background image

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 

 

 

 

 

 

MINISTERSTWO EDUKACJI 

 NARODOWEJ 

 

 
 
 
 
Andrzej Wadas 

 
 

 

 
 
 
Wykonywanie  instalacji  elektrycznych  i  podstawowych 
pomiarów sprawdzających 724[01].Z2.05

 

 

 
 
 
 
 
 

Poradnik dla nauczyciela 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy 
Radom 2007

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

Recenzenci: 
mgr inż. Grażyna Adamiec 
prof. PŁ dr hab. inż. Krzysztof Pacholski 
 
 
 
Opracowanie redakcyjne: 
mgr inż. Barbara Kapruziak 
 
 
 
Konsultacja: 
mgr inż. Ryszard Dolata 
 
 
 
 

 
 

 
Poradnik  stanowi  obudowę  dydaktyczną  programu  jednostki  modułowej  724[01].Z2.05 
„Wykonywanie  instalacji  elektrycznych  i  podstawowych  pomiarów  sprawdzających”, 
zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu elektryk. 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 

Wydawca 

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

SPIS TREŚCI

 

 

1.  Wprowadzenie 

 

2.  Wymagania wstępne 

 

3.  Cele kształcenia 

 

4.  Przykładowe scenariusze zajęć 

 

5.  Ćwiczenia 

11 

 

5.1.  Zagadnienia ogólne 

11 

 

5.1.1. Ćwiczenia 

11 

 

5.2.  Instalacje w budownictwie ogólnym 

14 

 

5.2.1. Ćwiczenia 

14 

 

5.3.  Instalacje przemysłowe niskiego napięcia 

18 

 

5.3.1. Ćwiczenia 

18 

 

5.4.  Eksploatacja i konserwacja instalacji elektrycznych 

19 

 

5.4.1. Ćwiczenia 

19 

 

5.5.  Badanie 

ciągłości 

przewodów 

ochronnych 

połączeń 

wyrównawczych 

22 

 

5.5.1. Ćwiczenia 

22 

 

5.6.  Pomiary  rezystancji  izolacji  instalacji  elektrycznych  i  impedancji 

pętli zwarcia 

24 

 

5.6.1. Ćwiczenia 

24 

 

5.7.  Badanie wyłączników różnicowoprądowych 

27   

5.7.1 Ćwiczenia 

27   

5.8.  Pomiary rezystancji uziemienia 

28 

 

5.8.1. Ćwiczenia 

28 

 

6.  Ewaluacja osiągnięć ucznia 

29 

 

7.  Literatura 

45 

 

 
 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

1.  WPROWADZENIE 

 

Przekazujemy  Państwu  Poradnik  dla  nauczyciela,  który  będzie  pomocny  w  przyswajaniu 

wiedzy  o wykonywaniu  instalacji  elektrycznych  i  podstawowych  pomiarów  sprawdzających, 
zasadach  kształtowania  bezpiecznych  i  higienicznych  warunków  pracy  oraz  zasadach 
bezpieczeństwa  na  stanowisku  pracy,  a  także  kształtowaniu  umiejętności  dostrzegania 
zagrożeń  dla  zdrowia  lub  życia  występujących  na  stanowisku  pracy  i  ich  skutecznego 
eliminowania lub ograniczania. 

W poradniku zamieszczono: 

– 

wymagania wstępne, 

– 

szczegółowe cele kształcenia, 

– 

przykładowe scenariusze zajęć, 

– 

ćwiczenia, 

– 

ewaluacja osiągnięć ucznia, 

– 

literaturę. 
W  poradniku  dla  ucznia  umieszczony  jest  wybrany  materiał  nauczania.  Na  początku 

każdych  zajęć  nauczyciel  powinien  ten  materiał  w  miarę  potrzeby  uzupełnić  i  rozszerzyć, 
przystosowując do aktualnych potrzeb i okoliczności. 

Do  realizacji  programu  jednostki  modułowej  należy  wykorzystać  wiadomości 

i umiejętności  ukształtowane  w  jednostkach  724[01].Z2.01,  724[01].Z2.02,  724[01].Z2.03, 
724[01].Z2.04. W procesie nauczania–uczenia się należy zwrócić uwagę przede wszystkim na 
opanowanie  przez  ucznia  umiejętności  wykonywania  różnych  rodzajów  instalacji 
elektrycznych,  a  także  wykonywanie  podstawowych  pomiarów  sprawdzających.  Należy 
również  podkreślić,  że  instalacja  elektryczna  musi  być  wykonana  dokładnie  i  zgodnie  ze 
schematem ideowym lub montażowym. Wszelkie odstępstwa mogą spowodować uszkodzenie 
instalacji  elektrycznej  lub  stworzyć  zagrożenie  porażenia  prądem  elektrycznym  osób 
korzystających z instalacji. 

Program  jednostki  modułowej  powinien  być  realizowany  głównie  metodą  pogadanki 

dydaktycznej  w  połączeniu  z  pokazem  i  objaśnieniem  oraz  ćwiczeń  praktycznych.  Wskazane 
jest,  aby  do  realizacji  ćwiczeń  nauczyciel  zgromadził  w  pracowni  materiały  i  podzespoły 
elektryczne  potrzebne  do  wykonywania  różnych  rodzajów  instalacji.  Powinien  również 
przygotować  instrukcje  do  ćwiczeń,  poradniki,  katalogi,  dokumentację  techniczną  i  Polskie 
Normy. 

Część instalacji elektrycznych należy wykonać w pracowni na płytach drewnopodobnych, 

a  część,  np.  instalacje  podtynkowe,  na  poligonie  ćwiczeniowym.  Po  wykonaniu  instalacji 
uczniowie  powinni  przeprowadzić  pomiary  sprawdzające  oceniając  na  ich  podstawie  czy 
wykonane  instalacje  są  bezpieczne  dla  użytkownika.  Nauczyciel  powinien  obserwować  pracę 
uczniów  podczas  wykonywania  ćwiczeń  zwracając  szczególną  uwagę  na  stosowanie  zasad 
bezpieczeństwa i higieny pracy. 

Zajęcia  powinny  odbywać  się  w  pracowni  podstaw  konstrukcji  maszyn  i  urządzeń  na 

wydzielonych  stanowiskach  w  grupie  do  8  osób.  Przynajmniej  część  ćwiczeń  powinna  być 
wykonana  w  warunkach  zbliżonych  do  naturalnych  np.  na  poligonie  ćwiczeniowym.  Podczas 
wykonywania  ćwiczeń  uczniowie  powinni  pracować  pojedynczo  lub  w zespołach 
2 osobowych.  Należy  wówczas  zwrócić  uwagę  na  przestrzeganie  zasad  bezpieczeństwa 
podczas pracy na wysokości, właściwą organizację pracy oraz współpracę w grupie. 

Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczeń konieczne jest zapoznanie uczniów z zasadami 

bezpieczeństwa obowiązującymi na danym stanowisku pracy. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

 

 
 
 
 

Schemat układu jednostek modułowych 

 

724[01].Z2 

Aparaty i urządzenia 

w instalacjach elektrycznych 

724[01].Z2.01 

Dobieranie przewodów 

elektrycznych 

724[01].Z2.02 

Montowanie osprzętu  

w instalacjach elektrycznych 

724[01].Z2.03 

Montowanie zabezpieczeń 

w instalacjach elektrycznych 

 

724[01].Z2.04 

Montowanie rozdzielnic niskiego 

napięcia 

 

724[01].Z2.05 

Wykonywanie instalacji 

elektrycznych i podstawowych 

pomiarów sprawdzających 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

2.

  

WYMAGANIA WSTĘPNE 

 

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

 

rozpoznawać  osprzęt  instalacyjny  na  podstawie  wyglądu  zewnętrznego  i  oznaczeń  na 
schematach, 

 

rozróżniać funkcje osprzętu instalacyjnego w układach instalacji elektrycznej, 

 

charakteryzować podstawowe parametry osprzętu instalacyjnego, 

 

określać zastosowanie różnego rodzaju asortymentu osprzętu instalacyjnego, 

 

rozpoznawać przewody instalacyjne na podstawie wyglądu zewnętrznego, 

 

opisać budowę przewodu na podstawie symbolu, 

 

czytać schematy ideowe instalacji elektrycznej, 

 

charakteryzować układy sieciowe typu TN, TT, IT, 

 

stosować  podstawowe  prawa  i  zależności  dotyczące  obwodów  prądu  stałego 
i przemiennego, 

 

wykonywać instalację elektryczną na podstawie schematów ideowych i montażowych, 

 

posługiwać  się  przyrządami  pomiarowymi  przeznaczonymi  do  badań  instalacji 
elektrycznych, 

 

dobierać rodzaj i zakres mierników do wykonywanych pomiarów, 

 

korzystać z fachowej literatury i kart katalogowych osprzętu instalacyjnego i przewodów, 

 

korzystać z norm dotyczących instalacji elektrycznej, 

 

stosować zasady bhp i ochrony ppoż. obowiązujące na stanowisku pracy. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

3.  CELE KSZTAŁCENIA 
 

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć: 

 

scharakteryzować rodzaje instalacji elektrycznych, 

 

odczytać symbole graficzne elementów instalacji elektrycznych, 

 

rozpoznać na schemacie ideowym i w rzeczywistości elementy instalacji elektrycznych, 

 

wyjaśnić  na  podstawie  schematu  ideowego  lub  montażowego  działanie  instalacji 
elektrycznej, 

 

narysować schemat montażowy instalacji elektrycznej na podstawie schematu ideowego, 

 

dokonać  zestawienia  materiałów  i  elementów  potrzebnych  do  wykonania  określonej 
instalacji elektrycznej, 

 

przygotować  stanowisko  pracy  z  zachowaniem  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy, 
ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska, 

 

ułożyć przewody elektryczne instalacji zgodnie z dokumentacją, 

 

zainstalować osprzęt elektryczny, 

 

wykonać połączenia elektryczne podzespołów instalacji elektrycznej, 

 

zidentyfikować usterki i dokonać prostych napraw instalacji elektrycznej, 

 

dokonać oględzin instalacji elektrycznej, 

 

zmierzyć omomierzem ciągłość przewodów w instalacji elektrycznej, 

 

przygotować instalację elektryczną do pomiaru rezystancji izolacji, 

 

zmierzyć rezystancję izolacji w instalacji elektrycznej jedno– i trójfazowej, 

 

zmierzyć impedancję pętli zwarcia, 

 

zmierzyć rezystancję uziemienia ochronnego, 

 

ocenić  na  podstawie  wyników  pomiarów  stan  techniczny  instalacji  elektrycznej  oraz 
skuteczność  ochrony  od  porażeń  prądem  elektrycznym  dla  zabezpieczeń  zastosowanych 
w instalacji, 

 

zastosować  zasady  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy,  ochrony  od  porażeń  prądem 
elektrycznym,  ochrony  przeciwpożarowej  oraz  ochrony  środowiska  obowiązujące  na 
stanowisku pracy. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

4.  PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ 

 
Scenariusz zajęć 1 
 

Osoba prowadząca  

………………………………………….…………. 

