RACJONALNOŚĆ GOSPODAROWANIA.

Pyt. 1 - Wykaż na czym polega różnica między racjonalnością rzeczową a racjonalnością
metodologiczną.
Racjonalność rzeczowa to skuteczność działania, która zależy od adekwatności wiedzy o
rzeczywistości, dostępnej działającemu podmiotowi. Wymaga więc, aby zachowania
podmiotów gospodarczych były zgodne z poziomem wiedzy osiągalnej w ogóle, tym
samym zapewniającym dobór środków najbardziej zgodny z obiektywną rzeczywistością -
zjawiskami i prawidłowościami ekonomicznymi. Dlatego racjonalność rzeczowa
utożsamiana jest z działaniem skutecznym, zapewniającym realizację korzyści, zależnym
od rozwoju wiedzy o rzeczywistości. Jest więc właściwością tej wiedzy. Natomiast
właściwością samego działania jest tylko racjonalność metodologiczna. Oznacza ona
poprawność wyboru, ale z punktu widzenia takiego poziomu wiedzy, jaki posiada podmiot
działający. Oznacza to, że rozumuje i wyprowadza logiczne wnioski w doborze środków w
ramach posiadanej wiedzy, bez względu na jej zakres i stopień zgodności z obiektywną
rzeczywistością. Reasumując, racjonalność rzeczowa polega na skuteczności działania
zależnie od adekwatności wiedzy o rzeczywistości w ogóle, a racjonalność metodologiczna
- na poprawnym wyborze przy zasobie wiedzy posiadanej.

Pyt. 2 - Zinterpretuj zasadę gospodarczości.
Zasadę tę formułuje się w dwóch równoważnych wariantach: jako zasadę największej
wydajności (maksymalizacja efektu) oraz zasadę oszczędności środków (minimalizacji
nakładu). Jest to ogólna zasada racjonalnego postępowania w warunkach kwantyfikacji
(wymierności) celów i środków działania, polegająca na tym, że maksymalny stopień
realizacji celu osiąga się poprzez maksymalizowanie efektu użytkowego przy danym
nakładzie środków albo też minimalizowanie nakładów środków przy danym efekcie
użytkowym. Można więc powiedzieć, że według tej zasady postępowanie racjonalne
oznacza wybór takiej alternatywy działania gospodarczego, które przy istniejących
ograniczeniach zapewnia bezpośrednio lub pośrednio, poprzez minimalizację nakładów,
osiągnięcie największego stopnia realizacji celu.

Pyt. 3 - Omów podstawowe założenia racjonalnych zachowań rynkowych podmiotów
gospodarczych.
Jednostka zachowuje się racjonalnie, gdy jej postępowanie jest celowe i zdąża do
osiągnięcia maksimum zadowolenia, wybierając spośród stojących do dyspozycji
alternatywnych rozwiązań to, które da jej największą użyteczność. Tak pojmowane
racjonalne zachowanie oparte jest na

dwóch aksjomatach

: - aksjomacie

uporządkowanych preferencji: każda jednostka ma pewien uporządkowany zbiór
preferencji. Jednostka potrafi uporządkować różne alternatywne rozwiązania (sytuacje)
według swojej skali preferencji;
- aksjomacie optymalizacji: jednostka potrafi wybierać ze zbioru alternatywnych
rozwiązań te, które najbardziej preferuje, czyli które leżą najwyżej na jej skali
preferencji.

Pyt. 4 - Sformułuj optimum Pareto i wykaż jego przydatność i ułomność z punktu
widzenia oceny racjonalności makroekonomicznej systemu gospodarczego.
Kryterium Pareto stwierdza, że jeśli dostępne zasoby zostały rozdzielone pomiędzy
alternatywne cele, a dobrobyt ekonomiczny przynajmniej jednego członka społeczeństwa
zwiększył się bez jednoczesnej redukcji dobrobytu pozostałych, to wówczas dobrobyt
całego społeczeństwa zwiększył się. W takim ujęciu zmianę w dobrobycie społeczeństwa
utożsamia się z dobrobytem jednostek je tworzących. Tak więc optimum Pareto ma
miejsce wówczas, gdy nie jest możliwa taka realokacja zasobów, która zwiększy dobrobyt
ekonomiczny pewnej jednostki bez jednoczesnego zmniejszenia dobrobytu innej
jednostki.

Pyt. 6 - Jakie są podstawowe relacje między racjonalnością mikro, makro i globalną.
Koordynacja działalności gospodarczej w skali globalnej wymaga prognozowania
kierunków rozwoju gospodarczego świata oraz kształtowania się jego ograniczeń.
Podstaw koncepcyjno-metodologicznych dla takiego programowania dostarcza tzw.
modelowanie

globalne.

Charakteryzuje

się

ono

koncentracją

na

procesach

interdyscyplinarnych zachodzących w skali globalnej, selekcją problematyki i zmiennych
zmierzających do wyeksponowania idei przetrwania człowieka - istoty biologicznej i
cywilizacyjnej - jako celu nadrzędnego działalności gospodarczej. Ponadto modelowanie
globalne cechuje internalizacja efektów zewnętrznych w stosunku do tradycyjnego
programowania makroekonomicznego(technicznych, demograficznych, ekologicznych)
oraz specyficzna metoda polegająca na projektowaniu różnych możliwych wariantów
przyszłości, przy różnych założeniach wyjściowych.

Rozdział 6 – SYSTEMY SPOŁECZNO-GOSPODARZCZE.

Pyt. 1 - Z jakich elementów składa się system gospodarczy ?
Strukturę systemu gospodarczego tworzą: A) sfera realna, czyli: - geograficzna
przestrzeń gospodarki krajowej, - rozpoznane zasoby naturalne, - wytworzona przez ludzi
materialna baza produkcji (budowle, maszyny, linie komunikacyjne itp.), a także
zmagazynowane dobra konsumpcyjne i produkcyjne. - ludność i zmiany w jej strukturze
- materialna i niematerialna działalność gospodarcza, obejmująca proces wytwarzania
dóbr i usług konsumpcyjnych i produkcyjnych, rzeczowe, finansowe i osobowe czynniki
wytwórcze zaangażowane w produkcji, formy nierównowagi w gospodarce (inflacja,
niedobory, bezrobocie itp.) ; B) strefa regulacji obejmująca: - wzajemne oddziaływania
decydentów i wykonawców zadań : normy prawne które są nakazami i zakazami
zewnętrznymi, jak np. zasady podatkowe, przepisy celne, zasady kredytowania i obiegu
pieniężnego, prawa i obowiązki pracowników i pracodawców ; normy wewnętrzne,
czyli nakazy i zakazy moralne, którymi kierują się ludzie w swych decyzjach
ekonomicznych, - organizacje, które prowadzą działalność regulacyjną oraz reguły
postępowania tych organizacji.

Pyt. 2 - Co to znaczy że system ekonomiczny jest skuteczny ?
Tylko te systemy ekonomiczne są skuteczne które wykazują zdolność do realizacji celów
gospodarowania, do których dążą społeczeństwa, jego grupy i jednostki.

Pyt. 3 - Jakie warunki musi spełnić system ekonomiczny, aby można było stwierdzić, że
jest sprawny?
W praktyce wystarczającym warunkiem sprawności systemu ekonomicznego jest jego
efektywność ekonomiczna w realizacji celów uczestników gospodarowania.


Pyt. 4 - Jakie elementy otoczenia systemu ekonomicznego mają istotny wpływ na jego
skuteczność ?
Elementami takimi mogą być np.: surowy klimat, trudne warunki przyrodnicze, ale także
majątek narodowy. Jeśli jest to majątek o skomplikowanej strukturze, dostarczający dóbr
i usług służących zaspokajaniu podstawowych potrzeb, można nim zarządzać skutecznie
przez pewien czas nawet ze szczebla ogólnokrajowego. Jednak w miarę powiększania się
tego majątku, rozwoju techniki, technologii, kooperacji i wzrostu rzadkości zasobów
wytwórczych kierowanie przez państwo traci cechy skuteczności i staje się hamulcem
dobrobytu społecznego. Wzrasta natomiast znaczenie efektywności gospodarowania
zasobami służącymi realizacji celów jednostkowych i wspólnych.

Pyt. 5 - Wymień i opisz typy systemów kierowanych przez państwo.
Z punktu widzenia narzędzi, za pomocą których realizowane są plany ogólnogospodarcze,
należy wyróżnić planowanie imperatywne i planowanie indykatywne: Plany imperatywne
wiążą się z opracowaniem scenariusza, adresowanego do poszczególnych organizacji
gospodarczych, zawierającego informacje na temat : co produkować, ile, jak i dla kogo.

Wymagają więc one użytkowania narzędzi administracyjnych opierających się na jawnym
przymusie i przemocy. W przypadku planowania indykatywnego centralny ośrodek
regulacji opracowuje natomiast dla siebie plan ogólnogospodarczy, zaś za pomocą
regulatorów ekonomicznych mobilizuje uczestników gospodarowania do realizowania
celów i zadań przez niego sformułowanych.

