MIĘDZYNARODOWE

KONWENCJE I UMOWY

WPŁYWAJĄCE NA PRACĘ

SPEDYTORA

(ADR, ATA, ATP, TIR, CMR)

1

KONWENCJE

Konwencja CMR

– określająca wzór międzynarodowego listu

przewozowego

Konwencja ADR

– dotycząca transportu materiałów

niebezpiecznych
Konwencja TIR

– dotycząca tranzytu towarów samochodami

ciężarowymi w transporcie międzynarodowym
Konwencja ATP

– dotycząca przewozów towarów

szybkopsujących się
Konwencja ATA

– dotycząca bezcłowego czasowego przywozu

towarów

2

ADR

ADR (L' A

ccord européen relatif au transport international des marchandises

Dangereuses par Route)
Międzynarodowa konwencja dotycząca drogowego przewozu towarów i

ładunków niebezpiecznych. Została ratyfikowana przez Państwo Polskie
w 1975 r.

Przepisy umowy ADR są nowelizowane w cyklu dwuletnim. Umowa

obowiązuje obecnie w 44 krajach.
ADN

– przepisy europejskie dotyczące o międzynarodowym przewozie towarów

niebezpiecznych w żegludze śródlądowej.
Od 2003 roku każde przedsiębiorstwo związane z transportem drogowym

towarów niebezpiecznych (przewoźnik, firma odbierająca i wysyłająca towary

niebezpieczne) zobowiązane jest do współpracy z doradcą ds.

bezpieczeństwa (Doradca ADR), którego zadaniem jest pomoc w realizacji

wymagań nałożonych przez konwencję, sporządzanie obowiązkowych

sprawozdań rocznych do wojewody, oraz wprowadzanie odpowiednich procedur

i instrukcji bezpieczeństwa.

Umowa ADR ma wspólne źródła z umowami dotyczącymi międzynarodowego

transportu: drogą morską (IMDG), kolejową (RID) i lotniczą (ICAO).

3

ADR

Umowa ADR jest nowelizowana co dwa lata w roku nieparzystym.
Od 1 stycznia danego roku obowiązuje nieobligatoryjnie (można
stosować wersję poprzednią konwencji), od 1 lipca obowiązuje

zawsze obligatoryjnie. Aktualnie obowiązująca wersja Umowy ADR
to wersja 2009

– która obowiązuje obligatoryjnie od 1 lipca 2009.

Składa się ona z Umowy właściwej oraz z załączników A i B,
będących jej integralną częścią. Umowa właściwa określa stosunki
prawne między uczestniczącymi państwami, natomiast załączniki
zawierają przepisy regulujące w szerokim zakresie warunki
przewozu poszczególnych materiałów niebezpiecznych w
międzynarodowym transporcie samochodowym.

4

ADR

Załącznik A

Załącznik A obejmuje podział wszystkich produkowanych na świecie materiałów
niebezpiecznych na

13 klas zagrożeń oraz zawiera szczegółową klasyfikację

tych materiałów w poszczególnych klasach:
KLASA
1

– Materiały i przedmioty wybuchowe

2

– Gazy

3

– Materiały ciekłe zapalne

4.1

– Materiały stałe zapalne

4.2

– Materiały samozapalne

4.3

– Materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy zapalne

5.1

– Materiały utleniające

5.2

– Nadtlenki organiczne

6.1

– Materiały trujące

6.2

– Materiały zakaźne

7

– Materiały promieniotwórcze

8

– Materiały żrące

9

– Różne materiały i przedmioty niebezpieczne

Dodatkowo w tym załączniku określone zostały ogólne i szczegółowe warunki

opakowania pojedynczych materiałów, wymagania w zakresie oznakowania

materiałów oraz warunki badań i znakowania tych materiałów.

