Katedra i Klinika Neonatologii, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Perinatologia, Neonatologia i Ginekologia, tom 4, zeszyt 3, 132-136, 2011

Zespół CHARGE – problemy diagnostyczne

w okresie noworodkowym

J

OANNA

R

ÓŻYCKA

,

M

ARTA

S

ZYMANKIEWICZ

Streszczenie
Zespół CHARGE jest rzadkim wrodzonym zespołem wad. Częstość występowania zespołu wynosi około 1

:

10 000

urodzeń. U około 60% pacjentów stwierdzono mutację w obrębie genu CHD7. Kryteria rozpoznania zmieniły się
w ostatnich latach. Obecnie uważa się, że najbardziej charakterystyczne dla rozpoznania zespołu CHARGE są trzy
wady – koloboma, zarośnięcie nozdrzy tylnych, nieprawidłowe kanały półkoliste. Uważa się, że zespół CHARGE jest
jedną z najczęstszych przyczyn zaburzeń sensorycznych, odbierania zarówno bodźców wzrokowych, jak i słucho-
wych. Upośledzenie umysłowe jest częste, ale u części pacjentów stwierdza się prawidłowy iloraz inteligencji. Coraz
częściej zwraca się uwagę na zaburzenia zachowania u pacjentów z zespołem CHARGE. Pacjenci wymagają przez całe
życie specjalistycznej opieki medycznej.
Słowa kluczowe: CHARGE, koloboma, zarośnięcie nozdrzy tylnych, CHD7

Zespół CHARGE jest charakterystycznym zespołem

wad występującym u 1 na 10000 żywo urodzonych no-
worodków. Zespół został po raz pierwszy opisany w 1979
roku przez Hall et al. [1], u 17 dzieci z zarośnięciem
nozdrzy tylnych oraz wieloma innymi wadami wrodzo-
nymi i niezależnie przez Hittner [2] u 10 pacjentów. Jest to
wada genetyczna, autosomalnie dominująca występująca
najczęściej na skutek mutacji w genie CHD7, zlokalizowa-
nym na długim ramieniu chromosomu 8. Jest to gen re-
gulujący, odgrywający rolę we włączaniu i wyłączaniu
innych genów. W większości przypadków mutacja jest
nowa – niewykryta wcześniej u rodziców. Sporadycznie

występuje transmisja genu od rodzica – nosiciela mutacji.
Nazwa zespołu CHARGE powstała w 1981 roku [3] i jest
akronimem pochodzącym od angielskich nazw wad wystę-
pujących w tej asocjacji. Litery oznaczają: C – (coloboma)
rozszczep struktur oka, H – (heart) wady serca, A – (atre-
sia of choanae) zarośnięcie nozdrzy tylnych, R – (retar-
dation) opóźnienie wzrostu i/lub rozwoju, G – (genital)
wady układu moczowo-płciowego, E – (ear) wady ucha
zewnętrznego i środkowego. Obecnie nie rozpoznaje się
zespołu tylko na podstawie wyżej wymienionych cech
klinicznych, ale nazwa zespołu pozostała niezmieniona.

Tabela 1. Kryteria rozpoznania zespołu CHARGE według różnych autorów [4]

Autor

Kryteria główne

Kryteria mniejsze

Rozpoznanie

Pagon
[3]

1. Zarośnięcie nozdrzy tylnych
2. Koloboma struktur oka

1. Wada serca
2. Opóźnienie wzrostu i/lub rozwoju
3. Wady narządów płciowych
4. Wady ucha
(małżowiny, upośledzenie słuchu)

Cztery cechy z sześciu, w tym
przynajmniej jedna główna

Blake
[5]

1. Koloboma struktur oka
2. Zarośnięcie nozdrzy tylnych
3. Wady ucha (małżowiny,
upośledzenie słuchu)
4. Nieprawidłowości nerwów
czaszkowych

