Bioróżnorodność i rodowód człowieka

Bioróżnorodność i rodzaje różnorodności biologicznej.

Różnorodność biologiczna (bioróżnorodność) oznacza zróżnicowanie i bogactwo form żywej materii
na poszczególnych poziomach jego organizacji oraz częstość ich występowania.

Poziomy różnorodności biologicznej

Różnorodność ekosystemów

Różnorodność ekosystemów (siedliskowa, ponadgatunkowa) oznacza zróżnicowanie siedlisk i

zamieszkujących je organizmów, które warunkują trwałość i rozwój biosfery. Powstała ona w wyniku
ewolucji i wpływa na kształtowanie krajobrazu. Ekosystemy kuli ziemskiej zostały pogrupowane na
tzw. biomy czyli rozległe obszary o określonym klimacie i typowej dla danego miejsca faunie i florze.
Do głównych biomów zaliczamy: pustynie i półpustynie, stepy, sawanny, tundrę, tajgę, wilgotny las
tropikalny, lasy liściaste klimatu umiarkowanego.

Różnorodność genetyczna

Różnorodność genetyczna (wewnątrzgatunkowa) polega na zróżnicowaniu alleli zawartych

w pulach genowych poszczególnych gatunków, umożliwiając im przystosowanie do zmieniających się
warunków środowiska. Przejawia się ona różnicami w fenotypach jednej lub różnych populacji tego
samego gatunku. Dzięki zróżnicowaniu genetycznemu przedstawiciele tego samego gatunku różnią
się wyglądem, właściwościami fizjologicznymi i biochemicznymi. Zachowanie różnorodności
genetycznej zwiększa szanse przetrwania gatunku poprzez zapewnienie jej dużej odporności na
szkodliwe działanie czynników środowiskowych. Zróżnicowanie alleli w pulach genowych populacji
zależy od częstości mutacji, dryfu genetycznego, doboru naturalnego oraz migracji. Celem ochrony
różnorodności genetycznej utworzono tzw. banki genów, których zadaniem jest przechowywanie
nasion, tkanek lub kolekcji wielu odmian roślin. W Polsce szczególną uwagę poświęcono roślinom
uprawnym oraz drzewom liściastym. Przechowywane w odpowiednich warunkach nasiona mają
zdolność kiełkowania nawet przez kilkadziesiąt lat. Mogą być wykorzystane w wypadku zniszczenia
drzewostanu leśnego w wyniku różnego rodzaju kataklizmów.

Różnorodność gatunkowa

Różnorodność gatunkowa (międzygatunkowa) oznacza rozmaitość wszystkich organizmów

występujących na Ziemi (bakterii, grzybów, protistów, roślin i zwierząt). Możemy ją opisać liczbą
gatunków oraz procentowym udziałem każdego z nich na danym terenie. Wyginięcie jednego lub
kilku gatunków może spowodować nieodwracalne skutki w funkcjonowaniu ekosystemu. Dlatego
szczególną uwagę przykłada się do ochrony gatunkowej organizmów, która ma na celu zachowanie
wszystkich obecnie istniejących gatunków dla przyszłych pokoleń. Wyróżniamy dwie metody ochrony
gatunkowej – ochronę ścisłą (organizmy zagrożone wyginięciem) i ochronę częściową (organizmy
mające istotne znaczenie dla gospodarki i przyrody). Długa lista gatunków zawarta w „ Polskiej
czerwonej Księdze roślin i zwierząt”( rejestr gatunków skrajnie zagrożonych i ginących, gatunków
rzadkich i narażonych na wyginięcie) świadczy o bardzo dużym zagrożeniu wyginięciem gatunków
polskiej flory i fauny.

Czynniki kształtujące różnorodność biologiczną

Bioróżnorodność ma podstawowe znaczenie dla ewolucji oraz trwałości układów

podtrzymujących życie w biosferze. Ubożenie bioróżnorodności wyraża się poprzez:

•

niszczenie siedlisk i ekosystemów,

•

konkurencję gatunków rodzimych z gatunkami inwazyjnymi (są to takie gatunki obce, które

stanowią zagrożenie dla gatunków rodzimych),

•

współczesne wymieranie gatunków,

•

zmniejszanie zróżnicowania genowego w populacjach,

•

bezpośrednią eksploatację zasobów przyrody,

•

tępienie niektórych gatunków przez człowieka,

•

wtórne wymieranie gatunków w efekcie wyginięcia gatunku zwornikowego (to gatunek

kluczowy dla funkcjonowania ekosystemu, pomimo że liczebnie w nim nie dominuje).

