Ekonomika i finansowanie w ochronie zdrowia 3

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

dr Konstanty Owczarek

Ekonomika i

finansowanie w

ochronie zdrowia

cz. 3

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Ekonomia Sektora

Publicznego

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Sektor prywatny a sektor publiczny

• Miejsce sektora publicznego w

gospodarce

– gospodarka każdego państwa stanowi

system, złożony z mniejszych
współpracujących ze sobą podsystemów
tworzonych przez sektory:

• prywatny
• publiczny

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Sektor prywatny a sektor publiczny

• Sektor prywatny

– jest wewnętrznie uporządkowanym

układem, w którego funkcjonowaniu
główną rolę odgrywają podmioty
gospodarcze i gospodarstwa domowe;

• ich funkcjonowanie opiera się na

transakcjach wymiennych generujących
ruch okrężny w gospodarce;

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Sektor prywatny a sektor publiczny

• Sektor publiczny

– dostarcza społeczeństwu dóbr

publicznych dlatego jego domeną jest
zaspokajanie potrzeb zbiorowych
społeczności;

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Konsekwencje rozszerzenia sektora publicznego

– rozszerzenie znaczenia sektora publicznego jest

równoznaczne z:

• poszerzeniem produkcji dóbr publicznych oraz konsumpcji

zbiorowej

• zmniejszeniem produkcji dóbr prywatnych oraz konsumpcji

indywidualnej;

– konsekwencją ekspansji sektora publicznego jest

pojawienie się tzw. efektu wypychania;

• Efekt wypychania

– polega na tworzeniu utrudnień w rozwoju sektora

prywatnego jako efektu nadmiernej ekspansji sektora
publicznego;

Sektor prywatny a sektor publiczny

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Sektory publiczny i prywatny a relacje

substytucji i komplementarności

– pomiędzy sektorem prywatnym a publicznym występuje

relacja substytucji

• poszerzenie funkcji opiekuńczych państwa zastępuje sektor

prywatny;

– oba sektory charakteryzują również relacje

komplementarności

• w każdej współczesnej gospodarce nieodzowne jest bowiem

nie tylko występowanie, ale i współdziałanie obu sektorów;

Sektor prywatny a sektor publiczny

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Zakres sektora finansów publicznych

• Sektor finansów publicznych

– tworzą jednostki wskazane w ustawie o

finansach publicznych z dnia 30 czerwca
2005 r., (Dz. U. z 2005 r., Nr 249, poz.
2104 z późn. zm.);

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

•

Zgodnie z ustawą o finansach publicznych → SFP tworzą:

organy władzy publicznej, w tym organy administracji rządowej, organy kontroli
państwowej i ochrony prawa, sądy i trybunały,

jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki,

jednostki budżetowe, zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze jednostek
budżetowych,

państwowe i samorządowe fundusze celowe,

państwowe szkoły wyższe,

jednostki badawczo-rozwojowe,

samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,

państwowe i samorządowe instytucje kultury,

Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego i
zarządzane przez nie fundusze,

10. Narodowy Fundusz Zdrowia,
11. Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jednostki organizacyjne,
12. inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie

odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych, z wyłączeniem
przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

Zakres sektora finansów publicznych

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Podmioty niezaliczane do SFP

• Sektor publiczny a sektor finansów

publicznych

– niektóre podmioty zostały przez ustawę o

finansach publicznych, wyłączone z zakresu
sektora finansów publicznych, pomimo tego, że
należą one do sektora publicznego;

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Do sektora finansów publicznych (SFP) nie należą:

1. Przedsiębiorstwa państwowe działające na podstawie

ustawy z dnia 25 września 1981 r., o przedsiębiorstwach
państwowych,

2. Banki państwowe

– w rozumieniu art. 14-19 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.,

Prawo bankowe, oraz Narodowy Bank Polski – w rozumieniu
ustawy z 29 sierpnia 1997 r., o Narodowym Banku Polskim,

3. Spółki prawa handlowego

– (spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością)

działające na podstawie przepisów ustawy z dnia 15 września
2000 r., Kodeks spółek handlowych, oraz na podst. odrębnych
ustaw,

Podmioty niezaliczane do SFP

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Do sektora finansów publicznych (SFP) nie

należą:

4. Państwowe i samorządowe osoby prawne, utworzone

inaczej niż w drodze ustawy lub też powstałe na
podstawie ustawy, lecz nie w celu wykonywania zadań
publicznych,

5. Fundacje – chyba, że utworzono je w drodze ustawy i w

celu wykonywania zadań publicznych

– dotyczy to m.in. ustawy z dnia 20 lutego 1997 r., o

fundacji – Centrum Badania Opinii Społecznej (Dz. U. z 1997
r., Nr 30, poz. 163, z późn. zm.)