1. Wady narządów płciowych
2. Opóźnienie rozwoju
3. Wada serca
4. Opóźnienie wzrastania
5. Rozszczep wargi i/lub podniebienia
6. Przetoka tchawiczo-przełykowa
7. Dysmorficzna twarz

Cztery kryteria główne lub
trzy główne i trzy mniejsze

Verloes
[6]

1. Koloboma struktur oka
2. Zarośnięcie nozdrzy tylnych
3. Hipoplazja kanałów
słuchowych

1. Dysfunkcja tyłomózgowia (wady pnia mózgu
i nerwów czaszkowych III do XII, głuchota
czuciowo-nerwowa)
2. Dysfunkcja osi podwzgórzowo-przysadkowej
(niedobór hormonu wzrostu i gonadotropin)
3. Wady ucha zewnętrznego i wewnętrznego
4. Wady organów śródpiersia (serce, przełyk)
5. Opóźnienie rozwoju

Typowy CHARGE: trzy
główne lub dwie główne
i dwie mniejsze cechy
Częściowy CHARGE: dwie
główne i jedna mniejsza cecha
Atypowy CHARGE: dwie
główne bez mniejszych cech
lub jedna główna i dwie
mniejsze cechy

Zespół CHARGE

133

Rozpoznanie

Pomimo odkrycia genu odpowiedzialnego za wystę-

powanie zespołu CHARGE, rozpoznanie nadal opiera się
na objawach klinicznych. Test genetyczny pozostaje
bardzo drogi i jest pozytywny tylko u około 2/3 pacjentów.
Wykonanie tego badania w naszym kraju jest obecnie nie-
możliwe.

Sanlaville et al. [4] przedstawił proponowane przez

trzech autorów kryteria rozpoznania zespołu CHARGE
(Tab.1). Kryteria podzielono na główne – często stwierdza-
ne w zespole CHARGE i rzadko w innych zespołach oraz
mniejsze – częste w zespole CHARGE, ale obecne również
w innych zespołach. Blake et al. [5] sugerował, że zespół
CHARGE można rozpoznać na podstawie objawów klinicz-
nych, jeżeli występują cztery cechy główne lub trzy cechy
główne i trzy cechy mniejsze. Do cech głównych zaliczył
rozszczep struktur oka, zarośnięcie lub zwężenie nozdrzy
tylnych, nieprawidłowości nerwów czaszkowych oraz
wady ucha zewnętrznego i środkowego. Do cech mniej-
szych Blake zaliczył dysmorficzną twarz, rozszczep wargi
lub podniebienia, przetokę tchawiczo-przełykową, wadę
serca, wady układu moczowo-płciowego, opóźnienie roz-
woju oraz niski wzrost. Varloes [6] zaproponował nowe
kliniczne kryteria, skupiając się na triadzie: koloboma,
zarośnięcie nozdrzy tylnych i wady kanałów półkolistych.

Wydaje się obecnie, że wada kanałów półkolistych

i hipoplastyczne kowadełko są najbardziej specyficzne dla
rozpoznania zespołu CHARGE [6, 7]. Wiadomo również, że
nie ma jakiejś cechy, która byłaby obecna u wszystkich
pacjentów i żadna pojedyncza cecha nie jest niezbędna do
rozpoznania zespołu CHARGE. Powstało wiele publikacji
pomocnych w rozpoznaniu choroby [3, 5, 6].

Patofizjologia

U płodu dochodzi do zaburzenia rozwoju struktur

pośrodkowej linii ciała, szczególnie struktur twarzoczaszki.
Defekt dotyczy zaburzenia różnicowania w drugim mie-
siącu ciąży, kiedy to uszkodzone organy znajdują się
w fazie rozwoju (nozdrza w 35-3. dniu ciąży, oczy w 5. ty-
godniu ciąży, przegroda serca w 32-38. dniu ciąży, ślimak
36. dnia ciąży, ucho zewnętrzne w 6. tygodniu ciąży).
Nadal nieznany jest wpływ mutacji CHD7 na rozwój em-
brionalny tych narządów [8].