Pyt. 6 - Opisz cechy wolnego rynku i jego ułomności.
Wolny rynek jako jedyny sprawdzony system samoregulowalny, w przeciwieństwie do
systemów regulowanych centralnie, wyklucza ingerencję centralną w gospodarce.
Działalność organizacji gospodarczych, w ramach tego systemu, kształtuje się pod
wpływem zewnętrznych - w stosunku do przedsiębiorstw - parametrów. W systemie
samoregulowalnym występuje wyłącznie poziomy mechanizm koordynacji między
uczestnikami rynku, oparty na odpłatności świadczeń. Horyzontalność powiązań sprawia,
że mechanizmy rynku są produktem samodzielnych obserwacji, przewidywań, reakcji i
negocjacji odbiorców i dostawców, bez udziału interwencji państwa lub innych,
zewnętrznych wobec rynku, instytucji. Oznacza to nieobecność powiązań hierarchicznych
i brak administracyjnych ograniczeń popytu i podaży (rozdzielnictwa i reglamentacji) oraz
swobodne interakcje między popytem i podażą, czyli kształtowanie się cen na rynku.
Ułomnością wolnego rynku jest brak zainteresowania takimi niedochodowymi sektorami
jak oświata, służba zdrowia, kultura, komunikacja którymi zajmuje się administracja
państwowa.

Pyt. 7 - Jakie są przyczyny niesprawności kierowania przez państwo ?
Na przeszkodzie skuteczności planowania ogólnogospodarczego pojawiły się w praktyce
ograniczenia techniczne, poznawcze, informacyjne i emocjonalne. Ograniczenia
techniczne są związane z faktem, że liczba wytwarzanych produktów w zależności od
wielkości kraj waha się od kilku do kilkudziesięciu milionów. Niemożliwe jest nawet w
warunkach rozwiniętej informatyki ustalenie przez centralnego planistę bez opóźnień
czasowych

rozmiarów

produkcji,

osobowych,

technologicznych,

rzeczowych

i

organizacyjnych środków realizacji zadań dla każdego produktu oraz rozdysponowanie tej
produkcji. Ograniczenia poznawcze są integralnym elementem w warunkach rozwoju i
wynikają po części z natury planowania, które zawsze dotyczy przyszłości. Stosunki
ekonomiczno społeczne są z natury rzeczy mniej podatne na antycypacje (
przewidywanie przyszłości) niż świat zjawisk fizycznych. W miarę wzrostu obszaru tych
stosunków, zdolność do antycypacji zwiększa się.

Pyt. 8 - Dlaczego w praktyce występują systemy z dualnym układem regulacji ?
Ponieważ stwarzają one szansę ograniczenia zakresu planu centralnego, umożliwiają
poprawę terminowości planowania i trafności decyzji planistycznych, a także przyczyniają
się do perspektywy planowania. Wszystko to sprzyja spełnieniu warunków skuteczności
planowania, choć ich nie wyczerpuje. Jednocześnie ograniczenie zakresu bezpośredniej
regulacji do minimum przyczynia się do spełnienia narzędziowego warunku skuteczności
systemów regulacji, dzięki czemu system ekonomiczny funkcjonuje głównie na podstawie
mechanizmu oddolnych sprzężeń popytowo-podażowych które jak wiadomo, lepiej
odpowiadają różnorodności procesów realnych niż mechanizm odgórnych procesów
dostosowawczych. Możliwa staje się wówczas kontrola regulacji pewnej, niewielkiej liczby
zjawisk gospodarczych, w przeciwieństwie do zupełnie zawodzącej centralnej regulacji
całokształtu procesów rozwojowych i ruchu okrężnego w gospodarce.

Pyt. 9 - Na jakich zasadach opiera się społeczna gospodarka rynkowa ?
Rynek jest podstawą ładu gospodarczego. Ponieważ jego mechanizmy są ukierunkowane
na wspieranie sprawniejszych, efektywniejszych i silniejszych podmiotów, państwo
powinno nie tylko dbać o zapewnienie warunków dla wolnej konkurencji, lecz również
prowadzić odpowiednią politykę strukturalną, koniunkturalną, wzrostu, socjalną i podziału
dochodów dla zapewnienia jakości życia odpowiadającej godności osoby ludzkiej.
Urzeczywistnienie społecznych celów rozwoju wymaga funkcjonowania sprawnych
mechanizmów rynkowych w ramach demokratycznych procedur tworzenia zasad

zapobiegania i rozstrzygania konfliktów według powszechnie uznanych zasad
sprawiedliwości społecznej. Rozstrzyganie konfliktów społecznych powinno zawsze
dokonywać się na gruncie prawa i na podstawie umowy społecznej. Jej treścią powinny
być społeczne cele rozwoju i podstawowe proporcje podziału dochodów pomiędzy
pracowników, pracodawców, a także nie pracujących konsumentów. Wynegocjowane
zasady w ramach umowy społecznej powinny być istotnym składnikiem aktywnej polityki
gospodarczej państwa i jego programu rozwoju społeczno-gospodarczego. Realizacja tych
programów nie powinna jednak naruszać reguł efektywności ekonomicznej.

MIKROEKONOMIA

Rozdział 2 – PIENIĄDZ W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Pyt. 1 - Określ korzyści związane z pojawieniem się pieniądza.
Zanim pojawił się pieniądz, istniał tylko barter, który kosztował klientów wiele czasu i
wysiłku. Pojawienie się pieniądza - pośrednika w wymianie towarów - eliminowało
niedogodności wymiany barterowej. Przede wszystkim zwiększyła się wymiana towarów
oraz znalezienie klientów zajmuje teraz znaczniej mniej czasu i wysiłku.

Pyt. 2 - Jak ewaluował pieniądz?
Pieniądz nie zrodził się wraz z wymianą towarową, lecz spontanicznie, dopiero na
pewnym etapie jej rozwoju, gdy wymiana dóbr i usług przekształciła się w wymianę
regularną. Powstanie pieniądza polegało na wyłonieniu takich towarów, które miały z
punktu widzenia wymiany, zdolność spełniania funkcji ogólnego ekwiwalentu. Początkowo
były to towary najczęściej występujące w obrocie i najchętniej przyjmowane, za które
można było wymienić inne towary. Jednak większość ekwiwalentów miały różne wady:
nietrwałość, niejednorodność, niepodzielność, uciążliwość przechowywania i przewożenia.
Do towarów bez tych obciążeń należały metale (złoto srebro, żelazo, brąz, miedź). Ten
który upowszechnił się zdobył wyłączność i utrwalił swą pozycje na szerszym terytorium.
Stawał się pieniądzem, powszechnym ekwiwalentem. Wskutek rozwoju wymiany pojawiły
się różne rodzaje pieniądza, aż do pojawienia się pieniądza symbolicznego (papierowego i
bilonu) oraz pieniądza bezgotówkowego.

Pyt. 3 - Wymień oraz omów funkcje spełniane przez pieniądz w gospodarce.
MIERNIK WARTOŚCI - pieniądz jako miernik wartości wyraża wartość wszystkich
towarów, wyrażoną w pieniądzu, która jest jego ceną. ŚRODEK CYRKULACJI WYMIANY -
pieniądz jest tu akceptowany i poszukiwany po to aby mógł być użyty następnie do
zakupu innych dóbr i usług. Pieniądz przekształca wymianę bezpośrednia w wymianę
pośrednią - z udziałem pieniądza. ŚRODEK TEZAURACJI - Zadaniem pieniądza w tej
funkcji jest przechowywanie rezerw wartości w czasie. Umożliwia to nabywanie za
pieniądz większości towarów i usług także w przyszłości. ŚRODEK PŁATNICZY - Pieniądz
w roli środka płatniczego, występuje przy spłacie wszelkich zobowiązań dłużnych. Wzrost
znaczenia tej funkcji wiąże się z rozwojem kredytu, a w szczególności z rozwojem
kredytowej wymiany towarowej.

Pyt. 4 - Jakim pieniądzem są SDR-y i ECU?
SDR-y - Specjalne Prawa Ciągnienia są pieniądzem istniejącym jedynie w postaci
zapisów bankowych państw członkowskich Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Nie
znajdują się w obiegu, nie mają własnej wewnętrznej wartości. Dokonanie płatności w
SDR-ach polega na przepisywaniu w MFW odpowiedniej sumy z konta jednego kraju na
konto drugiego. SDR jest obecnie koszykiem 5 walut (USD, DM, jena japońskiego, franka
francuskiego, funta szterlinga), z których każda ma kurs określony w SDR. ECU -
europejska jednostka walutowa. W Europejskim Systemie Walut ECU spełnia funkcję
jednostki rozliczeniowej (miernika wartości), środka płatniczego między bankami
centralnymi i składnika rezerw walutowych w poszczególnych krajach. ECU
charakteryzuje się wysoką płynnością, małym ryzykiem kursowym oraz brakiem
restrykcji w odniesieniu do stosowania jej w rozliczeniach.

Rozdział 3 – PODSTAWY TEORI RYNKU ANALIZA POPYTU I PODAśY.

