Arkusz kalkulacyjny – Calc

Spis treści

[

ukryj

]

1. Tworzenie nowego dokumentu

1.1. Uruchamianie programu OpenOffice Calc

1.2. Budowa okna programu

2. Zasady wprowadzania danych do arkusza

2.1. Budowa arkusza kalkulacyjnego

2.2. Poruszanie się po komórkach w arkuszu

2.3. Zaznaczanie komórek w arkuszu

2.4. Wprowadzanie danych do komórek

2.5. Wprowadzanie tekstu

2.6. Wprowadzanie liczb

2.7. Proste formuły - podstawowe operatory arytmetyczne

2.8. Rozmiar komórki

2.9. Wyróżnianie wartości

3. Poprawianie i usuwanie danych

3.1. Poprawianie danych w komórce

3.2. Usuwanie danych z arkusza

4. Zapisywanie

4.1. Zapisywanie dokumentu arkusza kalkulacyjnego

4.2. Typ zapisu danych

5. Praca z arkuszami

5.1. Dodawanie arkusza

5.2. Usuwanie arkusza

5.3. Zmiana nazw arkuszy

5.4. Zmiana kolejności arkuszy

5.5. Poruszanie się po arkuszach – przyciski nawigacyjne

6. Wstawianie i usuwanie kolumn i wierszy

6.1. Wstawianie kolumn i wierszy

6.2. Usuwanie kolumn i wierszy

7. Grupowanie arkuszy

8. Przeglądanie danych w arkuszu

8.1. Podział okna

8.2. Blokowanie wierszy, kolumn

8.3. Ukrycie kolumn,wierszy

9. Formatowanie

9.1. Komórki – obramowanie i cieniowanie

9.2. Scalanie komórek

9.3. Wyrównanie zawartości

10. Formatowanie czcionek

11. Formaty liczbowe

11.1. Format liczbowy

11.2. Format procentowy

11.3. Format walutowy

11.4. Format daty

11.5. Format czasu

11.6. Format naukowy

11.7. Format tekstowy

11.8. Pasek formatowania

11.9. Autoformatowanie

12. Kopiowanie

13. Adresy, czyli odwołania

13.1. Względne adresowanie komórek

13.2. Bezwzględne adresowanie komórek

13.3. Nazywanie komórek

13.4. Mieszane adresowanie komórek

14. Funkcje w arkuszu kalkulacyjnym

14.1. Data i godzina

14.2. Finanse

14.3. Informacja

14.4. Logiczne

14.5. Matematyka

14.6. Macierz

14.7. Statystyka

14.8. Arkusz kalkulacyjny

14.9. Baza danych

14.10. Tekst

14.11. Dodatek

15. Grafika w arkuszu

15.1. Rysunki własne

15.2. Rysunki z galerii

15.3. Ramki

15.4. Tworzenie wykresów

15.5. Wykres słupkowy

15.6. Wykres kolumnowy

Tworzenie nowego dokumentu

Uruchamianie programu OpenOffice Calc

Program

OpenOffice Calc

uruchomić możesz klikając w przycisk Start, następnie z rozwiniętej listy wybierz

polecenie Programy i przytrzymaj wskaźnik myszki przez chwilę na tym słowie. Rozwinie się kolejna lista na której

będą nazwy zainstalowanych na twoim komputerze programów. Odszukaj wśród nich OpenOfficePL. Po krótkiej

chwili rozwinięte zostanie kolejne podmenu i będziesz już mógł wybrać

Na ekranie twojego monitora pojawił się nowy dokument arkusza kalkulacyjnego

OpenOffice Calc

.

Budowa okna programu

Arkusz kalkulacyjny jest programem stosowanym do różnego rodzaju obliczeń matematycznych, finansowych,

czy statystycznych. Umożliwia również prezentowanie danych i wyników w formie graficznej w postaci wykresów

oraz drukowanie informacji.

Na swoim ekranie masz już zapewne okno programu

OpenOffice Calc

:

15.7. Wykres liniowy

15.8. Wykres kołowy

15.9. Modyfikowanie wykresu

16. Wypełnianie komórek serią danych

16.1. Wypełnianie serią danych

16.2. Wypełnianie takimi samymi wartościami

17. Notatki

18. Drukowanie

18.1. Podgląd podziału stron

18.2. Podgląd wydruku

18.3. Ustawienia strony

18.4. Zakresy wydruku

18.5. Wydruk

19. Baza danych w arkuszu kalkulacyjnym

19.1. Sortowanie danych

19.2. Filtrowanie danych

19.3. Sumy pośrednie - częściowe

20. Calc - przykładowe dokumenty

20.1. 1. Biblioteka

20.2. 2. Przeliczenie

20.3. 3. Koszty operacyjne

Zasady wprowadzania danych do arkusza

Budowa arkusza kalkulacyjnego

Arkusz kalkulacyjny przypomina ogromną tabelę podzieloną na wiersze i kolumny. Kolejne wiersze oznaczone s

cyframi, natomiast kolumny literami (i ich kombinacjami).

W miejscu przecięcia się kolumn i wierszy powstają pojedyncze pola zwane komórkami. To właśnie komórki s

podstawą funkcjonowania arkusza kalkulacyjnego. Do komórek arkusza możesz wpisać tekst, liczbę, lub specjalnie

przygotowane działanie zwane formułą.

Arkusz kalkulacyjny składa się z wielu tysięcy komórek i każda z nich posiada swój adres. Na adres komórki

składa się nazwa kolumny i numer wiersza w którym ona występuje, tak jak to zostało opisane na ilustracji poniżej:

Poruszanie się po komórkach w arkuszu

Po komórkach arkusza kalkulacyjnego możesz poruszać się przy pomocy myszki – klikając po prostu w kolejne,

potrzebne komórki.

Wygodniejszym sposobem jest poruszanie się po komórkach przy użyciu klawiszy kursora lub:

• [Tab] – przejście do komórki leżącej na prawo;

• [Shift]+[Tab] – przejście do komórki leżącej na lewo;

• [Enter] - przejście do komórki leżącej poniżej;

• [Shift]+[Enter] - przejście do komórki leżącej powyżej;

• [Ctrl]+[End] - przejście do ostatniej wypełnionej danymi komórki arkusza;

• [Ctrl]+[Home] – przejście do komórki A1;

• [End] – przejście do komórki tego samego wiersza leżącej za ostatnią komórką wypełnioną danymi;

• [Ctrl]+[Page Up] – przejście do poprzedniego arkusza;

• [Ctrl]+[Pagr Down] – przejście do następnego arkusza;

Zaznaczanie komórek w arkuszu

Umiejętność zaznaczania komórek arkusza kalkulacyjnego jest potrzebna przy wykonywaniu całej gamy

czynności w programie

OpenOffice Calc

.

Zaznaczyć możesz:

• kolumnę(y) – kliknij myszką w nagłówek

kolumny, którą chcesz zaznaczyć. Jeżeli przytrzymasz

wciśnięty lewy przycisk myszki i przesuniesz jej

kursor po nagłówkach kolejnych kolumn, to

zaznaczysz ich więcej.

• wiersz(e) - kliknij myszką w nagłówek

wybranego wiersza. Jeżeli przytrzymasz wciśnięty lewy

przycisk myszki i przesuniesz jej kursor po nagłówkach

kolejnych wierszy, to zaznaczysz ich kilka.

• zakres komórek – kliknij w wybraną

komórkę od której chcesz rozpocząć zaznaczanie

np.: B3, trzymając wciśnięty lewy przycisk myszki

przeciągnij po komórkach w prawo i w dół np.: do

komórki D7.

• kilka obszarów na

raz – zdarza się, że musisz

zaznaczyć

komórki

nie

leżące obok siebie. Komórki

te

można

zaznaczyć

trzymając

przyciśnięty

klawisz [Ctrl] i przeciągając

myszką lub klikając w

wybrane komórki arkusza,

np.:

Wprowadzanie danych do komórek

Do komórek arkusza możesz wprowadzać dane tekstowe, liczbowe lub formuły (wzory). Do jednej komórki

należy wprowadzać tylko jedną informację. Aby to zrobić powinieneś wskazać (uaktywnić) komórkę do której maj

być wprowadzone wartości i przy pomocy klawiatury wpisać odpowiednie dane. To co wpiszesz do danej komórki jest

widoczne zarówno w niej jak i w pasku wprowadzenia. Wpisane dane zatwierdzasz naciśnięciem klawisza [Enter] lub

uaktywnieniem innej komórki.

Wprowadzanie tekstu

Standardowo dane tekstowe wprowadzane do komórki wyrównywane są do jej lewej krawędzi.

• Do komórki A1 wpisz: ‶Wydatki działu AH w III kwartale 2003r”

• Zacznij uzupełniać zawartość kolejnych komórek według wzoru:

• Gdy do A4 wpiszesz: ‶Kolorowy tusz do drukarki” to najwygodniej ci będzie przycisnąć klawisz [Tab], aby

uaktywnić komórkę B4;

• Dokończ tworzenie tabeli według wzoru poniżej:

• cały arkusz – zaznaczysz kliknięciem w pole znajdujące się

nad pierwszym wierszem, z lewej strony kolumny A:{0407}

Wprowadzanie liczb

Arkusz kalkulacyjny istnieje po to, aby wprowadzać do niego liczby i dokonywać na nich różnych operacji.

Liczby w arkuszu mogą być przedstawiane na różne sposoby (jako daty, z symbolem waluty itd.). Standardowo dane

liczbowe wprowadzane do komórki wyrównywane są do jej prawej krawędzi.

Liczby wprowadzane do komórek arkusza kalkulacyjnego przedstawiane są w postaci z dwoma miejscami po

przecinku (wyjątek stanowi liczba mająca po przecinku zera), Jeśli wpiszesz do komórki 1234,56789 to po

zatwierdzeniu [Enter’em] komórka wyświetli 1234,57. Komórka ta nadal zachowa w pamięci całą liczbę i na niej b

dokonywane wszystkie obliczenia.

Nie jest to żaden błąd. Wprowadzona liczba nie mieści się w komórce i należy poszerzyć kolumnę, w której

liczba występuje (patrz rozdział ‶Rozmiar komórki”).

Arkusz kalkulacyjny Calc daje możliwość wprowadzenia do komórki liczby, która będzie traktowana jak zwyk

tekst. Jest to możliwe, gdy wpisywanie takiej liczby poprzedzisz znakiem apostrofu (np.: ‘0 555 555 555). Możliwo

ta jest szczególnie przydatna podczas wprowadzania numeru telefonu, kodu pocztowego i wartości, które nie b

podlegały działaniom matematycznym i chcemy, aby nie brały udziału w tych przeliczeniach.

Proste formuły - podstawowe operatory arytmetyczne

Formuła w arkuszu kalkulacyjnym to wzór poprzedzony znakiem równości (=), w skład którego wchodzić mog

adresy komórek (odwołania), z których dane mają brać udział w obliczeniach, liczby i odpowiednie teksty. Dzi

zastosowaniu formuły obliczyć możesz np. sumę, średnią lub iloczyn wartości z innych komórek

Do konstrukcji formuł możesz korzystać z operatorów podstawowych działań arytmetycznych:

Pamiętaj, że mnożenie, dzielenie, czy potęgowanie mają pierwszeństwo w wykonywanych przykładach.

Mając wprowadzone dane do tabeli opisującej ‶Wydatki działu AH w III kwartale 2003r” stworzysz teraz

formułę obliczającą wartość dokonanych zakupów:

• Kliknij myszką w komórkę D3, aby ją uaktywnić – tu wprowadzisz formułę;

• Napisz =B3*C3

• Naciśnij [Enter] i zobacz jaką wartość ma zakupiony papier do xero;

• Jeśli chcesz możesz powtarzać wprowadzanie formuły dla pozostałych danych, ale

umożliwia szybsze i

łatwiejsze uzupełnienie tej tabeli – kopiowanie przez przeciąganie (patrz rozdział ‶Względne adresowanie

komórek”);

Może się zdarzyć, że do komórki wprowadzisz dużą liczbę i komórka w

miejscu, gdzie powinna pokazać się liczba wyświetli ###.

dodawanie

+

odejmowanie

-

mnożenie

*

dzielenie

/

potęgowanie

^

Spróbujemy teraz skonstruować formułę obliczającą sumę zawartości wskazanych komórek. W tym celu:

• Do opracowywanej tabeli do komórki A8 wpisz ‶Razem” i przejdź do D8;

• Napisz znak równości (=);

• Kliknij myszką w komórkę D3;

• Zobacz, adres tej komórki pojawił się w formule automatycznie;

• Odszukaj i naciśnij plus (+) na klawiaturze i kliknij w kolejną komórkę (D4);

• Postępuj tak, aż twoja formuła będzie wyglądać tak jak w przykładzie poniżej:

• Naciśnij [Enter];

Formułę wyliczającą sumę można skonstruować w inny sposób:

• Do opracowywanej tabeli do komórki A8 wpisz ‶Razem” i przejdź do D8;

Napisz =SUMA(D3:D7);

• Naciśnij [Enter];

Arkusz kalkulacyjny Calc pozwala również na wykonywanie operacji na tekstach. Dla lepszego zrozumienia tej

operacji prześledź prosty przykład:

• Do komórki A1 wprowadź tekst ‶Ala”;

• Do komórki A2 wprowadź spację a następnie tekst ‶ma kota.”;

• W dowolnej pustej komórce (np.: A5) wpisz formułę łączącą ten tekst w zdanie: =ZŁĄCZ.TEKSTY(A1;B1)

• Naciśnij [Enter] i zobacz pełne zdanie:

Rozmiar komórki

Kolumny w arkuszu

OpenOffice Calc

mają szerokość standardową potrzebną do wpisania 11 znaków (cyfr)

standardową czcionką Arial o rozmiarze 10pt.