Epidemiologia

Częstość występowania asocjacji CHARGE ocenia się

na 1: 8

500-12

000 żywo urodzonych noworodków [9]. Wys-

tępowanie zespołu nie jest uzależnione od rasy ani płci.
Umieralność w zespole CHARGE jest najwyższa w okresie
noworodkowym i wczesnoniemowlęcym. Problemy z po-
łykaniem zwiększają ryzyko aspiracji, a tym samym zacho-
rowalności i umieralności. Do wad, które najbardziej pogar-
szają rokowanie, należą: obustronne zarośnięcie nozdrzy
tylnych, złożona sinicza wada serca, wady ośrodkowego
układu nerwowego oraz niedrożność przełyku [10-12].

Objawy kliniczne

Do typowych cech zespołu CHARGE należy koloboma

(ok. 80%) – rozszczep struktur oka – głównie siatkówki,
naczyniówki, plamki lub tarczy nerwu wzrokowego, a rza-
dziej tęczówki. Stwierdza się również małoocze lub brak
oka. Częstym powikłaniem jest odklejenie siatkówki.

Ryc. 1. Małoocze i niedorozwój przewodu słuchowego

zewnętrznego u noworodka z zespołem CHARGE

Zarośnięcie nozdrzy tylnych (30-60%) należy do jednej
z charakterystycznych wad tego zespołu. W wywiadzie
ciążowym często opisywane jest wielowodzie. Zarośnięcie
nozdrzy może być jedno- lub obustronne, kostne lub
chrzęstne. Jednostronne zarośnięcie lub zwężenie może
być trudne do rozpoznania. W okresie noworodkowym
zarośnięcie nozdrzy stanowi zagrożenie życia, ponieważ
noworodki nie umieją oddychać przez usta. Przewlekłe
infekcje ucha środkowego i głuchota mogą stanowić po-
wikłania zarośnięcia nozdrzy tylnych [13].

Nieprawidłowości dotyczące nerwów czaszkowych

należą do cech głównych opisywanego zespołu. Dys-
funkcja I nerwu czaszkowego powoduje brak lub zabu-
rzenie węchu. Dodatkowo brak lub wada opuszki węcho-
wej są charakterystyczne dla asocjacji CHARGE [14].
Często obserwuje się porażenie nerwu twarzowego VII, co
powoduje asymetrię twarzy. Uszkodzenie nerwów IX/X/XI
powoduje trudności w połykaniu i refluks żołądkowo-prze-
łykowy. Nerw VIII przedsionkowo-ślimakowy unerwia
ucho wewnętrzne i łączy je z mózgowiem. Jego porażenie
powoduje niedosłuch lub głuchotę [15, 16]. Możliwe jest
również uszkodzenie nerwu V i II [17].

Cechy dysmorfii (ok. 50%) są typowe w zespole

CHARGE. Kwadratowa twarz z szerokim wystającym czo-
łem, łukowate brwi, duże oczy, czasami opadanie powieki,
szeroka nasada nosa, grube nozdrza, mała żuchwa oraz
asymetria twarzy nawet przy braku porażenia nerwu twa-

J. Różycka, M. Szymankiewicz

134

rzowego. U około 20% pacjentów stwierdza się rozszczep
wargi i/lub rozszczep podniebienia (miękkiego lub twar-
dego). Około 40% pacjentów ma wady nerek (wodonercze,
refluks pęcherzowo-moczowodowy lub zdwojenie układu
moczowego). Niedrożność przełyku lub przetoka tcha-
wiczo-przełykowa są stwierdzane rzadziej (20%). U niektó-
rych pacjentów stwierdza się zwężenie podgłośniowe,
wiotkość tchawicy, porażenie strun głosowych [25]. U oko-
ło 50% pacjentów stwierdza się refluks żołądkowo-przeły-
kowy.