Modułowy program nauczania:  Elektryk 724[01] 
Moduł: 

Aparaty i urządzenia w instalacjach elektrycznych 724[01].Z2 

Jednostka modułowa: 

Wykonywanie instalacji elektrycznych i podstawowych 
pomiarów sprawdzających 724[01].Z2.05 

Temat:   Rozpoznawanie rodzaju instalacji. 

Cel ogólny:  Kształtowanie  umiejętności  rozpoznawania  rodzaju  instalacji,  typu  przewodów 

i osprzętu  instalacyjnego  na  podstawie  dokumentacji  technicznej  instalacji 
elektrycznej. 

 
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

 

czytać dokumentację techniczną instalacji elektrycznej, 

 

rozpoznawać  na  podstawie  dokumentacji  technicznej  instalacji  elektrycznej  sposób 
prowadzenia przewodów, 

 

rozpoznać  typ  przewodów  i  osprzęt  instalacyjny  na  podstawie  dokumentacji  technicznej 
instalacji, 

 

rozpoznać rodzaj instalacji na podstawie dokumentacji technicznej instalacji, 

 

dokonać zestawienia materiałów i elementów potrzebnych do wykonania instalacji, 

 

dokonać  zestawienia  narzędzia  potrzebne  do  wykonania  określonych  czynności  podczas 
montażu instalacji, 

 

skorzystać z literatury, norm i kart katalogowych wyrobów, 

 

zastosować zasady bhp, ochrony ppoż. i ochrony środowiska obowiązujące na stanowisku 
pracy. 

 
Metody nauczania–uczenia się:  

 

wykład informacyjny, 

 

pokaz z instruktażem, 

 

ćwiczenie. 

 
Formy organizacyjne pracy uczniów: 

 

grupowa jednolita. 

 

Czas:  90 minut. 
 
Środki dydaktyczne: 

 

plany instalacji, 

 

przepisy budowy i eksploatacji urządzeń elektrycznych, 

 

Polska Norma PN – EN 60617:2003 Symbole graficzne stosowane w schematach, 

 

katalogi przewodów, 

 

katalogi osprzętu, 

 

instalacja elektryczna: model lub rzeczywista. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

Przebieg zajęć: 
1.  Sprawy organizacyjne. 
2.  Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć. 
3.  Zorganizowanie stanowiska do wykonania ćwiczenia. 
4.  Realizacja zagadnienia: 

  zapoznanie uczniów z zasadami bhp obowiązującymi na stanowisku pracy, 

  omówienie  przez  nauczyciela  sposobu  posługiwania  się  dokumentacją  techniczną 

instalacji elektrycznej, 

  omówienie przez nauczyciela podstawowych rodzajów instalacji, 

  omówienie przez nauczyciela sposobu posługiwania się kartami katalogowymi osprzętu 

instalacyjnego i przewodów, 

  omówienie przez nauczyciela metod budowy i montażu instalacji, 

  rozpoznanie  przez  uczniów  rodzaju  instalacji  na  podstawie  dokumentacji  technicznej 

instalacji otrzymanej od nauczyciela, 

  rozpoznanie  typów  przewodów  i  osprzętu  instalacyjnego  na  podstawie  dokumentacji 

technicznej instalacji, 

  zestawienie materiałów potrzebnych do wykonania instalacji, 

  dobieranie  narzędzi  potrzebnych  do  wykonania  różnych  czynności  podczas  montażu 

instalacji, 

  korzystanie z literatury, norm i kart katalogowych wyrobów, 

  stosowanie  zasad  bhp,  ochrony  ppoż.  i  ochrony  środowiska  obowiązujące  na 

stanowisku pracy, 

  zapisywanie  w  zeszytach  wszystkich  swoich  prac  na  temat  rozpoznawanego  rodzaju 

instalacji. 

5.  Po  ustaleniu  wybranych  cech  budowy  instalacji,  każda  grupa  uczniów  dokonuje  analizy 

swojej pracy. 

6.  Uczniowie  wskazują  swoje  słabe  i mocne strony, jakie ujawniły się podczas wykonywania 

ćwiczenia. 

7.  Nauczyciel analizuje pracę uczniów i ocenia ich postępy. 
 
Zakończenie zajęć 
 
Praca domowa 

Przedstaw zakres i sposób wykonywania instalacji oświetleniowej i siłowej. 

 
Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

 

anonimowe  ankiety  ewaluacyjne  dotyczące  sposobu  prowadzenia  zajęć  i  zdobytych 
umiejętności. 

 
 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

Scenariusz zajęć nr 2 
 

Osoba prowadząca  

……………………………………….…………. 

Modułowy program nauczania:  Elektryk 724[02] 
Moduł: 

Aparaty i urządzenia w instalacjach elektrycznych 724[02].Z2 

Jednostka modułowa: 

Wykonywanie instalacji elektrycznych i podstawowych 
pomiarów sprawdzających 724[02].Z2.05 

TematPomiar rezystancji izolacji 

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności pomiaru rezystancji izolacji. 
 
Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń powinien umieć: 

 

wymienić podstawowe rodzaje badań i pomiarów, 

 

przygotować plan pracy, 

 

dobrać właściwy miernik do pomiaru rezystancji izolacji,  

 

skorzystać  z  instrukcji  obsługi  mierników  stosowanych  w  podstawowych  pomiarach 
sprawdzających w instalacjach, 

 

przygotować poszczególne obwody instalacji elektrycznej do pomiaru rezystancji izolacji, 

 

posłużyć się miernikami przy pomiarach sprawdzających w instalacjach, 

 

zmierzyć rezystancję izolacji w instalacji jednofazowej i trójfazowej, 

 

ocenić stan techniczny izolacji na podstawie wyników pomiarów, zgodnie z wymaganiami 
przepisów, 

 

stosować przepisy bhp obowiązujące na stanowisku pracy. 

 
Metody nauczania–uczenia się:  

 

instruktaż wstępny, 

 

pokaz, 

 

ćwiczenie. 

 
Formy organizacyjne pracy uczniów: 

 

grupowa jednolita. 

 
Czas:  135 minut. 
 
Środki dydaktyczne: 

 

sprzęt ochronny i ratunkowy, 

 

dokumentacja techniczna instalacji, 

 

przepisy budowy i eksploatacji urządzeń elektrycznych, 

 

instrukcja obsługi miernika do pomiaru rezystancji izolacji, 

 

mierniki do pomiaru rezystancji izolacji, 

 

instalacja elektryczna: model lub rzeczywista. 

 
Przebieg zajęć 
1.  Sprawy organizacyjne. 
2.  Nawiązanie do tematu, omówienie celów zajęć. 
3.  Zorganizowanie stanowiska do wykonania ćwiczenia. 
4.  Realizacja tematu: 

  zapoznanie uczniów z zasadami bhp obowiązującymi na stanowisku pracy, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

10 

  omówienie  przez  nauczyciela  sposobu  posługiwania  się  dokumentacją  techniczną 

instalacji elektrycznej, 

  omówienie przez nauczyciela obsługi miernika do pomiaru rezystancji izolacji, 

  wymienianie przez nauczyciela podstawowych rodzajów badań i pomiarów, 

  wymienienie zakresów i częstotliwości wykonywania przeglądów i badań, 

  przygotowanie przez uczniów planu pracy, 

  przygotowanie przez uczniów instalacji do pomiarów rezystancji izolacji, 

  skorzystanie z instrukcji obsługi mierników stosowanych w pomiarach sprawdzających 

w instalacjach, 

  dobranie mierników do pomiaru rezystancji izolacji,  

  przygotowanie poszczególnych obwodów instalacji elektrycznej do pomiaru rezystancji 

izolacji, 

  posługiwanie się miernikami przy pomiarach sprawdzających w instalacjach, 

  zmierzenie rezystancji izolacji w instalacji jednofazowej i trójfazowej, 

  ocenianie  stanu  technicznego  izolacji  na  podstawie  wyników  pomiarów,  zgodnie 

z wymaganiami przepisów. 

  stosowanie przepisów bhp obowiązujących na stanowisku pracy, 

5.  Po  ustaleniu  wszystkich  wybranych  właściwości  każda  grupa  uczniów  dokonuje  analizy 

swojej pracy. 

6.  Uczniowie  wskazują  swoje  słabe  i mocne strony, jakie ujawniły się podczas wykonywania 

ćwiczenia. 

7.  Nauczyciel analizuje pracę uczniów i określa poczynane postępy. 
 
Zakończenie zajęć 
 
Praca domowa 

Przedstaw  sposób  pomiaru  rezystancji  izolacji  przemysłowych  instalacji  sterowniczych 

i sygnalizacyjnych. 