Rozmiar komórki można zmienić na kilka sposobów:

Sposób pierwszy – Aby zmienić szerokość komórki ustaw myszkę na złączeniu dwóch kolumn. Gdy kursor

przybierze kształt podwójnej strzałki

naciśnij i przytrzymaj lewy przycisk myszki i przeciągaj go uzyskuj

odpowiednią szerokość. W podobny sposób można ustawić wysokość.

Sposób drugi – Kliknij w komórkę należącą do kolumny, której szerokość chcesz zmienić lub zaznacz wszystkie

kolumny przeznaczone do zmiany szerokości. Wybierz Format >Kolumna >Szerokość. W otwartym oknie

dialogowym przy pomocy strzałek ustaw odpowiednią wielkość szerokości kolumny (możesz również skasowa

zawartość pola Szerokość i wpisać przy pomocy klawiatury odpowiednią liczbę).

Analogicznie zmienisz wysokość wiersza. Zaznacz wiersze przeznaczone do zmiany rozmiaru. Wybierz Format

>Wiersz >Wysokość. W otwartym oknie dialogowym przy pomocy strzałek lub klawiatury ustaw odpowiedni

wysokość wiersza.

Sposób trzeci – zaznacz kolumnę(y) lub wiersz(e) których szerokość chcesz zmienić. Wybierz: Format

>Kolumna (Wiersz) >Optymalna szerokość (Wysokość). Otwarte zostaje okno dialogowe:

Szerokość kolumny (wysokość wiersza) zostanie automatycznie dopasowana do ilości wprowadzonego tekstu.

Wyróżnianie wartości

Jeżeli będziesz konstruować duże, rozbudowane tabele, z pewnością docenisz możliwość jaką daje Ci Calc

mianowicie wyróżnianie wartości. Zastosowanie tej opcji spowoduje, iż we wszystkich kolejnych dokumentach

wartości liczbowe i daty będą wyświetlane w kolorze niebieskim, a dane powstałe w wyniku przeliczenia

(zastosowania formuł) na zielono, czcionka tekstów pozostanie czarna.

Aby wprowadzić wyróżnianie wartości wybierz Widok >Wyróżnianie wartości. Pojawi się przy nim zaznaczenie,

a w tabeli arkusza automatycznie pojawią się kolory wyróżnień.

Usunięcie zaznaczenia z polecenia Wyróżnianie wartości spowoduje powrót do czarnej czcionki dokumentu

arkusza.

Poprawianie i usuwanie danych

Poprawianie danych w komórce

Jeżeli potrzebujesz poprawić zawartość komórki możesz zrobić to na kilka sposobów:

• Kliknij w komórkę, której zawartość chcesz zmienić i naciśnij klawisz funkcyjny F2. W komórce pojawi si

kursor tekstowy pozwalający zmienić jej zawartość.

• Kliknij dwa razy w komórkę, której zawartość chcesz zmienić. W komórce pojawi się kursor tekstowy

pozwalający zmienić jej zawartość.

• Kliknij komórkę, której zawartość chcesz zmienić i kliknij w pasek formuły, w którym wyświetlana jest

zawartość tej komórki. W pasku formuły pojawia się kursor tekstowy, pozwalający zmienić zawartość wybranej

komórki.

Usuwanie danych z arkusza

Inaczej wygląda sytuacja, gdy potrzebujesz coś z arkusza usunąć:

• Pierwszym krokiem jest zaznaczenie obszaru przeznaczonego do ‶wyczyszczenia”, lub wskazanie (klikni

konkretnej komórki lub zakresu komórek.

• Następną czynność możesz wykonać na kilka sposobów:

- Przycisnąć [Delete] na klawiaturze, lub

- Edycja >Usuń zawartość, lub

- Kliknięciem, prawym przyciskiem myszki w zaznaczony obszar, wywołać menu kontekstowe i wybra

polecenie Usuń zawartość...;

Na ekranie zostaje w ten sposób wyświetlone okno dialogowe

- Zaznaczając pole wyboru Usuń wszystko – usuniesz całą zawartość komórki niezależnie od jej rodzaju,

pozostałe pola wyboru staną się nie aktywne (usunięcie zaznaczenia z pola Usuń wszystko przywraca możliwo

dokonania wyboru pozostałych poleceń);

- Zaznaczając pole wyboru Ciągi znaków usuniesz jedynie zawartość komórek z tekstem.

- Zaznaczając pole wyboru Liczby usuniesz z komórek jedynie wartości liczbowe.

- Zaznaczając pole wyboru Data i godzina usuniesz liczby zapisane w formacie daty i czasu.

- Zaznaczając pole wyboru Formuły usuniesz formuły obliczające pewne wartości wraz z wyliczonymi dzi

nim liczbami.

- Zaznaczając pole wyboru Notatki usuniesz dołączone do danego obszaru komentarze.

- Zaznaczając pole wyboru Formaty usuniesz formaty nadane wprowadzonym danym, obramowanie i t

komórek.

- Zaznaczając pole wyboru Obiekty usuniesz jedynie obiekty umieszczone w zaznaczonym obszarze.

• Pola wyboru możesz łączyć (zaznaczać po kilka na raz) w zależności od tego co potrzebujesz z danego obszaru

usunąć;

Zapisywanie

Zapisywanie dokumentu arkusza kalkulacyjnego

Gdy chcesz zapisać swoją tabelę (np.: ‶Wydatki działu AH w III kwartale 2003r”) to wybierz polecenie

>Zapisz jako. Wyświetlone zostanie znane z Writer’a okno dialogowe.

Wybierz lub utwórz katalog, w którym zapiszesz utworzony plik (patrz rozdział ‶Zapisywanie dokumentów

Nadaj nazwę utworzonemu plikowi wpisując ją w okienko Nazwa pliku i kliknij Zapisz;

Plik arkusza kalkulacyjnego Calc przypomina swoją budową zeszyt z kartkami (kolejnymi arkuszami). Zapisuj

plik zapisujesz pod jedną nazwą wszystkie wchodzące w skład ‶zeszytu” arkusze (niezależnie od nazw im nadanych

patrz rozdział ‶Zmiana nazw arkuszy”).

Typ zapisu danych

Podobnie jak to było w edytorze tekstu, arkusz kalkulacyjny Calc pozwala zapisać plik w taki sposób, abyś móg

go otworzyć w innym arkuszu kalkulacyjnym np.: Microsoft Excel.

• Wybierz Plik >Zapisz jako;

• Otwórz lub utwórz katalog w którym zapiszesz plik;

• Przejdź do pola Zapisz jako typ

• Rozwiń listę dostępnych typów zapisu pliku i wybierz odpowiedni do własnych potrzeb (np.: Microsoft Excel

97/2000/XP(.xls));

• W polu Nazwa pliku wpisz odpowiednią nazwę dla przygotowanych arkuszy (np.: wydatki_AHIII_03.xls)

• Zakończ czynności [Enter-em] lub kliknięciem w Zapisz.

Praca z arkuszami

Dodawanie arkusza

Jeżeli potrzebujesz utworzyć kilka arkuszy zapisanych pod wspólną nazwą nie musisz tworzyć kolejnych plików,

wystarczy, że w obrębie danego zeszytu wstawisz odpowiednią ilość nowych arkuszy (powiększysz zeszyt).

Aby wstawić nowy arkusz kalkulacyjny możesz postąpić dwojako:

Sposób pierwszy:

• Wybierz Wstaw >Arkusz;

• Wyświetlone zostanie okno dialogowe

• Zaznaczając jedno z pól opcji Pozycja decydujesz, czy wstawiany przez ciebie arkusz będzie za, czy przed

aktualnie aktywnym (używanym);

• W okienku Ilość arkuszy ustawiasz liczbę arkuszy jaką chcesz wstawić do zeszytu;

• Jeżeli wstawiasz jeden arkusz, w polu Nazwa możesz wpisać odpowiednią do przyszłej zawartości nazw

tworzonego arkusza;

• Jeżeli do zeszytu, w którym obecnie pracujesz chcesz wstawić arkusz z innego pliku zaznacz pole opcji Z pliku

kliknij przycisk Przeglądaj, odszukaj plik w którym jest arkusz, który chcesz wykorzystać i kliknij Wstaw. W oknie

pliku pokarzą się wszystkie arkusze wybranego pliku;

• Wybierz (kliknięciem), ten który chcesz wstawić do aktualnie opracowywanego zeszytu i kliknij OK. Arkusz

zostanie dodany automatycznie wraz z dotychczasową nazwą.

Sposób drugi:

Ta metoda przyspiesza proces wstawiania pojedynczych arkuszy do zeszytu.

• Ustaw kursor myszki na zakładce pustego (nie zapełnionego danymi) arkusza obok którego chcesz doda

kolejny arkusz;

• Przyciśnij i trzymaj klawisz [Ctrl];

• Przyciśnij lewy przycisk myszki i przesuwaj ją delikatnie w stronę, gdzie nowy arkusz ma się pojawić;

• Kursor myszy powinien przybrać kształt strzałki z dołączonym plusem -

, a w miejscu wstawiania nowego

arkusza powinny pokazać się dwa małe, czarne trójkąciki

• Puść przycisk myszki i klawisz [Ctrl];

• Nazwa nowego arkusza pochodzi od nazwy arkusza z którego powstał nowy np.:

Usuwanie arkusza

Usunięcie arkusza jest bardzo prostą czynnością. Arkusz przeznaczony do usunięcia musi być aktualnie

wyświetlanym arkuszem (aktywnym).

Wybierz Edycja >Arkusz >Usuń albo na jego zakładce kliknij prawym przyciskiem myszy i z rozwinię

menu kontekstowego wybierz Usuń. Na ekranie pojawia się okno dialogowe.

Jeżeli nadal chcesz pozbyć się arkusza, to kliknij Tak, jeśli się rozmyśliłeś przyciśnij Nie.

Zmiana nazw arkuszy

Gdy w danym pliku zapisanym pod określoną nazwą są tylko trzy arkusze, to przejrzenie ich, aby znale

konkretny nie stanowi większego problemu. Problemem może być przeszukanie pliku z skład którego wchodzi np. 10

arkuszy nazywających się np. tak:

W takim wypadku bardzo wygodna może okazać się możliwość zmiany nazwy arkusza.

Każdemu arkuszowi w obrębie danego zeszytu możesz nadać własną nazwę, tak abyś na pierwszy rzut oka móg

ocenić jego zawartość. W obrębie jednego pliku nie mogą wystąpić dwa arkusze o identycznej nazwie.

Aby zmienić nazwę wybranemu arkuszowi musisz:

Sposób pierwszy:

• Kliknąć w jego zakładkę (uaktywnić go);

• Wybrać Format >Arkusz >Zmień nazwę, lub

• Kliknąć na zakładce arkusza przeznaczonego do zmiany nazwy prawym przyciskiem myszy i z rozwinię

menu kontekstowego wybrać polecenie Zmień nazwę;

• W wyświetlonym w ten sposób oknie dialogowym

w polu Nazwa wpisz nową nazwę dla opracowywanego arkusza i kliknij OK.

• Na zakładce automatycznie pojawi się wpisana nazwa np.:

Sposób drugi:

Istnieje też szybszy sposób zmiany nazwy wybranego arkusza:

• Przyciśnij i przytrzymaj klawisz [Alt];

• Kliknij lewym przyciskiem myszy w obecną nazwę arkusza przeznaczoną do zmiany;

• Obecna nazwa arkusza podświetla się na granatowo:

;

• Wpisz z klawiatury nową nazwę dla arkusza i kliknij [Enter];

Nazwa arkusza może składać się z liter i cyfr, oraz spacji.

Zmiana kolejności arkuszy

Czasami trzeba zmienić kolejność arkuszy. W tym celu ustaw kursor myszki na zakładce arkusza, który chcesz

przesunąć. Kliknij i trzymając wciśnięty lewy przycisk myszy przeciągaj zakładkę na wybrane miejsce. Dwa ma

czarne trójkąty symbolizują punkt wstawienia przenoszonego arkusza.

Poruszanie się po arkuszach – przyciski nawigacyjne

Przyciski nawigacyjne znajdują się na dole okna obok zakładek arkuszy i służą do przeglądania listy zakładek.