5

6

ADR Załącznik B

W

załączniku B określone są:

•

warunki przewozu

poszczególnych materiałów niebezpiecznych

•

warunki techniczne

pojazdów samochodowych

•

warunki techniczne przyczep (naczep), cystern i

kontenerów-

cystern

•

warunki oznakowania

pojazdów i dodatkowego ich

wyposażenia

•

warunki

załadunku i wyładunku poszczególnych materiałów

•

zakazy

ładowania ładunku razem w jednym pojeździe

•

wymagania

dotyczące osób uczestniczących w przewozie

•

niezbędna dokumentacja przy tych przewozach

7

Państwa które ratyfikowały umowę

ADR

Obecnie do Umowy ADR należą państwa:

Albania, Austria, Azerbejdżan, Belgia, Białoruś, Bośnia i
Hercegowina, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czarnogóra, Dania,
Estonia, Federacja Rosyjska, Finlandia, Francja, Grecja,
Hiszpania, Holandia, Irlandia, Kazachstan, Liechtenstein, Litwa,
Luksemburg, Łotwa, Macedonia, Malta, Maroko, Mołdawia,
Niemcy, Norwegia, Polska, Portugalia, Republika Czeska,
Rumunia, Serbia, Słowacja, Słowenia, Szwajcaria, Szwecja,
Tunezja, Ukraina, Węgry, Wielka Brytania, Włochy

8

Tablica ADR (

pomarańczowa odblaskowa tablica informacyjna

umieszczona na pojazdach

przewożących substancje niebezpieczne)

zawiera dwa numery rozpoznawcze

przewożonej substancji tj.:

•

numer rozpoznawczy

niebezpieczeństwa - dwie lub trzy cyfry (w

liczniku),

•

numer rozpoznawczy

materiału - cztery cyfry (w mianowniku).

Tablica z umieszczonymi na niej numerami rozpoznawczymi stosowana
jest przy przewozach

materiałów niebezpiecznych w cysternach lub

luzem. Przy przewozach w tzw. sztukach

przesyłki stosowane są tablice

pomarańczowe bez numerów rozpoznawczych.
Wymiar standardowy tablicy to 40x30 cm.
Obowiązuje w międzynarodowym transporcie drogowym na podstawie
umowy ADR.

Tablica ostrzegawcza ADR. Do
oznakowania pojazdów przewożących

benzynę (węglowodory ciekłe o

temperaturze zapłonu niższej niż 21 °C)

TABLICA ADR

9

Tablica ADR

Znaczenie numerów rozpoznawczych niebezpieczeństwa (licznik)

Numer rozpoznawczy niebezpieczeństwa
30 -

ciecz zapalna (temp. zapłonu od 21ºC do 100ºC)

33 -

ciecz łatwo zapalna (temp. zapłonu niższa od 21ºC)

Znaczenie cyfr w numerze rozpoznawczym niebezpieczeństwa

2 emisja gazu spowodowana ciśnieniem lub reakcją chemiczną

3 zapalność cieczy (par) i gazów

4 zapalność materiałów stałych
5 działanie utleniające (podtrzymujące palenie)

6 działanie trujące

7 działanie promieniotwórcze

8 działanie żrące

9 zagrożenie samorzutną i gwałtowną reakcją

0 brak dodatkowego zagrożenia

Numer rozpoznawczy materiału (mianownik)
202

–

olej napędowy do silników ZS (węglowodory ciekłe o temperaturze

zapłonu ponad 55 do 100°C)
1203

– benzyna (węglowodory ciekłe o temperaturze zapłonu niższej niż 21 °C)

ATP

Konwencja została ustanowiona mając na względzie
polepszenie warunków zachowania jakości szybko
psujacych się artykułów żywnościowych w czasie ich
przewozu, w szczególności w ramach handlu
miedzynarodowego, co ma wpływ na rozwój handlu
szybko psujacymi sie artykułami żywnosciowymi

11

ATA

Zastosowanie konwencji ATA ma na celu
ułatwienia formalności związanych z bezcłowym
czasowym przywozem towarów. Zapewnia
systemom celnym państw-sygnatariuszy wyższy

stopień zharmonizowania i jednolitości oraz
przynosi zasadnicze korzyści dla międzynarodowej
działalności w zakresie handlu lub kultury.
Konwencja celna ATA dotyczy ułatwień przy

przywozie towarow przeznaczonych do
wystawienia lub wykorzystania na wystawach,
targach, kongresach lub podobnych imprezach.

12

ATA cd.