 

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach: 

 

anonimowe  ankiety  ewaluacyjne  dotyczące  sposobu  prowadzenia  zajęć  i  zdobytych 
umiejętności. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

11 

5.  ĆWICZENIA 
 

5.1.  Zagadnienia ogólne 
 

5.1.1.  Ćwiczenia 
 

Ćwiczenie 1

 

Wykonaj  zestawienie  symboli  graficznych  oraz  wykaz  obwodów  znajdujących  się  na 

załączonym schemacie lub planie instalacji elektrycznej.  

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  określić rodzaj dokumentu otrzymanego do wykonania ćwiczenia, 
2)  sporządzić tabelę symboli graficznych występujących w dokumencie i ich znaczenie, 
3)  odszukać znaczenie poszczególnych symboli i uzupełnić tabelę, 
4)  dokonać analizy dokumentu i wyszczególnić znajdujące się na rysunku obwody. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

ćwiczenia. 
 
Środki dydaktyczne: 

 

schemat lub plan instalacji elektrycznej mieszkaniowej, 

 

Polska Norma PN–EN 60617:2003 Symbole graficzne stosowane w schematach, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie, 

 

papier do pisania. 

 
Ćwiczenie 2 

Sporządź  plan  i  schemat  instalacji  elektrycznej  pomieszczenia  wskazanego  przez 

nauczyciela lub swojego mieszkania. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  narysować plan pomieszczenia (lub pomieszczeń), które wskaże nauczyciel lub przy braku 

takiego wskazania – plan własnego mieszkania, 

2)  nanieść na planie widoczny osprzęt instalacyjny, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

12 

3)  nanieść  na  planie  obwody  określając  przynależność  widocznego  osprzętu  instalacyjnego 

do poszczególnych obwodów, 

4)  narysować  prawdopodobne  trasy  przewodów  zgodne  z  zasadami  dobierania  tras 

przewodów, 

5)  nanieść na plan wartości prądów znamionowych zabezpieczeń, 
6)  sporządzić schemat instalacji rozrysowanej na planie, 
7)  zaznaczyć  na  planie  instalacji  miejsca  w  których  występują różnice  między wykonaną już 

instalacją a wymaganiami określonymi obowiązującymi przepisami. 
 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

pokaz, 

 

ćwiczenia. 
 
Środki dydaktyczne: 

 

taśma miernicza, 

 

Polska Norma PN–EN 60617:2003 Symbole graficzne stosowane w schematach, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

kalkulator, 

 

ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie, 

 

papier do pisania.

 

 

Ćwiczenie 3 

Narysuj schemat montażowy instalacji elektrycznej na podstawie schematu ideowego. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się ze schematem ideowym instalacji elektrycznej, 
2)  zidentyfikować elementy instalacji: osprzęt instalacyjny, rodzaj zabezpieczeń, przewody, 
3)  odszukać w katalogach występujący na schemacie ideowym osprzęt instalacyjny, 
4)  sporządzić na podstawie schematu ideowego schemat montażowy instalacji elektrycznej, 
5)  dokonać analizy swojego zadania. 

 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

pokaz, 

 

ćwiczenia. 
 
Środki dydaktyczne: 

 

schemat ideowy instalacji elektrycznej, 

 

Polska Norma PN–EN 60617:2003 Symbole graficzne stosowane w schematach, 

 

katalogi osprzętu instalacyjnego, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie, 

 

papier do pisania.

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

13 

Ćwiczenie 4 

Wskaż  elementy  instalacji  elektrycznej (na modelu lub instalacji rzeczywistej) zaznaczone 

na schemacie ideowym. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z modelem lub rzeczywistą instalacją elektryczną, 
2)  zapoznać się ze schematem ideowym instalacji elektrycznej, 
3)  zidentyfikować elementy instalacji: osprzęt instalacyjny, rodzaj zabezpieczeń, przewody, 
4)  odszukać w katalogach występujący na schemacie ideowym osprzęt instalacyjny, 
5)  wskazać  na  modelu  lub  instalacji rzeczywistej elementy instalacji elektrycznej zaznaczone 

na schemacie ideowym 

6)  dokonać analizy swojego zadania. 

 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

pokaz, 

 

ćwiczenia. 
 
Wyposażenie stanowiska pracy: 

 

model lub rzeczywista instalacja elektryczna, 

 

schemat ideowy instalacji elektrycznej (modelu lub instalacji rzeczywistej), 

 

Polska Norma PN–EN 60617:2003 Symbole graficzne stosowane w schematach, 

 

katalogi osprzetu instalacyjnego, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie, 

 

papier do pisania. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

14 

5.2.  Instalacje w budownictwie ogólnym 

 
5.2.1. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Wykonaj według planu instalacji fragment instalacji elektrycznej na tynku w rurkach PVC. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z planem instalacji elektrycznej, 
2)  sporządzić  zestawienie  materiałów  i  elementów  potrzebnych  do  wykonania  określonej 

instalacji elektrycznej, 

3)  przygotować  stanowisko  pracy  z  zachowaniem  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy, 

ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska, 

4)  dobrać rury w zależności od liczby żył i ich przekroju na podstawie danych katalogowych 

producenta, 

5)  wytyczyć  trasy  rur  instalacyjnych  i  rozplanować  rozmieszczenie  uchwytów,  puszek 

rozgałęźnych, gniazd i łączników oraz opraw oświetleniowych, 

6)  wykonać łuki rurek winidurowych z zachowaniem właściwego promienia gięcia, 
7)  wykonać kalibrowanie końców rur winidurowych umożliwiające łączenie rurek, 
8)  zamocować rurki za pomocą uchwytów na ścianie, 
9)  zamocować puszki i osprzęt instalacyjny, 
10)  ułożyć  przewody  elektryczne  instalacji  zgodnie  z  dokumentacją.  Przeciągnąć  przewody 

przez rurki zachowując zapasy do wykonania połączeń, 

11)  wykonać połączenia elektryczne podzespołów instalacji elektrycznej, 
12)  sprawdzić prawidłowość połączeń, 
13)  zidentyfikować usterki i dokonać prostych napraw instalacji elektrycznej, 
14)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia. 

 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

ćwiczenia praktyczne, 

 

metoda projektów. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

plan instalacji elektrycznej, 

 

stanowisko do wykonywania instalacji natynkowej, 

 

katalog rur instalacyjnych, 

 

katalog osprzętu instalacyjnego, 

 

katalog przewodów instalacyjnych, 

 

osprzęt do mocowania i łączenia rur instalacyjnych, 

 

osprzęt instalacyjny, 

 

zestaw narzędzi, 

 

taśma miernicza, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

15 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie, 

 

papier do pisania. 

 
Ćwiczenie 2 

Wykonaj według planu instalacji fragment instalacji elektrycznej wtynkowej. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z planem instalacji elektrycznej, 
2)  sporządzić  zestawienie  materiałów  i  elementów  potrzebnych  do  wykonania  określonej 

instalacji elektrycznej, 

3)  przygotować  stanowisko  pracy  z  zachowaniem  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy, 

ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska, 

4)  wytyczyć  trasy  przewodów  i  rozplanować  rozmieszczenie  uchwytów,  puszek 

rozgałęźnych, gniazd i łączników oraz opraw oświetleniowych, 

5)  wykonać otwory pod puszki i przymocować puszki do podłoża, 
6)  ułożyć  przewody  wtynkowe  na  murze  i  przymocować  je  do  podłoża  za  pomocą 

gipsowania, przybijania lub naklejania, 

7)  wprowadzić  przewody  do  puszek  ściennych  i  sufitowych  z  zachowaniem  odpowiednich 

zapasów, 

8)  połączyć przewody w puszkach rozgałęźnych, 
9)  zamknąć puszki rozgałęźne i aparatowe, 
10)  ułożyć  przewody  elektryczne  instalacji  zgodnie  z  dokumentacją.  Przeciągnąć  przewody 

przez rurki zachowując zapasy do wykonania połączeń, 

11)  wykonać połączenia elektryczne podzespołów instalacji elektrycznej, 
12)  sprawdzić prawidłowość połączeń, 
13)  zidentyfikować usterki i dokonać prostych napraw instalacji elektrycznej, 
14)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia. 

 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

tekst przewodni, 

 

ćwiczenia praktyczne. 
 
Środki dydaktyczne: 

 

plan instalacji elektrycznej, 

 

stanowisko do wykonywania instalacji wtynkowej, 

 

katalog przewodów instalacyjnych, 

 

katalog osprzętu instalacyjnego, 

 

osprzęt instalacyjny, 

 

zestaw narzędzi, 

 

taśma miernicza, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

16 

 

ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie, 

 

papier do pisania. 
 

Ćwiczenie 3. 

Wykonaj instalację elektryczną przewodami kabelkowymi według planu instalacji. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z planem instalacji elektrycznej, 
2)  sporządzić  zestawienie  materiałów  i  elementów  potrzebnych  do  wykonania  określonej 

instalacji elektrycznej, 

3)  przygotować  stanowisko  pracy  z  zachowaniem  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy, 

ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska, 

4)  wytyczyć  trasy  przewodów,  położenie  łączników,  gniazdek, puszek  rozgałęźnych,  opraw 

oświetleniowych, 

5)  wyznaczyć miejsce mocowania natynkowej szafki rozdzielczej, 
6)  zamocować natynkową szafkę rozdzielczą, 
7)  zamocować przewody na podłożu z zastosowaniem uchwytów mocujących, 
8)  zamocować puszki, łączniki, gniazda wtyczkowe i oprawy oświetleniowe, 
9)  zamocować  w  szafce  rozdzielczej  aparaturę:  rozłącznik,  wyłączniki  różnicowoprądowe, 

wyłączniki nadmiarowo–prądowe, 

10)  ułożyć  przewody  elektryczne  instalacji  zgodnie  z  dokumentacją.  Przeciągnąć  przewody 

przez rurki zachowując zapasy do wykonania połączeń, 

11)  wykonać połączenia elektryczne podzespołów instalacji elektrycznej, 
12)  sprawdzić prawidłowość połączeń, 
13)  zidentyfikować usterki i dokonać prostych napraw instalacji elektrycznej, 
14)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

dyskusja, 

 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

plan instalacji elektrycznej, 

 

stanowisko do wykonywania instalacji podtynkowej, 

 

katalog rur instalacyjnych, 

 

katalog osprzętu instalacyjnego, 

 

katalog przewodów instalacyjnych, 

 

osprzęt do mocowania i łączenia rur instalacyjnych, 

 

osprzęt instalacyjny, 

 

zestaw narzędzi, 

 

taśma miernicza, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

17 

 

ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie, 

 

papier do pisania. 