Jeżeli nie widzisz zakładki arkusza, który chcesz otworzyć, to skorzystaj z tych przycisków:

Wstawianie i usuwanie kolumn i wierszy

Wstawianie kolumn i wierszy

Z dodawaniem (wstawianiem) dodatkowych kolumn, czy wierszy spotkałeś się już tworząc tabele w edytorze

tekstu. W arkuszu kalkulacyjnym jest bardzo podobnie.

Gdy pominąłeś jakiś wiersz, lub chcesz wstawić dodatkową kolumnę (np. do tabeli ‶Wydatki działu AH w III

kwartale 2003r”) to:

• Kliknij (uaktywnij) komórkę leżącą w kolumnie (wierszu) przed którym chcesz wstawić kolumnę (wiersz) do

tabeli (np. A3);

• Wybierz Wstaw i odpowiednio Wiersze (Kolumny);

• Tabela arkusza rozsuwa się i we wskazanym miejscu pojawia się żądany wiersz (kolumna);

• Do wstawionego wiersza wpisz pominięte dane np.:

Usuwanie kolumn i wierszy

Nawet z gotowej tabeli łatwo usunąć wiersz lub kolumnę:

• Zaznacz wiersz (kolumnę), który chcesz usunąć (np.: 6 – zawierający informacje dotyczące toneru);

• Wybierz Edycja >Usuń komórki lub,

• Kliknij w zaznaczony wiersz (kolumnę) prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybierz

;

• Wskazany wiersz (kolumna) zostaje usunięty;

Grupowanie arkuszy

Arkusz kalkulacyjny Calc daje możliwość jednoczesnego opracowywania kilku arkuszy jednocześnie. W tym

celu należy zaznaczać trzymając wciśnięty klawisz [Shift] (lub [Ctrl]) kolejne zakładki arkuszy, które mają zosta

połączone (zgrupowane).

Połączone w ten sposób arkusze wyróżniają się białym kolorem zakładek:

Zgrupowanie arkuszy spowoduje iż dane wprowadzone do jednego z połączonych arkuszy pojawią się

wszystkich arkuszach.

Po wprowadzeniu niezbędnych, wspólnych danych dla zgrupowanych arkuszy należy je rozgrupować trzymaj

wciśnięty klawisz [Shift] (lub [Ctrl]) i klikając w zakładki połączonych arkuszy.

Przeglądanie danych w arkuszu

Podział okna

Podczas opracowywania dużych arkuszy wygodnie jest widzieć jednocześnie różne obszary danych, zamiast

wielokrotnie przewijać tabelę. Istnieje kilka sposobów takiego przeglądania danych.

Sposób pierwszy – Możesz otworzyć jednocześnie kilka plików z tą samą tabelą danych wybierając Okno

>Nowe okno, a następnie ustawiając okna np.: sąsiadująco pionowo (patrz rozdział ‶Wykonywanie operacji pomi

różnymi dokumentami tekstowymi”);

Sposób drugi – Możesz podzielić aktywne okno opracowywanego dokumentu na dwie lub cztery części:

• Najprostszą metodą podziału wyświetlonego okna jest wybranie Okno >Podziel. Sposób podziału zależ

miejsca usytuowania komórki aktywnej względem lewego, lub prawego brzegu arkusza w momencie wybrania

polecenia Podziel.

- Jeśli komórka aktywna nie przylega do żadnego brzegu arkusza to następuje podział na cztery części, a linie

podziału przebiegają nad i z lewej strony zaznaczonej komórki;

- Jeśli komórka aktywna przylega do lewego brzegu arkusza to następuje podział na dwie poziomo uło

części, a linia podziału przebiega nad zaznaczoną komórką;

- Jeśli komórka aktywna przylega do górnego brzegu arkusza to następuje podział na dwie pionowo usytuowane

części, a linia podziału przebiega z lewej strony zaznaczonej komórki;

• Podziału okna możesz dokonać ręcznie:

- Ustaw kursor myszki nad górną częścią paska przewijania pionowego i w momencie, gdy zmieni on kszta

podwójne strzałki wciśnij lewy przycisk i pociągnij w dół;

{

- Ustaw kursor myszki z prawej strony bezpośrednio za paskiem przewijania poziomego i w momencie, gdy

zmieni on kształt na podwójne strzałki wciśnij lewy przycisk i pociągnij w lewo;

Usunięcie wszelkich, dowolnie dokonanych podziałów może nastąpić po wybraniu (ponownym) Okno >Podziel.

Blokowanie wierszy, kolumn

Często się zdarza, że utworzona w arkuszu kalkulacyjnym tabela jest bardzo długa. Zawiera kolumny pe

podobnych cyfr. Aby łatwo ci było dopisywać kolejne wiersze mając przed oczami nagłówki kolumn lub wierszy

możesz je zablokować tak, aby były stale widoczne pomimo przewijania zawartości arkusza.

• Jeżeli chcesz zablokować nagłówki kolumn, zaznacz wiersz którego górna krawędź sąsiaduje z wierszem

przeznaczonym do zablokowania i wybierz Okno >Przytwierdź;

• Jeżeli chcesz zablokować nagłówki wierszy, to zaznacz kolumnę, która sąsiaduje z prawej strony z

przeznaczoną do zablokowania kolumną i wybierz Okno >Przytwierdź;

• Jeżeli wybierzesz dowolną komórkę z wnętrza arkusza to poleceniem Przytwierdź zablokujesz jednocze

nagłówki wierszy i kolumn leżące nad i z lewej strony aktywnej komórki;

Aby odblokować przytwierdzone komórki wybierz ponownie polecenie Przytwierdź.

Ukrycie kolumn,wierszy

Ukrycie wybranych kolumn bądź wierszy jest przydatne szczególnie wtedy, gdy chcesz wydrukować oddalone od

siebie obszary arkusza.

Aby ukryć wybrane kolumny musisz je najpierw zaznaczyć, a następnie wybrać Format >Kolumna >Ukryj

zaznaczony obszar zostanie ukryty.

Aby ukryć wybrane wiersze musisz je najpierw zaznaczyć, a następnie wybrać Format >Wiersz >Ukryj

zaznaczony obszar zostanie ukryty.

Aby ponownie zobaczyć ukryte wiersze (kolumny), zaznacz wiersze (kolumny) bezpośrednio sąsiadują

ukrytym obszarem i wybierz Format >Wiersz (Kolumna) >Pokaż.

Formatowanie

Wykonana do tej pory tabela jest poprawna, ale brak jej ostatecznego kształtu. Wyglądać będzie lepiej je

dodasz jej linie obramowania komórek i tło dla wybranych obszarów. Wypadałoby również lepiej dobrać czcionk

oraz porządnie ułożyć (sformatować) tekst. Można też nadać liczbom odpowiedni format (np.: dwóch cyfr po przecinku

i symbolu waluty).

Standardowo na wydruku nie pojawiają się linie siatki. Linie dzielące komórki widoczne są tylko na ekranie

monitora, wydruk niesformatowanej tabeli może wyglądać tak:

Komórki – obramowanie i cieniowanie

Na początek dodaj komórkom obramowanie:

• Zaznacz cały obszar tabeli;

• Wybierz Format >Komórki;

• Wyświetlone zostaje okno dialogowe Atrybuty komórek;

• Przejdź na zakładkę Krawędzie:

• Znasz tak wyglądające okno dialogowe z rozdziału ‶Ciekawe obramowanie”. Sposób wstawiania linii

obramowania niczym nie różni się od obramowywania tabel w edytorze tekstu Writer.

• Z rozwiniętej listy z barwami dobierz odpowiedni kolor obramowania np. Niebieski;

• Z okienka Linia wybierz linię podwójną 2,50pt;

• Z części okna dotyczącej rozmieszczenia linii wybierz

;

• Z okienka Linia wybierz linię pojedynczą 1.00pt;

• Zaznacz dwa pierwsze wiersze tabeli – nagłówek;

• Z okienka Linia wybierz linię podwójną 1,10pt i kliknij OK;

• Tak obramowana tabela wygląda lepiej

Kolorowe tło znacznie poprawi wygląd tabeli:

• Zaznacz dwa pierwsze wiersze od A1 do D2;

• Wybierz Format >Komórki >Tło

• Wybierz jakiś jasny kolor i zatwierdź OK;

• Klikając na środkową część okna podglądu rozmieszczenia linii, usuń pionową

podwójną linię obramowania:

• Klikając w środkową część okna podglądu rozmieszczenia linii (w pozostałą poziomą

linię) zmień ją w linię pojedynczą i kliknij OK;

• Wybierz Format >Komórki >Krawędzie

Scalanie komórek

Tabela wyglądałaby o wiele lepiej, gdyby tekst w niej zawarty był lepiej ułożony.

Na początek scal komórki wchodzące w skład tytułu tabeli:

• Zaznacz zakres komórek od A1 do D1 (A1:D1);

• Odszukaj Format >Scal komórki - to spowoduje połączenie zaznaczonego zakresu w jedną komórkę;

Wyrównanie zawartości

Wyrównanie zawartości komórki to ułożenie jej treści w układzie poziomym: z lewej, po środku, z prawej lub

równo pomiędzy krawędziami komórki, oraz w układzie pionowym przy górnej, lub dolnej krawędzi komórki albo na

ś

rodku.

• Mając komórkę pierwszego wiersza (tą scaloną) nadal zaznaczoną kliknij ikonę Wyrównaj do środka w

poziomie(

);

• Zaznacz zakres komórek A2:A8;

• Wybierz Format >Komórki >Wyrównanie:

Zaznacz pole wyboru Podział wiersza i kliknij OK;

• Zaznacz zakres komórek A2:D2;

• Ponownie wywołaj okno Atrybuty komórek i zakładkę Wyrównanie;

• W części okna Wyrównanie tekstu możesz ustalić położenie treści w komórce:

- Z rozwijanej listy wyrównania tekstu W poziomie wybierz Do środka;

- Z rozwijanej listy wyrównania tekstu W pionie wybierz Do środka;

• Po zatwierdzeniu tych zmian tabela powinna wyglądać tak:

Trochę uwagi warto poświęcić zmianie kierunku pisania w komórce.:

• Aby ułożyć tekst w komórce ‶litera pod literą”:

- Zaznacz komórkę z tekstem, który chcesz ułożyć;

- Wybierz Format >Komórki >Atrybuty komórek >Wyrównanie;

- Zaznaczając pole wyboru Pionowo ustawiasz zawartość np. tak:

• Tekst w komórce pod kątem:

- Zaznacz komórkę z tekstem, który chcesz ułożyć;

- Wybierz Format >Komórki >Atrybuty komórek >Wyrównanie;

- Ustaw odpowiedni kąt pochylenia tekstu przy pomocy ‶koła” lub ustawiając wybraną wartość w polu Stopnie

- Przekręcony tekst będzie wyglądać np.. tak:

Formatowanie czcionek

W arkuszu Calc czcionkę możesz formatować podobnie jak to robisz w OpenOfficePL Writer.

Powróćmy do omawianej, przykładowej tabeli.

Tak samo, jak w przypadku obramowania, czy zmiany kierunku pisania najpierw musisz zaznaczyć ten obszar

tabeli, który chcesz formatować:

• Zaznacz zakres komórek A2:D2;

• Wybierz Format >Komórki >Czcionka:

- Wybierz odpowiadający ci rodzaj czcionki np.: Book Antiua;

- Zmień styl czcionki jeśli chcesz np. na Pogrubiony;

- Powiększ jej rozmiar np. do 11pt;

- Efekty swojej pracy oglądaj w oknie podglądu;

- Zmiany zatwierdź klikając OK;

Dla komórki zawierającej tytuł tabeli można pokusić się o zastosowanie ciekawych efektów czcionki wybieraj

zakładkę Efekty Czcionki (Patrz rozdział ‶Efekty czcionek”):

• Gdy chcesz możesz zmienić kolor czcionki korzystając z rozwijanej listy Kolor;

• Zaznacz pole wyboru Cień;

• Kliknij OK

• Obejrzyj efekty swojej pracy:

- Jeżeli ustawisz na kole kąt 90°, to otrzymasz też napis pionowy, np.:

W wyglądzie tej tabeli można zapewne poprawić jeszcze wiele, np.: scalić komórki A8:C8 i umieszczony tam

wyraz wyrównać do prawej krawędzi powstałej komórki, można też zająć się jego czcionką itd. Ponieważ sposób

wykonania tych wszystkich czynności został opisany, możesz działać samodzielnie.

Formaty liczbowe

W tym rozdziale zapoznasz się ze sposobami formatowania wartości liczbowych. Jest ich w Calc’u bardzo wiele i

dlatego dokładnie zostaną omówione tylko najczęściej używane formaty.

Liczbie wpisanej do komórki nadasz odpowiedni format wybierając Format >Komórki >Liczby:

Usunąć przypisany liczbie format możesz przez zmianę jej kategorii na liczbę w formacie standard.

Format liczbowy

Format liczbowy służy do przedstawiania wprowadzonych do komórki liczb w określony sposób np.;

• Wpisz do dowolnej komórki liczbę 232567;

• Wywołaj okno Atrybuty komórek (Format >Komórki) i przejdź na zakładkę Liczby;

• Ustaw 2 miejsca po przecinku;

• Zaznacz pole wyboru Separator tysięczny i kliknij OK;

• Tak formatowana liczba wygląda zupełnie inaczej

Format procentowy

W formacie procentowym wartość liczbowa występująca w formatowanej komórce mnożona jest razy 100 i

wyświetlana z symbolem %. Służy więc do przyspieszenia i ułatwienia przeliczania pewnych wartości na procent.