•

Karnet A.T.A. (Admission Temporaire - Temporary Admission)

•

Karnety A.T.A. wydają zrzeszenia posiadające zezwolenie władz celnych

państw-sygnatariuszy na wydawanie karnetow A.T.A. na terytorium tego

państwa,

•

Towary przeznaczone do przerobu lub naprawy nie mogą być przywożone

na podstawie karnetow A.T.A.

•

Zrzeszenia wydające nie mogą wydawać karnetow A.T.A., ktorych okres

ważności przekracza jeden rok od daty wydania. Muszą one wskazać na

okładce karnetu A.T.A. kraje, w ktorych karnet posiada ważność, jak

rownież odpowiednie zrzeszenia gwarantujące.

•

Po wydaniu karnetu A.T.A. żaden dodatkowy towar nie może być dopisany

do listy towarow wyliczonych na odwrocie okładki karnetu ani na żadnych

ewentualnie załączonych do niej kartkach dodatkowych (wykaz ogolny).

•

Termin ustalony dla powrotnego wywozu towarow przywożonych na

podstawie karnetu A.T.A. nie może w żadnym razie przekraczać okresu

ważności danego karnetu.

13

ATA cd.

Każde zrzeszenie gwarantujące poręcza władzom celnym kraju, w

ktorym ma swoją siedzibę, zapłatę sumy należności przywozowych i

innych sum należnych w razie nieprzestrzegania warunkow ustalonych

dla odprawy warunkowej lub tranzytu towarow, przywiezionych do

danego kraju na podstawie karnetow A.T.A., wydanych przez

odpowiednie zrzeszenie wydające. Jest ono zobowiązane do zapłaty

tych sum łącznie i solidarnie z osobami, od ktorych należy się zapłata

sum wyżej wymienionych.

Dowodem powrotnego wywozu towarow przywiezionych na podstawie

karnetu A.T.A. jest zaświadczenie powrotnego wywozu wystawione w

tym karnecie przez władze celne kraju, do ktorego towary zostały

czasowo przywiezione.

W przypadku oszustwa, wykroczenia lub nadużycia Umawiające się

Strony mają prawo, niezależnie od postanowień niniejszej konwencji,

do wszczęcia postępowania przeciwko osobom posługującym się

karnetem A.T.A. w celu ściągnięcia należności przywozowych i innych

należnych sum, jak rownież w celu nałożenia na te osoby kar,

przewidzianych za takie czyny. W tym przypadku zrzeszenia powinny

udzielić pomocy władzom celnym.

14

ATP

ATP KONWENCJA PRZEWOZU TOWARÓW

ŁATWOPSUJACYCH SIĘ

o międzynarodowych przewozach szybko psujacych sie artykułów

żywnosciowych i o specjalnych środkach transportu

przeznaczonych do tych przewozów (ATP) została sporządzona w

Genewie dnia 1 wrze

śnia 1970 r.

15

ATP SPECJALNE ŚRODKI TRANSPORTU

•

Pojazdy wykorzystywane do

przewozów szybko psujących się artykułów

żywnościowych takie jak przyczepy, naczepy i kontenery muszą spełniać

określone w załączniku do umowy normy, które są określone dla

poszczególnych kategorii:

•

izolowany cieplnie

środek transportu:

-

środek transportu z izolacją normalną

-

środek transportu z izolacją wzmocnioną

•

którego nadwozie wykonane jest z izolowanych termicznie ścian

ograniczających wymianę ciepła z otoczeniem

•

środek transportu chłodzony w sposób inny niż mechaniczny przy
wykorzystaniu

źródła zimna w postaci lodu naturalnego, płyt eutektycznych,

suchego lodu lub

gazów skroplonych pozwala obniżyć temperaturę

wewnątrz nadwozia dla klas od A do D

•

środek transportu chłodzony mechanicznie (agregat sprężarkowy,

urządzenie absorbcyjne) pozwalający przy średniej temperaturze

zewnętrznej +30 °C obniżać temperaturę wewnątrz próżnego nadwozia, a
następnie utrzymywać ją zgodnie z normami dla określonej klasy od A do F

•

ogrzewany

środek transportu - wyposażony w urządzenie grzewcze

pozwalający przy średniej temperaturze zewnętrznej utrzymywać

temperaturę wewnątrz próżnego nadwozia przez 12 godzin, a następnie

utrzymywać ją zgodnie z normami dla określonej klasy A lub B

16

ATP

Postanowienia umowy stosuje

się do:

•

każdego przewozu wykonywanego na rzecz osób
trzecich lub na

własny rachunek wyłącznie,

transportem kolejowym lub samochodowym lub
obydwoma tymi rodzajami transportu.

