Diagnoza

Diagnoza

psychopedagogiczna

psychopedagogiczna

dr Izabela Cytlak

dr Izabela Cytlak

DIAGNOZA

DIAGNOZA

Oznacza zebranie w odpowiedni

Oznacza zebranie w odpowiedni

spos

spos

ó

ó

b danych, kt

b danych, kt

ó

ó

re wymagaj

re wymagaj

ą

ą

interpretacji, oceny, a nast

interpretacji, oceny, a nast

ę

ę

pnie

pnie

okre

okre

ś

ś

lenie badanego z

lenie badanego z

ł

ł

o

o

ż

ż

onego stanu

onego stanu

rzeczy

rzeczy

(Mazurkiewicz 1995).

(Mazurkiewicz 1995).

DIAGNOZA ROZWINI

DIAGNOZA ROZWINI

Ę

Ę

TA

TA

:

:

Powinna wyja

Powinna wyja

ś

ś

nia

nia

ć

ć

szereg problem

szereg problem

ó

ó

w dotycz

w dotycz

ą

ą

cych badanego

cych badanego

stanu rzeczy (np. zagadnienia gatunku lub typu przyczyn, ci

stanu rzeczy (np. zagadnienia gatunku lub typu przyczyn, ci

ą

ą

gu

gu

zdarze

zdarze

ń

ń

, kt

, kt

ó

ó

ry doprowadzi

ry doprowadzi

ł

ł

do stanu obecnego, ustalenie fazy

do stanu obecnego, ustalenie fazy

rozwoju i tego jak si

rozwoju i tego jak si

ę

ę

rozwinie etc.)

rozwinie etc.)

ƒ

ƒ

Diagnoza identyfikacyjna

Diagnoza identyfikacyjna

-

-

identyfikuje i

identyfikuje i

przyporz

przyporz

ą

ą

dkowuje badany stan rzeczy,

dkowuje badany stan rzeczy,

ƒ

ƒ

Diagnoza genetyczna

Diagnoza genetyczna

–

–

wyja

wyja

ś

ś

nia obszar

nia obszar

uwarunkowa

uwarunkowa

ń

ń

badanego stanu rzeczy, d

badanego stanu rzeczy, d

ąż

ąż

y do

y do

ustalenia czynnik

ustalenia czynnik

ó

ó

w przyczynowych i mechanizm

w przyczynowych i mechanizm

ó

ó

w

w

rozwoju problemu,

rozwoju problemu,

ƒ

ƒ

Diagnoza znaczenia

Diagnoza znaczenia

–

–

okre

okre

ś

ś

la rol

la rol

ę

ę

badanego zjawiska

badanego zjawiska

dla ca

dla ca

ł

ł

ego kompleksu zjawisk,

ego kompleksu zjawisk,

ƒ

ƒ

Diagnoza fazy

Diagnoza fazy

–

–

wskazuje etap rozwoju stanu rzeczy

wskazuje etap rozwoju stanu rzeczy

podlegaj

podlegaj

ą

ą

cego rozpoznaniu,

cego rozpoznaniu,

ƒ

ƒ

Diagnoza prognostyczna

Diagnoza prognostyczna

Uwarunkowania procesu diagnostycznego

Uwarunkowania procesu diagnostycznego

Kontakt diagnostyczny

Kontakt diagnostyczny

-

-

relacja diagnosta

relacja diagnosta

-

-

osoba

osoba

badana, przy spe

badana, przy spe

ł

ł

nieniu podstawowych warunk

nieniu podstawowych warunk

ó

ó

w do

w do

otwartego i szczerego wyra

otwartego i szczerego wyra

ż

ż

ania my

ania my

ś

ś

li i uczu

li i uczu

ć

ć

.

.

Wska

Wska

ź

ź

niki prawid

niki prawid

ł

ł

owego kontaktu diagnostycznego:

owego kontaktu diagnostycznego:

ƒ

ƒ

diagnosta jest autentycznie zainteresowany

diagnosta jest autentycznie zainteresowany

wypowiedziami osoby badanej, stara si

wypowiedziami osoby badanej, stara si

ę

ę

j

j

ą

ą

zrozumie

zrozumie

ć

ć

, akceptuje tre

, akceptuje tre

ś

ś

ci wypowiedzi

ci wypowiedzi

ƒ

ƒ

osoba badana ma uczucie,

osoba badana ma uczucie,

ż

ż

e ka

e ka

ż

ż

da jej

da jej

wypowied

wypowied

ź

ź

jest akceptowana,

jest akceptowana,

ż

ż

e warto m

e warto m

ó

ó

wi

wi

ć

ć

,

,

ż

ż

e diagnosta jest zainteresowany jego

e diagnosta jest zainteresowany jego

problemami,

problemami,

Uwarunkowania procesu diagnostycznego

Uwarunkowania procesu diagnostycznego

ƒ

ƒ

osoba badana nie przejawia oznak oporu (nie

osoba badana nie przejawia oznak oporu (nie

odpowiada zdawkowo, nie milczy, nie prze

odpowiada zdawkowo, nie milczy, nie prze

ż

ż

ywa

ywa

niepokoju i l

niepokoju i l

ę

ę

ku)

ku)