Dla zachowania i wzbogacania różnorodności biologicznej duże znaczenie ma zróżnicowanie siedlisk i
oddziaływania człowieka.

Do głównych czynników kształtujących różnorodność biologiczną zaliczamy:

•

Zmienność genetyczna

•

Procesy ewolucyjne

•

Migracje gatunków

•

Wymieranie gatunków

•

Klimat i jego przemiany w dziejach Ziemi

•

Ukształtowanie terenu i dostępność wody

•

Działalność człowieka ( zadrzewienia śródpolne, miedze, oczka wodne, torfowiska,

ekstensywne użytkowanie łąk i pastwisk, polany leśne, nie usuwanie starych drzew i pni w
lasach, ochrona siedlisk wcale lub słabo przekształconych).

Główne zagrożenia różnorodności biologicznej

Działalność człowieka

Zagrożenie dla różnorodności biologicznej

Rolnictwo

•

Uprawa monokultur czyli uprawa

jednego gatunku rośliny na dużym
obszarze

•

Wyeliminowanie z upraw i hodowli

gatunków lokalnych

•

Nadmierna selekcja rozrodcza

organizmów zwierzęcych (zmniejszenie
różnorodności genetycznej)

•

Nadmierne stosowanie środków ochrony

roślin

Leśnictwo

•

Nadmierna, rabunkowa wycinka drzew

•

Wprowadzanie gatunków obcych

•

Nadmierne zbieranie runa leśnego

•

Nadmierny odstrzał zwierząt łownych

lub ich całkowite wytępienie

•

Introdukcja czyli wprowadzenie nowych

gatunków pochodzących z innych
regionów świata

Gospodarka wodna

•

Melioracje

•

Regulacja rzek

•

Nadmierna eksploatacja łowisk

•

Introdukcja obcych gatunków

•

Prowadzenie jednogatunkowych hodowli

•

Zanieczyszczenie wód

Infrastruktura i przemysł

•

Budowa dróg i autostrad

•

Budowa fabryk

•

Przekształcenie ekosystemów w grunty

rolne lub budowlane

•

Eksploatacje surowców naturalnych

(węgiel kamienny, ropa naftowa, gaz
ziemny)

Źródła wiedzy o ewolucji

Ewolucjonizm – nauka zajmująca się wyjaśnieniem przebiegu i mechanizmów ewolucji biologicznej.

Ewolucja biologiczna – to powolny i nieodwracalny proces kierunkowych zmian frekwencji genów
w populacjach, dzięki któremu z wspólnego przodka powstają wszystkie żyjące dzisiaj na Ziemi
organizmy. Zmianie ulegają cechy gatunkowe całych populacji wskutek eliminacji przez dobór

naturalny lub sztuczny części osobników danej populacji a nie pojedyncze osobniki. Efektem ewolucji
jest olbrzymia różnorodność całego świata żywego. Głównymi czynnikami ewolucji są:

- zmienność rekombinacyjna, selekcja naturalna czyli dobór, izolacje oraz dryf genetyczny. Ewolucja
wyjaśnia mechanizmy powstania nowych gatunków i przyczyny różnorodności biologicznej.

Źródła ewolucji to fakty z różnych dziedzin nauk biologicznych, przemawiające za słusznością
ewolucji.

Bezpośrednie źródła potwierdzające ewolucję to dane paleontologiczne (skamieniałości), analiza
których wskazuje na kolejność pojawiania się w historii Ziemi form od najprostszych do coraz bardziej
skomplikowanych, np.

•

szczątki kopalne, np. ułamki kości, muszli, zębów.

•

odciski – powstały jako ślady twardych elementów w miękkim podłożu,

•

odlewy, np. szkieletu, który z czasem był wymyty przez wodę,

•

ślady ruchu – ślady odcisku na podłożu piaszczystym lub mulistym, które uległy skamienieniu,

•

inkluzje – zachowanie całych niezmienionych organizmów w bursztynie, lodowcu, ropie

naftowej.

