Pytania kwestonariuszowe

Koncepcja pytania

Rodzaje pytań

Najczęściej popełniane błędy

Dr hab. inż. Jadwiga Stobiecka

Katedra Analizy Rynku i Badań Marketingowych

Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie

[e-mail]

Podstawowe koncepcje pytań

kwestonariuszowych

Koncepcja informacyjna



Czy pytanie jest trafne?



Czy jest wyczerpujące?



Czy respondent jest w stanie

odpowiedzieć na pytanie?



Czy ma wiedzę?



Czy sobie przypomni?



Czy pytanie nie jest za trudne?

Koncepcja wskaźnikowa



Jaką cechę ukrytą zamierza badacz

zmierzyć?



Jaki jest związek między

wskaźnikiem, a wskazywanym

zjawiskiem, tzw. indicatum?

Koncepcja testowa

(rzadko spotykana w badaniach marketingowych)



Pytanie kwestonariuszowe jest

elementem testu mierzącego

natężenie pewnej cechy występującej

u respondenta



Wymagana jest standaryzacja testu



Powinna istnieć możliwość pomiaru

trafności i rzetelności testu

Rodzaje pytań

kwestionariuszowych

Pytania wprowadzające

Ich celem jest zainteresowanie

respondenta tematem.

Mogą to być pytania nie związane z

problemem badawczym.

Pytanie filtrujące

(zwane pytaniami przejścia)

Pytanie to skierowane jest tylko do

pewnej grupy respondentów, którzy

posiadają pewną cechę (np. palą

papierosy lub nie).

Konieczne jest w tym przypadku

podanie tzw. „reguły przejścia”, tzn.

wskazanie pytania skierowanego do

tej właśnie grupy badanych osób.

Przykłady pytań filtrujących

Czy pali Pan(i) papierosy?

Tak [ ]

Nie [ ] -> Proszę przejść do pytania nr 6.

Czy posiada Pan(i) dzieci w wieku przedszkolnym?

Tak [ ]

Nie [ ] ->

Jeżeli nie, proszę pominąć pytania 4 do 6.

Pytania metryczkowe

Najczęściej są to pytania o cechy demograficzne

respondentów, np. płeć, wiek, wykształcenie, stan cywilny.

Pytania te umieszcza się na końcu kwestionariusza.

Czasem pytania metryczkowe pełnią rolę pytań

sprawdzających (omówiono je w dalszej kolejności).

Niektóre z pytań dotyczących cech demograficznych

respondentów mogą być zaprezentowane wcześniej, gdy są

one pytaniami filtrującymi.

Pytania sprawdzające



Sprawdzają prawdziwość wypowiedzi

respondenta lub testują jego skłonność do

pewnych zachowań, np.:



Przedstawianie siebie w lepszym świetle;



Zgadzanie się z rozmówcą lub wprost

przeciwnie, wybieranie centralnych pozycji

skal (aby się nie „wychylać”.)



Wśród pytań sprawdzających szczególną

grupę stanowią tzw. pytania „puste”

dotyczące np. użytkowania nieistniejących

marek.

Pytania drażliwe lub kłopotliwe

Jeśli to tylko możliwe pytań takich nie powinno się

zdawać wprost.

Można je złagodzić stosując np. techniki projekcyjne,

obciążając inną osobę lub instytucję koniecznością

stawiania takich pytań, stosowanie techniki

odpowiedzi randomizowanych (patrz np. Sagan 2004,

s. 52-53).

W przypadku konieczności zadania takich pytań

umieszcza się je pod koniec kwestionariusza, gdyż

mają one tendencję do promieniowania na inne

pytania.

Aby złagodzić pytanie kłopotliwe stosuje się po nich

pytania buforowe.

Pytania buforowe

Są to pytania oddzielające drażliwe kwestie lub

odmienne tematy.

Tego typu pytania nie są związane z tematyką badań.

Wprowadzanie pytań buforowych po pytaniach

drażliwych ma na celu wygaszanie „efektu

promieniowania pytań”.

Pytania takie nazywa się czasami pytaniami

uspokajającymi, gdyż dotyczą tematów, na które

respondenci odpowiadają chętnie (np. ulubiona

książka, czy przedmiot w szkole).

Pytania otwarte i zamknięte

Ze względu na formę odpowiedzi wyróżnia się pytania

zamknięte i otwarte (tzw. pytania półotwarte zawierają
kategorię „inne”).

Pytania zamknięte posiadają rozłączny i wyczerpujący

zbiór możliwych odpowiedzi.

Pytania otwarte pozostawiają respondentowi swobodę

odpowiedzi.

W przypadku obu rodzajów pytań wyróżnia się pytania

logicznie i formalnie (gramatycznie) otwarte lub

zamknięte.

Pytania otwarte i zamknięte - przykłady

Formalnie

Otwarte

Zamknięte

Logicznie

Otwarte

Gdzie spędziłeś
urlop?
……………………

Gdzie spędziłeś urlop?

-

W kraju [ ]

-

Zagranicą [ ]

Zamknięte Ile masz lat?

……………………

Do którego przedziału
wiekowego się zaliczysz?

-

do 20 lat [ ]

-

20 - 40 lat [ ]

-

powyżej 40 lat [ ]

Pytania rozstrzygnięcia i pytania dopełnienia

(podział ze względu na sposób prezentacji alternatyw)

Pytania rozstrzygnięcia najczęściej rozpoczynają

się od „Czy…” i stanowią najostrzejszą wersje

pytań zamkniętych. Respondenci odpowiadają na

nie „tak”, „nie” lub „nie wiem”.