Pyt. 1 - Co oznacza przesuwanie się wzdłuż krzywej popytu (lub podaży), a co
przesuwanie się krzywej popytu (podaży) w lewo lub w prawo.
POPYT - reakcję rozmiarów popytu na zmianę ceny obrazuje przesuwanie się wzdłuż
danej krzywej (rys 3.1). Gdy przesuwamy się wzdłuż danej krzywej popytu w dół - cena
maleje, w górę - cena rośnie. Pod wpływem zmiany czynników determinujących popyt,
następuje wzrost lub spadek wielkości popytu. Gdy przesuwamy krzywą popytu w prawo
popyt rośnie, w lewo - popyt maleje.(rys.3.2) PODAś Przesuwanie wzdłuż krzywej
podaży obrazuje zmiany rozmiarów podaży wzgl. ceny. Przesuwanie się wzdłuż krzywej
podaży w prawo oznacza wzrost ceny, zaś przesuwanie się w lewo, cena się
obniża.(rys.3.8). Zmiana podaży obrazuje przesunięcie krzywej podaży w prawo, gdy
podaż rośnie, i w lewo gdy podaż spada. (rys.3.9)

Pyt. 2 - Jakie czynniki kształtują poziom elastyczności popytu?
O poziomie elastyczności cenowej popytu na poszczególne dobra decyduje wiele
czynników : znaczenie poszczególnych dóbr i usług w procesie zaspakajania potrzeb. (Im
bardziej podstawowy charakter mają dla procesów konsumpcji , im mniejsza możliwość
rezygnacji z danego dobra , tym popyt na nie charakteryzuje się mniejszą
elastycznością.) , od pozycji jaką w strukturze wydatków zajmuje dane dobro lub usługa ,
uzależniona jest również od możliwości substytucji dobra przez inne (im możliwości
większe tym poziom elastyczności wyższy) , od wysokości ceny (popyt na dobra których
ceny są wyższe charakteryzuje wyższą elastycznością) , od czasu, w którym elastyczność
badamy.

Pyt. 3 - Od czego zależy podaż i jakie czynniki wpływają na jej elastyczność?
Podaż uzależniona jest od : kosztów produkcji (ich wzrost przy niezmienności cen
rynkowych i innych czynników, zniechęca producentów do zwiększenia produkcji) ,
zmiany cen zasobów niezbędnych do produkcji (wzrost cen materiałów, bądź ich obniżka)
, zmiany cen dóbr pokrewnych spowodowane występowaniem związków substytucji i
komplementarności między produktami. Na zmianę podaży wpływają następujące
czynniki : warunki naturalne, import eksport i inwestycje.

Pyt. 4 - Czym różni się elastyczność łukowa popytu lub podaży od elastyczności
punktowej?
Elastyczność łukowa podaży określa relatywną (procentową) zmianę wielkości podaży na
skutek zmiany ceny o 1%, zawartej w pewnym przedziale. Jeśli ten przedział jest
odpowiednio duży, elastyczność łukowa jest wielkością charakteryzującą całą krzywą
podaży. Elastyczność punktowa wyznaczona w sposób geometryczny (znana jest formuła
funkcji podaży) określa poziom elastyczności w każdym punkcie krzywej przy założeniu
nieskończenie małych zmian ceny. W każdym punkcie krzywej podaży jest ona inna. Przy
wysokim poziomie cen ,elastyczność punktowa podaży jest niska.
Wzór elastyczności cenowej podaży:

( )

E

q

p

p

q

s p

s

= ∆

∆

Elastycznością popytu nazywamy relację wyrażonej w procentach zmiany wielkości
popytu do procentowej zmiany czynnika, który tę zmianę wywołał. Elastyczność cenowa
popytu w każdej części krzywej jest inna. Aby określić elastyczność przeciętną dla łuku,
cenę i wielkość popytu wyrażamy jako średnie arytmetyczne skrajnych ich wielkości.
Wzór ten mówi nam o ile procent przeciętnie zmieni się wielkość popytu, gdy cena zmieni
się o 1%. Współczynnik ten określa całą krzywą popytu. Przyjmując że zmiany ceny
mogą być nieskończenie małe (krzywa popytu jest funkcją ciągłą ) możemy określić
elastyczność popytu w każdym punkcie krzywej. Każdy punkt na krzywej popytu
charakteryzuje się innym poziomem elast. punktowej. Z ekonomicznego punktu widzenia
elast. punktowa określa stopień reakcji wielkości popytu na zmianę ceny przy różnych jej
poziomach. Wysokiemu poziomowi cen odpowiada wysoka elastyczność. Gdy poziom cen
obniża się elast. punktowa spada.

( )

( )

E

q

q

q

p

p

p

q

q

q

p

p

p

q

q

p

p

d

p

d

d

d

d

d

d

d

d

= −

+

+

=

+

+

−

−

∆

∆

∆

∆

∆

∆

1

2

1

2

1

2

1

2

2

2

:

:

z m ia n a w ile k o

ś

c i p o p y t u w %

z m ia n a c e n y w %

Pyt. 6 - Omów możliwe warianty procesów dostosowawczych na rynkach płodów rolnych.
Rynek płodów rolnych charakteryzuje się opóźnioną reakcją producentów na ceny. Proces
dostosowawczy w takich warunkach wyjaśnia „model pajęczyny”. Jeżeli rynek jakiegoś
produktu rolnego został wytrącony ze stanu równowagi E przy cenie p

e

do punktu E

1

i do

wyższej ceny p

1

przy wielkości popytu i podaży q

1

to wysoka cena skłoni producentów w

roku następnym do zwiększenia produkcji do poziomu q

2

. Przy cenie p

1

następuje

nadwyżka wielkości podaży nad wielkością nad popytu co spowoduje obniżenie ceny do
poziomu p

2

a także wzrost popytu i ustalenie chwilowego stanu równowagi w punkcie E

2

.

Znaczne obniżenie ceny skłoni producentów do zmniejszenia produkcji do poziomu
q

3

.Teraz pojawi się niedobór wielkości podaży względem wielkości popytu w wyniku

którego cena wzrośnie do poziomu p

3

w nowym punkcie równowagi E

3

. Opisany procent

będzie trwał tak długo aż cena oraz rozmiary popytu i podaży powrócą do pierwotnego
stanu równowagi w punkcie E. Będą tu występować tłumione oscylacje. Rynek powraca
do równowagi tylko wtedy gdy elastyczność popytu jest większa od elastyczności podaży
a więc gdy ich stosunek jest większy od jedności. Oscylacje cen i ilości stają się coraz
mniejsze i w konsekwencji rynek osiąga stan równowagi. Podobny proces dostosowawczy
będzie wtedy gdy wahania cen i ilości są z roku na rok jednakowe. W tym przypadku
rynek nigdy nie powraca do wyjściowego stanu równowagi E lecz występują na przemian
chwilowe stany równowagi w punktach E

1

i E

2

.Występuja tu oscylacje o stałych

amplitudach gdy elastyczności są równe. Możliwy jest też taki przebieg procesu
dostosowawczego gdy wahania cen i ilości charakteryzują się rosnącą amplitudą-
oscylacje wybuchowe. Elast. popytu jest mniejsza niż podaży

Rozdział 4 – TEORIA ZACHOWANIA GOSPODARSTWA DOMOWEGO

Pyt. 1 - W jaki sposób gospodarstwo domowe powiązane jest z życiem gospodarczym?
O uczestnictwie gospodarstw domowych w procesach gospodarczych świadczą dwie
podstawowe funkcje spełniane przez gospodarstwa domowe. Po pierwsze gosp. domowe
są nabywcami dóbr i usług dostarczanych przez przedsiębiorstwa i instytucje. Występuje
tu przepływ strumienia dóbr i usług z przedsiębiorstw do gosp. domowych i strumienia
płatności z gosp. domowych do przedsiębiorstw. Druga funkcją jest dostarczanie
czynników wytwórczych dla przedsiębiorstw i instytucji oraz przepływ dochodów do gosp.
domowych.

Pyt. 2 - Jakie przesłanki kształtują popyt gospodarstwa domowego?
Wpływ na popyt gosp. domowego ma zdecydowanie użyteczność, czyli przyjemność,
satysfakcja konsumenta z używania dóbr i usług. Drugą przesłanka nie mniej ważną jest
koszt, który obejmuje nie tylko cenę zakupu, ale także koszty związane z użytkowaniem i
poszukiwaniem.

Pyt. 3 - Co oznacza stan równowagi konsumenta?
Jest to stan stabilności zwyczajów nabywczych konsumenta. Konsument osiąga stan
równowagi przez zwiększanie zakupów dobra lub usługi do takiej ilości przy której
użyteczność krańcowa ostatniej zakupionej jednostki zrówna się z poziomem jej kosztu.

Rozdział 7 - TEORIA PRODUKCJI

Pyt.

1

-

Przedstaw

istotę

działania

prawa

wydajności

proporcjonalnej

i

nieproporcjonalnej.
Prawo wydajności nieproporcjonalnej : to założenie że kolejnym nakładom zmiennych
czynników wytwórczych towarzyszą nieproporcjonalne zmiany w przyrostach produkcji (

spełnione to jest dla krótkiego okresu , oraz gdy nie wszystkie czynniki lub technika
produkcji są zmienne.). Prawo wydajności proporcjonalnej : proporcjonalnie do przyrostu
nakładów czynników wytwórczych następuje również przyrost całkowitej produkcji w
takim samym stopniu.