Pośrednie źródła potwierdzające ewolucję

Do pośrednich źródeł ewolucji zaliczamy:

•

analizę podobieństw istniejących dzisiaj organizmów z zakresu anatomii porównawczej,

embriologii, biochemii, fizjologii i genetyki.

Przedmiotem badań anatomii porównawczej są:

Narządy szczątkowe – są to zredukowane i często nie pełniące żadnych funkcji części ciała,

np. wyrostek robaczkowy , zęby mądrości, kość ogonowa u człowieka, owłosienie szczątkowe
u słonia, szczątkowe kości pasa miednicznego i kończyn tylnych u węży dusicieli.

Narządy homologiczne – narządy, które mają wspólny plan budowy (pochodzenie), ale w

wyniku spełnianych funkcji mogą się te narządy od siebie bardzo różnić np. (kopyto konia,
ręka człowieka, płetwa wieloryba), odnóża owadów (skoczne, pływne, grzebne, czepne,
kroczne).

Narządy analogiczne – mają różne pochodzenie, ale w wyniku funkcji, które spełniają bardzo

się do siebie upodobniły np. (skrzydło ptaka i skrzydło owada, odnóża owadów i kończyny
kręgowców, oko ośmiornicy z okiem kręgowca). Anatomia może dotyczyć nie tylko narządów
ale również całych organizmów. Zjawisko to nazywamy konwergencją.
Konwergencja – ewolucja zbieżna, wynikająca nie ze spokrewnienia organizmu, lecz jedynie z
bytowania w takim samym środowisku, np. wodzie, na pustyni, np. białe ubarwienie zwierząt
polarnych, opływowy kształt ciała zwierząt wodnych.

Dobór naturalny jako mechanizm ewolucji

Karol Darwin w dziele "O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego" sformułował

teorię powstawania gatunków i ich zmienności. Oparł ją głównie o prawa: zmienności powszechnej i
bezkierunkowej, olbrzymiej różnorodności organizmów, walki o byt, dziedziczenia i doboru

naturalnego. Zauważył, że w przyrodzie większe szanse na przeżycie mają te osobniki, które są lepiej
przystosowane do środowiska w którym żyją. Skuteczniej konkurują z organizmami gorzej
przystosowanymi, co pociąga za sobą przekazywanie następnym pokoleniom cech osobników lepiej
przystosowanych. Taki mechanizm Darwin nazwał doborem naturalnym czyli selekcją naturalną. O
kierunku działania doboru naturalnego decydują warunki środowiskowe.

Wyróżniamy trzy podstawowe typy doboru naturalnego:

•

Stabilizujący – eliminuje osobniki o skrajnych wartościach danej cechy prowadząc do coraz

większej specjalizacji osobników określonej populacji.

•

Kierunkowy – eliminuje osobniki o minimalnych lub maksymalnych wartościach danej cechy

prowadząc do przekształcenia populacji.

•

Różnicujący – eliminuje osobniki o średnich wartościach danej cechy prowadząc do

rozerwania populacji a nawet specjacji (powstania nowej populacji).

Miejsce człowieka w systemie klasyfikacyjnym istot żywych

Człowiek wśród wszystkich zwierząt posiada najlepiej rozwinięty mózg, co stawia

go najwyżej wśród ssaków. Do człowiekowatych (Hominidae) zalicza się obecnie obok
człowieka jego wymarłe formy oraz orangutany, goryle i szympansy. Człowiek jest blisko
spokrewniony z szympansami, ponieważ ma prawie taki sam zestaw 30000 genów, które są
prawie identycznie ułożone w chromosomach.

Pozycja systematyczna człowieka

Jednostka

taksonomiczna

Klasyfikacja

Królestwo

Zwierzęta

Typ

Strunowce

Podtyp

Kręgowce

Gromada

Ssaki

Podgromada

Ssaki łożyskowe

Rząd

Naczelne

Nadrodzina

Człekokształtne

Rodzina

Człowiekowate (Hominidae)

Rodzaj

Człowiek (Homo)

Gatunek

Człowiek rozumny (Homo sapiens)

Antropogeneza (pochodzenie człowieka) – wieloetapowy proces zmian ewolucyjnych prowadzący do
powstania współczesnego człowieka.