ƒ

ƒ

osoba badana przejawia adekwatne stany

osoba badana przejawia adekwatne stany

emocjonalne w stosunku do

emocjonalne w stosunku do

wypowiadanych tre

wypowiadanych tre

ś

ś

ci,

ci,

ƒ

ƒ

wi

wi

ę

ę

kszo

kszo

ść

ść

wypowiedzi spontanicznych jest

wypowiedzi spontanicznych jest

przejawem dobrego kontaktu

przejawem dobrego kontaktu

(Wysocka E., 2006,s.33

(Wysocka E., 2006,s.33

-

-

34).

34).

Technika nawi

Technika nawi

ą

ą

zywania kontaktu:

zywania kontaktu:

ƒ

ƒ

Wa

Wa

ż

ż

ne pierwsze wra

ne pierwsze wra

ż

ż

enie

enie

–

–

hallo

hallo

efekt

efekt

(wyrabiamy sobie opini

(wyrabiamy sobie opini

ę

ę

o drugim cz

o drugim cz

ł

ł

owieku na

owieku na

podstawie pierwszego wra

podstawie pierwszego wra

ż

ż

enia, co znacz

enia, co znacz

ą

ą

co

co

wp

wp

ł

ł

ywa na dalszy ci

ywa na dalszy ci

ą

ą

g relacji diagnostycznej)

g relacji diagnostycznej)

ƒ

ƒ

Dystans psychologiczny

Dystans psychologiczny

-

-

diagnosta jako partner

diagnosta jako partner

(bez zaznaczana wy

(bez zaznaczana wy

ż

ż

szo

szo

ś

ś

ci diagnosty, kt

ci diagnosty, kt

ó

ó

ra

ra

zwi

zwi

ę

ę

ksza dystans)

ksza dystans)

ƒ

ƒ

Rola pierwszych pyta

Rola pierwszych pyta

ń

ń

-

-

pytania og

pytania og

ó

ó

lne, mniej

lne, mniej

formalne, dopiero w dalszej cz

formalne, dopiero w dalszej cz

ęś

ęś

ci pytania

ci pytania

bardziej uszczeg

bardziej uszczeg

ó

ó

ł

ł

owione

owione

Czynniki utrudniaj

Czynniki utrudniaj

ą

ą

ce

ce

nawi

nawi

ą

ą

zywanie kontaktu:

zywanie kontaktu:

ƒ

ƒ

zbyt obcesowe i szybkie zadawanie pyta

zbyt obcesowe i szybkie zadawanie pyta

ń

ń

(wra

(wra

ż

ż

enie niepewno

enie niepewno

ś

ś

ci)

ci)

ƒ

ƒ

pytania zawieraj

pytania zawieraj

ą

ą

ce ocen

ce ocen

ę

ę

ƒ

ƒ

nadmierna i nienaturalna ekspresja

nadmierna i nienaturalna ekspresja

pozytywnego stosunku do badanego

pozytywnego stosunku do badanego

Technika podtrzymywania kontaktu:

Technika podtrzymywania kontaktu:

Wi

Wi

ąż

ąż

e si

e si

ę

ę

z umiej

z umiej

ę

ę

tnym radzeniem sobie

tnym radzeniem sobie

z pojawiaj

z pojawiaj

ą

ą

cym si

cym si

ę

ę

oporem badanego

oporem badanego

poprzez:

poprzez:

ƒ

ƒ

sygnalizowanie akceptacji, zrozumienia,

sygnalizowanie akceptacji, zrozumienia,

zainteresowania (komunikaty werbalne i

zainteresowania (komunikaty werbalne i

niewerbalne)

niewerbalne)

ƒ

ƒ

parafraza (pro

parafraza (pro

ś

ś

ba o rozwini

ba o rozwini

ę

ę

cie wypowiedzi)

cie wypowiedzi)

ƒ

ƒ

odzwierciedlanie uczu

odzwierciedlanie uczu

ć

ć

osoby badanej

osoby badanej

ƒ

ƒ

milczenie (w sytuacjach trudnych

milczenie (w sytuacjach trudnych

emocjonalnie)

emocjonalnie)

Op

Op

ó

ó

r osoby badanej:

r osoby badanej:

Ś

Ś

wiadome lub nie

wiadome lub nie

ś

ś

wiadome unikanie przez

wiadome unikanie przez

osob

osob

ę

ę

badan

badan

ą

ą

penetracji pewnego obszaru

penetracji pewnego obszaru

tre

tre

ś

ś

ciowego. Mo

ciowego. Mo

ż

ż

e on wynika

e on wynika

ć

ć

z poczucia

z poczucia

zagro

zagro

ż

ż

enia.

enia.