Pyt. 2 - Jakie znaczenie dla producenta ma znajomość produkcyjności krańcowej
czynników produkcji?
Producent będzie powiększał zatrudnienie danego zmiennego czynnika produkcji tak
długo , jak długo produkcyjność krańcowa będzie rosnąca , ponieważ w tej fazie wzrost
produkcji całkowitej jest więcej niż proporcjonalny w stosunku do wzrostu nakładów .
Opłacalne jest zwiększanie zatrudnienia do punktu zrównania się jego krańcowej
produkcyjności z ceną , przekroczenie tego punktu oznacza że przyrost kosztów będzie
większy od przyrostu wartości produkcji.

Pyt. 3 - Jakie związki i zależności występują między produkcyjnością całkowitą ,
przeciętną i krańcową przy działaniu prawa wydajności nieproporcjonalnej i
proporcjonalnej ?
Dla wydajności nieproporcjonalnej : A) gdy produkcyjność przeciętna wzrasta
produkcyjność krańcowa jest większa od przeciętnej ; B) gdy produkcyjność przeciętna
zmniejsza się produkcyjność krańcowa jest mniejsza od przeciętnej ; C) gdy
produkcyjność przeciętna osiąga maksimum , produkcyjność krańcowa równa się
produkcyjności przeciętnej ; D) produkcyjność całkowita jest równa sumie kolejnych
produkcyjności przeciętnych.
Dla wydajności proporcjonalnej : A) produkcyjność krańcowa jest równa produkcyjności
przeciętnej przy każdym nakładzie czynników wytwórczych.

Pyt. 4 - Co to jest izokwanta?
Jest to krzywa jednakowej produkcji- czyli możliwe kombinacje czynników wytwórczych
przy założeniu niezmienności wielkości produkcji.

Pyt. 5 - co rozumiesz przez krańcową stopę technicznej substytucji czynników
wytwórczych? (strona 147)
Jest to stosunek zachodzący między ilością danego czynnika wytwórczego a ilością
zastępowanego przezeń czynnika wytwórczego. To miara takiego zastąpienia dwóch
czynników która jest neutralna w stosunku do wielkości produkcji. Na wykresie wyznacza
ją tg kąta utworzonego przez styczną do krzywej izowkany i oś odciętych.

Pyt. 6 - Co to są izokoszty?
Krzywe jednakowego kosztu – to zbiór wszystkich kombinacji nakładów czynników
produkcji , których koszt całkowity jest taki sam.

Pyt. 7 - Jakie warunki powinny być spełnione w celu zapewnienia wyboru
najkorzystniejszej produkcji?
A) zużycie czynników produkcji w takim samym do siebie stosunku ; B) zakreślenie
granic korzystania z poszczególnych czynników produkcji t ten sposób, żeby
produkcyjności krańcowe były proporcjonalne do ich cen.

Pyt. 8 - Uzasadnij korzyści wynikające dla gospodarki z substytucji czynników produkcji
A) wzajemne relacje czynników wytwórczych odzwierciedlają ich względną rzadkość
tudzież ich cenę ; B) w zależności od dostępności czynników produkcji metody produkcji
tego samego dobra są różne w różnych krajach przez co minimalizuje się koszty
produkcji ; C) każde społeczeństwo zainteresowane jest osiąganiem korzyści i bierze pod
uwagę względną rzadkość czynników produkcji , czyli poziom ich substytucji.

Rozdział 8 - TEORIA KOSZTÓW

Pyt. 1 - Jakie znasz kryteria klasyfikacji kosztów ?

A) z pkt. widzenia rodzaju ( osobowe , materiałowe , amortyzacja trwałego majątku
produkcyjnego ) ; B) z pkt. widzenia powiązania z przedmiotem ( bezpośrednie ,
pośrednie ) ; C) z pkt. widzenia zależności od rozmiarów produkcji ( stałe , zmienne)

Pyt. 2 - Co to są koszty jawne i nie ujawnione ?
A) koszty jawne to wydatki faktycznie poniesione na zakup czynników produkcji ; B)
koszty nieujawnione to zaangażowane czynniki które nie zostały opłacone np.
zaangażowane własne czynniki produkcji.

Pyt. 3 - Co rozumiesz przez koszty całkowite stałe i zmienne ?
A) Koszty całkowite to suma kosztów stałych i zmiennych poniesionych na wytworzenie
określonej ilości danego czynnika ; B) Całkowite koszty stałe to iloczyn liczby jednostek
użytych stałych czynników produkcji i jednostkowych cen tych czynników ; C) Całkowite
koszty zmienne to iloczyn liczby jednostek czynników produkcji zmiennych i
jednostkowych cen tych czynników. Zwiększają się one wraz ze wzrostem rozmiarów
produkcji w tempie zgodnym z produkcyjnością nakładów.

Pyt. 4 - Co to są koszty przeciętne całkowite i krańcowe. Przedstaw je na wykresie.
(str. 159-162 wykresy)
A) koszt przeciętny całkowity to koszt całkowity podzielony przez ilość produktu ; B)
koszt przeciętny stały to koszt stały podzielony przez ilość produktu ; C) koszt przeciętny
zmienny to iloraz kosztu zmiennego przez ilość produktu ; (A=B+C) ; D) koszty
krańcowe to zmiana kosztów całkowitych spowodowana zwiększeniem rozmiarów
produkcji o jednostkę związane są tylko z kosztami zmiennymi bo koszty stałe nie
zmieniają się wraz z produkcją ; suma kosztów krańcowych równa się kosztowi
całkowitemu.

Pyt. 5 - O czym informuje techniczne optimum produkcji?
Wyznacza ono punkt optymalnej produkcji . Czyli taką ilość produkcji która będzie
wytwarzana

przy

najniższym

koszcie

jednostkowym.

Oczywiście

każdemu

przedsiębiorstwu odpowiada inne optimum produkcji należy również wziąć pod uwagę
chłonność rynku oraz ceny produkowanego dobra.

Pyt. 6 - Co przedstawia długookresowa krzywa kosztów przeciętnych i jakie jest jej
znaczenie dla producenta?
Składa się ona z najniższych kosztów przeciętnych dla coraz większych rozmiarów
produkcji. Każdy punkt na tej krzywej pokazuje najbardziej efektowne lub najmniej
kosztowne technologie dla poszczególnych wielkości produkcji . Powstaje ona z
połączenia minimów kosztów przeciętnych całkowitych z różnych okresów. Idąc od lewej
strony aż do momentu gdy krzywa kosztu długookresowa osiąga minimum mamy do
czynienia z przychodami skali, po przekroczeniu tego punktu borykamy się z nie
korzyściami skali .

Pyt. 7 - Jakie są korzyści i niekorzyści płynące z produkcji masowej.
Korzyści dzielą się na zewnętrzne i wewnętrzne : wewnętrzne oznaczają obniżenie
kosztów przeciętnych w wyniku dyskontowania korzyści związanych ze wzrostem
rozmiaru zakładu { A) zatrudnienie większej ilości osób umożliwia pogłębienie
technicznego podziału pracy ; B) lepsze wykorzystanie specjalizacji w zarządzaniu ; C)
lepsze wykorzystanie wiedzy technicznej ; D) korzyści wynikające z integracji ; E)
możliwość narzucenia wyższych cen (siła przetargowa) ; F) niższe koszty przeciętne
reklamy (na jednostkę sprzedaną) ; G) większe zaufanie wierzycieli (większy majątek
więcej źródeł finansowania) ; H) Ich przetrwanie nie zależy od powodzenia pojedynczego
artykułu na rynku } zewnętrzne – duże firmy sprzyjają ekspansji satelitarnych
przedsiębiorstw a to również przyczynia się do obniżenia kosztu przeciętnego (monopole i
oligopole to główne źródła innowacji i postępu). Koszty produkcji masowej również
dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne : wewnętrzne - od pewnego rozmiaru następuje
wzrost kosztu przeciętnego (koszty kontroli, transportu , produkcji , itd.) ; zewnętrzne –

powstanie wąskich gardeł w zakresie surowców i materiałów oraz koszta zanieczyszczeń
środowiska.

Rozdział 9 – MODELE RYNKU I STRUKTURY RYNKOWE.

Pyt. 1 – Wymień podstawowe modele struktur rynkowych od strony podaży.
Konkurencja doskonała , Monopol czysty (pełny) , Konkurencja monopolistyczna ,
Oligopol.

Pyt. 2 – Scharakteryzuj model konkurencji doskonałej.
Konkurencja doskonała (czysta) charakteryzuje się : dużą liczbą małych ,
niezależnych przedsiębiorstw i dużą liczbą nabywców ; jednolitym wyrobem u wszystkich
sprzedawców ; ceną jako wypadkową popytu i podaży (producent jest cenobiorcą nie
może wpłynąć na cenę , produkujący zbyt drogo są wypierani z rynku ) ; swobodnym
wejściem i wyjściem z rynku ; brakiem konkurencji niecenowej ; doskonałą informacją.