Dowody łączące człowieka ze światem zwierzęcym.

1.

Człowiek wykazuje wszystkie podstawowe cechy strunowców.

2.

Człowiek posiada wszystkie charakterystyczne cechy kręgowców.

3.

Człowiek liczniejsze i głębsze podobieństwa wykazuje z ssakami.

4.

Człowiek najwięcej podobieństw wykazuje z małpami człekokształtnymi (wśród nich

najbliższe pokrewieństwo wykazuje z szympansem).

Różnice w budowie człowieka współczesnego i małp człekokształtnych

Cecha

Człowiek współczesny

Małpa człekokształtna

Czaszka

•

Mózgoczaszka dobrze rozwinięta
(pojemność ok. 1450 cm

3

)

•

Trzewioczaszka skrócona, mała

•

Pionowa łuska kości czołowej i
brak wałów nadoczodołowych

•

Żuchwa delikatna z bródką

•

Mózgoczaszka słabo rozwinięta
(pojemność ok. 400-500 cm

3

)

•

Trzewioczaszka masywna,
wydłużona

•

Silnie nachylona łuska kości czołowej
i wały nadoczodołowe

•

Żuchwa masywna bez bródki

Mózgowie

•

Duże

•

Kora mózgowa silnie pofałdowana

•

Małe

•

Kora mózgowa słabo pofałdowana

Kręgosłup

•

Esowato wygięty (obecne lordozy i
kifozy)

•

Łukowato wygięty (brak lordoz i
kifoz)

Kończyny

•

Dolne dłuższe od górnych

•

Stopa wysklepiona

•

Nieprzeciwstawny paluch

•

Górne dłuższe od dolnych

•

Stopa chwytna

•

Przeciwstawny paluch

Owłosienie
ciała

•

Szczątkowe

•

Brwi obecne

•

Silne (większość ciała)

•

Brak brwi

Podobieństwa człowieka i małp człekokształtnych.

•

Silny rozwój puszki mózgowej i duży ciężar mózgu.

•

Położenie oczu z przodu twarzoczaszki, a nie po jej bokach jak u innych ssaków.

•

Szczególne umięśnienie twarzy (mimika)

•

Występuje tylko jedna para sutek (piersiowych)

•

Pięciopalczasta chwytna dłoń(przeciwstawny kciuk, paznokcie)

•

Kształt żuchwy, uzębienie (2 siekacze, 1 kieł, 2 przedtrzonowe, 3 trzonowe)

•

Zanik ogona

•

Podobieństwa fizjologiczne: brak rui, zbliżony okres trwania ciąży

Pochodzenie człowieka

Drzewo rodowe człowieka

Źródła paleontologiczne dotyczące podstawowych gatunków kopalnych hominidów

Gatunki kopalne
hominidów

Czas (lata p.n.e)

Dowody
paleontologiczne

Miejsce znalezienia

Sahelanthropus

ok. 6-7 mln

czaszka

Afryka centralna (Czad)

tchadensis
Australopithecus
afarensis

3,93 mln

Szkielety (najbardziej
znany szkielet Lucy)

Afryka wschodnia
(Etiopia, Tanzania)

Australopithecus
africanus

3,32 mln

Ślady stóp w osadach
wulkanicznych,
skamieniała czaszka
„dziecka z Taung”

Afryka wschodnia oraz
południowa

Homo habilis

2,4-1,5 mln

Części czaszki

Afryka (Tanzania)

Homo erectus
(pitekantrop)

1,9 mln

Szczątki szkieletów,
szkielety, kości czaszki,
narzędzia kamienne.

Azja (Jawa, Chiny)

Narzędzia

Afryka (Kenia)

Obozowisko

Europa (Francja)

Homo
neanderthalensis
(Neandertalczyk)

200-30 tys.

Szkielety, kości czaszki,
narzędzia

Europa (Niemcy), Azja
(Izrael)

Homo sapiens

160tys.