 
Ćwiczenie 4 

Wykonaj według planu instalacji fragment instalacji elektrycznej podtynkowej. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  wytyczyć trasy bruzd do ułożenia rurek giętkich, 
2)  wytyczyć położenie puszek aparatowych i rozgałęźnych, wyprowadzeń oświetleniowych, 
3)  wykonać otwory pod puszki, 
4)  wykonać bruzdy w ścianach do ułożenia rurek giętkich, 
5)  połączyć rurki z puszkami i umocować do podłoża, 
6)  zamknąć puszki rozgałęźne i aparatowe, 
7)  sprawdzić prawidłowość wykonania instalacji. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

metoda projektów, 

 

ćwiczenia praktyczne. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

plan instalacji elektrycznej, 

 

stanowisko do wykonywania instalacji podtynkowej, 

 

katalog rur instalacyjnych, 

 

katalog osprzętu instalacyjnego, 

 

katalog przewodów instalacyjnych, 

 

osprzęt do mocowania i łączenia rur instalacyjnych, 

 

osprzęt instalacyjny, 

 

zestaw narzędzi, 

 

taśma miernicza, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie, 

 

papier do pisania. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

18 

5.3.  Instalacje przemysłowe niskiego napięcia 

 

5.3.1. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Wykonaj według planu instalacji fragment instalacji elektrycznej w korytkach. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  przygotować  stanowisko  pracy  z  zachowaniem  zasad  bezpieczeństwa  i  higieny  pracy, 

ochrony przeciwpożarowej i ochrony środowiska, 

2)  wykonać zestawienie materiału na podstawie planu instalacji, 
3)  dobrać  korytka  w  zależności  od  liczby  żył  i  ich  przekroju  na  podstawie  danych 

katalogowych producenta korytek, 

4)  wytyczyć trasy korytek i rozplanować rozmieszczenie wsporników, 
5)  zamocować wsporniki korytek, 
6)  zamocować korytka i łączniki na trasie poziomej oraz pionowej, 
7)  ułożyć przewody elektryczne instalacji zgodnie z dokumentacją, 
8)  przymocować przewody a w szczególności w korytkach biegnących pionowo, 
9)  wykonać połączenia elektryczne podzespołów instalacji elektrycznej, 
10)  sprawdzić prawidłowość połączeń, 
11)  zidentyfikować usterki i dokonać prostych napraw instalacji elektrycznej, 
12)  dokonać oceny poprawności i estetyki wykonanego ćwiczenia. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

metoda projektów, 

 

ćwiczenia praktyczne. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

plan instalacji elektrycznej, 

 

stanowisko do wykonywania instalacji, 

 

katalog korytek, 

 

katalog osprzętu instalacyjnego, 

 

katalog przewodów instalacyjnych, 

 

osprzęt instalacyjny, 

 

zestaw narzędzi, 

 

taśma miernicza, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie, 

 

papier do pisania. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

19 

5.4.  Eksploatacja i konserwacja instalacji elektrycznych 

 

5.4.1. Ćwiczenia 

 
Ćwiczenie 1 

Zidentyfikuj usterkę i dokonaj prostych napraw instalacji elektrycznej w pomieszczeniu, w 

którym nie można włączyć światła. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  zapoznać  się  z  instalacją  elektryczną w  której wystąpiła  usterka  w  postaci  niemożliwości 

włączenia światła, 

2)  ustalić możliwe przyczyny niesprawności oświetlenia, 
3)  ustalić kolejność postępowania w celu wykrycia i naprawy uszkodzenia, 
4)  dokonać oceny poprawności wykonanego ćwiczenia. 
5)  dokonać  niezbędnych  sprawdzeń  przy  pomocy  przyrządów  w  celu  wykrycia  miejsca 

i przyczyny uszkodzenia, 

6)  dokonaj naprawy instalacji, 
7)  sprawdzić prawidłowość działania oświetlenia po usunięciu uszkodzenia, 
8)  dokonać oceny poprawności wykonanych prac. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

dyskusja, 

 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

plan instalacji elektrycznej, 

 

przyrządy kontrolne i pomiarowe, 

 

komplet wkrętaków, 

 

szczypce uniwersalne, 

 

szczypce boczne, 

 

ściągacz izolacji lub nóż monterski, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie. 

 
Ćwiczenie 2 

Wykonaj  zestawienie  objawów  i  przyczyn uszkodzenia,  które  mogą  wystąpić  w instalacji 

oświetleniowej  w  sali  lekcyjnej.  Instalacja  wykonana  jest  z  12–tu  opraw  ze  świetlówkami  po 
2x40 W w każdej oprawie. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

20 

Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  wypisać możliwe objawy uszkodzeń oświetlenia złożonego ze świetlówek, 
2)  wykonać  na arkuszu  do  prezentacji  (lub  na  komputerze)  projekt  zestawienia  uszkodzeń 

instalacji oświetleniowej uwzględniając różne układy zasilania świetlówek, 

3)  przeanalizować układy połączeń świetlówek pod kątem możliwych uszkodzeń, 
4)  wypełnić przygotowane zestawienie, 
5)  dokonać oceny poprawności wykonanych prac. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

ćwiczenia praktyczne, 

 

metoda projektów. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

schematy układów połączeń świetlówek, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przybory kreślarskie. 

 
Ćwiczenie 3 

Przeprowadź konserwację wskazanej instalacji wykonanej na makiecie. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 
 
Uczeń powinien: 

1)  zidentyfikować elementy instalacji według dokumentacji technicznej, 
2)  sprawdzić prawidłowość działania poszczególnych obwodów, 
3)  dokonać oględzin instalacji, 
4)  sprawdzić jakość umocowania przewodów w zaciskach gniazd, łączników i puszek, 
5)  porównać dane znamionowe zabezpieczeń z podanymi w dokumentacji, 
6)  przeprowadzić test działania wyłączników różnicowoprądowych, 
7)  przeprowadzić prace konserwacyjne, 
8)  zaprezentować poprawne działanie instalacji, 
9)  dokonać oceny poprawności wykonanych prac. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

pokaz, 

 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

model  lub  fragment  rzeczywistej  instalacji  mieszkaniowej  lub  przemysłowej  z  tablicą 
rozdzielczą,  licznikiem  energii  elektrycznej,  obwodami  oświetleniowymi,  ogrzewczymi 
i gniazdami wtykowymi, 

 

plan instalacji elektrycznej, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

21 

 

wybrany  osprzęt  instalacji:  świetlówki,  dławiki  do  osprzętu,  podstawy  bezpiecznikowe, 
wkładki topikowe, zapłonniki, łączniki oświetleniowe, 

 

wskaźnik napięcia, 

 

miernik uniwersalny, 

 

komplet narzędzi. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

22 

5.5.  Badanie  ciągłości  przewodów  ochronnych  i  połączeń 

wyrównawczych 

 

5.5.1. Ćwiczenia 
 

Ćwiczenie 1 

Sprawdź ciągłość żył przewodów roboczych. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 

 
Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z dokumentacją techniczną badanej instalacji, 
2)  zaproponować harmonogram badań, 
3)  dokonać wyboru przyrządów pomiarowych, 
4)  wykonać czynności przygotowawcze przed sprawdzaniem ciągłości, 
5)  sprawdzić ciągłość żył przewodów roboczych, 
6)  ocenić na podstawie wyników pomiarów stan techniczny przewodów roboczych, 
7)  dokonać oceny wykonanego ćwiczenia. 

 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

pokaz, 

 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

dokumentacja badanej instalacji, 

 

zestaw mierników stosowanych do pomiaru różnych parametrów instalacji elektrycznych, 

 

instrukcje mierników, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

kalkulator, 

 

ołówek, linijka, inne przyrządy kreślarskie. 
 

Ćwiczenie 2 

Sprawdź ciągłość żył przewodów ochronnych. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać się z dokumentacją techniczną badanej instalacji, 
2)  zaproponować harmonogram badań, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

23 

3)  dokonać wyboru przyrządów pomiarowych, 
4)  wykonać czynności przygotowawcze przed sprawdzaniem ciągłości, 
5)  sprawdzić ciągłość żył przewodów ochronnych, 
6)  ocenić na podstawie wyników pomiarów stan techniczny przewodów ochronnych, 
7)  dokonać oceny wykonanego ćwiczenia. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

pokaz, 

 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

dokumentacja badanej instalacji, 

 

zestaw mierników stosowanych do różnych pomiarów w instalacjach elektrycznych, 

 

instrukcje mierników, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

kalkulator, 

 

ołówek, linijka, inne przyrządy kreślarskie. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

24 

5.6.  Pomiary rezystancji izolacji instalacji elektrycznych 

i impedancji pętli zwarcia 

 

5.6.1. Ćwiczenia

 

 

Ćwiczenie 1 

Przeprowadź  analizę  instrukcji  obsługi  mierników  do  pomiarów  sprawdzających 

w instalacjach elektrycznych. 

 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  zapoznać  się  z  instrukcjami  mierników  do  pomiarów  sprawdzających  w  instalacjach 

elektrycznych, 

2)  określić zastosowanie danego miernika, 
3)  wskazać miernik/mierniki do pomiaru konkretnego parametru, 
4)  przedstawić  kolejność  czynności  w  trakcie  pomiaru  z  wykorzystaniem  wybranego 

miernika, 

5)  sprawdzić stan miernika przed pomiarem, 
6)  dobrać zakresy pomiarowe mierników. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

pokaz, 

 

ćwiczenia. 
 