•

do

przewozów morskich na odległość mniejszą niż

150 km, pod warunkiem

że ładunki dostarczane są

bez

przeładunku środkami transportu używanymi do

przewozu

lądowego lub przewozów lądowych i pod

warunkiem

że przewozy te poprzedza lub następuje

po nich jeden lub kilka

przewozów lądowych, albo są

one wykonywane

między dwoma takimi przewozami

lądowymi.

17

ATP WŁAŚCIWOŚCI POJAZDÓW

TRANSPORTOWYCH

Transport chłodniczy posiada zabudowę chłodniczą, która jest

wyposażona w dodatkowe urządzenie chłodzące, przy pomocy

którego przy średniej temperaturze zewnętrznej +30°C
temperatura we wnętrzu pustej zabudowy może być obniżona i
utrzymana w następujący sposób:
Klasa A:
Zabudowa z urządzeniem chłodzącym, które umożliwia wybrać

temperaturę pomiędzy +12°C a 0°C
Klasa B:
Zabudowa z urządzeniem chłodzącym, które umożliwia wybrać

temperaturę pomiędzy +12°C a -10°C
Klasa C:
Zabudowa z urządzeniem chłodzącym, które umożliwia wybrać

temperaturę pomiędzy +12°C a -20°C

18

ATP SYMBOLE UMIESZCZANE NA TABLICZKACH

ZNAMIONOWYCH I TABLICZKACH

IDENTYFIKACYJNYCH ŚRODKÓW TRANSPORTU

Tabliczki identyfikacyjne

Zabudowa chłodnicza standardowa klasy A FNA
Zabudowa chłodnicza wzmocniona klasa A FRA
Zabudowa chłodnicza wzmocniona klasa B FRB
Zabudowa chłodnicza wzmocniona klasa C FRC

Na tabliczce musi być naniesiona data upływu
ważności (miesiąc, rok).

19

TIR

TIR

– Międzynarodowy Tranzyt Drogowy (Transports Internationaux Routiers)

międzynarodowa konwencja celna dotycząca tranzytu towarów samochodami

ciężarowymi w transporcie międzynarodowym, pozwalająca uprościć procedury
na granicach i w

urzędach celnych, celem większej efektywności przewozów

drogowych.
Pojazd poruszający się na karnecie TIR wyruszający z jednego państwa jest - w
myśl konwencji TIR - sprawdzany i plombowany na granicy lub w dowolnym

Urzędzie Celnym zlokalizowanym wewnątrz państwa wywozu ładunku, a zostaje

odplombowany oraz skontrolowany dopiero w kraju docelowym ładunku, zaś

wszystkie granice państw tranzytowych mija z formalnościami ograniczonymi do
minimum.
Pojazd przewożący ładunek pod osłoną karnetu TIR opatrzony powinien być

niebieską tabliczką z białym literowym skrótem TIR

20

TIR

21

TIR

Ciemny zielony -

Państwa strony konwencji TIR

Jasny zielony -

Państwa stosujące konwencję bez jej

podpisania

22

CMR

Konwencję stosuje się do wszelkiej umowy o zarobkowy przewóz drogowy

towarów pojazdami, niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności

państwowej stron, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsce
przewidziane dla jej dostawy, stosownie do ich oznaczenia w umowie,

znajdą

się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem

umawiającym się.
Dowodem zawarcia umowy przewozu jest list przewozowy. Brak,
nieprawidłowość lub utrata listu przewozowego nie wpływa na istnienie ani na
ważność umowy przewozu, która mimo to podlega przepisom niniejszej
Konwencji.

