„URANIA — Post py Astronomii”

urania.pta.edu.pl/science.html

Poradnik Konstruktora Teleskopu

–

Budowa okularu. Cz. III

1

BUDOWA OKULARU. CZ. III

Równoleg a wi zka promieni, która padnie na pierwsz soczewk , zostanie skupiona na drugiej. I

odwrotnie, je eli na pierwsz soczewk padnie wi zka zbie nych promieni wietlnych tak, e punkt
zbie no ci le y na pierwszej p aszczy nie obrazowej soczewki, to soczewka ta stanie si kolektywem.
Zmieni ona jedynie dalszy kierunek biegu rozbie nej
wi zki wiat a na rodek pierwszej p aszczyzny
obrazowej drugiej soczewki. W tej sytuacji druga
soczewka przekszta ci rozbie

wi zk

wiat a na

równoleg , bez zmiany jej kierunku. Wida jak wa na
jest tu rola pierwszej soczewki jako kolektywu. Ka da
wi zka tworz ca obraz gwiazdy, przechodzi przez
kolektyw na bardzo ma ym jej obszarze, co bardzo
zmniejsza efekty aberracyjne. Z kolei wszystkie wi zki
zostaj skierowane na rodek drugiej soczewki tak, e pracuje ona jedynie ma cz ci centraln jako
soczewka o bardzo ma ej wiat osile, co równie pozwala bardzo wydatnie zredukowa jej b dy.

Dzi ki temu, e moc optyczna kolektywu jest równa zeru, mo e on mie du

wiat osi i przy

stosunkowo krótkiej swej ogniskowej, a tym samym krótkiej ogniskowej ca ego okularu, mo e obj
spor cz

obiektywnego pola widzenia teleskopu. W okularze Ramsdena mo emy uzyska

poprawnie skorygowane, subiektywne pole widzenia do k ta

o

2

35 .

=

b

Daje to wiat osi kolektywu

równ

1.6. Aberracje okularu s na tyle ma e, e nie psuj w wyra ny sposób uzyskiwanych obrazów

gwiazd. W swym polu widzenia okular jest wolny od dystorsji. Nie jest natomiast wolny od krzywizny
pola, jest ona jednak o wiele mniejsza, ani eli w soczewce pojedynczej.

Klasyczny okular Ramsdena kryje w sobie równie pewne niedogodno ci. Zgodnie ze wzorem

2 1

1

2

(

) ,

-

= + -

f f

d

a

f

f

d

renica wyj ciowa tego okularu znajduje si na drugiej p aszczy nie g ównej soczewki ocznej. Zmusza

to nas w czasie obserwacji do umieszczania ga ki ocznej bezpo rednio przy szkle soczewki. W
przeciwnym razie tylko cz

wiat a wychodz cego z okularu wpadnie do naszego oka. Zjawisko to

wyst puje szczególnie ostro przy rednich i ma ych powi kszeniach teleskopu (rys. 1).

Przy powi kszeniu minimalnym nie mo na ju obj

renic oka pe nego przekroju wychodz cej z okularu

wi zki wiat a, co jest równoznaczne ze
zdiafragmowaniem obiektywu. Drugim mankamentem
jest to, e ognisko soczewki ocznej znajduje si na
powierzchni kolektywu, przez co wietnie s widoczne w
polu widzenia okularu wszelkie zanieczyszczenia i skazy
na powierzchni tej soczewki. Aby zaradzi tym
niedomaganiom, soczewki okularu umieszczamy w
mniejszej odleg

ci od siebie, ni to wynika z

odpowiedniego wzoru. Mo emy zbli

soczewki tak, e

Rys. 1

Rys. 2

„URANIA — Post py Astronomii”

urania.pta.edu.pl/science.html

2

Poradnik Konstruktora Teleskopu

–

Budowa okularu. Cz. III

ognisko soczewki ocznej znajdzie si wewn trz kolektywu (rys. 2). Stan si wtedy mniej widoczne
zanieczyszczenia jego powierzchni, a renica wyj ciowa przesunie si na p aszczyzn zewn trzn
soczewki ocznej.

Je eli chcemy umie ci w polu widzenia okularu krzy

mikrometryczny, to zsuwamy soczewki jeszcze bardziej
tak, a eby ognisko soczewki ocznej znajdowa o si przed

aszczyzn kolektywu (rys. 3) i tam umieszczamy krzy .

W obu wypadkach rezygnujemy cz ciowo z korekcji
aberracji chromatycznej powi kszenia, a ekwiwalentna
ogniskowa uk adu soczewek okularu jest nieco mniejsza,
ni odleg

ogniskowa pojedynczej soczewki.

Okular Ramsdena jest w

ciwie jedynym, który w

pe ni si nadaje do ca kowicie amatorskiego wykonania.
Dysponuj c dwoma jednakowymi p asko – wypuk ymi
soczewkami, mo na zawsze z nich zbudowa poprawnie
dzia aj cy okular. Nawet wykonanie soczewek do takiego
okularu nie przedstawia specjalnych trudno ci.

Sposób wykonania takich soczewek i monta okularu Ramsdena b

jednak tematem odr bnego

opisu.

Lucjan Newelski

Rys. 3