Jeżeli chcesz obliczyć, jaki procent 30 stanowi liczba 12 to:

• Przyciśnij [Enter];

• Do dowolnej komórki arkusza wprowadź dane:

• Ponownie uaktywnij tą samą komórkę:

• Wywołaj okno Atrybuty komórek i na zakładce Liczby w polu Kategoria zaznacz Procent (lub kliknij symbol

na pasku formatowania).

Aby więc w czasie tworzenia tabeli wpisać wartość, którą masz wyliczoną w procentach, wygodnej bę

skorzystać z symbolu % umieszczonego na twojej klawiaturze.

Format walutowy

W OpenOfficePL Calc możesz wybranym liczbom przypisać format walutowy, czyli wyświetlanym w

komórkach wartościom dodać symbol waluty dowolnego kraju.

Aby wyświetlać liczby w formacie walutowym np.: ceny w tabeli ‶Wydatki działu AH w III kwartale 2003r”

• Zaznacz komórkę (lub zakres komórek C3:C7), którym chcesz dodać symbol waluty;

• W oknie Atrybuty komórek na zakładce Liczba odszukaj kategorię Waluta;

• W wyświetlonym oknie dialogowym w oknie format wybierz format wyświetlania waluty np.

;

Aby szybko nadać format walutowy kliknij na pasku obiektów

, aby go usunąć wybierz

.

Format daty

Do komórek arkusza kalkulacyjnego możesz wprowadzać daty.

Aby wprowadzone liczby były rozpoznawane przez program jako data trzeba je wpisać w odpowiedni sposób.

Arkusz

OpenOffice Calc rozpoznaje datę w liczbach wprowadzanych na trzy sposoby:

gdzie DD oznacza dzień, MM – to cyfra określająca miesiąc, a RR jest zapisem dwóch ostatnich cyfr

wchodzących w skład roku.

Sposób wyświetlania daty można zmienić wybierając Format >Komórki >Liczby w kategorii Data w

części Format odpowiedni wygląd.

• Po zatwierdzeniu wartość liczbowa (ułamek) zostanie podane w postaci

procentu

• DD.MM.RR np.:

• DD/MM/RR np.:

• DD-MM-RR np.:

Na liczbach tworzących datę możesz wykonywać obliczenia tak, jak na zwykłych liczbach (przykładowa

konstrukcja poniższej tabeli opisana została w rozdziale ‶Calc – przykładowe dokumenty”) np.:

Aby obliczyć liczbę dni dzielących datę wypożyczenia od daty zwrotu wpisz formułę odejmującą

wypożyczenia od daty zwrotu (do komórki G3 wpisz: =F3-E3 i przyciśnij [Enter]).

W arkuszu możesz wyświetlić aktualną datę i godzinę (z zegara systemowego) wpisując do dowolnej komórki

(np. A1) formułę =TERAZ().. Ponieważ data nie mieści się w komórce zobaczysz

wystarczy, że teraz poszerzysz kolumnę, aby zobaczyć

Aktualna data nie będzie przez komputer automatycznie aktualizowana. Aby ją zaktualizować naciśnij klawisz

funkcyjny [F9].

Data w programie

jest liczbą dni od początku 1900 roku z uwzględnieniem lat przestępnych. Łatwo to sprawdzi

wpisując do dowolnej komórki liczbę 100 i nadając jej format daty otrzymasz 9 kwietnia 1900r (bo od 1 stycznia 1900

do 9 kwietnia 1900r minęło właśnie 100 dni).

Format czasu

Do komórek arkusza kalkulacyjnego możesz wprowadzać godzinę. Dane typu Godzina są przechowywane w

komórkach arkusza jako ułamki dziesiętne.

Aby wprowadzone liczby były rozpoznawane przez program jako czas trzeba je wpisać w odpowiedni sposób.

Arkusz

OpenOffice Calc rozpoznaje czas w liczbie wprowadzonej w następujący sposób:

GG:MM:SS gdzie GG oznacza godzinę, MM – to cyfra określająca ilość minut, a SS jest zapisem ilo

sekund;

Na liczbach tworzących czas możesz wykonywać obliczenia tak, jak na datach np..:

Format naukowy

Liczba zapisana w formacie naukowym wygląda np. tak: 1,23E+003.

Jest to tzw. postać wykładnicza liczby. Może być ona używana do wyświetlania dużej liczby w małej komórce.

Zapis w postaci xxxE+z, oznacza, że liczbę xxx należy pomnożyć przez 10 podniesione do potęgi z.

Format tekstowy

Zawartość komórki, której nadasz format Tekst, jest traktowana jako tekst. Nawet gdy zawiera liczbę i zostaje

wyświetlana tak, jak wszystkie dane tekstowe - przy lewej krawędzi komórki zawsze w czarnym kolorze.

Pasek formatowania

Niektórych operacji formatowania możesz dokonać korzystając z przycisków znajdujących się na pasku obiektów

Autoformatowanie

W arkuszu kalkulacyjnym, podobnie jak w edytorze tekstu, możesz skorzystać z pewnych gotowych układów

kolorystycznych.

Zaznacz obszar komórek tworzących tabelę i wybierz Format >Autoformatowanie. Z otwartego w ten sposób

okna wybrać możesz jeden z gotowych schematów (np. śółty):

Formatowana w ten sposób tabela wyglądać może jak poniższa:

Kopiowanie

Kopiowanie to w arkuszu kalkulacyjnym bardzo złożona czynność. Skopiować możesz cały arkusz, obszar

komórek, albo jedną komórkę. Kopiować możesz też wszystko co dotyczy komórki, albo jej elementy, nawet te

niewidoczne jak formuły czy formaty.

• Aby rozpocząć kopiowanie musisz zaznaczyć obszar przeznaczony do powielenia np. tabelę ‶Wydatki dzia

AH w III kwartale 2003r”.

• Aby skopiować zaznaczoną tabelę wybierz Edycja >Kopiuj, (możesz też wybrać Kopiuj z menu

kontekstowego);

• Kolejnym krokiem jest wskazanie miejsca, w które skopiowane komórki zostaną wklejone – w tym celu kliknij

myszką w dowolną komórkę, dowolnego arkusza (będzie ona lewym, górnym rogiem obszaru który wkleisz.

• Wybierz Edycja >Wklej, (możesz wybrać Wklej z menu kontekstowego);

• Postępując w ten sposób skopiujesz całą tabelę – jej widoczne i niewidoczne elementy;

Podczas wklejania skopiowanego obszaru możesz wkleić tylko wybrane elementy. Zaznacz obszar przeznaczony

do powielenia, następnie wybierz Edycja >Kopiuj, (lub z menu kontekstowego), wskaż miejsce i wybierz Edycja

>Wklej specjalnie.

Zostanie wyświetlone okno dialogowe w którym możesz zaznaczyć jakie elementy arkusza chcesz powielić.

Możesz skopiować cały arkusz z danymi:

Pierwszym sposobem skopiujesz i wkleisz arkusz w obrębie tego samego pliku (zeszytu). Ustaw kursor myszki

na zakładce arkusza który chcesz powielić. Przyciśnij i trzymając klawisz [Ctrl] przyciśnij lewy przycisk myszki i

przesuwaj ją delikatnie w stronę, gdzie nowy arkusz ma się pojawić (patrz sposób drugi w rozdziale ‶Dodawanie

arkusza”).

Drugim sposobem jest zaznaczenie całego arkusza z danymi wybierając Edycja >Zaznacz wszystko. Otwórz

arkusz na który mają zostać wklejone dane i w zależności od potrzeb wybrać Wklej, lub Wklej specjalnie.

Gdy wpisałeś pewne wartości do arkusza i musisz je przenieść w inne miejsce w tym samym arkuszu nie musisz

ich przepisywać, ani też kopiować, wklejać i usuwać. Możesz je po prostu przenieść:

• Zaznacz komórki, które chcesz umieścić w innym miejscu;

• Umieść kursor myszy na tle zaznaczonego obszaru;

• Przyciśnij i przytrzymując wciśnięty lewy przycisk myszki przeciągnij zaznaczone komórki w wybrane miejsce:

Adresy, czyli odwołania

W arkuszu często przeliczamy bardzo długie kolumny danych. Jego zaletą jest to, że nie trzeba każdorazowo

wpisywać tej samej formuły.

Aby ułatwić sobie pracę i efektywniej wykorzystać możliwości

OpenOffice Calc

’a nauczysz się posługiwania

względnym, bezwzględnym i mieszanym sposobem adresowania komórek.

Względne adresowanie komórek

Z adresowaniem względnym spotkać się możesz w życiu codziennym np.: komuś dokładnie znającemu twój

adres, tłumaczysz adres zamieszkania koleżanki podając (zamiast numeru domu i mieszkania), że mieszka ona

dwa piętra nad tobą.

Formuły tworzone w arkuszu kalkulacyjnym opierają się na zasadzie adresowania względnego, polegającego na

zapamiętaniu w programie położenia komórek, których adresy tworzą formułę, względem komórki ją zawierającej.

Prześledź to na przykładzie:

• Do komórki A1 wpisz 12;

• Do B1 wpisz 25;

• Do C1 wpisz formułę obliczającą sumę zawartości komórek A1 i B1, czyli =A1+B1

• Skopiuj komórkę C1;

• Wklej jej zawartość do komórki D4;

• Przyjrzyj się uważnie zawartości paska formuły. Kopiowana formuła miała postać A1+B1, a po wklejeniu

C9+D9 – stało się tak dlatego, że arkusz zapamiętał położenie dodawanych komórek, a nie ich adresy, czy zawartość

Właściwość adresowania względnego staje się szczególnie przydatna przy kopiowaniu tej samej formuł

sąsiednich komórek. Formułę możesz skopiować korzystając z poznanych metod kopiowania i wklejania zawarto

komórek, ale znacznie szybszym i wygodniejszym sposobem będzie wykorzystanie z tzw. kopiowania przez

przeciąganie.

Powróćmy do nieskończonej jeszcze tabeli z wydatkami. Wartość zakupionych towarów obliczasz każdorazowo

mnożąc cenę danego towaru przez jego ilość. Teraz korzystając ze sposobu adresowania względnego wiesz,

wprowadzoną do komórki D3 formułę (=B3*C3) możesz kopiować i wklejać do kolejnych komórek kolumny D. Aby

tą czynność uprościć ustaw kursor myszki w prawym dolnym rogu aktywnej komórki zawierającej formułę

skopiowania:

Gdy kursor przybierze kształt małego czarnego krzyżyka (

) wciśnij i przytrzymując przyciśnięty lewy

klawisz myszki pociągnij ją w dół.

W momencie puszczenia przycisku w zaznaczonym czerwoną linią obszarze pojawią się odpowiednie formu

wyniki.

Jeżeli formuły biorące udział w obliczeniach były kopiowane np. z innych arkuszy,

OpenOffice Calc nie

przeliczy ich automatycznie. Aby uzyskać aktualne (poprawne) wyniki kliknij klawisz funkcyjny F9.

Bezwzględne adresowanie komórek

W życiu codziennym spotkać się możesz również z przykładami adresowania bezwzględnego. Masz z

nimi do czynienia wówczas, gdy określasz dokładne położenie jakiegoś obiektu np.: ‶Dom ten stoi przy ulicy

Programowej 11”.

Ogólnie mówiąc jest to taki sposób podania adresu komórki, który w czasie kopiowania nie ulegnie

zmianie. Przydatny jest wtedy, gdy przeliczamy zawartość kolejnych komórek, a w utworzonej formule jest

m.in. odwołanie do jednej, konkretnej, zawsze tej samej komórki.

Prześledź to na przykładzie:

• Skonstruuj tabelę, w której będziesz mógł przeliczyć ceny sprzętu komputerowego podane w

dolarach na ceny złotówkowe według danego kursu np. 4 złote i 12 groszy za 1 dolara (przykładowa

konstrukcja poniższej tabeli opisana została w rozdziale ‶Calc – przykładowe dokumenty”);

• Do komórki C3 wpisz formułę przeliczeniową dla pierwszego towaru =B3*C1

• Jeżeli teraz byś ją skopiował, przeciągając w dół nie otrzymałbyś poprawnych wyników, musisz wi

zamienić adres względny C1 na bezwzględny $C$1:

• Aby to zrobić ustaw kursor tekstowy przed C, a po * i naciśnij [Shift] i [F4], możesz też dopisa

symbole dolara z klawiatury przed C i przed 1;

• Skopiuj tak poprawioną zawartość komórki do pozostałych komórek:

• Klikając w kolejne komórki kolumny C prześledź zachowanie adresu względnego i bezwzględnego

przy kopiowaniu. Zauważ, że w każdej z wypełnionych komórek jest odwołanie $C$1, a zmieniają się tylko

odwołania dotyczące komórek z kolumny B;

Nazywanie komórek

Adresy bezwzględne możesz zastąpić nazwami nadanymi odpowiednim komórkom (pojedynczo, b

ich zakresom).