Kości szkieletu,
narzędzia, rysunki

Afryka (Kenia), Europa
( Anglia, Niemcy), Azja
(Palestyna)

Porównanie czaszek: człowieka rozumnego (Homo sapiens), pitekantropa ( Homo erectus) i
australopiteka (Austrapopithecus)

Charakterystyczne cechy praprzodków człowieka

Forma

(gatunki kopalne

hominidów)

Pojemność

czaszki

Wzrost

Charakterystyka

Sahelanthropus
tchadensis

320-380 cm

3

Ok. 100 cm

Najstarszy dotychczas odkryty gatunek
hominida, zbliżony do współczesnych
przodków człowieka i szympansa.

Australopithecus
afarensis

375-550 cm

3

Ok. 105 - 152 cm

Gatunek uważany za przodka wszystkich
późniejszych australopiteków jak i rodzaju
Homo.
Do głównych cech wszystkich
australopiteków zaliczamy:

•

Postawa prawie pionowa i dwunożny
chód;

•

Ludzkie zęby;

•

Tworzy pierwsze obozowiska;

•

Zaczynają posługiwać się
narzędziami (rogi, kości)

•

Wyłącznie roślinożerne

Australopithecus
africanus

420-500 cm

3

Ok. 100 – 155cm

Głównych cech wszystkich
australopiteków powyżej. Był nieco
większy od A. afarensis, miał mniejsze kły
i większe zęby trzonowe oraz szczęki
nadal silnie wysunięte do przodu.

Homo habilis

500 -800 cm

3

Ok. 130 cm

Posiadał budowę zbliżoną do
australopiteków.

Cechy charakterystyczne:

•

postawa wyprostowana i dwunożny
chód;

•

wały nadoczodołowe, niskie czoło;

•

rozbudowana żuchwa, duże zęby;

•

posługuje się narzędziami z kamienia;

•

jedzenie mięsa i roślin;

•

prymitywna mowa;

Homo erectus
(pitekantrop)

750-1225 cm

3

0k. 150 – 180 cm

Zwany człowiekiem wyprostowanym.
Cechy charakterystyczne:

•

całkowicie wyprostowany i dwunożny;

•

wszystkożerny, był sprawnym
myśliwym;

•

używał ognia i mieszkał w jaskiniach;

•

posiadał wały nadoczodołowe i
masywne szczęki

•

wytwarzał skórzane ubrania

•

jako pierwszy opuścił Afrykę;

Homo
neanderthalensis
(Neandertalczyk)

1500 cm

3

Ok. 1,60 cm

Gatunek przystosowany do życia w
warunkach chłodnego klimatu.
Cechy charakterystyczne:

•

krępa sylwetka ciała;

•

rozwinięta muskulatura;

•

brak bródki na żuchwie;

•

wydatne wały nadoczodołowe;

•

doskonały myśliwy;

•

wierzył w życie pozagrobowe

Charakterystyczne cechy człowieka

Homo sapiens

Pojemność czaszki człowieka współczesnego wynosi 1350 cm

3

.W wyniku badań molekularnych

naukowcy doszli do wniosku, że Homo sapiens powstał w jednym miejscu na Ziemi - w Afryce.
Zbieractwo i łowiectwo zaczęło ustępować miejsca hodowli i rolnictwu, a nietrwałe siedziby
dotychczasowych koczowników zamieniły się w pierwsze stałe osady. Uprawa zbóż początkowo
ograniczona do terenów Bliskiego Wschodu zaczęła się rozprzestrzeniać na coraz większe
obszary. Zmieniały się sposoby gospodarowania i systemy społeczne. Wszystkim tym burzliwym
zmianom nie towarzyszyły już zmiany biologiczne a tylko zmiany cywilizacyjne. Następuje rozwój
nauki, sztuki i kultury.

Specyficzne cechy ludzkie

•

dwunożność i pionowa postawa ciała,

•

esowaty kręgosłup,

•

przesunięcie pod czaszkę otworu potylicznego,

•

szerokie kości biodrowe, krótka i szeroka miednica,

•

dużo mniejsze owłosienie ciała,

•

łukowato wysklepiona stopa ułatwiająca chodzenie,

•

kły nie wystają poza linię zgryzu,

•

płaska, mniejsza trzewioczaszka,

•

bródka na żuchwie,

•

brak wałów nadoczodołowych,

•

kończyny górne (ręce) krótsze, całkowicie pozbawione funkcji lokomocyjnej,

•

wywinięte wargi,

•

większy mózg i mózgoczaszka

•

zdolność artykułowanej mowy.