Pyt. 3 – Co to jest Monopol absolutny ?
Monopol absolutny jest to struktura rynkowa w , której występuje jeden producent
(sprzedawca) produktu lub usługi. Produkt monopolu nie posiada dobrego substytutu
przez co jest unikatowy. Występuje również wielu nabywców przez co żaden z nich nie
ma dostatecznej siły rynkowej aby oddziaływać na cenę. Monopolista absolutny w
przeciwieństwie do konkurencji doskonałej jest cenotwórcą ustala taką cenę przy której
poziom popytu i produkcji zapewnią mu maksymalny zysk. Monopol absolutny nie jest
często spotykany , ale możliwe jest utrzymanie go w krótkim okresie dzięki np.
przewadze technicznej jaką posiada przedsiębiorstwo , nowej metodzie wytwarzania ,
sytuacja tak ma miejsce np. w sektorze elektronicznym , zbrojeniowym.

Pyt. 4 – Jakie są cechy różniące konkurencję monopolistyczną od konkurencji
oligopolistycznej ?
A) w konkurencji monopolistyczne istnieje względnie duża liczba niezależnych
przedsiębiorstw , a w oligopolu jest to niewielka liczba skrajnym przypadkiem jest duopol
; B) w konkurencji monopolistycznej wejście na rynek jest względnie łatwe , w oligopolu
jest bardzo utrudnione ; C) w konkurencji monopolistycznej występuje konkurencja
cenowa , w oligopolu ma ona charakter niecenowy np. poprzez reklamę , jakość ;

Pyt. 5 – Scharakteryzuj struktury rynkowe występujące po stronie popytu.
Po stronie popytu o różnorodności struktur rynkowych decyduje prawie wyłącznie liczba
kupujących.
Czysta konkurencja (ogromna liczba nabywców) , Konkurencja Monopsonowa ( na
rynku działa względnie duża liczba kupujących ) , Monopson ( istnieje wielu małych
dostawców i jeden duży nabywca ) , Oligopson ( występuje gdy rynek jest zdominowany
przez kilku kupujących ).

Pyt. 6 – Jakie znasz formy umów monopolistycznych ?
Kartel – (porozumienie producentów dotyczące rozmiarów produkcji , rynków zbytu ,
jest bardzo nietrwały) ; Syndykat – (porozumienie w sferze zbytu , pełni często rolę
biura sprzedaży , prowadzi politykę cen i zbytu , wyznacza limity produkcyjne) ; Trust –
w tej formie uczestnicy porozumienia całkowicie tracą swą niezależność gospodarczą i
prawną , wnoszą do trustu kapitały a udział w zyskach czerpią zależnie od wielkości
udziałów ; Koncern – jest przykładem koncentracji kapitału opartej na ścisłej więzi
produkcyjnej , koncentracja obejmuje pokrewne gałęzie przemysłu stanowiące kolejną
fazę przeróbki surowca (produkcja samochodów) ; Konglomerat – polega na łączeniu
przedsiębiorstw często w ogóle ze sobą nie powiązanych z już istniejącym monopolem
dla lokaty kapitału w branżach przemysłu i usługach gdzie koncentracji produkcji jest
niski ; Holding – jest nietrwałą formą łączenia firm w celu wykonania konkretnego
przedsięwzięcia gospodarczego (budowa kolei) w skład wchodzą różni producenci
połączeni ze sobą procesem technologicznym.

Pyt. 7 – Omów politykę monopolu w zakresie postępu technicznego.
Niewątpliwie wprowadzanie postępu technicznego w dużej mierze zależy od stopnia
koncentracji produkcji , ponieważ małe i średnie firmy nie są w stanie zagwarantować
odpowiednich warunków do rozwoju badań. Wynika to z dużych kosztów takich badań
oraz ryzyka nie uzyskania zwrotu kosztu poniesionego na rozwój. Negatywną cechą jest
jednak to iż monopol niejednokrotnie prowadzi do marnotrawstwa poprzez np. produkcję
dóbr „nie trafionych” a także sztuczne rozbudzanie popytu. Są dwa trendy jeśli chodzi o
politykę monopoli w zakresie postępu technicznego (tendencja zachowawcza i tendencja
pobudzająca postęp , które dominuje w świecie). Należy jednak podkreślić że to właśnie
monopole i oligopole są siłą napędową rozwoju technicznego oraz wzrostu poziomu życia.

Rozdział 10 – REGUŁY PODEJMOWANIA DECYZJI PRODUKCYJNYCH W
GOSPODARCE RYNKOWEJ

Pyt. 1 - Przedstaw graficznie krzywą przychodu całkowitego , przeciętnego i krańcowego
w warunkach wolnej konkurencji. (wykres strona 185)

Pyt. 2 – Jakie występują związki i zależności między przychodem całkowitym ,
przeciętnym i krańcowym w przedsiębiorstwie monopolistycznym ?
A) przychód przeciętny i krańcowy w miarę zwiększania ilości sprzedawanych produktów
maleją , z tym że przychód krańcowy zmniejsza się szybciej niż przychód przeciętny ;
B) przychód przeciętny osiąga zero , gdy przychód całkowity jest równy zero ; C)
przychód krańcowy osiąga zero , gdy przychód całkowity osiągnie swoje maksimum ; D)
przychód krańcowy może być ujemny ; E) Krzywa utargu przeciętnego jest równocześnie
krzywą popytu.

Pyt.

3

–

Przedstaw

graficznie

pozycję

równowagi

przedsiębiorstwa

wolnokonkurencyjnego. (wykres strona 187 , komentarz strona 188).
Punktem równowagi jest punkt B1 ponieważ (Uk=Kk) , wyznacza on najkorzystniejszą
dla przedsiębiorstwa wielkość produkcji (0B) , jest to optimum ekonomiczne ,
przedsiębiorstwu opłaca się powiększać rozmiary produkcji dopóki Kk < Uk , gdyż na
każdej dodatkowej jednostce produktu zyskuje różnicę między utargiem krańcowym a
kosztami krańcowymi.

Pyt. 4 – Jakie znasz metody wyznaczania największego zysku w przedsiębiorstwie
monopolistycznym ? (wykresy strona 190-191)
Przedsiębiorstwo chcąc maksymalizować zysk będzie ograniczać produkcję , gdyż koszt
maleje

wtedy

szybciej

niż

przychód.

Maksymalny

zysk

w

przedsiębiorstwie

monopolistycznym (ekonomiczne optimum produkcji) wyznacza punkt w którym Uk=Kk ,
dla produkcji większej niż ten punk Kk>Uk co zmniejsza zysk. Zysk maksymalny możemy
także wyznaczyć , posługując się krzywą kosztów całkowitych i krzywą utargu
całkowitego. Monopolista będzie uzyskiwał zysk gdy Uc>Kc , zysk ten będzie wyznaczany
poprzez odległość pionową między krzywą Uc i krzywą Kc , będzie on największy dla
(wielkości 0B na wykresie str. 191).

Pyt. 5 – Co to jest punkt Cournota ? ( na wykresie strona 190 – punkt K)
Jest to punkt który wyznacza równowagę przedsiębiorstwa monopolistycznego , czyli
ekonomiczne optimum produkcji. W punkcie tym monopol osiąga zysk maksymalny
(Uk=Kk).

Pyt. 6 – Jakie czynniki kształtują cenę monopolową ?
A) wielkość globalnego popytu na dany produkt chociaż monopol stara się wpływać
również na popyt i zwiększać jego rozmiary np. poprzez reklamę ; B) elastyczność
cenowa i dochodowa popytu tzn. gdy elastyczność popytu jest wysoka to szeroko reaguje
on na zmianę ceny co ogranicza możliwość jej podnoszenia , sytuacja jest odwrotna przy
niskiej elastyczności popytu ; C) organizacja rynku po stronie popytu (siła przetargowa

konsumenta) ; D) istnienie substytutów i wzrost ich produkcji ; E) konkurencja ze strony
towarów importowanych ; F) ograniczenia ze strony kosztów wysoka cena jest możliwa
do utrzymania przy małej podaży i wielkości produkcji ale wtedy koszt jednostkowy jest
wysoki.

Pyt. 7 – Omów korzyści i negatywne skutki wynikające z konkurencji niedoskonałej.
Korzyści : A) istnienie konkurencji niedoskonałej na rynku może zmusić producentów do
bardziej efektywnego wykorzystania zasobów niż np. w czystym monopolu (unikanie
marnotrawstwa czynników produkcji) ; B) stabilność cen , decyzje cenowe
indywidualnych przedsiębiorstw nie prowadzą do wzrostu cen , nie dochodzi również do
ich znacznej obniżki ; C) postęp techniczny , który realizują przedsiębiorstwa
monopolistyczne i oligopolistycznej. Starty : A) zdominowanie rynku przez stosunkową
niewielką liczbę producentów , których produkty są substytutami ; B) trudność wejścia
na rynek , szczególnie s sytuacji oligopolu.