Powróćmy do tabeli w której przeliczałeś ceny podane w dolarach na walutę rodzimą. Po wyczyszczeniu

zawartości komórek C3:C8, posłuży ona do pokazania sposobu adresowania komórek przy użyciu nazw:

• Zaznacz komórkę, której adres przy kopiowaniu powinien pozostać niezmienny, czyli C1;

• Wybierz Wstaw >Nazwy >Definiuj lub kombinację klawiszy [ctrl]+[F3]

• Otwarte zostaje okno dialogowe:

• W polu Nazwa wpisz nazwę dla zaznaczonej komórki np.: kurs_dolara i kliknij OK;

• Do komórki C3 wpisz =B3* i wybierz Wstaw >Nazwy >Wstaw;

• W otwartym oknie dialogowym kliknięciem wybierz nazwę komórki, która ma brać udział w obliczeniach:

• Po zatwierdzeniu OK nazwa pojawia się w tworzonej formule obliczeniowej:

• Kliknięciem klawisza [Enter] zatwierdź wprowadzoną formułę;

• Skopiuj zawartość komórki C3 do pozostałych komórek;

Mieszane adresowanie komórek

Kolejnym sposobem tworzenia formuł jest adresowanie mieszane. Łączy ono w sobie względny i bezwzgl

sposób adresowania.

Dzięki umiejętnemu zastosowaniu adresowania mieszanego można kopiować formułę przeciągając ją zarówno do

wierszy, jak i do kolumn.

Przedstawioną poniżej tabelę można wypełnić wynikami dzięki zastosowaniu jednej formuły zawieraj

mieszane odwołania do komórek:

• Przygotowując zestawienie kursów walut do komórki B5 wpisz formułę dzięki której przeliczysz ile

poszczególnych walut kupisz za określone kwoty w złotówkach =$A5/B$2

• Skopiuj przeciągając w dół zawartość komórki B5

• Pozostaw zaznaczone otrzymane wyniki dla kolumny B i chwytając myszką za prawy dolny róg komórki B25,

przekopiuj zawarte w nich formuły do kolejnych kolumn:

• W ten sposób otrzymasz poprawnie wypełniony arkusz z danymi ‶dwoma pociągnięciami myszki”.

Funkcje w arkuszu kalkulacyjnym

Do tej pory, aby dokonać obliczeń budowałeś formułę od podstaw w zależności od swoich potrzeb. Arkusz

kalkulacyjny Calc umożliwia wykorzystanie do wykonywanych obliczeń gotowych formuł, czyli tzw. funkcji.

Funkcji obliczeniowych jest bardzo dużo. Pogrupowane są w poszczególne kategorie: finansowe, logiczne,

matematyczne, statystyczne i wiele innych.

W kolejnych podrozdziałach zostały scharakteryzowane poszczególne kategorie i sposób wykorzystania

wybranych, najprostszych funkcji.

Data i godzina

Przy pomocy funkcji należących do kategorii data i godzina możesz dokonywać operacji na liczbach

reprezentujących daty. Dzięki wybranym funkcjom możesz m.in.:

• Określić liczbę dni pomiędzy dwoma datami – DNI;

• Określić liczbę dni roboczych między dwoma datami – NETWORKDAYS;

• Określić aktualną datę – TERAZ;

• Określić ilość tygodni w pewnym okresie czasu – WEEKS (TYGODNIE), np.:

- Do komórki A1 wpisz datę np. 01.01.2005;

- Do komórki B1 wpisz datę np. 31.10.2005;

- Uaktywnij komórkę C1 (wstawisz do niej odpowiednią funkcję);

- Aby policzyć ile tygodni dzieli umieszczone w komórkach daty wybierz Wstaw > Funkcja. W otwartym oknie

Kreatora funkcji rozwiń listę Kategorii i wybierz Data i godzina.

- Z list dostępnych dla tej kategorii funkcji wybierz WEEKS (TYGODNIE) i kliknij Dalej;

- Kliknij przycisk Pomniejsz przy okienku Data początkowa:

- Pokazuje się obszar arkusza kalkulacyjnego i pomniejszone okno Kreatora funkcji, kliknięciem w A1 zaznacz

komórkę zawierającą początkową datę rozpatrywanego zakresu.

- Kliknij przycisk Powiększ, aby maksymalizować okno Kreatora funkcji;

- Kliknij przycisk Pomniejsz w okienku Data końcowa;

- Kliknięciem w B1 zaznacz komórkę zawierającą końcową datę rozpatrywanego zakresu;

- Kliknij przycisk Powiększ;

- Umieść kursor w okienku Typ. Zobaczysz opis ostatniego etapu wstawiania funkcji. Zgodnie z tym wpisz do

niego:

1 - jeśli chcesz określić rzeczywistą (zgodną z kalendarzem) ilość tygodni pomiędzy datami,

0 - jeśli interesuje cię ile pomiędzy datami może być tygodni (siedmiodniowych okresów czasu);

• Kliknij OK, aby wstawić do komórki opracowaną funkcję.

Finanse

W kategorii finanse znajdują się funkcje przeznaczone dla księgowych i finansistów. Przy ich pomocy mo

m.in.:

• Określić liczbę dni od początku okresu dywidendy do daty wykupu – COUPDAYBS;

• Obliczyć ogólną sumę odsetek w podanym okresie dla inwestycji przy stałej stopie oprocentowania

CUMIPMT;

• Obliczyć amortyzację środka trwałego za podany okres metodą równomiernie malejącego salda – DB;

• Obliczyć wartość spłacanych odsetek w podanym okresie dla inwestycji przy regularnych płatnościach i sta

stopie procentowej – IPMT;

• Obliczyć wielkość stałej raty przy spłacie pożyczki ze stałym oprocentowaniem – PMT np.:

- Chcesz na raty kupić telewizor kosztujący 3860 zł. Kredyt jest oprocentowany w wysokości 18% w skali roku.

Chcesz się dowiedzieć jaka będzie rata miesięczna, gdy spłacisz go w ciągu 18 miesięcy;

- Przygotuj w arkuszu zestawienie zawierające niezbędne dane tak jak w poniższym przykładzie:

- Do D1 wpisz ‶Wielkość raty”;

- Uaktywnij komórkę D2;

- Wybierz Wstaw >Funkcja, kategoria Finanse;

- Z wyświetlonej listy kategorii wybierz PMT i kliknij Dalej;

- Otwarte zostanie okno dialogowe Kreatora funkcji PMT

- Kliknij w przycisk Pomniejsz pola Stopa i wskaż komórkę zawierającą oprocentowanie kredytu;

- Powróć do okna Kreatora przyciskiem Powiększ;

- Umieść kursor w okienku NPER i po kliknięciu w Pomniejsz wskaż liczbę oznaczającą okres spłaty kredytu;

- Powróć do okna Kreatora;

- Wstaw dane dotyczące ceny całkowitej do okienka PV ;

- Wypełnione okno dla omawianego przykładu powinno wyglądać tak:

- Wystarczy teraz kliknąć OK, aby w komódce D2 pojawiła się liczba będąca wielkością przyszłej raty kredytu:

Zastanawiając się nad kupnem towaru nie masz najczęściej wpływu na wielkość oprocentowania kredytu. Mo

natomiast zastanowić się na ile miesięcy rozłożyć jego spłatę. Możesz to policzyć przy użyciu funkcji PMT

Informacja

W tej kategorie zostały umieszczone funkcje mające głównie znaczenie informacyjne. Wynikiem ich dzia

jest najczęściej zwrot wartości logicznej typu PRAWDA lub FAŁSZ.

Dzięki zastosowaniu wybranych funkcji z tej kategorii możesz m.in.:

• Sprawdzić, czy wartość zapisana w komórce jest liczbą – CZY.LICZBA;

• Ustalić adres, format, lub zawartość wskazanej komórki – KOMÓRKA;

• Sprawdzić, czy liczba we wskazanej komórce jest parzysta – ISEVEN_ADD

• Wyświetlić w wybranej komórce formułę ze wskazanej komórki w formie tekstu objaśniającego zależno

(odwołania) pomiędzy komórkami – FORMUŁA np:

- Uaktywnij komórkę arkusza, w której chcesz mieć wyświetloną formułę;

- Wybierz Wstaw >Funkcja, a następnie z listy kategorii Informacja wybierz Formuła i kliknij przycisk Dalej

- Kliknij Pomniejsz przy okienku Odwołanie;

- W wyświetlonym arkuszu wskaż komórkę, której formułę chcesz wyświetlić i powróć do okna kreatora;

- Po przyciśnięciu OK, w wybranej komórce pojawi się zastosowana w niej formuła;

Logiczne

W tej kategorii zostały umieszczone funkcje mające zastosowanie podczas tworzenia warunków logicznych dla

wskazanych komórek.

Dzięki zastosowaniu funkcji logicznych możesz m.in.:

• Odwrócić wartość podanego argumentu – NIE;

• Sprawdzić niezbędny warunek i wyświetlić we wskazanej komórce odpowiedni komunikat w zależności od

wyniku testu logicznego – JEśELI np.:

- Przygotuj tabelę jak w poniższym przykładzie

- Ponieważ premia będzie przyznana tym pracownikom, którzy przepracowali ponad 50 godzin w poprzednim

miesiącu, to do komórki C2 wstawić trzeba funkcję, która sprawdzi i odpowie, czy premię wypłacić, czy nie.

- Uaktywnij C2;

- Wybierz Wstaw >Funkcja, kategoria Logiczne;

- Wybierz funkcję JEśELI i wpisz przy pomocy klawiatury warunek mówiący o tym, że jeśli w komórce B2 jest

wartość mniejsza niż 50, to spełnienie tego warunku (wartość jeżeli prawda) spowoduje wyświetlenie trzech

myślników, a jeśli nie jest on spełniony to wpisanie w komórce zawierającej tą funkcję słowa premia

- Po zatwierdzeniu OK w przygotowanej tabeli pojawi się odpowiedni wpis w komórce C2;

- Zaznacz tą komórkę i skopiuj jej zawartość przeciągając ją do poniższych komórek:

Matematyka

Kategoria matematyka zawiera bardzo dużo funkcji. Zastosowanie większości z nich nie powinno sprawia

większych kłopotów nawet niezbyt zaawansowanym użytkownikom.

Korzystając z funkcji matematycznych możesz m. in.:

• Obliczyć cosinus liczby – COS;

• Pomnożyć wskazane argumenty – ILOCZYN;

• Zliczyć ilość argumentów, spełniających podane warunki – LICZ.JEZELI;

• Obliczyć resztę z dzielenia – MOD;

• Obliczyć wartość bezwzględną liczby – MODUŁ.LICZBY;

• Obliczyć pierwiastek kwadratowy liczby – PIERWIASTEK;

• Obliczyć wartość liczby podniesionej do dowolnej potęgi – POTĘGA;

• Zsumować argumenty spełniające podane warunki – SUMA.JEśELI np.:

- Do arkusza kalkulacyjnego wpisz kolumnę cyfr do podliczenia, tak jak poniżej

- Przypuśćmy, że musisz dodać wszystkie wartości nie przekraczające 50. W tym celu do komórki B1 wstaw

funkcję SUMA.JEśELI odnalezioną w zbiorze funkcji matematycznych;

- Korzystając z przycisku Pomniejsz wskaż zakres komórek biorących udział w przeliczeniu;

- W pole Kryteria wpisz w cudzysłowie warunek, jaki mają spełnić sumowane liczby

- Po kliknięciu OK otrzymasz wynik sumowania.

Macierz

W tej kategorii znajdziesz podstawowe funkcje stosowane w rachunku macierzowym. Korzystając z wybranych

funkcji możesz np.:

• Pomnożyć dwie tablice – MACIERZ.ILOCZYN;

• Wyznaczyć odwrotność macierzy – MACIERZ.ODW;

• Transponować macierze – TRANSPONUJ np.:

- Wpisz do osobnych komórek arkusza liczby należące do pierwszej tablicy

- Uaktywnij komórkę, która ma być lewym, górnym rogiem transponowanej tablicy;

- Wybierz Wstaw >Funkcja >Kategoria >Macierz, kliknij w funkcję Transponuj i przyciśnij Dalej;

- Naciśnij Pomniejsz okienka Macierz, aby zaznaczyć zakres komórek wchodzących w skład tablicy (np.:

A1:C4);

- Kliknij Powiększ i OK.