Podmioty niezaliczane do SFP

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Sektor publiczny a sektor finansów

publicznych (SFP)

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Pojęcie finansów publicznych

• Finanse publiczne

– obejmują procesy i instytucje publicznoprawne związane z

procesami gromadzenia środków publicznych oraz ich
rozdysponowaniem i kontrolowaniem wydatkowania, a w
szczególności:

• z pobieraniem i gromadzeniem dochodów i przychodów

publicznych,

• z wydatkowaniem środków publicznych,
• z finansowaniem pożyczkowych potrzeb budżetu państwa,

budżetów JST oraz SFP jako całości,

• z zaciąganiem zobowiązań angażujących środki publiczne,
• z zarządzaniem środkami publicznymi,
• z zarządzaniem długiem publicznym,
• z rozliczeniami z budżetem UE.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Powiązania finansów publicznych z innymi

segmentami finansów w ujęciu podmiotowym

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Funkcje finansów publicznych

• Finanse publiczne są instrumentem oraz atrybutem państwa

– pełnią one służebną rolę względem działalności władz publicznych stąd funkcje

przypisywane tradycyjnie państwu utożsamiane są niekiedy z funkcjami
finansów publicznych

• Zgodnie ze stanowiskiem P. A. Samuelson’a oraz W. D. Nordhaus’a rolą

państwa jest zapewnienie:

– efektywności całej gospodarki przy niesprawności rynkowego mechanizmu

alokacji zasobów,

– sprawiedliwości (równości) przy nadmiernej dysproporcji dochodów,
– stabilności gospodarki rynkowej przy jej cyklicznym funkcjonowaniu

• Do podstawowych funkcji finansów publicznych zalicza się:

– Funkcję alokacyjną
– Funkcję redystrybucyjną
– Funkcję stabilizacyjną

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Funkcja alokacyjna finansów publicznych

• Funkcja alokacyjna

– istota funkcji alokacyjnej sprowadza się do kształtowania podziału czynników

wytwórczych między sektory publiczny i prywatny oraz wewnątrz tychże
sektorów;

• Zasadniczym elementem realizacji funkcji alokacyjnej pozostaje strona

wydatkowa funduszy publicznych

– wiąże się ona z wytwarzaniem przez sektor publiczny dóbr publicznych i

społecznych, a przeznaczona na nie część wydatków wyraża rzeczywisty
udział sektora publicznego w produkcie społecznym;

– pozostała część wydatków w formie transferów zostaje przekazana do sektora

prywatnego, a rolą finansów publicznych jest w tym przypadku realokowanie
środków w ramach samego sektora prywatnego;

• Skala alokacji

– o skali alokacji świadczy relacja wysokości wydatków publicznych do

Produktu Krajowego Brutto (PKB), a także ich struktura;

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Funkcja redystrybucyjna f. publicznych

• Funkcja redystrybucyjna

– polega na korygowaniu dochodów podmiotów gospodarujących ukształtowanych

przez procesy rynkowe;

• wykorzystuje ona transfery (gdyż transfery mają charakter płatności

redystrybucyjnych);

– wykorzystanie transferów pozwala na redukowanie bądź uzupełnianie

dochodów pierwotnych a przez to kształtowanie funduszy nabywczych
omawianych podmiotów;

• Redystrybucja w układzie terytorialnym

– redystrybucja może następować również w przekroju terytorialnym a jej

efektem jest przesunięcie siły nabywczej między regionami (województwami) o
odbiegającym od siebie poziomie rozwoju gospodarczego;

• Stopa redystrybucji

– stopę redystrybucji mierzy się wielkością dochodów publicznych (a niekiedy

tylko dochodów podatkowych) do Produktu Krajowego Brutto (PKB);

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Funkcja stabilizacyjna f. publicznych

•

Funkcja stabilizacyjna

–

polega na wykorzystaniu dochodów oraz wydatków publicznych w
celu oddziaływania na przebieg procesów gospodarczych
zachodzących w skali makroekonomicznej w taki sposób, aby
przeciwdziałać bądź łagodzić skutki występowania wahań
koniunkturalnych;

•

Priorytet funkcji stabilizacyjnej

–

priorytetem funkcji stabilizacyjnej jest dążenie do tego aby w
warunkach wysokiej dynamiki wzrostu gospodarczego –
równocześnie:

1. stabilizować ceny,
2. osiągać wysoki poziom zatrudnienia;
3. uzyskać równowagę w kontaktach gospodarczych z zagranicą;

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Związek wielkości wydatków publicznych z poziomem

gospodarczym w państwach UE-27 w 2006 r.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Środki, dochody, wydatki i rozchody publiczne

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Zakres sektora finansów publicznych

• Finanse publiczne a dystrybucja PKB

– finanse publiczne w Polsce dystrybuują znaczącą część Produktu

Krajowego Brutto;