Środki dydaktyczne: 

 

zestaw  mierników  stosowanych  do  pomiarów  różnych  parametrów  w  instalacji 
elektrycznych, 

 

instrukcje mierników, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przyrządy kreślarskie. 

 

Ćwiczenie 2 

Wykonaj pomiary rezystancji izolacji instalacji elektrycznej. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  przedstawić przepisy bhp przy pomiarach rezystancji izolacji, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

25 

2)  zapoznać się z dokumentacją techniczną badanej instalacji, 
3)  zaproponować harmonogram badań, 
4)  dokonać wyboru przyrządów pomiarowych, 
5)  wykonać  czynności  przygotowawcze  przed  pomiarami  rezystancji  izolacji  stosując 

przepisy bhp, 

6)  wykonać pomiary rezystancji izolacji instalacji, 
7)  ocenić na podstawie wyników pomiarów stan techniczny izolacji instalacji elektrycznej. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

pokaz, 

 

ćwiczenia. 
 
Środki dydaktyczne: 

 

norma PN–IEC 60364–6–61, 

 

dokumentacja techniczna instalacji, 

 

mierniki do pomiaru rezystancji izolacji wraz z instrukcjami obsługi, 

 

kalkulator, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przyrządy kreślarskie. 

 

Ćwiczenie 3 

Wykonaj pomiary impedancji pętli zwarcia. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  przedstawić przepisy bhp przy wykonywaniu pomiarów impedancji pętli zwarcia, 
2)  zapoznać się z dokumentacją techniczną badanej instalacji, 
3)  zaproponować harmonogram działań, 
4)  dokonać wyboru przyrządów pomiarowych, 
5)  wykonać  czynności  przygotowawcze  przed  pomiarami  impedancji  pętli  zwarcia  stosując 

przepisy bhp, 

6)  wykonać pomiary impedancji pętli zwarcia, 
7)  ocenić na podstawie wyników pomiarów stan techniczny izolacji instalacji elektrycznej. 
 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

pokaz, 

 

ćwiczenia. 
 
Środki dydaktyczne: 

 

sprzęt ochronny i ratunkowy, 

 

model lub rzeczywista instalacja elektryczna, 

 

dokumentacja techniczna badanej instalacji, 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

26 

 

zestaw  mierników  stosowanych  do  pomiarów  w  instalacjach  elektrycznych  wraz 
z instrukcjami, 

 

formularz protokołu z badań stanu izolacji, 

 

kalkulator, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przyrządy kreślarskie. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

27 

5.7.  Badanie wyłączników różnicowoprądowych 

 

5.7.1.   Ćwiczenia

 

 
Ćwiczenie 1 

Zbadaj wyłącznik różnicowoprądowy. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  przedstawić przepisy bhp przy wykonywaniu pomiarów elektrycznych, 
2)  zapoznać się z dokumentacją techniczną badanej instalacji, 
3)  zaproponować harmonogram badań, 
4)  dokonać wyboru przyrządów pomiarowych, 
5)  wykonać czynności przygotowawcze przed pomiarami wyłączników różnicowoprądowych 

stosując przepisy bhp na stanowisku pracy, 

6)  wykonać badania wyłączników różnicowoprądowych, 
7)  ocenić na podstawie wyników pomiarów stan techniczny izolacji instalacji elektrycznej. 

 

Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

pokaz, 

 

ćwiczenia. 

 

Środki dydaktyczne: 

 

sprzęt ochronny i ratunkowy, 

 

model lub rzeczywista instalacja elektryczna, 

 

wyłączniki różnicowoprądowe kilku typów, 

 

katalogi wyłączników różnicowoprądowych, 

 

dokumentacja badanej instalacji, 

 

zestaw mierników stosowanych do różnych pomiarów w instalacjach elektrycznych, 

 

instrukcje mierników, 

 

kalkulator, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przyrządy kreślarskie. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

28 

5.8.  Pomiary rezystancji uziemienia 
 

5.8.1.  Ćwiczenia

 

 

Ćwiczenie 1 

Wykonaj pomiary rezystancji uziemienia. 
 
Wskazówki do realizacji 
Przed  przystąpieniem  do  realizacji  ćwiczenia  nauczyciel  powinien  omówić  jego  zakres 

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. 
 

Sposób wykonania ćwiczenia 

 

Uczeń powinien: 

1)  przedstawić przepisy bhp przy wykonywaniu pomiarów elektrycznych, 
2)  zapoznać się z dokumentacją techniczną badanych uziemień, 
3)  zaproponować harmonogram badań, 
4)  dokonać wyboru przyrządów pomiarowych, 
5)  wykonać czynności przygotowawcze przed pomiarami rezystancji uziemienia, 
6)  wykonać pomiary rezystancji uziemienia, 
7)  ocenić na podstawie wyników pomiarów stan techniczny uziemienia. 

 
Zalecane metody nauczania–uczenia się: 

 

pokaz, 

 

ćwiczenia. 
 
Środki dydaktyczne: 

 

sprzęt ochronny i ratunkowy, 

 

model lub rzeczywiste uziemienia, 

 

zestaw  mierników  wraz  z instrukcjami stosowanych do różnych pomiarów w instalacjach 
elektrycznych, 

 

kalkulator, 

 

zeszyt do ćwiczeń, 

 

ołówek, linijka, inne przyrządy kreślarskie. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

29 

6.  EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA 

 
Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego 
 

Test  dwustopniowy  do  jednostki  modułowej  „Wykonywanie  instalacji 
elektrycznych i podstawowych pomiarów sprawdzających” 

Test składa się z 20 zadań, z których: 

 

zadania  1,  2,  3,  4,  5,  6,  7,  12,  13,  14,  15,  16,  17,  18,  18,  19  i  20  są  z  poziomu 
podstawowego, 

 

zadania 8, 9, 10, 11 są z poziomu ponadpodstawowego. 

 

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt 

 

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak 

uczeń otrzymuje 0 punktów. 

 

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące 
oceny szkolne: 

 

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 11–tu zadań poziomu podstawowego, 

 

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej wszystkich zadań poziomu podstawowego, 

 

dobry – za rozwiązanie co najmniej co wszystkich zadań poziomu podstawowego i dwóch 
zadań z poziomu ponadpodstawowego, 

 

bardzo dobry – za rozwiązanie wszystkich zadań. 

 

Klucz  odpowiedzi:  1.  c, 2. c, 3. d, 4. b, 5. b, 6. b, 7. c, 8. d, 9. d, 10. c, 11. b
12. 
a, 13. c, 14. b, 15. b, 16. a, 17. b, 18. d, 19. d, 20. a
 
Plan testu 

 

Nr 

zad. 

Cel operacyjny  
(mierzone osiągnięcia ucznia) 

Kategoria 

celu 

Poziom 

wymagań 

Poprawna 

odpowiedź 

Wymienić wysokości mocowania łączników 
instalacyjnych w budynkach mieszkalnych 

Wskazać przyczyn stosowania spadku przy 
układaniu rur 

Wskazać odstępy między uchwytami do 
przewodów kabelkowych 

Wskazać wielkości spadku przy układaniu rur 

Zdefiniować co to jest trasowanie 

Rozpoznać symbole osprzętu instalacji 

Wskazać metody łączenia ze sobą przewodów 
aluminiowych 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

30 

Zastosować połączenia wyrównawcze 

PP 

Zastosować podkładki kupalowe 

PP 

10 

Zastosować instalację w rurkach winidurowych 
typu lekkiego 

PP 

11 

Zastosowania instalację w rurkach stalowych 

PP  

12 

Opisać kolejność podłączenia przewodu 
neutralnego do gniazda z bolcem ochronnym 

13 

Ocenić niebezpieczeństwa związane 
z przerwaniem określonego przewodu w WZL 

14 

Podać kolejności robót przy wykonywaniu 
instalacji elektrycznych 

15 

Wymienić rodzaje przewodów bezwzględnie 
nie podlegających zabezpieczeniom 

16 

Podać częstotliwość testowania wyłączników 
różnicowoprądowych 

17 

Wyjaśnić rolę wyłączników 
różnicowoprądowego w ochronie 
przeciwporażeniowej 

18 

Opisać parametry wyłączników 
różnicowoprądowych 

19 

Opisać wielkość elektryczną powodującą 
zadziałanie wyłączników różnicowoprądowych 

20 

Wymienić wysokości mocowania gniazd 
wtykowych w budynkach mieszkalnych 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

31 

Przebieg testowania 
 

Instrukcja dla nauczyciela 

1.  Ustal  z  uczniami  termin  przeprowadzenia  sprawdzianu  z  wyprzedzeniem,  co  najmniej 

jednotygodniowym. 

2.  Przed rozpoczęciem sprawdzianu przedstaw uczniom zasady przebiegu testowania. 
3.  Podkreśl wagę samodzielnego rozwiązania zadań testowych. 
4.  Rozdaj  uczniom  przygotowane  dla  nich  materiały  (instrukcję,  zestaw  zadań  testowych, 

kartę odpowiedzi). 

5.  Udzielaj odpowiedzi na pytania formalne uczniów. 
6.  Po upływie czasu sprawdzianu poproś uczniów o odłożenie przyborów do pisania. 
7.  Zbierz od uczniów karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych. 

 

Instrukcja dla ucznia 

1.  Przeczytaj dokładnie instrukcję. 
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 
3.  Odpowiedzi udzielaj wyłącznie na karcie odpowiedzi. 
4.  Zapoznaj się z zestawem pytań testowych. 
5.  Test zawiera 20 zadań.  
6.  Do każdego zadania podane są cztery odpowiedzi, z których tylko jedna jest prawidłowa. 
7.  Zaznacz  prawidłową  według  Ciebie  odpowiedź  wstawiając  literę  X  w  odpowiednim 

miejscu na karcie odpowiedzi. 