List przewozowy wystawia się w trzech oryginalnych egzemplarzach,

podpisanych przez nadawcę i przez przewoźnika, przy czym podpisy te mogą

być wydrukowane lub też zastąpione przez stemple nadawcy i przewoźnika,

jeżeli pozwala na to ustawodawstwo kraju, w którym wystawiono list

przewozowy. Pierwszy egzemplarz wręcza się nadawcy, drugi towarzyszy

przesyłce, a trzeci zatrzymuje przewoźnik

Jeżeli przeznaczony do przewozu towar ma być ładowany na różne pojazdy lub

jeżeli chodzi o różne rodzaje towarów albo o oddzielne partie, nadawca lub

przewoźnik ma prawo wymagać wystawienia tylu listów przewozowych, ile

pojazdów należy użyć lub ile jest rodzajów bądź partii towarów.

23

CMR

List przewozowy powinien

zawierać następujące dane :

a.

miejsce i

datę jego wystawienia

b.

nazwisko (

nazwę) i adres nadawcy

c.

nazwisko (

nazwę) i adres przewoźnika

d.

miejsce i

datę przyjęcia towaru do przewozu oraz przewidziane miejsce jego wydania

e.

nazwisko (

nazwę) i adres odbiorcy

f.

powszechnie

używane określenie rodzaju towaru oraz sposób opakowania, a dla towarów

niebezpiecznych ich

ogólnie uznane określenie

g.

ilość sztuk, ich cechy i numery

h.

wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru

i.

koszty

związane z przewozem (przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne i inne koszty

powstałe od chwili zawarcia umowy do chwili dostawy)

j.

instrukcje

niezbędne dla załatwienia formalności celnych i innych

k.

oświadczenie, że przewóz, bez względu na jakąkolwiek przeciwną klauzulę, podlega przepisom
Konwencji

24

Prawa i obowiązki nadawcy

Nadawca odpowiada za wszelkie koszty i szkody, jakie mógłby ponieść

przewoźnik na skutek nieścisłości, lub niedostateczności i wszelkich innych
danych lub instrukcji, wydanych przez niego w celu wystawienia listu
przewozowego lub w celu wniesienia ich do niego.

Nadawca odpowiada wobec przewoźnika za szkody, wyrządzone osobom,

wyposażeniu lub innym towarom, jak również za koszty, których przyczyną

byłoby widoczne wadliwe opakowanie towaru chyba, że wadliwość była

widoczna lub znana przewoźnikowi w chwili jego przyjęcia, a przewoźnik nie

wzniósł zastrzeżeń w tym przedmiocie.

Nadawca ma prawo rozporządzać towarem, a w szczególności zażądać od

przewoźnika wstrzymania przewozu, zmiany miejsca przewidzianego dla

wydania towaru albo też wydania go odbiorcy innemu niż wskazany w liście
przewozowym.

25

Odpowiedzialność przewoźnika

1. Przewoźnik odpowiada za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru
lub za jego uszkodzenie, które nastąpiło w czasie między przyjeciem
towaru a jego wydaniem, jak również za opóźnienie dostawy.

2. Przewoźnik jest zwolniony od tej odpowiedzialności, jeżeli zaginięcie,
uszkodzenia lub opóźnienie spowodowane zostało winą osoby

uprawnionej, jej zleceniem nie wynikającym z winy przewoźnika, wadą
własną towaru lub oklicznościami, których przewoźnik nie mógł uniknąć i
których następstwom nie mógł zapobiec.

3. Przewoźnik nie może powoływać się dla zwolnienia się od

odpowiedzialności ani na wady pojazdu, którym się posługuje dla
wykonania przewozu, ani na winę osoby lub pracowników osoby, u której
pojazd wynajął.