- W komórkach arkusza pojawia się macierz transponowana

Statystyka

Kategoria funkcji statystycznych jest bardzo rozbudowana. Znajdziesz tu zarówno podstawowe, jak i

zaawansowane przeznaczone dla specjalistów funkcje takie jak np.:

• Wyznaczające standardowy rozkład normalny – GAUSS;

• Obliczające kowariancję – KOWARIANCJA;

• Wyznaczające maksymalną wartość listy argumentów – MAX;

• Obliczające odchylenie standardowe bazujące na próbce – ODCH.STANDARDOWE;

• Wyznaczające prawdopodobieństwo przy ciągu wartości ograniczonych z dołu i z góry – PRAWDPD;

• Obliczające średnią argumentu w próbce – ŚREDNIA np.:

- Mając w arkuszu wpisane wartości, z których chcesz policzyć wartość średnią uaktywnij komórkę do której

chcesz wprowadzić wynik działania funkcji;

- Wybierz Wstaw >Funkcja >Statystyka >Średnia i przycisk Dalej;

- Kliknij w przycisk Pomniejsz przy okienku Liczba 1;

- Zaznacz zakres komórek, w których występują wartości z których chcesz wyznaczyć średnią, a następnie kliknij

Powiększ;

- Okienka Liczba 2,3... są przeznaczone do wprowadzania danych mających brać udział w wyznaczaniu warto

ś

redniej, a występujące w odległych kolumnach, bądź arkuszach;

- Po kliknięciu OK w uaktywnionej komórce pojawia się wynik zastosowanej funkcji.

Arkusz kalkulacyjny

Funkcje zawarte w kategorii Arkusz kalkulacyjny zawiera funkcje umożliwiające wyznaczanie parametrów

arkusza, lub wykonywanie operacji na jego zawartości. Przy ich pomocy możesz:

• Określić odwołanie do komórki jako tekst – ADRES;

• Określić ilość pojedynczych obszarów, które tworzą obszar złożony – OBSZARY;

• Wybrać wartość z listy zawierającej do 30 argumentów – WYBIERZ;

• Określić odwołanie, które zostało przesunięte w porównaniu z punktem wyjściowym – PRZESUNIĘCIE np.:

- Nazwij trzy kolejne arkusze dowolnego arkusza kalkulacyjnego jako Styczeń, Luty i Marzec;

- Dodaj nowy arkusz i nazwij go I_kwartał_razem;

- Do arkuszy Styczeń, Luty i Marzec wpisz dane według poniżej zamieszczonego przykładu, a wartość dodatku

motywacyjnego i kwotę przeznaczoną do wypłaty wylicz na podstawie podanych obok tabel formuł;

- Komórki zawierające wpisane przez ciebie formuły skopiuj do poniższych komórek przeciągając je;

- Do arkusza I_kwartał_razem wpisz dane dotyczące Liczby porządkowej wierszy w tabeli, imiona i nazwiska

tak, jak to zostało pokazane w poniższym przykładzie;

- Do komórek D2, E2, F2 wstaw funkcję PRZESUNIĘCIE wybraną z kategorii Arkusz kalkulacyjny uzupełniaj

ją według zamieszczonego wzoru;

- Wstawione do podanych komórek funkcje skopiuj do poniższych komórek przeciągając je;

Baza danych

Do tej kategorii będziesz sięgać, gdy stworzysz w arkuszu kalkulacyjnym bazę danych i będziesz chciał m.in.:

• Dodać zawartość wszystkich komórek, których treść odpowiada kryteriom wyszukiwania – BD. SUMA;

• Określić odchylenie standardowe wszystkich komórek obszaru danych, których zawartości odpowiadaj

kryterium wyszukiwania – BD. ODCH. STANDARD;

• Określić maksimum wszystkich komórek obszaru danych, których zawartości odpowiadają kryterium

wyszukiwania – BD. MAX;

• Zliczyć wszystkie komórki z obszaru danych, których zawartości odpowiadają podanym kryteriom

wyszukiwania – BD. ILE. REKORDÓW, np.

- Mając mały zakład przetwórczy, chcesz się dowiedzieć ilu z twoich kilkuset kontrahentów nie wywiązało si

swoich płatności. Nie musisz w tym celu przeglądać całej bazy danych. Wystarczy zastosować funkcj

BD. ILE. REKORDÓW;

- Aby sprawdzić jej działanie zbuduj w arkuszu zestawienia takie jak w poniższym przykładzie:

- Do komórki D2 wprowadź formułę zliczającą zadłużenie (=B2-C2);

- Skopiuj przeciągając ją do komórek poniżej;

- Uaktywnij komórkę D9;

- Odszukaj funkcję BD. ILE. REKORDÓW wśród innych funkcji z kategorii Baza danych;

- Przyjrzyj się uważnie poniższemu rysunkowi, na którym zaznaczono zakresy komórek biorących udzia

konstrukcji funkcji:

Postępując zgodnie z powyższym opisem zaznaczaj odpowiednie zakresy komórek, tak aby konstrukcja funkcji

była następująca:

Tekst

Funkcje tu zgromadzone umożliwiają wykonanie wielu operacji na tekście. Pozwalają np.:

• Zamienić liczbę rzymską na arabską - ARABIC;

• Sprawdzić, czy dwa teksty są identyczne – PORÓWNAJ;

• Przekształcić liczbę w tekst w formacie walutowym – KWOTA;

• Zamienić wszystkie litery tekstu na duże – LITERY.WIELKIE;

• Zaszyfrować i deszyfrować tekst za pomocą algorytmu ROT13 – ROT13 np.:

- Do dowolnej komórki wpisz tekst (A1 – Ala ma kota, a kot ma Alę.);

- Kliknięciem uaktywnij komórkę, w której ma się pojawić zaszyfrowana informacja;

- Wybierz Wstaw >Funkcja >Tekst >ROT13 i kliknij Dalej;

- Kliknij przycisk Pomniejsz i w obszarze arkusza pokaż (przeciągnij myszką) komórki zawierające tekst do

zaszyfrowania;

- Przyciśnij Powiększ, a następnie OK;

- We wskazanej wcześniej komórce powinien się pojawić tekst po zaszyfrowaniu

- Aby tekst deszyfrować musisz postąpić analogicznie, wskazując w okienku funkcji obszar zaszyfrowanego

tekstu;

Dodatek

Kategoria Dodatek zawiera różnorodne, bardzo ciekawe funkcje, które nie zmieściły się w innych kategoriach (nie

pasowały do nich). Dociekliwy użytkownik znajdzie tu m.in.:

• Funkcję, dzięki której otrzyma moduł liczby zespolonej – IMABS;

• Funkcję sprawdzającą czy dwie liczby są równe – DELTA;

• Funkcję potrafiącą zamienić liczbę dziesiętną na liczbę w kodzie dwójkowym - DEC2BIN;

• Funkcję, która umożliwia zamianę liczby z jednego systemu miar na liczbę z innego – CONVERT_ADD;

• Funkcję potrafiącą zamienić liczbę dwójkową na dziesiętną – BINZDEC np.:

- Do dowolnej komórki wpisz liczbę w postaci dwójkowej (A1 – 101110001);

- Kliknięciem uaktywnij komórkę w której ma się pojawić liczba w postaci dziesiętnej;

- Wybierz Wstaw >Funkcja >Dodatek >BIN2DEC i kliknij przycisk Dalej;

- Kliknij Pomniejsz i w obszarze arkusza pokaż komórkę zawierającą liczbę dwójkową;

- Przyciśnij Powiększ, a następnie OK;

- We wskazanej wcześniej komórce powinna się pojawić liczba dziesiętna:

Grafika w arkuszu

Do arkusza kalkulacyjnego Calc, podobnie jak do edytora tekstów można wstawić pewne elementy graficzne.

Umiejętne ich opracowanie i wkomponowanie znakomicie podniesie walory opracowanych danych i sposobu ich

prezentacji.

Rysunki własne

Przygotowując niektóre zestawienia może się okazać niezbędne dodanie do tabel jakiegoś elementu graficznego.

Możesz tu wykorzystać własne talenty graficzne, lub wstawić przygotowany (pobrany z Internetu) obrazek.

Dokładna metoda wstawiania ilustracji do dokumentu została omówiona w rozdziale dotyczącym edytora tekstu

Writer’a ‶Elementy graficzne - Rysunki własne”.

Rysunki z galerii

Pakiet OpenOfficePL udostępnia dla użytkowników arkusza kalkulacyjnego grafikę z Galerii. Aby wstawić

rysunek musisz z menu Narzędzia wybrać polecenie Galeria. Dokładny sposób jej wykorzystania omówiony zosta

rozdziale dotyczącym edytora tekstu – Writer’a ‶Elementy graficzne - Rysunki z galerii”.

Ramki

Przy pomocy ramki można w arkuszu (oraz w edytorze tekstu) umieścić dowolny dokument w dowolnie

wybranym miejscu. Ramka stanowi tu jakby dodatkowe okno. Otwarty w ramce dokument można przeglą

poprawiać i zapisywać wprowadzone w nim zmiany.

Jeśli chcesz wyświetlić zawartość wybranego dokumentu w arkuszu kalkulacyjnym:

• Uaktywnij komórkę, która będzie lewym, górnym rogiem wstawionego obszaru;

• Z menu Wstaw wybierz polecenie Ramka. Zostaje wyświetlone okno dialogowe w którym ustalisz sposób

wyświetlania i zawartość wstawianej ramki.

• W polu Nazwa możesz wstawianej ramce nadać charakteryzującą ją nazwę.

• W części okna Pasek przewijania decydujesz, czy możliwość przewijania dokumentu widocznego w ramce ma

być włączona, wyłączona, czy pasek ma się pojawiać automatycznie w zależności od wielkości dokumentu w stosunku

do ramki.

• Przy pomocy pól opcji Krawędź (włącz/wyłącz) wstawiasz lub usuwasz obramowanie ramki.

• Klikając na przycisk Zawartość wywołujesz okno dialogowe umożliwiające odszukanie i otworzenie wybranego

do wstawienia do ramki dokumentu.

• Swoje działania zatwierdzasz klawiszem OK lub [Enter];

• Ramka pojawi się w miejscu wskazanym przez aktywną komórkę np.:

Tworzenie wykresów

Bardzo ważną funkcją arkusza kalkulacyjnego jest możliwość przedstawienia wyników w sposób graficzny, czyli

przy pomocy wykresu.

Aby myśleć o utworzeniu wykresu powinieneś mieć przygotowaną tabelę z danymi, które chcesz zobrazować

Wykonaj taką tabelę, jaka została przedstawiona w poniższym przykładzie (konstrukcja poniższej tabeli opisana

została w rozdziale ‶Calc – przykładowe dokumenty”):

Aby poprawnie skonstruować wykres powinieneś się zastanowić jakie dane chcesz na nim umieścić (co z czym

porównać) i jaki rodzaj wykresu musisz zastosować.

Wykres słupkowy

Wstawianie wykresów zaczniemy od dość prostego porównania poszczególnych kosztów operacyjnych

poniesionych przez przedsiębiorstwo w drugim półroczu ubiegłego roku:

• Zaznacz zakres danych, które mają zostać ujęte na wykresie (B2:H2 i z klawiszem [Ctrl] A4:H8):

• Wybierz Wstaw >Wykres:

• Zaznacz pola wyboru Pierwszy wiersz jako etykieta i Pierwsza kolumna jako etykieta. Kliknij Dalej wywo

kolejne okno Autoformatowania wykresu;

• Zaznacz to pole wyboru Pokaż elementy tekstu w podglądzie, a wyświetlisz w oknie podglądu (powy

elementy opisu danych;

• Zaznacz pole opcji Serie danych w kolumnach;

• Zaznacz ostatni w górnym rzędzie typ wykresu (Słupki) i kliknij Dalej;

• W wyświetlonym kolejnym oknie Autoformatowania wykresu masz do wyboru trzy warianty przedstawienia

danych, oraz możliwość wyboru wyświetlania linii siatki. Ty, dla potrzeb przykładu, pozostaw wszystko tak, jak na

poniższym rysunku:

• Po kliknięciu Dalej pojawia się kolejne okno dialogowe. Służy ono głównie do nadawania nazw odpowiednim

częściom wykresu:

• Pozostaw zaznaczenia tak, jak na rysunku powyżej. Kliknij w pole Tytuł wykresu i wpisz np.: Porównanie

kosztów operacyjnych w drugim kwartale.

• Kliknij Utwórz. Na ekranie pojawia się wykres.

• Wymaga on kilku kosmetycznych poprawek, będzie wtedy bardziej czytelny:

- Złap myszką za jeden z bocznych, czarnych zaczepów (kwadracików) wykresu i rozciągnij pole wykresu tak,

jak poniżej:

- Wygląda lepiej, ale nie są jeszcze czytelne etykiety opisujące oś pionową. Należy je odpowiednio sformatowa

W tym celu najedź myszką na obszar wykresu i kliknij prawym przyciskiem myszy, a wywołane zostanie menu

kontekstowe, z którego wybierz Oś >Oś X. W tak otwartym oknie będzie można lepiej sformatować oś X;

- Na zakładce Etykieta usuń zaznaczenia z pól wyboru Rozerwij i Nakładanie, oraz w części okna decydują

rozmieszczeniu etykiet zaznacz pole opcji Sąsiadująco i kliknij OK;

- Jeśli chcesz aby legenda towarzysząca wykresowi była czytelniejsza, to kliknij w jej obszar dwa razy lewym

przyciskiem myszki. W otwartym w ten sposób oknie na zakładce Znaki powiększ rozmiar czcionki.