8.  W  przypadku  pomyłki  zaznacz  błędną  odpowiedź  kółkiem,  a  następnie  literą  X  zaznacz 

odpowiedź prawidłową. 

9.  Za każde poprawne rozwiązanie zadania otrzymujesz jeden punkt. 
10. Za  udzielenie  błędnej  odpowiedzi,  jej  brak  lub  zakreślenie  więcej  niż  jednej odpowiedzi  –

 otrzymujesz zero punktów. 

11. Uważnie czytaj treść zadań i proponowane warianty odpowiedzi. 
12. Nie  odpowiadaj  bez  zastanowienia;  jeśli  któreś  z  pytań  sprawi  Ci  trudność  –  przejdź  do 

następnego. Do zadań, na które nie udzieliłeś odpowiedzi możesz wrócić później.  

13. Pamiętaj, że odpowiedzi masz udzielać samodzielnie. 
14. Na rozwiązanie testu masz 40 minut. 

Powodzenia! 

 

Materiały dla ucznia 

 

instrukcja, 

 

zestaw zadań testowych, 

 

karta odpowiedzi. 

 
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 

 
1.  Łączniki w budynkach mieszkalnych mocujemy na wysokości 

a)  1,4 m wewnątrz wszystkich pomieszczeń. 
b)  1,2 m wewnątrz wszystkich pomieszczeń. 
c)  1,4  m  wewnątrz  wszystkich  pomieszczeń  poza  łazienkami  i  WC,  w  których  to  nie 

wolno instalować łączników. 

d)  1,2  m  wewnątrz  wszystkich  pomieszczeń  poza  łazienkami  i  WC,  w  których  to  nie 

wolno instalować łączników. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

32 

2.  Spadek przy układaniu rurek stosowany jest ze względu na 

a)  łatwiejsze mocowanie rurek. 
b)  łatwiejsze ciąganie przewodów. 
c)  spowodowanie spływu wody do puszek. 
d)  możliwość łatwego czyszczenia rur przed wciągnięciem przewodów. 
 

3.  Uchwyty do przewodów kabelkowych umieszczamy w odstępach 

a)  w poziomie 50 cm i 50 cm w pionie. 
b)  w poziomie 50 cm i 30 cm w pionie. 
c)  w poziomie 30 cm i 30 cm w pionie. 
d)  w poziomie 30 cm i 50 cm w pionie. 
 

4.  Rurki układa się ze spadkiem wynoszącym 

a)  2 % w kierunku do puszek dostępnych do kontroli. 
b)  2 % w kierunku od puszek dostępnych do kontroli. 
c)  2 % od środka odcinka rurki w obu kierunkach. 
d)  nie stosuje się spadku. 

 

5.  Trasowanie jest to 

a)  układanie instalacji. 
b)  wyznaczanie miejsca przebiegu instalacji na ścianie budynku. 
c)  wyznaczanie miejsca przebiegu instalacji na planie budynku. 
d)  sprawdzanie przebiegu przewodów w założonej już instalacji. 

 

6.  Przedstawiony na rysunku symbol to oznaczenie 

a)  podwójnego gniazda z bolcem. 
b)  łącznika grupowego. 
c)  łącznika schodowego. 
d)  łącznika krzyżowego.  

 
7.  Przewody aluminiowe łączymy za pomocą 

a)  złączki skrętnej. 
b)  skręcania. 
c)  zacisków mocno sprężynujących.. 
d)  w dowolny sposób. 
 

8.  Połączenia wyrównawcze stosuje się 

a)  w obwodach prądu stałego. 
b)  w obwodach prądu przemiennego o napięciu 24 V. 
c)  dla  elementów  metalowych  objętych  ochroną  przed  dotykiem  pośrednim  przez 

zastosowanie separacji elektrycznej. 

d)  na elementach przewodzących innych instalacji niż elektryczne. 

 

9.  Podkładki kupalowe zakładamy przy połączeniu między sobą przewodów 

a)  miedzianego z miedzianym. 
b)  aluminiowego z aluminiowym. 
c)  miedzianego z mosiężnym. 
d)  miedzianego z aluminiowym. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

33 

10.  Instalacje w rurkach winidurowych typu lekkiego stosuje się 

a)  na zewnątrz pomieszczeń. 
b)  w miejscach narażenia instalacji na uszkodzenia mechaniczne. 
c)  w instalacjach podtynkowych. 
d)  w instalacjach nadtynkowych. 
 

11.  Instalacje w rurkach stalowych stosuje się w 

a)  pomieszczeniach o wyziewach żrących. 
b)  miejscach narażenia instalacji na uszkodzenia mechaniczne. 
c)  instalacjach podtynkowych. 
d)  pomieszczeniach wilgotnych. 
 

12.  Podłączenie  przewodu  neutralnego  wprowadzonego  do  gniazda  z  bolcem  ochronnym 

powinno obywać się w kolejności 
a)  bolec ochronny, zacisk gniazda. 
b)  zacisk gniazda, bolec ochronny. 
c)  kolejność nie ma znaczenia. 
d)  do zacisku gniazda a do bolca ochronnego drugim odcinkiem przewodu. 
 

13.  Stworzenie zagrożenia może spowodować przerwanie się w WZL przewodu 

a)  jednego fazowego. 
b)  dwóch fazowych. 
c)  neutralnego. 
d)  zagrożenie nie wystąpi. 
 

14.  Prawidłowa kolejność robót przy wykonywaniu instalacji to: 

a)   układanie rurek  łączenie przewodów  trasowanie. 
b)   kucie rowków  układanie rurek  osadzanie puszek, półfajek, kotew i haków. 
c)   montaż odbiorników  montaż rur  zapoznanie się z dokumentacją instalacji. 
d)  kolejność jest dowolna. 
 

15.  Nie wolno zabezpieczać przewodów  

a)  ochronnych PE i PEN i fazowych. 
b)  ochronnych PE i PEN oraz uziemień ochronnych i roboczych. 
c)  uziemień ochronnych i roboczych, fazowych. 
d)  roboczych. 

 

16.  Testowanie  wyłącznika  różnicowoprądowego  pracującego  w  normalnych  warunkach 

należy przeprowadzać 
a)  raz na 2 tygodnie lub raz na miesiąc. 
b)  raz w roku. 
c)  raz na 3 miesiące lub pół roku. 
d)  codziennie. 

 

17.  Wyłączniki różnicowoprądowego są środkiem ochrony 

a)  podstawowym. 
b)  dodatkowym. 
c)  podstawowym i dodatkowym w zależności od warunków pracy instalacji. 
d)  podstawowym i dodatkowym bez względu na warunki pracy instalacji. 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

34 

18.  Najważniejszym parametrem wyłącznika różnicowo–prądowego jest 

a)  rodzaj prądu. 
b)  prąd znamionowy. 
c)  napięcie znamionowe. 
d)  różnicowy prąd wyzwalający. 

 

19.  Wyłącznik różnicowoprądowy reaguje na prąd 

a)  zwarciowy. 
b)  przeciążeniowy. 
c)  upływu. 
d)  roboczy. 

 

20.  Gniazda wtyczkowe w budynkach mieszkalnych mocujemy na wysokości 

a)  bezpośrednio  nad  listwą  podłogową  lub  na  wysokości  30  cm  lub  85  cm,  a  tylko 

w łazienkach na wysokości 120 cm. 

b)  bezpośrednio nad listwą podłogową lub na wysokości 30 cm lub 85 cm we wszystkich 

pomieszczeniach. 

c)  30 cm lub 120 cm we wszystkich pomieszczeniach. 
d)  zgodnie z życzeniem przyszłego użytkownika. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

35 

KARTA ODPOWIEDZI 

 
 

Imię 

nazwisko............................................................................................................................ 

 
Wykonywanie 

instalacji 

elektrycznych 

podstawowych 

pomiarów 

sprawdzających 
 

Zakreśl poprawną odpowiedź. 
 

Nr 

zadania 

Odpowiedź 

Punkty 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

10   

 

11   

 

12   

 

13   

 

14   

 

15   

 

16   

 

17   

 

18   

 

19   

 

20   

 

Razem:   

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

36 

TEST 2 
 
Test „próba pracy” 
 

Test jest przewidziany jako „próba pracy”. 
 
Zadanie: 

Na  podstawie  jednokreskowego  schematu  instalacji  oświetleniowej  wykonaj  natynkową 

instalację oświetleniową. 

Zadanie  wykonaj  na  drewnopodobnej  ścianie  montażowej  z  doprowadzoną  do  licznika 

energią  elektryczną  pięciożyłowym  przewodem.  Instalację  należy  zabezpieczyć  wyłącznikiem 
różnicowoprądowym  umieszczonym  wraz  z  licznikiem  w  przykręconej  skrzynce  rozdzielczej 
z zamocowanymi listwami N i PE i doprowadzonym przewodem ochronnym. 

Do  wykonania  połączeń  elektrycznych  zastosuj  przewody  DY  1,5  mm

2

  (dla  L  i  N)  oraz 

DY 2.5 mm

2

 (dla PE) w listwach elektroinstalacyjnych. 

 

 

 
Punktacja zadań 0 lub 1 punkt
 

 

Za  każdą  prawidłowo  wykonaną  czynność  uczeń  otrzymuje  1  punkt.  Za  źle  wykonaną 

czynność lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów. 
 

Proponuje  się  następujące  normy  wymagań  –  uczeń  otrzyma  następujące 
oceny szkolne: 

-

  dopuszczający – za wykonanie prawidłowo czynności co najmniej 1÷10 oraz czynności 22 

i uzyskanie co najmniej 11 punktów, 

-

  dostateczny–  za  wykonanie  prawidłowo  czynności  co  najmniej  1÷16  oraz  czynności 

22 i uzyskanie co najmniej 17 punktów, 

-

  dobry  –  za  prawidłowe  wykonanie  czynności  co  najmniej  nr  1÷19  oraz  2czynności 

22 i uzyskanie co najmniej 20 punktów, 

-

  bardzo dobry – za wykonanie wszystkich czynności i uzyskanie 22 punktów. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

37 

Kryteria oceny 

Klucz punktowania 

O

b

sza

w

y

ma

ga

ń 

N

u

me

cz

ynno

ści

 

Sprawdzana czynność 

Kryterium wykonania czynności 

P

unk

tacja

 

 1

 

Uczeń zapoznaje się 
z dokumentacją zadania. 