Rozdział 12 – GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

Pyt.1 – Co to jest GPW ?
GPW jest najważniejszą instytucjonalną formą wtórnego rynku kapitałowego , na którym
przedmiotem transakcji są papiery wartościowe. Jest to rynek formalny , gdzie w
określonym miejscu i czasie odbywa się obrót papierami wartościowymi , a ceny ustalane
są na podstawie relacji popytu i podaży.

Pyt. 2 – Co oznacza fakt , że papiery wartościowe mają cechę jednorodności ?
Oznacza to , że każdy egzemplarz danego papieru wartościowego jest identyczny , a
kupujący i sprzedający nie muszą prowadzić negocjacji co do właściwości przedmiotu
transakcji.

Pyt. 3 – Kto to jest makler giełdowy i jakie funkcje spełnia na giełdzie ?
Makler giełdowy czyli pośrednik należy do grupy uczestników giełdy , reprezentując różne
firmy maklerskie. Makler pośredniczy między inwestorami , którzy kupują lub sprzedają
akcję. Jego dochód zaś stanowi procentowa lub kwotowa prowizja , liczona od wartości
zrealizowanej sprzedaży. Wśród maklerów rozróżniamy maklerów kursowych , którzy
zajmują się obrotem określonego rodzaju papierów wartościowych i maklerów wolnych ,
którzy oprócz pośrednictwa kupują i sprzedają papiery wartościowe we własnym imieniu i
na własny rachunek.

Pyt. 4 – Czym różni się dopuszczenie na „giełdę” od „wprowadzenia na giełdę” ?
Aby papier wartościowy mógł stać się przedmiotem transakcji , musi najpierw być
dopuszczony na giełdę , czyli musi być „uprawniony” do stania się podmiotem transakcji.
Wprowadzenie na giełdę natomiast oznacza pierwsze transakcję z udziałem nowych
dopuszczonych papierów wartościowych.

Pyt. 5 – Czym różnią się transakcję terminowe typu opcje od typu futures ?
W transakcjach terminowych typu opcja nabywca ma prawo wyboru między realizacją
transakcji a jej zaniechaniem. Takiej możliwości wyboru nie ma sprzedawca. Natomiast w
transakcjach terminowych typu futures nabywca jak i sprzedawca zobowiązani są do
realizacji transakcji.

Pyt. 6 – Wymień transakcje zabronione na giełdzie.
A) sprzedaż wewnętrzna ; B) wzajemny obrót między tymi samymi partnerami ; C)
sztuczna aktywność rynkowa ; D) wykorzystanie środków propagandowych w celu
wywołania zwiększonego popytu.

Pyt. 7- Co to jest kurs pap. wart. i od czego zależy ?
Kurs pap. wart. jest to aktualna cena rynkowa pap. wart. ustalona na giełdzie w wyniku
popytu i podaży , zależy ona od : A) preferencji inwestorów lokujących swój kapitał w

pap. wart. ; B) oceny spółki akcyjnej czyli od wielkości obrotu , wyniku finansowego ,
wielkości majątku , perspektyw rozwoju ; C) zyskowności pap. wart. ; D) innych
czynników ( politycznych , organizacyjnych , itp. )

Pyt. 8 – Omów najważniejsze wskaźniki analityczne pap. wart.
Wskaźniki analityczne informują nas o bieżącej atrakcyjności lokowania kapitału : A)
„zysk netto na jedną” ocenia sytuację finansową spółki ; B) „cena do zysku” C/Z
wskazuje on rynkową ocenę zysku wypracowanego przez spółkę , ekonomiczna treść
wskaźnika C/Z określa liczbę lat , w przeciągu których zysk jednej akcji pokryję cenę
zakupu ; C) stopa dywidendy – jest to procentowa relacja między wielkością ostatniej
dywidendy , przypadającą na jedną akcję do rynkowej ceny akcji ; D) wskaźnik pokrycia
– stosunek zysku netto przypadającego na jedną akcję do jednostkowej dywidendy ,
obrazuje on politykę spółki dotyczącą wykorzystywania wypracowanego zysku.

Pyt. 9 – Przedstaw istotę analizy technicznej , fundamentalnej i portfelowej.
Analiza fundamentalna – dotyczy zawsze konkretnego przedsiębiorstwa i jego otoczenia
społeczno – gospodarczego , jej celem jest zbadanie solidności „fundamentów” na jakich
spoczywa firma , składa się ona z trzech etapów ( 1) analizy sektorowej , 2) analizy
sytuacyjnej , 3) analizy wskaźników finansowych ) ; Analiza techniczna – jest to
przewidywanie zmian , trendów cenowych zanim ulegną one zmianie , wykorzystuje się
do tego wykresy kursów akcji z przeszłości ; Analiza portfelowa – dokonywana dopiero po
przeprowadzeniu analizy fundamentalnej i technicznej , umożliwia dobranie takich pap.
wart. przez inwestora , które w możliwie największym stopniu zaspokajałyby cele i
oczekiwania inwestora.

Rozdział 13 - RYNEK PRACY I PŁACE

Pyt. 1 - Co określa stawkę płac w warunkach konkurencji doskonałej?
W warunkach konkurencji doskonałej określana jest ona poprzez relację popytu i podaży
na pracę. Ceną pracy jest płaca , jest ona podstawowym źródłem dochodu dla
pracowników ,oraz podstawowym źródłem kosztów dla pracodawców . W związku z tym
dwie te funkcje pozostają z sobą sprzeczne . Płace określane są na poziomie zrównania
popytu z podażą. Ważnymi czynnikami są też : wielkość populacji ( stanowiąca o podaży
pracowników) , sposób spędzania czasu przez społeczeństwo , pierwotny oraz wtórny
popyt na pracę.

Pyt. 2 - W jaki sposób określane są płace i zatrudnienie w warunkach monopsonu ?
W tych warunkach pracodawcy występują w pozycji dominacji na rynku pracy, posiadają
tzw. Siłę monopsonową czyli zdolność do kształtowania wysokości płacy i wielkości
zatrudnienia . W praktyce oznacza to obniżenie płacy na skutek zmniejszenia popytu na
pracę. Pracodawca po przeanalizowaniu krzywej podaży wybiera rozwiązanie które
maksymalizuje jego zysk. Monopson będzie zwiększał zatrudnienie do takiego poziomu w
którym efekt przychodowy ostatniego , dodatkowego pracownika zrówna się z
krańcowym kosztem jego pracy (na rynku monopsonowym koszt krańcowy pracy jest
coraz wyższy).

Pyt. 3 - Jakie są ekonomiczne skutki istnienia związków zawodowych?
Za pomocą strajków i protestów mogą one wpływać na zmniejszenie efektywnej podaży
pracy w celu podniesienia płac. Mogą być przyczyną przeniesienia się firm do innych
regionów gdzie praca jest tańsza. Walka monopsonów ze związkami zawodowymi może
spowodować obniżenie efektywności produkcji bo coraz więcej zasobów będzie
przeznaczonych na organizowanie związków zawodowych.

Pyt. 4 - Omów formy i systemy płac.
A) Formy płac : w zależności od postaci ( pieniężna – występuje w postaci pieniądza ,
naturalna – wszystko to co pracownicy otrzymują oprócz pieniędzy ) ; w zależności od
sposobu jej otrzymywania ( bezpośrednia – to co otrzymuje pracownik bezpośrednio ,

pośrednia – obejmująca ubezpieczenia i tym podobne ) ; według rodzaju ( płace
nominalne – suma pieniędzy którą pracownik otrzymuje , płace realne – koszyk dóbr i
usług które pracownik może kupić za płacę nominalną ).
B) Podstawowe systemy płac : czasowy – płaca zależna od ilości przepracowanego
czasu ; akordowy – płaca ustalana jest w zależności od ilości wykonanych dóbr lub
czynności ( akord prosty - płaca rośnie proporcjonalnie do ilości wykonanych sztuk
przez pracownika ; system normowania czasu – ustala się normę czasu na wykonanie
jednej sztuki , a jeżeli pracownik wykona tę sztukę w czasie krótszym to płaci mu się i
tak jak za odpracowany czas przeznaczony na jej wykonanie ; system Tylora - w
którym ustala się wysoką normę przystosowaną do możliwości wysokowydajnego
pracownika , a za każdą wykonaną sztukę poniżej normy ustala się dużo niższą płacę ) ;
udziałów w zaoszczędzonym przez pracownika czasie ( system Hasleya - ustala się tu
normę czasową na wykonanie danej rzeczy lub operacji , jeżeli pracownik zużyje mniej
czasu na wykonanie normy to uzyskuje dodatek gratyfikacyjny w wysokości 50%
zaoszczędzonego czasu ; system Bedaoux - w którym bierze się za podstawę małą
jednostkę czasu i oblicza się liczbę ruchów jaką pracownik wykona w tym czasie dodając
czas na odpoczynek , jeżeli pracownik chce zarobić więcej , to ogranicza czas
wypoczynku do minimum i przeznacza go na pracę ; w ten sposób zaoszczędzony czas
dzieli się na firmę 25% i pracownika 50% ).