26

Odpowiedzialność przewoźnika cd

Przewoźnik jest zwolniony od swej odpowiedzialności, jeżeli zaginięcie lub
uszkodzenie towaru

powstało ze szczególnego niebezpieczeństwa

wynikającego z jednej lub kilku nastepujących przyczyn:

a.

użycie pojazdów otwartych i nie przykrytych opończą, jeżeli to użycie było

wyraźnie uzgodnione i zaznaczone w liście przewozowym

b.

brak lub wadliwe opakowanie,

jeżeli towary, ze względu na swe naturalne

właściwości, w razie braku lub wadliwego opakowania, narażone są na

zaginięcie lub uszkodzenie

c.

manipulowanie,

ładowanie, rozmieszczenie lub wyładowanie towaru przez

nadawcę lub przez odbiorcę albo przez osoby działające na rachunek
nadawcy lub odbiorcy

d.

naturalne

właściwości niektórych towarów, mogące powodować całkowite

lub

częściowe ich zaginięcie albo uszkodzenie, w szczególności przez

połamanie, rdzę, samoistne wewnętrzne zepsucie, wyschnięcie, wyciek,
normalny ubytek lub

działanie robactwa i gryzoni

e.

niedostateczność lub wadliwość cech lub numerów na sztukach przesyłki

f.

przewóz żywych zwierząt

27

Prawa i obowiązki odbiorcy

Odbiorca, nawet jeżeli uprzednio odmówił przyjęcia towaru, może zawsze

domagać się jego wydania, dopóki przewoźnik nie otrzyma przeciwnych
instrukcji od nadawcy.

Po przybyciu towaru do miejsca przewidzianego dla jego wydania, odbiorca ma
prawo żądać od przewoźnika wydania, za pokwitowaniem, drugiego

egzemplarza listu przewozowego oraz towaru. Jeżeli stwierdzono zaginięcie

towaru lub jeżeli towar nie przybył po upływie terminu przewidzianego w artykule

19, odbiorca może w imieniu własnym dochodzić wobec przewoźnika praw
wynikajacych z umowy przewozu.

Odbiorca, który korzysta z praw, jakie mu przysługują w myśl ustępu 1

niniejszego artykułu, obowiązany jest zapłacić kwotę należności wynikającą z

listu przewozowego. W przypadku sporu w tym przedmiocie przewoźnik

obowiązany jest dostarczyć towar tylko wówczasm gdy odbiorca udzieli mu
zabezpieczenia.

28

CMR Reklamacja i roszczenia

1. Jeżeli odbiorca przyjął towar, nie sprawdziwszy wraz z przewoźnikiem jego

stanu albo nie zgłosiwszy przewoźnikowi zastrzeżeń wskazujących ogólnie

rodzaj braku lub uszkodzena najpóźniej w chwili dostawy, jeśli idzie o widoczne

braki lub uszkodzenia, lub w siedem dni od daty dostawy, nie wliczając niedziel i

dni świątecznych, jeśli idzie o braki lub uszkodzenia niewidoczne - domniemywa

się, jeżeli nie ma dowodu przeciwnego, że otrzymał towar w stanie opisanym w

liście przewozowym. Zastrzeżenia, przewidziane wyżej, powinny być dokonane

na piśmie, jeśli idzie o braki lub uszkodzenia niewidoczne.

2. Je

żeli stan towaru został sprawdzony wspólnie przez odbiorcę i przewoźnika,

dowód przeciwny wynikowi tego sprawdzenia nie może być przeprowadzony,

chyba że chodzi o braki lub uszkodzenia niewidoczne i jeżeli odbiorca zgłosił

przewoźnikowi pisemne zastrzeżenia w ciągu siedmiu dni od daty tego

sprawdzenia, nie licząc niedziel i dni świątecznych.

3. Opóźnienie dostawy może stanowić podstawę do odszkodowania tylko

wówczas, gdy zastrzeżenie zostało skierowane na piśmie w terminie 21 dni od
dnia postawienia towaru do dyspozycji odbiorcy.

29

CMR

W razie potrzeby list przewozowy powinien

zawierać poza tym następujące

dane :

a.

zakaz

przeładunku

b.

koszty, jakie nadawca przyjmuje na siebie

c.

kwotę zaliczenia do pobrania przy wydaniu towaru

d.

zadeklarowaną wartość towaru i sumę przedstawiającą interes specjalny w
jego dostawie

e.

instrukcje nadawcy dla

przewoźnika dotyczące ubezpieczenia przesyłki

f.

umówiony termin, w jakim ma być wykonany przewóz

g.

wykaz

dokumentów wręczonych przewoźnikowi

Strony

mogą wnosic do listu przewozowego wszelkie inne dane, jakie uznają za

potrzebne.

30