Zapoznał się z dokumentacją 
zadania. 

 

O

R

GAN

IZ

A

C

JA 

S

T

ANO

W

IS

KA

 P

R

A

CY

 

Uczeń gromadzi na stanowisku 
pracy, aparaty elektryczne 
i materiały pomocnicze. 

Zgromadził na stanowisku pracy 
co najmniej: 
– przełączniki schodowe, 
– wyłącznik – różnicowoprądowy, 
– wyłącznik instalacyjny, 
– przewody, listwy, puszki. 

 

Uczeń gromadzi na stanowisku 
pracy narzędzia i sprzęt 
kontrolno pomiarowego. 

Zgromadził na stanowisku co 
najmniej: 
– miernik uniwersalny, 
– kombinerki lub ucinaczki, 
– poziomicę, 
– wiertarkę, 
– nóż monterski lub inne narzędzie 

do ściągania izolacji, 

– wkrętak, 
– piłkę do przycinania listew. 

 

Uczeń sprawdza stan 
techniczny narzędzi. 

Sprawdził, czy zgromadzone na 
stanowisku pracy narzędzia nie 
mają widocznych uszkodzeń i 
przed wierceniem otworów 
sprawdził wiertarkę przez jej 
uruchomienie. 

 

O

R

GAN

IZ

A

C

JA

 S

T

ANO

W

IS

KA

 P

R

A

CY

 

Uczeń sprawdza stan 
techniczny osprzętu i aparatów 
elektrycznych. 

Sprawdził, czy zgromadzone na 
stanowisku pracy aparaty 
elektryczne i osprzęt są kompletne 
i nie mają widocznych uszkodzeń. 

 

Uczeń trasuje położenia listew 
elektroinstalacyjnych i puszek. 

Wyznaczył przebieg instalacji 
z zachowaniem poziomu i pionu. 

 

Uczeń instaluje aparaty 
w rozdzielnicy. 

Zamocował w rozdzielnicy na 
szynie montażowej wyłącznik 
instalacyjny. 

 

W

YKONY

W

AN

IE

 Z

ADAN

IA

 

Uczeń wykonuje prace zgodnie 
z przepisami bezpieczeństwa 
i higieny pracy. 

Przed przystąpieniem do 
wykonywania instalacji upewnił się 
o braku napięcia na wyjściu 
z licznika energii elektrycznej. 

 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

38 

 

O

b

sza

w

y

ma

ga

ń 

N

u

me

cz

ynno

ści

 

Sprawdzana czynność 

Kryterium wykonania czynności 

P

unk

tacja

 

 1

 

Uczeń podłącza wyłącznik 
instalacyjny. 

Podłączył wyłącznik instalacyjny 
zgodnie z dokumentacją. 

 

10 

Uczeń przymocowuje puszki 
instalacyjne i przełączniki 
schodowe. 

Przykręcił puszki instalacyjne oraz 
przełączniki schodowe w sposób 
zapewniający mocne połączenie 
z podłożem z zachowaniem linii 
poziomu i pionu. 

 

11 

Uczeń instaluje oprawę 
oświetleniową. 

Przytwierdził oprawę 
oświetleniową do podłoża 
w sposób mocny i pewny. 

 

12 

Uczeń mocuje listwy 
elektroinstalacyjne. 

Wszystkie listwy mocno i pewnie 
przytwierdził do podłoża 
z zachowaniem poziomu i pionu. 

 

13 

Uczeń układa przewody. 

Ułożył przewody w listwach 
i zamknął listwy pokrywami. 

 

14 

Uczeń podłącza oprawy 
oświetleniowej. 

Podłączył oprawę zgodnie 
z dokumentacją. 

 

15 

Uczeń podłącza przełączniki 
schodowe. 

Podłączył przełączniki schodowe 
zgodnie z dokumentacją. 

 

16 

Uczeń sprawdza instalację 
i usuwa ewentualne usterki. 

Sprawdził poprawność wykonanej 
instalacji przy pomocy miernika 
uniwersalnego i usunął ewentualne 
nieprawidłowości przed podaniem 
zasilania. 

 

17 

Uczeń uruchomił instalację. 

Po podaniu napięcia przy pomocy 
każdego przełącznika włączył 
i wyłączył lampę. W przypadku 
stwierdzenia nieprawidłowości, 
zlokalizował i usunął je. 

 

W

YKONY

W

AN

IE

 Z

ADAN

IA

 

18 

Uczeń na bieżąco kontrolował 
jakość montażu. 

Na bieżąco sprawdził pewność 
połączeń i zamocowanie osprzętu 
poprzez lekkie szarpnięcie, 
pociągnięcie przewodów, 
dokręcenie itp., a po zakończeniu 
prac wszystkie połączenia są 
pewne. 

 

W

YKONY

W

AN

IE 

Z

ADAN

IA

 

19 

Uczeń stosuje obowiązujące 
przepisy i normy przy wyborze 
przewodów. 

Wykonał instalację przewodami 
o przekrojach zgodnie 
z dokumentacją oraz fazowy 
w kolorze brązowym lub czarnym, 
neutralny w kolorze 
jasnoniebieskim, ochronny 
w kolorze żółtozielonym. 

 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

39 

O

b

sza

w

y

ma

ga

ń 

N

u

me

cz

ynno

ści

 

Sprawdzana czynność 

Kryterium wykonania czynności 

P

unk

tacja

 

 1

 

20 

Uczeń utrzymuje ład i 
porządek na stanowisku pracy. 

Podczas pracy materiały, 
narzędzia i sprzęt ułożone są 
w taki sposób, że nie utrudniają 
wykonywania czynności 
montażowych i nie stwarzają 
zagrożenia dla życia i zdrowia. 

 

W

YKONY

W

AN

IE 

Z

ADAN

IA

 

21 

Uczeń porządkuje stanowiska 
pracy. 

Po skończonej pracy posprzątał 
stanowisko, wyczyścił narzędzia 
i odniósł je na miejsce pobrania. 

 

P

R

EZE

N

T

O

W

AN

IE

 

22 

Uczeń prezentuje i ocenia 

wykonane zadanie. 

Ocenił jakość swojej pracy, 

wskazał ewentualne 

nieprawidłowości. 

 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

40 

KARTA OBSERWACJI 

 

Imię i nazwisko …………………………………………..…………………………………….. 

 

Wymagania dotyczące wykonania natynkowej instalacji 
oświetleniowej

 

 

 

Na  podstawie  jednokreskowego  schematu  instalacji  oświetleniowej  uczeń  wykonuje 

natynkową instalację. 

Zadanie  wykonane  będzie  na  drewnopodobnej  ścianie  montażowej  z  doprowadzonym 

pięcioprzewodowym  zasilaniem,  zamocowanym  i  podłączonym  od  strony  zasilania  licznikiem 
energii  elektrycznej  i  wyłącznikiem  różnicowoprądowym,  umieszczonymi  w  przykręconej 
skrzynce  rozdzielczej  z  zamocowanymi  listwami  N  i  PE  i doprowadzonym  przewodem 
ochronnym. 

Do wykonania połączeń elektrycznych uczeń ma zastosować przewody DY 1,5 mm

2:

 (dla 

L i N) oraz DY 2.5 mm

2:

 (dla PE) w listwach elektroinstalacyjnych.

 

 

O

b

sza

st

and

ar

du

 

Czynności oceniane i kryteria wykonania 

L

icz

ba

 

punk

tów

 

Czynność 1. Zapoznawanie się z dokumentacją zadania. 
Kryterium wykonania: jeżeli uczeń zapoznał się z dokumentacją zadania. 

 

Czynność 2: Zgromadzenie na stanowisku pracy, aparatów elektrycznych 
i materiałów pomocniczych. 
Kryterium wykonania: jeżeli zdający zgromadził na stanowisku pracy co 
najmniej: 

– przełączniki schodowe, wyłącznik różnicowoprądowy, wyłącznik 
instalacyjny, 
– przewody, listwy, puszki. 

 

Czynność 3. Zgromadzenie na stanowisku pracy narzędzi i sprzętu kontrolno 
pomiarowego. 
Kryterium wykonania: jeżeli zdający zgromadził na stanowisku co najmniej: 

– miernik uniwersalny, – kombinerki lub 
– poziomicę, ucinaczki, 
– wiertarkę, – wkrętak 
– nóż monterski lub inne narzędzie – piłkę do przycinania 

do ściągania, izolacji, listew.  

 

Czynność 4. Sprawdzenie stanu technicznego narzędzi. 

O

R

G

AN

IZ

O

WA

N

IE

 S

T

AN

O

W

IS

K

A

 P

RACY

 

Kryterium wykonania: jeżeli zgromadzone na stanowisku pracy narzędzia nie 
mają widocznych uszkodzeń i gdy przed wierceniem otworów sprawdził 
wiertarkę przez jej uruchomienie. 

 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

41 

O

b

sza

st

and

ar

du

 

Czynności oceniane i kryteria wykonania 

Licz

ba 

Punk

tów 

Czynność 5. Sprawdzenie stanu technicznego osprzętu i aparatów 
elektrycznych. 

O

R

G

AN

IZ

O

W

ANI

S

T

AN

O

W

IS

KA

 P

RACY

 

Kryterium wykonania: – jeżeli zgromadzone na stanowisku pracy aparaty 
elektryczne i osprzęt są kompletne i nie mają widocznych uszkodzeń. 