ĆWICZENIA DO LEKCJI - Bioróżnorodność i rodowód człowieka

ZADANIE NR 1.( 1 pkt. )

Poniżej podano źródła ewolucji z dziedziny anatomii porównawczej (1-3) wraz z ich opisami (a – d):

1.

Narządy homologiczne

2.

Narządy analogiczne

3.

Narządy szczątkowe

a)

Narządy, które w badanej grupie organizmów nie pełnią żadnej funkcji i często są silnie
zredukowane, np. kość ogonowa i zęby mądrości u człowieka.

b)

Narządy, które mają wspólny plan budowy (pochodzenie), ale w wyniku spełnianych funkcji
mogą się te narządy od siebie bardzo różnić np. (kopyto konia, ręka człowieka, płetwa
wieloryba)

c)

Narządy mające różne pochodzenie, ale w wyniku funkcji, które spełniają bardzo się do siebie
upodobniły np. skrzydło ptaka i skrzydło owada.

d)

Narządy mające wspólne pochodzenie i jednakowy plan budowy, choć spełniać mogą różne
funkcje, np. odnóża owadów i kończyny kręgowców.

Zaznacz wśród odpowiedzi A – D szereg prawidłowo przyporządkowanych opisów (a-d) do źródeł ewolucji z
dziedziny anatomii porównawczej (1-3 ).

A.

1 - b; 2 - c; 3 - a

B.

1 - d; 2 – b; 3 – c

C.

1 - b; 2 – c; 3 – a

D.

1- a; 2 – b; 3 – c

ZADANIE NR 2.( 1 pkt. )

Poniższy schemat przedstawia drzewo rodowe człowieka.

Zaznacz szereg poprawnie nazwanych gatunków hominidów oznaczonych na schemacie ewolucji
człowiekowatych cyframi 1 – 3.

Użyj nazw: Australopithecus afarensis , Homo neanderthalensis, Homo habilis.

A.

1 - Homo neanderthalensis, 2 - Homo habilis, 3 - Australopithecus afarensis.

B.

1 - Australopithecus afarensis , 2 – Homo habilis, 3 - Homo neanderthalensis.

C.

1 - Australopithecus afarensis , 2 - Homo neanderthalensis, 3 - Homo habilis.

D.

1 - Homo neanderthalensis, 2 - Australopithecus afarensis, 3 - Homo habilis.

ZADANIE NR 3.( 1pkt)

Na poniższych rysunkach przedstawiono czaszki człowieka rozumnego (Homo sapiens),
australopiteka (Austrapopithecus) i pitekantropa ( Homo erectus)

Zaznacz wśród odpowiedzi A – D szereg poprawnie przyporządkowanych nazw gatunków
hominidów do schematycznych rysunków czaszek oznaczonych cyframi 1 - 3

A.

1 - Homo sapiens; 2 – Australopithecus; 3 – Homo erectus

B.

1 - Homo sapiens; 2 – Homo erectus ; 3 – Australopithecus

C.

1 - Australopithecus; 2 - Homo sapiens; 3 – Homo erectus

D.

1 - Homo erectus; 2 – Australopithecus; 3 - Homo sapiens

ZADANIE NR 4.(1 pkt)

Na poniższych rysunkach zobrazowano różne możliwości działania doboru naturalnego czyli tzw.
selekcji naturalnej.

Zaznacz wśród odpowiedzi A – D szereg poprawnie przyporządkowanych nazw rodzajów doboru
naturalnego do rysunków 1 – 3, które je ilustrują.

A.

1 - dobór kierunkowy; 2 - dobór stabilizujący; 3 – dobór różnicujący

B.

1 - dobór stabilizujący; 2 – dobór różnicujący; 3 - dobór kierunkowy

C.

1 - dobór stabilizujący; 2 – dobór kierunkowy ; 3 – dobór różnicujący

D.