Ryc. 2. Obustronny rozszczep wargi, wyrostka zębodołowego

i podniebienia miękkiego i twardego

Typową cechą zespołu CHARGE są wady małżowiny

usznej (90-100%). Małżowiny mogą być nisko osadzone,
szerokie z nieprawidłowym górnym rąbkiem, mogą być
odstające i niesymetryczne. Bardziej zniekształcona jest
małżowina po stronie porażenia nerwu twarzowego, co
wiąże się z nieprawidłowym unerwieniem w okresie jej
rozwoju.

Upośledzenie słuchu lub głuchota stwierdzane są w 60-

90% przypadków. Poza małżowiną uszną, zaburzenia mogą
dotyczyć ucha środkowego i wewnętrznego. Malformacje
kosteczek słuchowych powodują zaburzenia przewodze-
nia dźwięku [24, 25]. Wady przedsionka i ślimaka pro-
wadzą do głuchoty neurosensorycznej. Obecnie coraz
częściej wykonuje się KT głowy z uwzględnieniem kości
skroniowej, w celu oceny dysplazji Mondiniego. Dysplazja
ta została po raz pierwszy opisana przez Carlo Mondiniego
[26] w 1791 roku. Cechą charakterystyczną jest źle wy-
kształcony ślimak ze zmniejszonym skrętem, poszerzenie
wodociągu oraz deformacje kanałów półkolistych. Wada
ta powoduje niedosłuch lub głuchotę typu odbiorczego
oraz zaburzenia równowagi.

U 60-70% noworodków z zespołem CHARGE stwierdza

się wadę serca. Opisuje się różne typy wad złożonych.
Najczęstszą wadą serca jest tetralogia Fallota (33%). Do
częstych wad należą wady przegrody (VSD i ASD) oraz
wady stożka tętniczego (stenoza zastawki aortalnej, ko-
arktacja aorty, przerwanie ciągłości łuku aorty). Opisuje
się również drożny przewód tętniczy [18].

Często stwierdzany jest również niedorozwój narzą-

dów płciowych (70% chłopców, 30% dziewczynek). U chłop-
ców występuje mały penis, wnętrostwo lub spodziectwo.

Typowym zaburzeniem dla dziewczynek są hipo-

plastyczne wargi sromowe, co jest trudne do rozpoznania
w okresie noworodkowym. Większość dzieci dojrzewa
dopiero po wprowadzeniu terapii hormonalnej.

Urodzeniowa masa ciała oraz długość dzieci z zespo-

łem CHARGE jest przeważnie w granicach normy. U więk-
szości dzieci z zespołem CHARGE stwierdza się natomiast
opóźnione wzrastanie (80%). Zaburzenia wzrastania są naj-
częściej stwierdzane w pierwszych 6 miesiącach życia.
Są spowodowane trudnościami związanymi z karmieniem
i połykaniem oraz rzadziej zaburzeniami hormonalnymi
(niedobór hormonu wzrostu, niedobór gonadotropin).
Większość dzieci w wieku szkolnym ma wymiary poniżej
3 percentyla odpowiednich norm wzrostu i masy ciała
[19].

Ryc. 3. Niedorozwój narządów płciowych

(mikropenis u chłopca z zespołem CHARGE)

Opóźnienie rozwoju (70-75%) jest typowe i określane prze-
ważnie jako łagodne do średniego. Poważne opóźnienie
rozwoju jest najczęściej związane z ciężkimi wadami wro-
dzonymi. Upośledzenie umysłowe (IQ < 70), stwierdza się
w ponad 70% przypadków. U części dzieci stwierdza się
jednak prawidłowy iloraz inteligencji [20]. Istotny wpływ
na upośledzenie rozwoju mają wady oka i ucha utrudnia-
jące odbieranie odpowiednich bodźców, tak ważnych
szczególnie we wczesnej fazie rozwoju psychoruchowego.
Ważne jest jak najwcześniejsze dobranie odpowiednich
pomocy, np. okularów. Na opóźnienie rozwoju wpływ ma-
ją również długotrwałe hospitalizacje.