Wykres kolumnowy

Wykres kolumnowy różni się od słupkowego jedynie sposobem ułożenia danych w postaci pionowych kolumn

wyrastających z poziomej osi X. Sposób jego tworzenia jest analogiczny i możesz spróbować zrobić go samodzielnie

korzystając z opisanego powyżej sposobu konstrukcji wykresu słupkowego.

Jedyną widoczną różnicą jest miejsce ułożenia legendy.

Aby przenieść legendę pod wykres musisz kliknąć w jej obszar dwa razy szybko lewym przyciskiem myszki.

Pojawia się wtedy okno dialogowe z różnymi opcjami przewidzianymi do formatowania legendy. Przejdź na zakł

Pozycja i zaznacz pole opcji U dołu. Po kliknięciu OK, legenda zostaje automatycznie przeniesiona.

Wykres liniowy

Wykres liniowy może posłużyć ci do porównania spadku i wzrostu kosztów operacyjnych w badanym okresie

czasu.

Aby jak najbardziej ułatwić konstrukcję wykresu, jego tworzenie oprzemy na tej samej tabeli, co poprzednio

omówione typy wykresów:

• Pierwszym krokiem jest jak zwykle zaznaczenie komórek z danymi biorącymi udział w tworzeniu wykresu

B2:H2 i A9:H9

• Wybierz Wstaw >Wykres:

- W pierwszym oknie Autoformatowania wykresu zaznacz pola wyboru: Pierwszy wiersz jako etykieta i Pierwsza

kolumna jako etykieta, określ położenie wykresu (w tym samym lub innym arkuszu), kliknij Dalej;

- W kolejnym oknie zaznacz odpowiednio, jak na poniższym rysunku

- Pole opcji Seria danych w wierszach;

- Typ wykresu – Linie;

- Pole wyboru Pokarz elementy tekstu w podglądzie:

- Po kliknięciu Dalej wybierasz wariant wykresu liniowego – zaznacz wersję symbole, aby pokazać węzły;

- Po przejściu Dalej w polu tytułu wpisz Porównanie kosztów operacyjnych w poszczególnych miesią

ubiegłego roku, nadaj również nazwę osi pionowej Y wpisując PLN;

- Gdy klikniesz przycisk Utwórz pojawi się gotowy do sformatowania wykres:

- Rozciągnij obszar wykresu tak samo, jak przy poprawianiu słupkowego;

- Najedź myszką na obszar wykresu i kliknij prawym przyciskiem myszy, aby wywołać menu kontekstowe z

którego wybierz Oś >Oś X. Na zakładce Etykieta usuń zaznaczenia z pól wyboru Rozerwij i Nakładanie, oraz w cz

okna decydującej o rozmieszczeniu etykiet zaznacz pole opcji Sąsiadująco i kliknij OK. Przejdź na zakładkę Znaki i

zmień rozmiar czcionki na 11;

Jeśli etykiety osi X nie mieszczą się koło siebie to możesz np. powiększyć obszar wykresu. W tym celu kliknij w

szarą płaszczyznę po której przebiega wykres. Gdy pojawią się zielone, kwadratowe zaczepy złap myszką jeden z nich

i powiększaj obszar, tak aby wszystkie etykiety były dobrze widoczne.

- Po rozciągnięciu obszaru wykresu możesz poprawić legendę. Postępuj tak, jak przy poprzednich wykresach.

Możesz również przesunąć legendę w inne miejsce przy pomocy myszki;

- Możesz poprawić czytelność tytułu:

- Zaznacz obszar tytułu (kliknięciem);

- Kliknij w niego prawym przyciskiem myszy i z menu kontekstowego wybierz Właściwości obiektu >Znaki,

zmień czcionkę na np. Impact, rozmiar 12 i OK;

- Kliknij w obszar tytułu dwa razy lewym przyciskiem myszki, gdy pojawi się kursor tekstowy ustaw go po

słowach: ‶Porównanie kosztów operacyjnych” i przyciśnij [Enter]

Wykres kołowy

Używając wykresu kołowego możesz porównać ze sobą jedną serię danych np. wydatki poniesione na transport w

badanym kwartale

Do konstrukcji wykresu kołowego, który przedstawia procentowy udział wydatków nie trzeba dokonywa

ż

adnych przeliczeń – arkusz zrobi to automatycznie.

Aby ukazać znaczenie doboru typu wykresu do tego, co chcemy zilustrować, wykonaj kolejne czynności, aby

stworzyć wykres kołowy przedstawiający te same zależności, co wykonany wcześniej wykres liniowy:

• Zaznacz odpowiedni zakres danych (B2:H2 i B9:H9)

• Sprawdź, czy jest zaznaczone pole wyboru Pierwszy wiersz jako etykieta, i Pierwsza kolumna jako etykieta,

określ położenie wykresu i kliknij Dalej;

• W kolejnym oknie zaznacz odpowiednio, jak na poniższym rysunku

- Pole opcji Serie danych w wierszach;

- Typ wykresu – Koła;

- Pole wyboru Pokaż elementy tekstu w podglądzie:

• W następnym oknie dokonaj wyboru wariantu dla wykresu kołowego np. Przesunięcie 1;

• Po przejściu do ostatniego okna Autoformatowania wykresu w polu tytuł wpisz „Porównanie wielkości kosztów

operacyjnych w poszczególnych miesiącach drugiego kwartału ubiegłego roku” i kliknij Utwórz;

Teraz należy sformatować wykres tak, aby był czytelny:

• Rozciągnij obszar wykresu tak samo, jak przy poprawianiu słupkowego;

• Klikając podwójnie w każdą cząstkę wykresu kołowego otwieraj okno dialogowe umożliwiające formatowanie

punktów danych.

• Przejdź na zakładkę Etykiety danych, zaznacz pole wyboru Pokaż wartości, oraz pole opcji Jako warto

procentową, przejdź na zakładkę Znak i zmień rozmiar czcionki na np. 13.

• W opisany powyżej sposób postępuj formatując każdy punkt danych;

• Kliknij prawym przyciskiem myszki na obszar legendy wybierając Właściwości obiektu >Znaki i zmień rozmiar

czcionki na np. 11;

• Kliknij w obszar tytułu dwa razy lewym przyciskiem myszki, gdy pojawi się kursor tekstowy ustaw go po

słowach: ‶Porównanie wielkości kosztów operacyjnych w poszczególnych” i przyciśnij [Enter]

• Gotowy wykres powinien wyglądać tak:

Modyfikowanie wykresu

Wykres wykonany w arkuszu kalkulacyjnym

OpenOffice Calc

można modyfikować.

Najbardziej podstawowych poprawek dokonać możesz korzystając z pojawiającego się u góry ekranu paska

formatowania. Aby opisane poniżej ikony były widoczne, wykres musi być aktywny – otoczony szarą linią z czarnymi

zaczepami.

Przy pomocy ikon paska narzędziowego możesz:

Najlepiej będzie, jeżeli wypróbujesz samodzielnie po kolei wszystkie opisane ikonki. Pamiętaj, że przy pomocy

tego samego przycisku możesz przywrócić efekt z przed zmian.

Bardziej zaawansowany użytkownik może pokusić się o dokonanie całej serii modyfikacji strony graficznej

wykresu.

Oto niektóre z możliwych do wykonania przeróbek opisane w poniższych przykładach.

Przykład pierwszy – modyfikujący wygląd i położenie legendy, wygląd tytułu oraz zmianę kolorystyki wykresu.

Poprawek takich dokonujemy, aby wyeksponować ważniejsze dla nas zależności widoczne na powstałym wykresie.

Wykonany

według

wskazówek

poprzedniego

rozdziału wykres słupkowy wygląda tak:

Natomiast po modyfikacji może wyglą

np. tak:

Wykonaj kolejne czynności, aby zmienić wygląd własnego wykresu. Pamiętaj, żeby móc dokonać jakichkolwiek

korekt wykres musi być aktywny:

• Aby zmienić kolory słupków w utworzonym wykresie kliknij lewym przyciskiem myszki w wybrany słupek,

tak aby pojawiły się zaznaczenia:

• Gdy słupki są zaznaczone kliknij prawym przyciskiem myszy, wybierz Właściwości obiektu.

• Pojawia się okno Seria danych, przejdź w nim na zakładkę Obszar:

• Zaznacz pole opcji kolor i wybierz odpowiadającą ci barwę;

• Przejdź na zakładkę Przezroczystość;

• Zaznacz pole opcji Gradient i z listy rozwijanej Typ wybierz Radialny i zatwierdź OK;

• Postępuj tak samo zmieniając kolejno kolory wybranych słupków;

• Możesz zmienić położenie legendy (zaznacz ją, kliknij prawym przyciskiem myszki, wybierz Właściwo

obiektu >Rozmieszczenie >np.: W dole;

• Jeżeli sytuacja tego wymaga możesz przesunąć pole wykresu, tak aby wszystkie jego elementy były dobrze

widoczne. W tym celu zaznacz kliknięciem myszki obszar wykresu, tak jak pokazano na poniższym rysunku;

• Mając nadal zaznaczony obszar wykresu kliknij w niego prawym przyciskiem myszki i wybierz Właściwo

obiektu >Obszar >Kolor i z dostępnej listy wybierz jakąś jasną barwę;

• Aby zmodyfikować tytuł wykresu musisz go zaznaczyć i z menu kontekstowego wybrać Właściwości obiektu

>Znaki i zmienić czcionkę na np. Garamond, pogrubioną kursywę, rozmiar 16, a na zakładce Efekty czcionki

zaznaczyć pole wyboru Kontur, oraz Kolor czcionki np Niebieski;

Jeśli chcesz, możesz zmienić tło całego wykresu. Aby to zrobić zaznacz cały obszar wykresu (zielone zaczepy

muszą niemal całkowicie pokrywać się z czarnymi kwadratami należącymi do brzegu obszaru wykresu). Maj

zaznaczony wskazany obszar, kliknij w niego prawym przyciskiem myszki. Wybierz Właściwości obiektu >Obszar >

Kolor;

Przykład drugi – Wykonany w poprzednim rozdziale wykres liniowy przed modyfikacją wygląda tak:

Natomiast po dokonaniu kilku poprawek tak:

Zmieniona została kolorystyka wykresu, oraz wyeksponowano graficznie punkty danych, do których dodano

etykiety z wartościami.

Aby tak zmodyfikować wykres wykonaj kolejno poniższe czynności:

• Zmień czcionkę (np.: Book Antiqua), jej krój (np.: pogrubiona kursywa), rozmiar (np.:14) oraz kolor

(np.:niebieski) etykiet opisujących oś X i Y (prawy przycisk myszy Oś >Wszystkie osie >Znak, a następnie Efekty

czcionki).

• Zaznacz legendę, z menu kontekstowego wybierz Właściwości obiektu >Obszar >Mapa bitowa i z dostę

listy Płomienie. Przejdź na zakładkę Przezroczystość i ustaw 50% przezroczystości. Na zakładce Znaki wybierz:

czcionkę Book Antiqua, pogrubioną kursywę, rozmiar 12, kolor niebieski;

• Zaznacz obszar wykresu, kliknięciem prawego przycisku myszki wywołaj polecenie Właściwości obiektu

>Obszar >Kolor i z dostępnej listy wybierz Pomarańcza3. Przejdź na zakładkę Przezroczystość zaznacz pole opcji

Gradient i z rozwijanej listy Typ wybierz Kwadrat;

• Zaznacz punkty danych,

• Kliknij prawym przyciskiem myszy i wybierz Właściwości obiektu >Linia, wybierz kolejno jak na poniższym

rysunku: kolor – Niebieski5, Szer.: 0,10cm, rozwiń listę z dostępnymi symbolami klikając przycisk Wybór, wska

polecenie Galeria i wybierz okrągły, niebieski znak.

• Przejdź na zakładkę Znaki i wybierz: Book Antiqua, pogrubiona kursywa, rozmiar 12,

• Na zakładce Efekty czcionki wybierz kolor Niebieski.

• Wybierz zakładkę Etykiety danych – zaznacz pole Pokaż wartości i sprawdź, czy pojawiło się zaznaczenie w

polu opcji Jako liczbę;

• Zaznacz cały obszar wykresu, kliknij prawym przyciskiem myszy i wybierz Właściwości obiektu >Obszar

>Mapa bitowa. Z dostępnej listy wybierz Płomienie, przejdź na zakładkę Przezroczystość, zaznacz 20%;

Wypełnianie komórek serią danych

Pracując w arkuszu kalkulacyjnym często się zdarzy, że będziesz musiał wypełnić wiele komórek takimi samymi

lub kolejnymi danymi. Nie musisz wprowadzać wszystkich wartości ręcznie. Skorzystaj z możliwości wypełniania

komórek serią danych.

Wypełnianie serią danych

Często używaną funkcją jest wypełnianie komórek arkusza seriami danych, które są kolejnymi wartościami

pochodzącymi od danej początkowej.