1 – dobór różnicujący; 2 – dobór stabilizujący; 3 – dobór kierunkowy

ZADANIE NR 5. ( 1pkt. )

Uzupełnij poniższe zdania tak, by poprawnie opisywały bioróżnorodność, wpisując cztery
określenia spośród następujących:

niszczenie siedlisk, antropogeneza, zmienność genetyczna, zadrzewienia śródpolne, procesy
ewolucyjne,

Bioróżnorodność ma podstawowe znaczenie dla ewolucji oraz trwałości układów podtrzymujących
życie w biosferze. Do czynników kształtujących różnorodność biologiczną zaliczamy między
innymi:………… 1 ………….. i ……………… 2 ……………….. . Ubożenie bioróżnorodności wyraża się
poprzez działalność człowieka związaną z …………………….. 3 ………………… i …………… 4
…………………… .

A.

1 – zmienność genetyczna; 2 – antropogeneza; 3 – procesy ewolucyjne; 4 - niszczenie

siedlisk

B.

1 – zmienność genetyczna; 2 – procesy ewolucyjne; 3 - konkurencja gatunków rodzimych z

gatunkami inwazyjnymi ; 4 - niszczenie siedlisk

C.

1 – niszczenie siedlisk ; 2 – procesy ewolucyjne; 3 - konkurencja gatunków rodzimych z

gatunkami inwazyjnymi; 4 - zmienność genetyczna

D.

1 – niszczenie siedlisk ; 2 – antropogeneza; 3 – procesy ewolucyjne; 4 - zmienność

genetyczna

ZADANIE NR 6.( 1pkt. )

Poniżej zamieszczono opisy cech charakterystycznych hominidów oznaczone cyframi oraz ich
nazwy gatunkowe oznaczone literami.

Cechy charakterystyczne hominidów:

1.

Współcześnie uważa się go za boczne odgałęzienie drzewa rodowego hominidów.
Prawdopodobnie nie był przodkiem australopiteków masywnych, czyli parantropów, którzy
zniknęli z zapisu kopalnego około 1,5 miliona lat temu. Wzrost kształtował się w granicach
100 – 155cm.Posiadał stosunkowo duże zęby trzonowe oraz szczęki silnie wysunięte do
przodu.

2.

Gatunek przystosowany do życia w warunkach chłodnego klimatu. Zamieszkiwał Europa,
Bliski Wschód, Afryka Płn. Cechował się: krępa sylwetka ciała, rozwiniętą muskulaturą,
wydatnymi wałami nadoczodołowymi. Był doskonałym myśliwym. Jako pierwszy opiekował
się osobami starszymi, wynalazł „metafizykę” i wiarę w życie pozagrobowe.

3.

Gatunek zwany człowiekiem wyprostowanym. Cechujący się całkowicie wyprostowaną
postawą ciała i dwunożnym chodem. Był sprawnym myśliwym polującym na duże zwierzęta
za pomocą precyzyjnie obrobionych narzędzi kamiennych. Używał ognia i mieszkał w
jaskiniach. Rozpoczął kolonizację zimniejszych obszarów poza afrykańskich – jako pierwszy
opuścił Afrykę, skolonizował Europę i poprzez południe Azji dotarł do Chin, a stamtąd – przez
morze – opanował wyspy Indonezji

Nazwy gatunkowe hominidów:

A.

Homo erectus (pitekantrop)

B.

Homo neanderthalensis (Neandertalczyk)

C.

Homo sapiens

D.

Australopithecus africanus

E.

Sahelanthropus tchadensis

Zaznacz wśród odpowiedzi A – D szereg prawidłowo przyporządkowanych nazw gatunkowych hominidów
(litery) do cech charakterystycznych (cyfry) do.

A.

1 - D; 2 - B; 3 - A

B.

1 - D; 2 – E; 3 – A

C.

1 - B; 2 – E; 3 – C

D.

1- C; 2 – B; 3 – C

MODEL ODPOWIEDZI I SCHEMAT OCENIANIA

ZADANIE I
Odpowiedź poprawna – A

ZADANIE II
Odpowiedź poprawna – A

ZADANIE III

Odpowiedź poprawna – B

ZADANIE IV

Odpowiedź poprawna – C

ZADANIE V

Odpowiedź poprawna – B

ZADANIE VI
Odpowiedź poprawna – A