Pytania dopełnienia oprócz właściwej treści

wymagają podania instrukcji wyboru alternatyw

– np. proszę wybrać trzy cechy i je

ponumerować według ważności

1 – cecha najważniejsza

2 – cech druga co do ważności

3 – cecha trzecia co do ważności

Pytania o fakty i o opinie

Należy pamiętać, że faktów respondent może:



nie znać,



nie pamiętać,



może je tworzyć.

Opinii respondent może

nie mieć

, dlatego

wszędzie, gdzie może mieć to miejsce, powinno

się wprowadzić kategorie:



nie wiem,



nie mam opinii,



nie znam produktu.

Najczęściej popełniane

w kwestionariuszach

błędy

Błędy strukturalne

Pytanie niejasne



Jakie zmiany zaszły w Pani/Pana

rodzinie w związku z ostatnimi

wydarzeniami w kraju?

Możliwe odpowiedzi:



Urodziły mi się bliźnięta.



Zdałem maturę i dostałem się na

wymarzony kierunek studiów.



Zdechłą nam krowa.

Pytania nieporządnie sformułowane



Gdzie spędził/a Pan(i) ostatni urlop?

- zagranica

[ ]

- w kraju

[ ]

- góry

[ ]

- nad morzem [ ]
- nad jeziorami [ ]

Pytania z błędami logicznymi



Nierozłączność kafeterii



Do której kategorii wiekowej się zaliczasz?

- do 20 lat

[ ]

- 20-

40

lat

[ ]

-

40

-60 lat

[ ]

- powyżej 60 lat [ ]



Miejscowość w której mieszkasz liczy:

- do 10 tys. mieszkańców

[ ]

- do 100 tys. mieszkańców

[ ]

- do 500 tys. mieszkańców

[ ]



Niewyczerpana kafeteria



Jaki jest Pani/Pana stan cywilny?

- panna-kawaler [ ]

- żonaty-zamężna [ ]

Pozostałe błędy strukturalne



Zbieranie kilku informacji w jednym pytaniu:



Proszę podać ile Pan(i) wydaje pieniędzy na wyjazdy

weekendowe, świąteczne i wakacyjne (takie pytanie często

stanowi tabelkę).



Zbytnia czułość skali lub jednokierunkowość



Zbyt dużo punktów skali, a respondent nie widzi między nimi

różnicy.



Różna liczba kategorii o zabarwieniu negatywnym i

pozytywnym.



Równoległe używanie dwóch pojęć

,

które nie muszą

dla każdej osoby być synonimami, np. „rozwaga” i „rozsądek”

czy „satysfakcja” i „zadowolenie”.



Błąd multiplikacji

– stosowanie pojęć oznaczających

zbiorowości typu: rodzice, klasa, rodzina, sąsiedzi (Czy

Pani/Pana dziadkowie jeszcze pracują?)

Wady związane z niedostosowaniem

pytania do potrzeb badacza

(może dotyczyć zarówno faktów, jak i opinii)



Który sport uprawia Pan(i) najintensywniej?

Proszę podać tylko jedną odpowiedź:

1.

Narciarstwo

2.

Łyżwiarstwo

3.

Kajakarstwo

4.

Piłka nożna

5.

Żeglarstwo

(Odpowiedź: „latem żeglarstwo, a zimą narciarstwo”)



Na której zmianie Pan(i) pracuje?

(Odpowiedź: „u nas nie ma systemu zmianowego”)



W którym roku urodziła się Pana żona?

(Odpowiedź: „jestem kawalerem”)

Wady związane ze zbytnią trudnością

pytania



Trudność związana ze stosowanym
językiem

(Używanie pojęć obcojęzycznych lub np. socjologicznych

typu: „światopogląd”, „stosunki międzyludzkie”, „mienie

społeczne”)



Trudność wynikająca ze stawianych

respondentowi zadań

(Jest ona związana np. z przypomnieniem sobie czegoś,

dokonaniem jakichś obliczeń, uogólnień,

uszeregowaniem obiektów, dokonaniem syntezy.)

Wady związane ze zbytnią

drażliwością pytania



Pytanie narusza, w opinii respondenta,

„sferę jego prywatności i intymności”

(Z kim Pan(i) najczęściej utrzymuje stosunki
towarzyskie?)



Pytanie „zagraża poczuciu własnej
wartości respondenta”

(Czy odczuwa Pan(i) potrzebę dalszego kształcenia się?)



Pytanie zagraża społecznej egzystencji
badanego

(Czy bywa tak, że Pana koledzy piją w pracy?)

Pytania sugerujące



Najczęściej są to pytania zamknięte,

które:



Posiadają więcej alternatyw za, jak przeciw;



Posiadają tylko alternatywy „za”;



Są takie ze względu na umieszczenie w nich pewnych

sądów lub terminów typu:

-

„dalszy pomyślny rozwój”,

- „nadal”,

- „polepszyło się”,

- „ujemne zjawisko”,

- „każdy człowiek ma wyrobioną opinię”.

Pozostałe błędy



Brak listu przewodniego lub informacji o tym

charakterze



Brak instrukcji przy pytaniach dopełnienia,



Brak pytań przejścia



Matryczka na początku kwestionariusza



Błędy edycyjne



Zbyt mała czcionka, uniemożliwiająca wypeł-

nienie kwestionariusza przez osoby starsze



Zbyt długi kwestionariusz