Obecnie coraz większą wagę przykłada się do proble-

mów zachowania i rozwoju psychomotorycznego. Dzieci
z zespołem CHARGE mają słabe zdolności adaptacyjne.
U pacjentów tych często rozpoznaje się zaburzenia obse-
syjno-kompulsyjne, trudności w koncentracji, zespół Tou-
rette i autyzm. Rozpoznanie autyzmu pozostaje trudne
z powodu zaburzeń sensorycznych i nadal istnieją wąt-
pliwości, czy objawy nie są wynikiem trudności w odbie-
raniu bodźców [21-23].

Zespół CHARGE

135

Różnicowanie

Niektóre objawy kliniczne zespołu CHARGE są po-

dobne do występujących w innych zespołach. Chorobę
należy różnicować z asocjacją VACTERL, sekwencją Di-
George [27], zespołem podniebienno-sercowo-twarzowym
(zespół mikrodelecji 22q11), zespołem kociego oka lub
z embriopatią retinoidową. U niektórych dzieci z kolobo-
mą, zarośnięciem nozdrzy tylnych i wadą serca stwierdza
się różnego typu nieprawidłowości chromosomalne np.:
delecję 18q22.3-qter, duplikację 2q37.3-qter, delecję 3p25.1-
pter, delecję 22q11.1-qter, duplikację 14q22-q24.3 i delecję
8q22-qter [28]. Uważa się, że dzieci z zespołem CHARGE
powinny mieć prawidłowy kariotyp oraz prawidłowy wy-
nik FISH w kierunku delecji 22.

Postępowanie medyczne

Dzieci z zespołem CHARGE wymagają specjalistycznej

opieki medycznej oraz licznych zabiegów chirurgicznych.
Niezbędna jest stała opieka specjalistów różnych dziedzin
medycznych m.in. laryngologa, logopedy, foniatry, okulis-
ty oraz endokrynologa. Do najpoważniejszych zabiegów
należy udrożnienie nozdrzy tylnych, operacja wady serca
lub przetoki tchawiczo-przełykowej. Niektóre dzieci wyma-
gają tracheotomii z powodu wad górnych dróg oddecho-
wych. Opisywane są problemy z karmieniem wymagające
zabiegu gastrostomii. Problemy okulistyczne wymagają
kontroli co kilka miesięcy. Niektórym dzieciom z powodu
światłowstrętu zaleca się używanie ciemnych okularów.
Dzieci z porażeniem nerwu twarzowego powinny mieć
zakraplane oko sztucznymi łzami, w celu uniknięcia uszko-
dzenia rogówki.

W przypadku niedosłuchu należy rozważyć zastoso-

wanie aparatu słuchowego. U pacjentów z zespołem
CHARGE zaleca się wykonanie NMR o wysokiej rozdziel-
czości w celu oceny zarośnięcia otworu ślimaka i ustalenia
obecności nerwu ślimakowego. Stwierdzenie braku nerwu
ślimakowego jest przeciwwskazaniem do wszczepienia
implantu ślimakowego [29].

Z powodu porażeń nerwów czaszkowych pacjenci

często wymagają porad logopedy. Wskazana jest również
opieka endokrynologa. U chłopców stosuje się leczenie
hormonalne w celu pobudzenia wzrostu hipoplastycznych
narządów płciowych oraz zstąpienia jąder. Często niezbęd-
ne jest również hormonalne leczenie dzieci w okresie doj-
rzewania [28].

Rodziny pacjentów z zespołem CHARGE wymagają

edukacji dotyczącej objawów i że ryzyko wystąpienia
choroby u kolejnego dziecka jest niskie (1-2%). Dla doros-
łych z rozpoznanym zespołem CHARGE ryzyko urodzenia
chorego dziecka wynosi 50%.

Podsumowanie

Zespół CHARGE nadal rozpoznaje się na podstawie

objawów klinicznych. Gen CHD7 jest genem regulującym,
który potencjalnie ma wpływ na zaburzenia rozwoju róż-

nych narządów, powodując tak różnorodny obraz feno-
typowy zespołu. W przyszłości należy wyjaśnić jakie inne
geny i mechanizmy mają wpływ na CHD7 i co powoduje,
że u około 40% pacjentów z zespołem CHARGE nie stwier-
dza się tej mutacji.