 

Czynność 6. Trasowanie położenia listew elektroinstalacyjnych i puszek. 
Kryterium 

wykonania: 

jeżeli 

zdający 

wyznaczył 

przebieg 

instalacji 

z zachowaniem poziomu i pionu. 

 

Czynność 7. Instalowanie aparatów w rozdzielnicy. 
Kryterium  wykonania:  jeżeli  zdający  zamocował  w  rozdzielnicy  na  szynie 
montażowej wyłącznik instalacyjny. 

 

Czynność 8. Wykonywanie prac zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny 
pracy. 
Kryterium  wykonania:  –  jeżeli  zdający  przed  przystąpieniem  do  wykonywania 
instalacji upewnił się o braku napięcia na wyjściu z licznika energii elektrycznej. 

 

Czynność 9. Podłączenie wyłącznika instalacyjnego. 
Kryterium  wykonania:  jeżeli  zdający  podłączył  wyłącznik  instalacyjny  zgodnie 
z dokumentacją. 

 

Czynność 10. Przymocowanie puszek instalacyjnych i przełączników 
schodowych. 
Kryterium  wykonania:  jeżeli  zdający  przykręcił  puszki  instalacyjne  oraz 
przełączniki  schodowe  w  sposób  zapewniający  mocne  połączenie  z  podłożem 
z zachowaniem linii poziomu i pionu. 

 

Czynność 11. Instalowanie oprawy oświetleniowej. 

Kryterium  wykonania:  jeżeli  oprawa  oświetleniowa  jest  mocno  i  pewnie 
przytwierdzona do podłoża. 

 

Czynność 12

. 

Zamocowanie listew elektroinstalacyjnych. 

Kryterium wykonania: jeżeli wszystkie listwy są mocno i pewnie przytwierdzone 
do podłoża z zachowaniem poziomu i pionu. 

 

Czynność 13. Układanie przewodów. 
Kryterium  wykonania:  jeżeli  zdający  ułożył  przewody  w  listwach  i  zamknął 
listwy pokrywami. 

 

Czynność 14. Podłączenie oprawy oświetleniowej. 

W

Y

KO

NY

W

AN

IE

 Z

ADAN

IA

 

Kryterium wykonania: jeżeli zdający podłączył oprawę zgodnie z dokumentacją. 

 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

42 

 

O

b

sza

sta

nd

a

rdu

 

Czynności oceniane i kryteria wykonania 

Licz

ba

 

P

unk

tów

 

Czynność 15. Podłączenie przełączników schodowych. 

 

Kryterium  wykonania:  jeżeli  zdający  podłączył  przełączniki  schodowe  zgodnie 
z dokumentacją. 

 

Czynność 16. Sprawdzenie instalacji i usuwanie ewentualnych usterek. 

 

Kryterium wykonania: jeżeli zdający sprawdził poprawność wykonanej instalacji 
przy  pomocy  miernika  uniwersalnego  i  usunął  ewentualne  nieprawidłowości 
przed podaniem zasilania. 

 

Czynność 17. Uruchomienie instalacji. 
Kryterium wykonania: jeżeli zdający po podaniu napięcia przy pomocy każdego 
przełącznika  włączył  i  wyłączył  lampę.  W  przypadku  stwierdzenia 
nieprawidłowości, zlokalizował i usunął je. 

 

Czynność 18. Bieżące kontrolowanie jakości montażu. 
Kryterium  wykonania:  jeżeli  zdający  na  bieżąco  sprawdził  pewność  połączeń 
i zamocowanie  osprzętu  poprzez  lekkie  szarpnięcie,  pociągnięcie  przewodów, 
dokręcenie itp., a po zakończeniu prac wszystkie połączenia są pewne. 

 

Czynność  19.  Stosowanie  obowiązujących  przepisów  i  norm  przy  wyborze 
przewodów. 
Kryterium  wykonania:  jeżeli  zdający  wykonał  instalację  przewodami 
o przekrojach zgodnie z dokumentacją oraz: 

fazowy w kolorze brązowym lub czarnym, 
neutralny w kolorze jasnoniebieskim, 
ochronny w kolorze żółtozielonym. 

 

Czynność 20. Utrzymywanie ładu i porządku na stanowisku pracy. 
Kryterium  wykonania:  –  jeżeli,  podczas  pracy  materiały,  narzędzia  i  sprzęt 
ułożone  są  w  taki  sposób,  że  nie  utrudniają  wykonywania  czynności 
montażowych i nie stwarzają zagrożenia dla życia i zdrowia. 

 

Czynność 21. Uporządkowanie stanowiska pracy. 

W

Y

KO

NY

W

AN

IE

 Z

ADAN

IA

 

Kryterium  wykonania:  –  jeżeli  zdający  po  skończonej  pracy  posprzątał 
stanowisko, wyczyścił narzędzia i odniósł je na miejsce pobrania. 

 

Czynność 22. Prezentacja i ocena wykonanego zadania. 

P

R

EZE

N

T

O

W

ANIE

 

Kryterium  wykonania:  –  jeżeli  uczeń  ocenił  jakość  swojej  pracy  i  wskazał 
ewentualne nieprawidłowości 

 

Łączna liczba punktów:   

Uzyskana ocena szkolna:   

 
 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

43 

Przebieg testowania 
 

Instrukcja dla nauczyciela 

1.  Ustal  z  uczniami  termin  przeprowadzenia  sprawdzianu  z  co  najmniej  jednotygodniowym 

wyprzedzeniem. 

2.  Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego. 
3.  Zapoznaj uczniów ze sposobem testowania: „próba pracy” oraz z zasadami punktowania. 
4.  Przeprowadź z uczniami próbę ocenienia wykonywanych czynności, jakie będą w teście. 
5.  Omów z uczniami sposób wykonania zadania typu „próba pracy”. 
6.  Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy. 
7.  Rozdaj  uczniom  instrukcje  do  wykonania  zadania  wraz  z  dokumentacją,  podaj  czas 

przeznaczony na wykonanie zadania. 

8.  Rozdaj uczniom zestawy przewodów, osprzętu i narzędzi. 
9.  Postaraj  się  stworzyć  odpowiednią  atmosferę  podczas  przeprowadzania  pomiaru 

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości). 

10.  Kilka  minut  przed  zakończeniem  sprawdzianu  przypomnij  uczniom  o  zbliżającym  się 

czasie zakończenia wykonania ćwiczenia. 

11.  Wpisz do karty obserwacji wyniki przeprowadzonego testowania. 
12.  Przeprowadź  analizę  uzyskanych  wyników  sprawdzianu  i  wybierz  te  czynności,  które 

sprawiły uczniom największe trudności. 

13.  Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności. 
14.  Opracuj  wnioski  do  dalszego  postępowania,  mającego  na  celu  uniknięcie  niepowodzeń 

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu. 

 

Instrukcja dla ucznia 

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję. 
2.  Zapoznaj się z dokumentacją zadania. 
3.  Test  „próba  pracy”  oceniany  jest  według  punktacji  określającej  zarówno  czynności 

wykonywane podczas testowania, jak i ich prawidłowość. 

4.  Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania. 
5.  Po  dokonanym  doborze  przewodów,  osprzętu  instalacyjnego  i  narzędzi  –  przystąp  do 

montażu instalacji. 

6.  Oceń  poprawność  wykonanego  fragmentu  instalacji  poprzez  porównanie  go 

z dokumentacją zadania. 

7.  Utrzymuj ład i porządek na stanowisku pracy. 
8.  Po zakończonym zadaniu uporządkuj stawisko pracy. 
9.  Zaprezentuj efekty swojej pracy, wskaż trudności lub niedociągnięcia. 
10.  Na rozwiązanie testu masz 180 minut. 

Powodzenia! 

 

 
Materiały dla ucznia: 

 

instrukcja z dokumentacją zadania, 

 

stanowisko do przeprowadzenia montażu instalacji, 

 

zestawy przewodów, osprzętu i narzędzi. 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

44 

Zadanie: 
 

Na  podstawie  jednokreskowego  schematu  instalacji  oświetleniowej  wykonaj  natynkową 

instalację oświetleniową. 

Zadanie  wykonaj  na  drewnopodobnej  ścianie  montażowej  z  doprowadzonym 

pięcioprzewodowym  zasilaniem,  zamocowanym  i  podłączonym  od  strony  zasilania  licznikiem 
energii elektrycznej i wyłącznikiem różnicowoprądym umieszczonymi w przykręconej skrzynce 
rozdzielczej z zamocowanymi listwami N i PE, i doprowadzonym przewodem ochronnym. 

Do  wykonania  połączeń  elektrycznych  zastosuj  przewody  DY  1,5  mm

2

  (dla  L  i  N)  oraz 

DY 2.5 mm

2

 (dla PE) w listwach elektroinstalacyjnych. 

 

 

background image

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego” 

45 

7.

  

LITERATURA 

 

1.  Gryżewski  Z.:  Prace  pomiarowo  kontrolne  przy  urządzeniach  elektroenergetycznych 

o napięciu do 1 kV. Nosiw. Warszawa 2003

 

2.  Kotlarski W., Grad J.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP. Warszawa 1999 
3.  Kotlarski W.: Aparaty i urządzenia elektryczne. WSiP. Warszawa 2002 
4.  Krupas K (red.) Wytyczne: Pomiary w elektroenergetyce. Nosiw. Warszawa 2005 
5.  Laskowski J.: Poradnik elektroenergetyka przemysłowego. COSiW. Warszawa 2002 
6.  Markiewicz H.: Instalacje elektryczne. WNT. Warszawa 2005 
7.  Musiał E.: Instalacje i urządzenia elektroenergetyczne. WSiP. Warszawa 2005 
8.  Orlik  W.:  Egzamin  klasyfikacyjny  elektryka  w pytaniach  i odpowiedziach.  Wydawnictwo 

KaBe. Krosno 1999 

9.  Polska Norma PN – EN 60617:2003 Symbole graficzne stosowane w schematach