Pyt. 5 - Przeciętna płaca w Polsce wynosi ok. 400$ , w Indiach ok. 100$ a w USA 2500$
, jakie czynniki wpływają na popyt i podaż pracy w tych krajach i co doprowadza do tak
dużych dysproporcji w płacach?
A) Zasoby finansowe osób prywatnych , które wpływają na ilość indywidualnych
przedsiębiorstw, tudzież w biedniejszych krajach podaż pracy przewyższa popyt co
prowadzi do oferowania niższych płac przez pracodawców ; B) Brak konkurencji na rynku
pracy ; C) Sytuacja polityczna utrudniająca powstawanie nowych przedsiębiorstw ; D)
Poziom wykształcenia.

Pyt. 6 - Jakie czynniki powodują zniekształcenie płac?
A) Atrakcyjność pracy ; B) Jakość pracy ; C) Indywidualne zdolności ; D) Segmentacja
rynku ; E) Inne ( społeczna dyskryminacja ,karalność itp.).

Rozdział 14 – RYNKI NIEOśYWIONYCH CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH

Pyt. 1 - Z czego wynika współzależny charakter popytu na czynniki wytwórcze ?
Naturalną właściwością poszczególnych kategorii zasobów jest ich niejednorodność
technologiczna, co implikować może nieproporcjonalność wykorzystania ich w procesie
produkcji. Uwarunkowania te wykluczają możliwość doskonałej substytucji wzajemnej
czynników wytwórczych., czego konsekwencją jest ich malejąca produktywność
krańcowa. Współzależny charakter popytu uwarunkowany jest krańcową stopą
technicznej substytucji czynnik. wytwórczych , czyli możliwościami kombinowania
proporcji ich wzajemnego użycia w procesie produkcyjnym.

Pyt. 2 - Czy istnieje związek pomiędzy ceną czynników wytwórczych a ceną jego usług ?
Cena zasobu jest płatnością o charakterze jednorazowym ( w momencie aktu kupna-
sprzedaży ) , natomiast cena za korzystania z usług to płatność okresowa. Pomiędzy
tymi dwoma rodzajami występuje ścisły związek. O ile bowiem wysokość ceny za usługi
czynn. wytw. uzależniona jest w sposób bezpośredni od wartości świadczonych przez
niego usług w danym okresie, o tyle cena zasobu wyznaczana jest przez oczekiwany w
całym okresie jego funkcjonowania, łączny strumień wartości usług.

Pyt. 3 - Omów determinanty popytu oraz wielkość popytu na rynkach nieożyw. czynn.
wytwórczych.
Zasady ustalania popytu na nieożywione czynniki wytw. są zbliżone do tych
występujących na rynku pracy. Przedsiębiorstwo będzie zainteresowana zwiększaniem
nakładów czynników zmiennych o dodatkowe jednostki dopóki koszt krańcowy -jaki

będzie musiało w związku z tym ponieść -będzie wyższy od wartości produktu
krańcowego (WPK) , otrzymanego w wyniku zaangażowania tychże czynników. (WPK to
przyrost wartości produktu całkowitego przedsiębiorstwa , jaki nastąpił w wyniku
zaangażowania w proces prod. dodatkowej jednostki nakładu czynnika wytw.) Zmiany
rozmiarów zapotrzebowania na czynnik zmienny uzależnione będą od poziomu ceny jego
usług. Im będzie ona wyższa tym wielkość popytu na rozpatrywany czynnik wytwórczy
będzie mniejsza. Wielkość popytu będzie także uzależniona od kształtowania się ceny
rynkowej dobra lub usługi, do wytwarzania którego dany czynnik wytw. służy.

Pyt. 4 - Przedstaw zasady wyznaczania gałęziowej oraz rynkowej krzywej popytu na
czynnik wytwórczy.
Krzywą popytu rynkowego na określony czynnik wytw. uzyskuje się przez horyzontalne
zsumowanie krzywych popytu wszystkich gałęzi wytwarzania, które korzystają z jego
usług. Wyznaczając gałęziową krzywą popytu, należy wziąć pod uwagę możliwość zmiany
ceny rynkowej produktu. Funkcja popytu rynkowego na produkt gałęzi w warunkach
konkurencji doskonałej jest bowiem malejąca, a tym samym zmiany podaży gałęzi
wywoływać mogą wzrost lub spadek ceny wytwarzanego produktu. Krzywa popytu gałęzi
charakteryzuje się mniejszym stopniem elastyczności niż krzywe WPK indywidualnych
przedsiębiorstw. Wynika to z faktu, że ceny wytwarzanego produktu zmieniają się wraz
ze zmianami rozmiarów produkcji gałęzi.

Pyt. 5 - Dlaczego z ekonomicznego punktu widzenia podaż ziemi jest zawsze doskonale
nieelastyczna.
Rozmiary globalnej podaż ziemi, określone jej warunkami naturalnymi, są zarówno w
krótkim, jak i w długim okresie całkowicie niezmienne. Istota nieożywionych czynników
produkcji stwierdza, że każda ingerencja człowieka świadoma i celowa, w środowisko
naturalne powoduje włączenie w nie elementów kapitału. Tak więc w efekcie to podaż
kapitału, a nie ziemi , ulega zwiększeniu. Zatem podaż ziemi względem ceny jest zawsze
doskonale nieelastyczna , czyli zarówno dla krótkiego jak i długiego okresu będzie
pionową krzywą. Taki kształt wskazuje ,że powierzchnia ziemi będzie zawsze
wykorzystywana niezależnie od wyznaczonego przez rynek poziomu ceny.

Pyt. 6 - Co określa wysokość wymaganej stawki wynagrodzenia kapitału.
Wymaganą stawkę wynagrodzenia kapitału można zdefiniować jako stawkę, która
pozwala pokryć właścicielom kapitału wszystkie koszty ekonomiczne, (uzależnione od
ceny zakupu dobra kapitałowego) związane z jego posiadaniem. Z uwagi na fakt, iż
kapitał zaangażowany produkcyjnie dostarcza przedsiębiorcy strumienia dochodów w
nieskończonym

horyzoncie

czasu,

podstawowe

znaczenie

odgrywa

prawidłowe

oszacowanie tempa jego fizycznego oraz moralnego zużycia. Określa ono wysokość tzw.
stopy amortyzacji kapitału, którą oblicza się odnosząc szacunkową wielkość zużycia
dobra inwestycyjnego do jego wartości początkowej. Powiększając ją następnie o
wysokość realnej stopy procentowej, odpowiadającej rozpatrywanemu okresowi,
uzyskuje się wymaganą stopę zwrotu, zapewniającą właścicielowi kapitału opłacalność
jego zastosowania. Mnożąc tak ustaloną stopę zwrotu przez wartość początkową dobra
inwestycyjnego, otrzymujemy minimalną stawkę opłaty za jego okresowe udostępnienie.

Pyt. 7 - Czy istnieje różnica pomiędzy rynkowymi a gałęziowymi krzywymi podaży usług
ziemi i kapitału.
Rynkowa krzywa podaży kapitału ma kształt linii prostej równoległej do osi rzędnych (w
krótkim okresie ) ,a gałęziowe funkcje podaży dobra inwestycyjnego są rosnące, lecz z
uwagi na ograniczoność jego globalnej podaży cechują się wysokim stopniem nie
elastyczności. W długim okresie krzywa podaży kapitału jest rosnącą funkcją stawki
najmu ,natomiast gałęziowa krzywa podaży będzie podobna do rynkowej , a tym samym
wielkość dostarczanego kapitału będzie dodatnio skorelowana z wysokością wymaganej
stawki najmu.

Pyt. 8 - Omów przebieg krótko i długookresowych procesów dostosowawczych na
gałęziowym rynku kapitału, w następstwie wzrosty realnej stopy procentowej.
Zakres procesów dostosowawczych na gałęziowych rynkach kapitału jest uzależniony od
długości rozpatrywanego okresu. W krótkim wzrost lub spadek stawki najmu danego
dobra inwestycyjnego (np. w następstwie zmiany układu popytu ) pozostaje neutralny w
odniesieniu do rozmiarów jego podaży, dostosowania przebiegać mogą tylko w zakresie
cen ; podczas gdy w długim okresie wywołuje już zmiany po stronie podażowej.

Rozdział 15 – RENTA , PROCENT I ZYSK EKONOMICZNY JAKO FORMY
DOCHODÓW Z CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH

Pyt. 1 - Jaki jest związek między alternatywnym kosztem czynnika wytw. a rentą
ekonomiczną.
Renta ekonomiczna stanowi dochód uzyskiwany przez właściciela czynnika wytw. z
tytułu jego produkcyjnego udostępnienia, który przekracza koszt alternatywny użycia
tego czynnika w określonym zastosowaniu. Kształt krzywej podaży, stopień jej
elastyczności implikowany jest przez zróżnicowanie poziomu kosztu alternatywnego,
występujące pomiędzy poszczególnymi jednostkami czynnika wytwórczego; z czego
wynika, że całkowite rozmiary renty ekonomicznej uzależnione są - przy danym układzie
popytu - od łącznej wysokości alternatywnego kosztu danego zasobu.