Piśmiennictwo

[1] Hall B.D. (1979)

Choanal atresia and associated multiple ano-

malies

. J. Pediat. 95: 395-398.

[2] Hittner H.M, Hirsch N.J., Kreh G.M., Rudolph A.J. (1979)

Colobomatous microphthalmia, heart disease, hearing loss,

and mental retardation – a syndrome

. J. Pediatr. Ophthal-

mol. Strabismus 16(2): 122-8.

[3] Pagon R.A, Graham J.M. Jr., Zonana J., Yong S.L. Coloboma,

(1981)

Congenital heart disease, and choanal atresia with

multiple anomalies: CHARGE association.

J. Pediat. 99(2):

223-7.

[4] Sanlaville D., Verloes A. (2007

) CHARGE syndrome: an up-

date

. Eur. J. Hum. Genet. 15(4): 389-99.

[5] Blake K.D, Davenport S.L., Hall B.D., Hefner M.A., Pagon

R.A., Williams M.S. (1998)

CHARGE association: an update

and review for the primary pediatrician

. Clin. Pediatr. 37(3):

159-73.

[6] Verloes A. (2005)

Updated diagnostic criteria for CHARGE

syndrome: a proposal

. Am. J. Med. Genet. A. 133A (3): 306-8.

[7] Amiel J., Attié-Bitach T., Marianowski R. (2001)

Temporal bo-

ne anomaly proposed as a major criteria for diagnosis of

CHARGE syndrome.

Am. J. Med. Genet. 99: 124-127.

[8] Sanlaville D., Etchevers H.C., Gonzales M, et al. (2006)

Pheno-

typic spectrum of CHARGE syndrome in fetuses with CHD7

truncating mutations correlates with expression during hu-

man development

. J. Med. Genet. 43(3): 211-317.

[9] Issekutz K.A., Graham J.M. Jr, Prasad C, Smith I.M., Blake

K.D. (2005)

An epidemiological analysis of CHARGE syndro-

me: preliminary results from a Canadian study

. Am. J. Med.

Genet. A. 133A(3): 309-17.

[10] Kallen K., Robert E., Mastroiacovo P. et al. (1999)

CHARGE

Association in newborns: a registry-based study

. Teratology.

60(6): 334-43.

[11] Blake K.D, Russell-Eggitt I.M, Morgan D.W, Ratcliffe J.M,

Wyse R.K. (1990)

Who's in CHARGE? Multidisciplinary ma-

nagement of patients with CHARGE association

. Arch. Dis.

Child. 65(2): 217-23.

[12] Tellier A.L, Cormier-Daire V., Abadie V. et al. (1998)

CHAR-

GE syndrome: report of 47 cases and review

. Am. J. Med.

Genet. 76(5): 402-9.

[13] Keller J.L, Kacker A. (2000)

Choanal atresia, CHARGE asso-

ciation, and congenital nasal stenosis

. Otolaryngol. Clin.

North Am. 33: 1343-1351.

[14 Chalouhi C., Faulcon P., Le Bihan C., Hertz-Pannier L, Bonfils

P, Abadie V. (2005)

Olfactory evaluation in children: appli-

cation to the CHARGE syndrome

. Pediatrics 116: e81-88

[15] Lin A.E, Siebert J.R, Graham J.M. (1990) Central nervous sys-

tem malformations in the CHARGE association. Am. J. Med.
Genet. 37: 304-310.

[16] Byerly K.A, Pauli R.M.

Cranial nerve abnormalities in CHAR-

GE association

. (1993) Am. J. Med. Genet. 45: 751-757.

[17] Lawand C., Prasad C., Graham J.M, Blake K.D. (2003)

The

Cranial Nerve Anomalies in CHARGE Association/Syndrome

[abstract] Paediatr. Child Health. 8: 26B.

