przepływem powietrza:

•

najpierw następuje zwarcie fałdów, później wydech - prąd powietrza musi z siłą przedzierać się
przez zwarte fałdy

rezultat:

•

głos tworzony jest siłowo, niezgodnie z fizjologią narządu głosowego

•

do fonacji zużywana jest duża ilość powietrza,

•

dźwięk jest twardy, krzykliwy, wybuchowy,

•

głos szybko się męczy,

•

stałe mówienie/ śpiewanie z takim nastawieniem powoduje problemy głosowe i prowadzi do
stanów patologicznych (np. guzki głosowe).

Aby zrozumieć, jakie szkody może poczynić twardy atak w naszej krtani wyobraźmy sobie, że uderzamy o
siebie poziomo ułożonymi dłońmi. Jeśli będziemy uderzać tak przez dłuższy czas, to najpierw na skórze
dłoni pojawią się zasinienie, ból i przekrwienie, a dłonie spuchną. Gdybyśmy kontynuowali tę czynność
pojawiłoby się zgrubienie skóry, które z czasem stałoby się twardą naroślą.

W przypadku zwiotczenia i osłabienia strun głosowych twarde nastawienie głosowe może być wyrazem
dążenia do wyrównania ich brakującego napięcia; jednak bardzo szybko prowadzi do męczenia się narządu
głosowego.

6

Chuchające (przydechowe) nastawienie głosowe

zwarcie fałdów:

•

zwarcie jest niepełne, między fałdami (ze względu na niewłaściwą pracę mięśni głosowych)
pozostaje szeroka przestrzeń

synchronizacja zwarcia z przepływem powietrza:

•

wydech wyprzedza zwarcie się strun;

•

ze względu na niepełne zwarcie tylko część powietrza przepływającego przez głośnię jest
zamieniona na dźwięk

rezultat:

•

powietrze szybko ucieka (brak odpowiedniego ciśnienia, oporu),cześć powietrza wydechowego
nie zostaje przetworzona na falę głosową, co powoduje słyszalną domieszkę szpecącego szmeru
w głosie;

•

głos jest czasem całkowicie przykryty szmerem, męczy nie tylko mówiącego/ śpiewającego, ale
także słuchaczy.

Takie nastawienie głosowe również uważane jest za nieprawidłowe, powoduje duży wysiłek głosowy i
problemy głosowe. Nastawienie to czasem stosowane jest w celu uzyskania określonego efektu
artystycznego, poza taką sytuacją należy go zdecydowanie unikać.

Miękkie nastawienie głosowe

zwarcie fałdów:

•

fałdy zbliżają się do siebie, ale nie zwierają się mocno, tworzą wąską eliptyczną szczelinę, co
umożliwia im swobodne drgania; umożliwia to również prawidłową regulację ciśnienia powietrza

synchronizacja zwarcia z przepływem powietrza:

•

zbliżenie fałdów i początek wydechu następują jednocześnie - wydech nie wyprzedza zwarcia,
zwarcie nie odbywa się wcześniej niż początek wydechu

rezultat:

•

delikatne zapoczątkowanie tonu (możliwe jest zapoczątkowanie tonu przy minimalnej nawet ilości
powietrza);

•

brzmienie głosu pozbawione napięć i wysiłku.

Jest to prawidłowy i zgodny z fizjologią narządu głosu sposób zapoczątkowania dźwięku. Posługiwanie się
takim nastawieniem głosowym zapobiega przeciążeniu krtani i wystąpieniu jego skutków.

7

POSTAWA CIAŁA

Aby powstał dobry jakościowo i poprawny głos, konieczne jest spełnienie kilku podstawowych
warunków. Jeden z nich to odpowiednia postawa ciała, która sprawia, że oddech jest bazą dla tworzonego
głosu. Trzeba zawsze też pamiętać o tym, że mówi i śpiewa cała osoba stanowiąca jedność
psychofizyczną.

Prawidłowa postawa ciała- pozycja stojąca

Naturalnie zachowane krzywizny kręgosłupa, wydłużenie kręgosłupa pozwalają na elastyczny ruch, oddychanie i swobodny
głos. Odpowiednie zrównoważenie postawy zapewnia mięśniom i stawom lekkość i ekonomiczne działania.

Postawa ciała odgrywa szczególną rolę w kreowaniu głosu mówionego i śpiewanego, bowiem wpływa na
oddech oraz cechy i jakość powstającego dźwięku. Istnieje zatem ścisły związek między postawą ciała a
głosem. Od niej zależy, czy głos wydobywasz swobodnie i naturalnie, czy zmuszasz aparat głosowy do
nadmiernego wysiłku.

Prawidłowa postawa ciała  pozycja siedząca

Zachowane naturalne krzywizny kręgosłupa, ciężar ciała zrównoważony, nogi luźne, mięśnie oddechowe mają pełną
swobodę w wypełnianiu swoich funkcji.

Co zyskujesz dzięki prawidłowej postawie ciała?

1.