– środki, jakimi dysponują poszczególne segmenty SFP pochodzą

zarówno ze źródeł wewnętrznych jak i zewnętrznych;

• w SFP ma miejsce zjawisko redystrybucji wewnętrznej polegające na

przemieszczaniu środków między poszczególnymi jego elementami;

• Redystrybucja wewnętrzna

– sprawia, że ostateczne dochody, które mogą być wydatkowane na

finansowanie wydatków finalnych odbiegają wartością od kwot
dochodów własnych;

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Wpływ sektora publicznego na gospodarkę

• Zasadność funkcjonowania sektora publicznego

– funkcjonowanie sektora publicznego ma uzasadnienie z punktu widzenia

polityki ekonomicznej danego państwa;

• Realizacja polityki ekonomicznej w aspekcie sektora publicznego

– praktyczna realizacja polityki ekonomicznej zarówno w:

• sferze regulacyjnej,
• jak i sferze realnej,

odbywa się właśnie poprzez sektor publiczny;

• Oddziaływanie SFP na gospodarkę

– niezależnie od charakteru i kierunków realizowanej przez instytucje

publiczne polityki gospodarczej oddziaływanie SFP na gospodarkę zawiera się
w dwóch, wzajemnie uzupełniających się płaszczyznach:

Płaszczyzna nr 1. Związana z funkcją stabilizacyjną finansów publicznych;
Płaszczyzna nr 2. Związana z funkcjami alokacyjną i redystrybucyjną finansów

publicznych;

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Zakres funkcji gospodarczych sektora publicznego

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Uzasadnienie funkcjonowania sektora publicznego

w gospodarce

• o konieczności funkcjonowania

sektora publicznego w gospodarce
decyduje przede wszystkim
rozbieżność pomiędzy ekonomiczną
rolą sektorów publicznego i
prywatnego;

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Porównanie ekonomicznej roli sektorów

publicznego i prywatnego

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Prawo A. Wagnera

• Prawo nieustającego wzrostu wydatków publicznych A. Wagnera

– stanowi, że w ujęciu długookresowym mamy do czynienia z tendencją do

wzrostu udziału wydatków rządowych w PKB;

• Wzrost wydatków publicznych od strony popytu

– tłumaczony jest występowaniem:

• wzrostu dochodu narodowego i liczby ludności;
• rozbudzonych przez rozwój gospodarczy i inne czynniki potrzeb i oczekiwań

społecznych w odniesieniu do oświaty, ochrony zdrowia i ochrony środowiska;

• Wzrost wydatków publicznych od strony podaży

tłumaczony jest:
– relatywnie wyższymi kosztami usług sektora publicznego w porównaniu z

sektorem prywatnym wywołanymi m.in.:

• ograniczonymi możliwościami stosowania postępu technicznego w sektorze

publicznym;

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Bud

et Pa

stwa

• Budżet państwa

– jest rocznym planem dochodów i wydatków oraz przychodów i

rozchodów: organów władzy publicznej, w tym organów administracji
rządowej, organów kontroli i ochrony prawa, sądów i trybunałów;

• Uchwalany przez Sejm budżet precyzuje trzy podstawowe

zagadnienia:

– Jakie są przewidywane dochody budżetu państwa w danym roku?
– Jakie wydatki na wykonanie zadań państwa wolno ponieść w tym

samym roku instytucjom państwowym objętym budżetem państwa?

– W jaki sposób sfinansować wydatki, które nie znajdują pokrycia w

planowanych dochodach, (czyli deficyt budżetu państwa) lub jak
wykorzystać nadwyżkę budżetu państwa (czyli dochody, które nie są
potrzebne do sfinansowania wydatków)?

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Fragment części tekstowej ustawy budżetowej na rok

2009

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Bud

et Pa

stwa

• Klasyfikacja budżetowa wydatków

– obejmuje cztery podziałki klasyfikacji budżetowej:

1. Części,
2. Działy,
3. Rozdziały,
4. Paragrafy,

• Wydatki na ochronę zdrowia na przykładzie

klasyfikacji budżetowej

– Część 85 „Województwa” , Dział 851 „Ochrona

zdrowia”

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Bud

et Pa

stwa

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Wydatki na ochronę zdrowia (dział 851) w części 85

„Województwa” (budżety wojewodów ogółem)

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Wydatki na ochr. zdrowia w b. państwa na 2009 r.