[18] Cyran S.E, Martinez R., Daniels S., Dignan P.S.J, et al. (1987)

Spectrum of congenital heart disease in CHARGE associa-

tion

. J. Pediat. 110: 576-580.

[19] Blake K.D, Kirk J.M, Ur E. (1993)

Growth in CHARGE asso-

ciation

. Arch. Dis. Child. 68: 508-509.

J. Różycka, M. Szymankiewicz

136

[20] Morgan D., Bailey M., Phelps P., Bellmanj S. et al. (1993)

Ear-nose-throat abnormalities in the CHARGE association

.

Arch. Otol. Head Neck Surg. 119: 49-54.

[21] Smith I/M, Nichols S.L, Issekutz K, Blake K., (2005

) Canadian

Paediatric Surveillance Program Behavioral profiles and sym-

ptoms of autism in CHARGE syndrome: preliminary Cana-

dian epidemiological data

. Am. J. Med. Genet. A. 133: 248-256

[22] Hartshorne T.S, Grialou T.L, Parker K.R. (2005)

Autistic-like

behavior in CHARGE syndrome

. Am. J. Med. Genet. A. 133:

257-261.

[23] Graham Jr. J.M, Rosner B., Dykens E., Visootsak J. (2005)

Behavioral features of CHARGE syndrome (Hall-Hittner syn-

drome) comparison with Down syndrome, Prader-Willi syn-

drome, and Williams syndrome

. Am. J. Med. Genet. A; 133:

240-247.

[24] Wright C.G, Brown O.E, Meyerhoff W.L, Rutledge J.C. (1986)

Auditory and temporal bone abnormalities in CHARGE asso-

ciation.

Ann. Otol. Rhinol. Laryngol. 95(5 Pt 1): 480-6.

[25] Money J., Norman B.F. (1988)

Pedagogical handicap asso-

ciated with micropenis and other CHARGE syndrome ano-

malies of embryogenesis: four 46, XY cases reared as girls.

Am. J. Psychother. 42.

[26] Mondini C. (1791)

Anatomica surdi nato sectio. Bononiensi:

scientorum et artium instituto atque academia commentarii.

[W:] Schuknecht H.

Pathology of the ear

. 2 ed. Lea Febiger,

Philadelphia: 419-431.

[27] Emanuel B.S., Budarf M.L, Sellinger B., Goldmuntz E. et al.

(1992)

Detection of microdeletions of 22q11.2 with fluores-

cence in situ hybridization (FISH): diagnosis of DiGeorge

(DGS), velo-cardio-facial (VCF) syndrome, CHARGE associa-

tion and conotruncal cardiac malformations

. Am. J. Hum.

Genet. 51: A3.

[28] Blake K.D., Prasad C. (2006) CHARGE syndrome. Orphanet

J. Rare Dis. 7; 1: 34.

[29] Morimoto A.K., Wiggins R.H. 3rd, Hudgins et al. (2006

) Ab-

sent semicircular canals in CHARGE syndrome: radiologic

spectrum of findings

. Am. J. Neuroradiol. 27(8): 1663-71.

J

Joanna Różycka
Katedra i Klinika Neonatologii
Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego
60-535 Poznań, ul. Polna 33

Charge syndrome

CHARGE syndrome is a rare congenital condition with multiple malformations. It is a disorder with an estimated inci-
dence of 1 : 10 000. About 60% of the patients have mutations in a recently characterized gene (CHD7). The clinical defi-
nition has evolved with time. The 3C triad (Coloboma-Choanal atresia-abnormal semicircular Canals), arhinencephaly
and rhombencephalic dysfunctions are now considered the most important and constant clues to the diagnosis.
CHARGE syndrome is recognized as one of the most common causes of dual sensory impairment (vision and hearing).
Mental retardation is common, but a substantial group of patients only have limited intellectual impairment. Some
patients have a distinct behavioural and cognitive problems. Coordinated multidisciplinary medical follow-up is needed.
Key words: CHARGE syndrome, coloboma, choanal atresia, CHD7