Po pierwsze- lepiej- tzn. pełniej i niżej oddychasz (aktywizujesz dolne obszary oddechowe),
zapewniając odpowiedni start powstającym w Twoim ciele dźwięków

2.

Po drugie- zapobiegasz napięciom i usztywnieniom ciała

3.

Po trzecie- masz większą swobodę i naturalność w tworzeniu dźwięków.

4.

Po czwarte- całe Twoje ciało, mięśnie i instrument głosowy wyrażają mobilizację, aktywność i
gotowość do prawidłowego działania; nie musisz zatem siłowo przebijać się przez napięcia i
usztywnienia, by wydobyć dźwięk.

5.

Po piąte- masz lepszy kontakt z podłożem i większe poczucie stabilizacji, a to wpływa na Twoje
poczucie pewności siebie (ważne w trudnych dla wielu osób sytuacjach, jakimi są wszelkie formy
wystąpień publicznych)

6.

Po szóste- wyglądasz lepiej, bardziej estetycznie, wywierasz bardziej korzystne wrażenie na
odbiorcy(ach) i wzmacniasz swój przekaz werbalny. Pamiętaj też, że postawa ciała to Twój
komunikat dla innych, wyraz Twojego nastawienia do nich.

7.

Po siódme- minimalizujesz koszty związane ze stresem oraz zapobiegasz niekorzystnym
napięciom mięśni nie biorących bezpośredniego udziału w tworzeniu głosu; zapobiegasz również
„głosowym kontuzjom”.

8.

Po ósme- kiedy zachowujesz prawidłową postawę, żadna część twojego ciała nie uciska organów
wewnętrznych i mogą one dobrze spełniać swoje funkcje.

Błędy postawy niestety znacznie wpływają na jakość głosu:

•

odchylanie głowy połączone z podniesieniem brody

powoduje napięcia w obszarze gardła,

utrudnia swobodny przepływ powietrza, a więc pozbawia tworzone dźwięki właściwej bazy
oddechowej; takie ustawienie głowy oznacza również nieprawidłową pozycję głosu, wysiłek,
nieprzyjemne brzmienie głosu, sprzyja także szybkiemu męczeniu się głosu i jego przeciążeniom;

8

•

garbienie się

obniża i ściska żebra; upośledza oddychanie ponieważ zmniejsza się pojemność

klatki piersiowej; w takiej sytuacji głos jest monotonny, pozbawiony blasku, nośności, siły wyrazu
(garbienie się to wyraz zmęczenia, zniechęcenia, braku energii); jeśli połączone jest ze zbędnymi
ruchami brzucha to głos zostaje pozbawiony oparcia

•

napięcia w odcinku lędźwiowym kręgosłupa

powoduje zwężenie części kręgosłupa, która

odpowiada podstawie płuc- wymusza to oddychanie szczytami (tylko górną częścią klatki
piersiowej), a więc oddech jest płytki, gwałtowny, skrócona zostaje faza wydechu, co
uniemożliwia wypowiadanie dłuższych fraz, głos staje się piskliwy, wydobywanie dźwięków jest
męczące;

•

usztywnianie kolan

(może łączyć się z napięciami dolnego odcinka kręgosłupa i brzucha)

wywołuje niemal automatyczny zacisk głośni; powstający głos jest wynikiem siłowego
przeciskania się powietrza przez głośnię, jest to głos gardłowy, pozbawiony rezonansu, naturalnej
barwy, jego wydobywanie obciąża narząd głosu.

PRAWIDŁOWA POSTAWA CIAŁA

POZYCJA STOJĄCA

STOPY

•

rozstawione na szerokość barków

•

ciężar ciała równo rozłożony na obu stopach oraz rozmieszczony równomiernie na całej stopie –
palce stóp i pięty mają być jednakowo obciążone (niektórzy sugerują lekkie przeniesienie go ku
przodowi)

NOGI

•

wyprostowane

•

uda i łydki rozluźnione

•

stawy kolanowe luźne, odblokowane, mogą być minimalnie ugięte

BIODRA

•

rozluźnione, osadzone równomiernie na nogach, delikatnie skierowane do przodu

•

Unikaj zbytniego wypychania bioder ku przodowi i ku tyłowi.

KRĘGOSŁUP

•

wyprostowany, ale nie usztywniony jak w gorsecie ortopedycznym

•

rozciągnięty

•

zachowane są naturalne krzywizny kręgosłupa

•

łopatki jak najdalej od siebie

Pamiętaj- „nie garb się” oznacza, że Twój kręgosłup jest elastyczny, „długi”, „wyciągnięty” i mobilny.

KLATKA PIERSIOWA

•

pozostaje luźna, w naturalnej pozycji, gotowa do ruchów oddechowych

BARKI

•

opuszczone w naturalny sposób, rozluźnione

•

nie napinają się i nie powodują skrócenia szyi

•

nie podnoszą się w czasie wdechu

Zwróć uwagę, by nie zaokrąglać braków i nie wypychać łopatek.

9