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne

• Popyt → jako kategoria ekonomiczna

– to takie zapotrzebowanie na dane dobro, za które

nabywca gotowy jest zapłacić ustaloną na rynku cenę,
dysponując do tego celu odpowiednią sumą dochodu
pieniężnego;

• Strona popytowa opieki zdrowotnej

1. Model Grossmana
2. Hipoteza Roemera
3. Hipoteza o kreowaniu popytu na usługi zdrowotne (przez

podaż)

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Model Grossmana

– u jego podstaw legła teza iż popyt na usługi medyczne

naprawdę jest popytem na dobre zdrowie;

• model zakłada, że popyt jest tzw. popytem

wyprowadzonym z popytu na zdrowie przy czym zdrowie
pojmowane jest jako dobro inwestycyjne;

• Dobro jakim jest zdrowie jest wytwarzane przez

usługi zdrowotne, które cechują się:

• bezpośrednią użytecznością (pacjent czuje się lepiej)
• lub pośrednią użytecznością (pacjent dysponuje duża

liczbą dni w dobrym zdrowiu w ciągu trwania życia);

Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Model Grossmana → Inwestowanie w zdrowie

– inwestowanie jednostek we własne zdrowie zależy od relacji między

krańcowymi kosztami a krańcowymi korzyściami;

• Popyt na zdrowie w Modelu Grossmana jest funkcją:

– cen opieki zdrowotnej,
– poziomu wynagrodzeń jednostek,
– poziomu wykształcenia,
– warunków niepewności,
– warunków mieszkaniowych,
– czasu uzyskania dostępu do opieki,

Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Hipoteza Roemera

– koncepcja dotycząca popytu na opiekę zdrowotną

(usługi szpitalne);

• hipoteza zakłada, że wzrost liczby łóżek szpitalnych w

populacji prowadzi do wzrostu popytu na te usługi;

• Wyniki badań empirycznych:

– wyniki badań potwierdzają, że wzrost podaży łóżek

przekłada się na wzrost liczby dni hospitalizacji;

– istnieje więc związek między liczbą łóżek szpitalnych a

liczbą hospitalizowanych w danej populacji;

Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Czynniki ekonomiczne kształtujące popyt

na usługi zdrowotne wg Romera

– dochody ludności;
– ceny dóbr i usług medycznych,
– oraz tzw. grupa czynników niepieniężnych
– obejmująca koszty traconego przez pacjentów

czasu związanego z uzyskaniem opieki;

Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Funkcja popytu (Qms ) → na usługi medyczne

– zależność między popytem a czynnikami, które go warunkują można

przedstawić w postaci funkcji, która mierzy zależność między
wartościami zmiennych wpływających na decyzje usługobiorców a
poziomem popytu na daną usługę czy dobro;

Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Cenowa elastyczność popytu

– mierzona jest stosunkiem względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny;
– określa o ile procent zmieni się popyt na dany produkt gdy jego cena zmieni się o

jeden procent;

• Dochodowa elastyczność popytu

– mierzona jest stosunkiem względnej zmiany popytu do względnej zmiany

dochodu;

– określa o ile procent zmieni się popyt na dany produkt gdy dochód konsumenta

zmieni się o jeden procent

• Elastyczność mieszana popytu

– informuje nas jak zmienia się wielkość popytu na dobro X pod względem zmian

ceny innego dobra Y

– elastyczność mieszana popytu to względna zmiana wielkości popytu na dane

dobro w stosunku do względnej zmiany ceny innego dobra;

Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Twierdzenie Briana i Gibbensa

– wraz z usunięciem barier finansowych tempo wzrostu korzystania ze

świadczeń zdrowotnych będzie wyższe w grupach najuboższych;

• Uzasadnienie empiryczne → Wynik przeprowadzonego

eksperymentu!

– pacjenci powyżej określonego poziomu dochodów (zwolnieni do tej

pory z jakichkolwiek opłat) zostali zobowiązani od płacenia 1 dolara
za każdą z dwóch pierwszych wizyt u lekarza w miesiącu oraz 0,5
dolara za każde dwie pierwsze recepty;

• Rezultat → wzrost zwiększonych opłat za usługi medyczne i recepty

spowodował spadek ich „spożycia” sięgający w krańcowych
przypadkach nawet 30%;

Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

• Zalety współczynników elastyczności popytu na usługi

medyczne

– Po pierwsze: pozwalają na wykrycie grup ludności, które

odczuwają uzasadniony niedosyt usług zdrowotnych ;

– Po drugie: analizując zróżnicowanie dostępności do usług

zdrowotnych wśród różnych grup dochodowych ludności można
uzyskać informacje dot. przyczyn zmian w strukturze systemu
ochrony zdrowia

– Po trzecie: badanie może być traktowane jako przegląd

efektywności podejmowanych działań w ochronie zdrowia w celu
redukcji nierówności w dostępie do świadczeń zdrowotnych ;

Sektor publiczny a popyt na usługi medyczne

dr Konstanty Owczarek

Zakład Finansowania

Ochrony Zdrowia

2010-10-08 23:27

Dzi

kuj

za uwag

dr Konstanty Owczarek

Email: konstanty.owczarek@gmail.com