Pyt. 2 - Co oznacza stwierdzenie, że podmioty gospodarcze kierują się w swoich
zachowaniach rynkowych dodatnią stopą preferencji ....
Racjonalnie postępujące jednostki, postawione wobec możliwości wyboru, będą wolały
dysponować danymi dobrami obecnie, niż taką samą ich ilością w przyszłości.
Zachowania uczestników rynku stymulowane są zatem wykazywaną przez nich dodatnią
stopą preferencji czasowej. Trzy podstawowe przyczyny jej występowania to : odmienne
warunki zapotrzebowania na dobra w teraźniejszości i przyszłości , wrodzoną
niecierpliwość w zachowaniach podmiotów gospodarczych oraz techniczną przewagę dóbr
teraźniejszych nad przyszłymi.

Pyt. 3 - Omów mechanizm wyznaczania poziomu czystej stopy procentowej w
gospodarce za pomocą tzw. diagramu I. Fischera. (str. 308)
KSS -konsumpcja przyszła
MPx -produkt krańcowy kapitału w okresie pierwszym
MPy - produkt krańcowy kapitału w okresie przyszłym
( 1 + r ) -czynnik procentowy , r -czysta stopa procentowa

( )

KSS

MPx

MPy

r

=

= +

1

Pyt. 4 - Przedstaw czynniki kształtujące wysokość rynkowej stopy procentowej.
Wysokość stopy procentowej zależy od : 1. relacji pomiędzy popytem i podażą kapitału
pożyczkowego ; 2. stopnia ryzyka, jaki ponosi pożyczający kapitał ; 3. oczekiwanej
stopy inflacji ; 4. technicznych warunków udzielania kredytów i przyznawania lokat
(wysokość pożyczek, forma lokat, termin lokat czy termin spłaty pożyczek ) ; 5. stanu
koniunktury gospodarczej.

Pyt. 5 - Czym różni się realna stopa procentowa od nominalnej stopy proc.
Nominalna stopa procentowa składa się z : czystej stopy procentowej , kosztu ryzyka
inwestycyjnego oraz oczekiwanej stopy przyszłej inflacji. Ten ostatni czynnik nie wchodzi
natomiast w skład realnej stopy procentowej , która jest skorygowaną o rzeczywistą
stopę inflacji, stopą nominalną.

Pyt. 6 - Wyjaśnij istotę zysku ekonomicznego oraz wskaż jego źródła.
Zysk ekonomiczny to dochód, jaki przynosi czynnik wytwórczy, ponad ten, jaki
przyniósłby w innym, najbardziej cennym zastosowaniu. W sensie rachunkowym jest
różnicą między przychodem a kosztami. Do głównych źródeł zysku należą :
innowacyjność ,inwestycje , przedsiębiorczość ( umiejętność podejmowania inicjatywy

ryzyka ), wykorzystywanie sytuacji monopolistycznej, eksploatacja siły roboczej,
niedoskonałość konkurencji zdarzenia losowe.

Pyt. 7 - Czy istnieje różnica miedzy dążeniem do osiągnięcia zysku ekonomicznego a
zjawiskiem pogoni za rentą.
Dążenie do osiągnięcia zysku ekonomicznego sprzyja racjonalnej alokacji zasobów,
natomiast w przypadku pogoni za rentą mamy do czynienia z nieefektywnym
rozmieszczeniem zasobów . Podmioty gospodarcze dążą tutaj do podejmowania działań
zmierzających do monopolizacji rynku czynnika wytwórczego , celem uzyskania
możliwości kształtowania poziomu opłaty za jego produkcyjne udostępnienie.

Rozdział 16 - EKONOMICZNA ROLA PAŃSTWA W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Pyt. 1 - Wymień główne przyczyny powodujące zawodność mechanizmu rynkowego.
Są to: 1.monopolizacja( niedoskonałość konkurencji)- współczesne gospodarki to
konglomerat różnych struktur rynkowych ,począwszy od konkurencji doskonałej a na
pełnym monopolu kończąc , co nie zawsze zapewnia efektywnej alokacji 2.
Występowanie dóbr publicznych i 3. efektów zewnętrznych.

Pyt. 2 - Jaka jest różnica między dobrem publicznym a prywatnym?
Dobro prywatne : jest to dobro które jest konsumowane przez jedną osobę z
równoczesnym wykluczeniem innych osób np. Pan Nowak skonsumował pizzę czyli nikt
inny tej pizzy już nie zje , a poza tym ilość pizz dostępnych na rynku wdanym okresie
ulegnie uszczupleniu. Dobro publiczne : to taki dobra i usługi ,które mogą być
konsumowane jednocześnie przez wiele osób(służba zdrowia ,oświata ochrona
środowiska ,adm. państwowa i sądownicza ,ulice itp.)jedna osoba może konsumować
dobro nie zmniejszając równocześnie ilości dostępnej dla innych. Nie jest możliwe
wykluczenie kogokolwiek z udziału konsumpcji dóbr publicznych bez poniesienia kosztów
prohibicyjnych takiej operacji.

Pyt. 3 - Dlaczego dobro publiczne można traktować jako pozytywny efekt zewnętrzny?
Pozytywnym efektem zewnętrznym nazywamy pozytywne przenoszenie skutków
działalności jednych przedmiotów gospodarczych na inne. Dobra publiczne w postaci
bezpłatnej służby zdrowia , edukacji , ochrony środowiska itp. możemy potraktować
korzyści zewnętrzne płynące z przynależności do państwa.

Pyt. 4 – W jaki sposób państwo może promować produkcję dóbr pożądanych społecznie?
Dobra pożądane społecznie to takie dobra , o których społeczeństwo sądzi ,że każdy
powinien je posiadać bez względu czy chce, czy nie np. oświata , ochrona zdrowia
,ochrona narodowa , czysta woda , powietrze itp. Promowanie dóbr pożądanych społ.
Może przybierać różne formy np. bezpłatne szkolnictwo , stypendia , informacje o
możliwościach kształcenia, bezpłatna służba zdrowia , różnego rodzaju promowanie firm
dbających o środowisko naturalne itp.

Pyt. 5 - Co to są efekty zewnętrzne? Podaj przykłady.
Efekty zewnętrzne to bezpośrednie przenoszenie skutków działalności jednych podmiotów
gospodarczych na inne, z pominięciem rynku. Podział efektów : A) POZYTYWNE- w
postaci korzyści zewnętrznych np.(edukacja- nauka wzbogadza nie tylko tych którzy
chodzą do szkoły lecz całe społ. Wysoki poziom wykształcenia społ. stymuluje odkrycia
naukowe i podnosi stopę życiową ludzi. B) NEGATYWNE- w postaci kosztów
zezewnętrznych (huta wykorzystuje zasiarczony węgiel i powoduje degradacje
naturalnego środowiska .Ludzie mieszkający wpobliżu chorują budynki się sypią ,
wszystko to stanowi zewn.koszty huty, które nie maja wpływu na cenę wegla więc huta
zwiększa produkcję ,powodując dalszą degradację środowiska.

Pyt. 6 - W jaki sposób państwo ogranicza siłę monopoli na rynku?

Ograniczenie monopoli na rynkach realizuje się za pomocą interwencji na rynkach : A)-
prowadzenie polityki antymonopolowej ( np. ustawodawstwo monopolowe) ;
B)prowadzenie regulacji mikroekonomicznej , która polega na tym ,że państwo kontroluje
wejście i wyjście firm ze zmonopolizowanej branży, określa ilość produkcji oraz
maksymalną wysokość cen.

Pyt. 7 - W jaki sposób państwo realizuje funkcję sprawiedliwości i stabilizacji?
Państwo realizuje funkcję sprawiedliwości poprzez : A) progresywny system
podatkowy B) transfer dochodów – oznacza przesunięcie dochodów od osób
posiadających je w nadmiarze do osób , które ich nie posiadają lub mają w
niewystarczających ilościach ( program pomocy społecznej) Państwo realizuje funkcję
stabilizacji poprzez : A) politykę fiskalną ,wykorzystując w tym celu system podatkowy
i budżet B) politykę monetarną-wpływając na podaż pieniądza , stopę procentową i
warunki kredytowania.

Pyt. 8 - Omów istotę cen maksymalnych i minimalnych.
Cena minimalna ustalana jest w sytuacji gdy ,według producentów zbyt niskie ceny
równowagi utrzymują się zbyt długo. Cena minimalna jest najniższą ceną jaką muszą
zapłacić nabywcy , jest wyższa od cen równowagi na rynku , i ma zapewnić producentom
pokrycie kosztów produkcji i oczekiwany zysk. W przypadku wprowadzenia cen
minimalnych konieczne jest wprowadzenie dopłat do cen , w celu przeciwdziałania
spadkowi popytu. Cena maksymalna jest ustalana w momencie gdy ceny pewnych
towarów są za wysokie. Są to najwyższe ceny jakie mogą żądać sprzedawcy za dany
towar, ale jednocześnie niższe od cen równowagi rynkowej. Wymagają wprowadzenia
subwencji dla producentów , przeciwdziałające zmniejszeniu podaży.