Sygna

Sygna

ł

ł

y oporu:

y oporu:

ƒ

ƒ

przed

przed

ł

ł

u

u

ż

ż

aj

aj

ą

ą

ce si

ce si

ę

ę

milczenie

milczenie

ƒ

ƒ

zmiana tematu rozmowy

zmiana tematu rozmowy

ƒ

ƒ

intelektualizacja (badany opowiada o tym, jak by

intelektualizacja (badany opowiada o tym, jak by

ć

ć

powinno, jak zwykle bywa)

powinno, jak zwykle bywa)

ƒ

ƒ

racjonalizacja (usprawiedliwianie prze

racjonalizacja (usprawiedliwianie prze

ż

ż

ywanych

ywanych

emocji)

emocji)

Op

Op

ó

ó

r osoby badanej:

r osoby badanej:

ƒ

ƒ

bezosobowa forma przedstawiania wydarze

bezosobowa forma przedstawiania wydarze

ń

ń

ƒ

ƒ

og

og

ó

ó

lnikowo

lnikowo

ść

ść

ƒ

ƒ

zmiana sposobu m

zmiana sposobu m

ó

ó

wienia (intonacja, nat

wienia (intonacja, nat

ęż

ęż

enie przekazu

enie przekazu

werbalnego)

werbalnego)

ƒ

ƒ

zapominanie pytania

zapominanie pytania

ƒ

ƒ

pustka w g

pustka w g

ł

ł

owie (jako efekt wyparcia)

owie (jako efekt wyparcia)

ƒ

ƒ

objawy somatyczne

objawy somatyczne

ƒ

ƒ

czynny atak

czynny atak

ƒ

ƒ

ś

ś

wiadome k

wiadome k

ł

ł

amstwo

amstwo

ƒ

ƒ

otwarta omowa

otwarta omowa

Ź

Ź

r

r

ó

ó

d

d

ł

ł

a oporu:

a oporu:

ƒ

ƒ

L

L

ę

ę

k

k

(przed odkryciem swoich problem

(przed odkryciem swoich problem

ó

ó

w nie

w nie

zawsze u

zawsze u

ś

ś

wiadomionych)

wiadomionych)

ƒ

ƒ

Wstyd

Wstyd

(spo

(spo

ł

ł

eczny stereotyp:

eczny stereotyp:

„

„

o pewnych

o pewnych

rzeczach si

rzeczach si

ę

ę

nie m

nie m

ó

ó

wi

wi

”

”

, obawa braku akceptacji

, obawa braku akceptacji

ze strony diagnosty)

ze strony diagnosty)

ƒ

ƒ

Poczucie winy

Poczucie winy

(obawa przed podawaniem

(obawa przed podawaniem

informacji o bliskich emocjonalnie osobach)

informacji o bliskich emocjonalnie osobach)

Techniki radzenia sobie z oporem

Techniki radzenia sobie z oporem

ƒ

ƒ

milczenie

milczenie

–

–

zmniejsza napi

zmniejsza napi

ę

ę

cie emocjonalne,

cie emocjonalne,

lecz nie powinno si

lecz nie powinno si

ę

ę

przed

przed

ł

ł

u

u

ż

ż

a

a

ć

ć

,

,

ƒ

ƒ

zmiana lub przeformu

zmiana lub przeformu

ł

ł

owani pytania

owani pytania

ƒ

ƒ

podawanie komunikat

podawanie komunikat

ó

ó

w o spostrzeganiu

w o spostrzeganiu

trudno

trudno

ś

ś

ci osoby badanej

ci osoby badanej

ƒ

ƒ

parafraza

parafraza

ƒ

ƒ

udzielanie dodatkowych informacji

udzielanie dodatkowych informacji

ƒ

ƒ

pro

pro

ś

ś

ba o konkretyzacj

ba o konkretyzacj

ę

ę

wypowiedzi

wypowiedzi

ƒ

ƒ

rozmowa na temat

rozmowa na temat

„

„

tu i teraz

tu i teraz

”

”

ƒ

ƒ

zaznaczenie roli i funkcji badania (ryzykowne)

zaznaczenie roli i funkcji badania (ryzykowne)

ƒ

ƒ

wyra

wyra

ż

ż

enie w

enie w

ł

ł

asnych emocji zwi

asnych emocji zwi

ą

ą

zanych z

zanych z

przejawianiem oporu

przejawianiem oporu

Profesjonalizm diagnosty:

Profesjonalizm diagnosty:

ƒ

ƒ

pod

pod

ąż

ąż

anie za klientem

anie za klientem

ƒ

ƒ

empatyczne reagowanie

empatyczne reagowanie

ƒ

ƒ

niezaborcza

niezaborcza

ż

ż

yczliwo

yczliwo

ść

ść

ƒ

ƒ

otwarto

otwarto

ść

ść

ƒ

ƒ

konkretno

konkretno

ść

ść

ƒ

ƒ

koncentracja na

koncentracja na

„

„

tu i teraz

tu i teraz

”

”

B

B

łę

łę

dy diagnosty:

dy diagnosty:

ƒ

ƒ

postawy

postawy

(bez uwzgl

(bez uwzgl

ę

ę

dniania sytuacji badanego,

dniania sytuacji badanego,

schematyczne)

schematyczne)

ƒ

ƒ

maski (

maski (

bark empatii, zas

bark empatii, zas

ł

ł

aniania si

aniania si

ę

ę

rol

rol

ą

ą

)

)

ƒ

ƒ

s

s

ę

ę

dziego

dziego

(warto

(warto

ś

ś

ciuje i

ciuje i

etykietyzuje

etykietyzuje

badanego)

badanego)

ƒ

ƒ

skupiania si

skupiania si

ę

ę

na negatywnych stronach badanego

na negatywnych stronach badanego

(bez uznania mocnych stron)

(bez uznania mocnych stron)

ƒ

ƒ

skupiania si

skupiania si

ę

ę

na skutkach

na skutkach

(bez kontekstu)

(bez kontekstu)

ƒ

ƒ

redukcji

redukcji

ź

ź

r

r

ó

ó

de

de

ł

ł

wiedzy

wiedzy

(zaburzenie r

(zaburzenie r

ó

ó

wnowagi

wnowagi

pomi

pomi

ę

ę

dzy wiedz

dzy wiedz

ą

ą

naukow

naukow

ą

ą

i

i

ż

ż

yciow

yciow

ą

ą

)

)

Prawa osoby badanej:

Prawa osoby badanej:

ƒ

ƒ

rzeczowe informowanie osoby badanej o jej

rzeczowe informowanie osoby badanej o jej

prawach

prawach

ƒ

ƒ

wyja

wyja

ś

ś

nianie roli i znaczenia stosowanych metod i

nianie roli i znaczenia stosowanych metod i

procedur diagnostycznych

procedur diagnostycznych

ƒ

ƒ

uzyskanie zgody osoby badanej na ich

uzyskanie zgody osoby badanej na ich

zastosowanie

zastosowanie

ƒ

ƒ

uzyskanie zgody na wykorzystanie zebranych

uzyskanie zgody na wykorzystanie zebranych

danych

danych

ƒ

ƒ

stosowanie tylko tych metod i procedur, kt

stosowanie tylko tych metod i procedur, kt

ó

ó

re s

re s

ą

ą

konieczne

konieczne

(Sucha

(Sucha

ń

ń

ska, 2007)

ska, 2007)

Kontrakt diagnostyczny zawiera:

Kontrakt diagnostyczny zawiera:

ƒ

ƒ

okre

okre

ś

ś

lony cel i zakres dzia

lony cel i zakres dzia

ł

ł

a

a

ń

ń

ƒ

ƒ

wzajemne oczekiwania obu stron

wzajemne oczekiwania obu stron

ƒ

ƒ

uwzgl

uwzgl

ę

ę

dnienie przewidywanego czasu i rytmu

dnienie przewidywanego czasu i rytmu

spotka

spotka

ń

ń

ƒ

ƒ

informacj

informacj

ę

ę

o tajemnicy zawodowej i poufno

o tajemnicy zawodowej i poufno

ś

ś

ci

ci

przekazywanej wiedzy lub o ograniczeniach tej

przekazywanej wiedzy lub o ograniczeniach tej

regu

regu

ł

ł

y

y

(Sucha

(Sucha

ń

ń

ska 2007)

ska 2007)

Literatura:

Literatura:

ƒ

ƒ

Sucha

Sucha

ń

ń

ska A.,

ska A.,

Rozmowa i obserwacja w

Rozmowa i obserwacja w

diagnozie psychologicznej

diagnozie psychologicznej

, Warszawa 2007.

, Warszawa 2007.

ƒ

ƒ

Jarosz E., Wysocka E.,

Jarosz E., Wysocka E.,

Diagnoza

Diagnoza

psychopedagogiczna podstawowe problemy i

psychopedagogiczna podstawowe problemy i

rozwi

rozwi

ą

ą

zania

zania

, Warszawa 2006.

, Warszawa 2006.

ƒ

ƒ

Janowski A.,

Janowski A.,

Poznawanie uczni

Poznawanie uczni

ó

ó

w. Zdobywanie

w. Zdobywanie

informacji w pracy wychowawczej

informacji w pracy wychowawczej

, Warszawa

, Warszawa

2002.

2002.