Najłatwiej jest wypełnić komórki wartościami kolejnymi używając do tego celu myszki, w tym celu:

• Do wybranej komórki wpisz wybraną wartość np.: poniedziałek lub 1;

• Zatwierdź zawartość komórki [Enter’em], a następnie uaktywnij ją;

• Ustaw kursor myszki w prawym dolnym rogu aktywnej komórki, gdy przybierze kształt krzyżyka, wciśnij lewy

przycisk myszki i pociągnij w wybraną stronę np. w dół. Jeżeli wszystkie czynności wykonałeś poprawnie, to na

ekranie powinieneś zobaczyć czerwoną obwódkę otaczającą komórki do których wprowadzasz dane, oraz

chorągiewkę” z ostatnią wartością otoczonego obszaru;

Wystarczy, teraz puścić przycisk myszki, a wskazany obszar zostanie wypełniony;

Bardziej zaawansowanym sposobem jest wypełnienie serią danych zaznaczonego obszaru komórek przy pomocy

polecenia Wypełnienie:

• Zaznacz obszar danych, który ma zostać wypełniony;

• Wybierz Edycja >Wypełnienie >Seria;

• W części okna Kierunek, wybierz kierunek wypełniania zaznaczonego obszaru, klikając odpowiednie pole

wyboru.

• W części okna dotyczącej typu, masz do wyboru:

- Typ liniowy – kolejne liczby są wyliczane przez dodanie do wielkości początkowej wartości kroku, nastę

uzyskany wynik powiększany jest ponownie o wartość kroku;

- Typ wzrostu - liczby są wyliczane przez pomnożenie zawartości pola Przyrost, przez kolejne wartości;

- Data – wypełnia wskazany obszar datami. Zaznaczenie tego pola opcji spowoduje uaktywnienie prawej cz

okna dotyczącej jednostek czasu:

- Dzień – zaznaczenie pola opcji Dzień, wpisanie w polu Na początku daty np.: 03.10.2003, oraz podanie

wartości kroku 1 w polu Przyrost, spowoduje wyświetlenie w zaznaczonym zakresie komórek kolejnych liczb, które

dopiero po nadaniu im formatu Data, wyświetlą się w postaci kolejnych dni wybranego miesiąca i roku (Patrz rozdzia

„Format daty”);

- Miesiąc - zaznaczenie pola opcji Miesiąc, wpisanie w polu Wartość początkowa daty np. 03/10/2003, oraz

podanie wartości kroku 1 w polu Przyrost, spowoduje wyświetlenie w zaznaczonym zakresie komórek kolejnych liczb

(tak jak w przypadku dni), które dopiero po nadaniu im formatu Data, wyświetlą się w postaci kolejnych dni wybranego

miesiąca i roku;

- Rok – wypełniając kolejne komórki przy użyciu polecenia Rok, postępuj dokładnie tak jak w przypadku Dnia i

Miesiąca;

- Autowypełnianie- wypełnia zaznaczony obszar danymi o wartości kroku obliczonej na podstawie wpisanych do

zaznaczonych komórek wartości;

• W polu Wartość początkowa wpisujesz liczbę od jakiej rozpoczniesz wypełnianie zaznaczonych komórek.

• Wartość wpisana w polu Przyrost określa wielkość skoku z jaką będą pojawiać się wartości.

• Pole Na końcu potrzebne będzie gdy myślisz, że zaznaczyłeś zbyt duży zakres komórek. Wpisujesz tam warto

na jakiej chcesz zakończyć wypełnianie komórek danymi.

Wypełnianie takimi samymi wartościami

Aby wypełnić zakres komórek takimi samymi wartościami:

• Wprowadź do wybranej komórki daną, która ma się znajdować również w sąsiednich komórkach;

• Zaznacz zakres komórek, w których mają się znaleźć wartości takie jak wpisana;

• Wybierz Edycja >Wypełnienie >W dół;

Wypełnianie takimi samymi danymi możesz przeprowadzić przy pomocy myszki:

• Do wybranej komórki wpisz wybraną wartość np.: zapłacono;

• Zatwierdź zawartość komórki [Enter’em], a następnie uaktywnij ją;

• Ustaw kursor myszki w prawym dolnym rogu aktywnej komórki, gdy przybierze kształt krzyżyka, wciśnij lewy

przycisk myszki i pociągnij w wybraną stronę np.: w dół. Jeżeli wszystkie czynności wykonałeś poprawnie, to na

ekranie powinieneś zobaczyć czerwoną obwódkę otaczającą komórki do których wprowadzasz dane, oraz

chorągiewkę” z wpisaną wartością;

Notatki

Oprócz opisanych już elementów, komórki arkusza

OpenOffice Calc

mogą zawierać notatki (krótkie informacje

dotyczące sporządzanego zestawienia).

Aby do wybranej komórki dodać notatkę, należy:

• Uaktywnić komórkę która ma zawierać notatkę;

• Wybrać Wstaw >Notatka;

• Przy aktywnej komórce pojawia się pole z miejscem na notatkę:

• W polu z miejscem na notatkę miga kursor tekstowy. Treść notatki możesz wpisać po ukazaniu się żółtego pola;

• Po zakończeniu redagowania tekstu kliknij w inną dowolną komórkę arkusza, a pole notatki zostanie ukryte.

• Jeżeli chcesz, aby notatka widoczna była przez cały czas pracy z arkuszem, to uaktywnij komórkę zawieraj

notatkę, następnie z menu kontekstowego (prawy przycisk myszy) wybierz polecenie Pokaż notatkę;

Mając notatkę stale wyświetlaną możesz zmienić, lub poprawić jej treść (klikając w jej wnętrzu wywołasz kursor

tekstowy).

• Notatka pozostanie widoczna tak długo, aż nie odblokujemy jej wyświetlania w menu kontekstowym

wybierając ponownie polecenie Pokaż notatkę;

• Jeśli chcesz notatkę trwale usunąć, zaznacz komórkę do której jest ona przypisana, wybierz Edycja >Usu

zawartości i znacz pole wyboru Notatki;

Drukowanie

Drukowanie dokumentów arkusza kalkulacyjnego różni się nieco od drukowania plików z edytora tekstów

Writer. Do zgłębienia tajników drukowania posłużymy się przykładowym arkuszem z kosztami operacyjnymi wraz z

• Komórka zawierająca notatkę oznaczona zostaje małym, czerwonym

kwadracikiem umieszczonym w prawym, górnym rogu komórki

wykresem liniowym,

który po wydrukowaniu może wyglądać tak:

Podgląd podziału stron

Czy zauważyłeś, że w arkuszu nie ma kolejnych stron, tak jak to było w edytorze tekstów? Każdy pojedynczy

arkusz może być zarówno bardzo długi, jak i bardzo szeroki, do tego jeszcze w czasie tworzenia tabeli możesz sam

ustalać szerokość i wysokość komórek, część z nich może być ukryta itd...

Przebieg podziału stron w dokumencie zobaczysz wybierając Widok >Podgląd podziału stron.

W całym zeszycie (we wszystkich arkuszach) pojawiają się pogrubione pionowe i poziome linie wyznaczaj

granice strony, oraz numery kolejno drukowanych stron.

Podgląd wydruku

Podgląd podziału stron daje ogólny obraz tego, które fragmenty arkusza będą mieściły się na danej stronie.

Bardziej widoczne staje się to po obejrzeniu podglądu wydruku.

Wybierz Plik >Podgląd wydruku.

Okno podglądu arkusza jest bardzo podobne do okna Writer’a:

Widać tu bardzo wyraźnie, że zarówno tabela, jak i wykres nie mieszczą się na jednej stronie. Trzeba wi

zmienić ustawienia strony.

Ustawienia strony

Wywołaj okno, w którym można zmienić ustawienia strony i ostateczny wygląd wydruku, wybierając Format

>Strona >Strona. Zaznacz pole opcji Orientacja >Pozioma

Dokładny opis tego okna znajdziesz w części ‶Edytor tekstu – Writer”, zakładki Strona w rozdziale „Układ strony

i marginesy”.

Aby opracowywany przez ciebie dokument był profesjonalnie wydrukowany:

• Wybierz Format >Strona >Krawędzie, wybierz niebieską linię rozmiar 2,5pt ułożoną naokoło strony;

• Na zakładce Tło zastosuj kolor śółty2;

• Przejdź na zakładkę Nagłówek:

• Zaznacz pole wyboru Włącz nagłówek i ewentualnie zmień jego marginesy, wysokość, czy odstęp od tre

dokumentu;

• Kliknij przycisk Edytuj, aby określić treść nagłówka – otwarte zostaje okno dialogowe:

• Kliknij w lewy obszar nagłówka ustaw czcionkę BookAntiqua, niebieską, rozmiar 12 przy pomocy przycisku

, a następnie umieść aktualną datę

• Kliknij w środkowy obszar nagłówka i usuń zamieszczony tam domyślnie wpis ([Del]),ponownie ustaw

czcionkę, tak jak w lewym obszarze okna;

• Mając kursor tekstowy cały czas w środkowym obszarze, wstaw nazwę pliku w jakim został zapisany dokument

• Ustaw czcionkę dla prawego obszaru nagłówka, a następnie wstaw do niego godzinę

;. Kliknij OK;

• Przejdź na zakładkę Stopka;

• Sprawdź, czy zaznaczone jest pole wyboru Włącz stopkę. Możesz zmieić marginesy, wysokość, czy odstę

treści dokumentu;

• Kliknij Edytuj, aby określić treść stopki – otwarte zostaje okno dialogowe stopki bardzo podobne do okna

nagłówka:

• Dokonaj niezbędnych ustawień stopki (tak jak nagłówka) np. wstaw liczbę lub numer strony. Kliknij OK.

• Przejdź na zakładkę Arkusz

• Możesz teraz ustalić kolejność wydruku stron, ich numerację, elementy arkusza które powinny być umieszczone

na wydruku, oraz skalowanie wydruku w stosunku do strony;

• Po kliknięciu OK zobaczysz, jak teraz prezentuje się twój przygotowany do wydruku wykres;

• Jeżeli twoje zestawienie jest częścią większej całości i chcesz wydrukować zawartość wszystkich

przygotowanych arkuszy, to wystarczy sprawdzić jak wyglądają wszystkie strony dokumentu i przejść od razu do

wydruku;

• Jeżeli chcesz wydrukować tylko fragment arkusza, a najlepiej tylko to, co znajduje się na jednym z jego arkuszy

musisz określić zakres wydruku.

Zakresy wydruku

Gdy potrzebujesz wydrukować jedynie wybrane zestawienia, czy wykres musisz określić zakresy wydruku. Aby

to zrobić:

• Zaznacz pierwszy fragment arkusza, który chcesz wydrukować i wybierz: Format >Zakresy wydruku >Definiuj;

• Jeśli masz coś jeszcze przygotowane do wydrukowania w tym samym pliku (zeszycie), ale w innym arkuszu, to

przejdź na właściwy arkusz, zaznacz wybrany fragment i wybierz Format>Zakresy wydruku >Dodaj;

• Gdy zaznaczysz wszystkie części wydruku sprawdź ich wygląd i ułożenie na stronie w podglądzie wydruku

(Plik >Podgląd wydruku);

Jeżeli chcesz zmienić, czy usunąć ustawione zakresy wydruku to wybierz Format > Zakresy wydruku >Usu

Wybranie tego polecenia spowoduje, iż wszystkie zaznaczone zakresy komórek zostaną z wydruku usunię

domyślnym ustawieniom wydruku będą podlegały wszystkie zapełnione komórki z całego pliku.

Wydruk

Mając ustawione zakresy wydruku i sprawdzony jego podgląd wybierz Plik >Drukuj. Zostanie otwarte omówione

już wcześniej okno dialogowe drukowania. (Z drukowaniem zapoznałeś się dokładnie w części dotyczącej edytora

tekstu w rozdziale „Drukowanie dokumentów”). Po dokonaniu podstawowych ustawień ilości kopii i właściwo

wydruku możesz kliknąć OK.

Baza danych w arkuszu kalkulacyjnym

Baza danych jest zbiorem powiązanych ze sobą informacji.

Dane umieszczone są w tabeli w taki sposób, aby jeden wiersz (rekord) był zbiorem informacji dotyczącej tego

samego obiektu (np. dane adresowe konkretnego pracownika), a kolumna (pole) – zawierała dane określonego typu (np.

imiona).

Baza danych w arkuszu kalkulacyjnym może zawierać 32000 rekordów i stanowić jedynie ‶podręczny” zbiór

informacji.

Aby utworzyć bazę danych w arkuszu kalkulacyjnym:

• Otwórz nowy dokument arkusza kalkulacyjnego;

• W pierwszym wierszu umieść nagłówki pól w formacie tekstowym, wyróżnione np. pogrubieniem czcionki

imię, nazwisko, data, kwota;

• Zaznacz komórki zawierające dane nagłówka – zastosuj obramowanie tak, aby powstała pozioma linia

oddzielająca nagłówki pól od rekordów;

• Do poszczególnych komórek wprowadź takie jak w powyższym przykładzie dane;

• Zaznacz komórki zawierające kwoty poczynając od D2 i zastosuj format walutowy z dwoma miejscami po

przecinku;

• Wypełniając bazę danymi nie zostawiaj pustych wierszy;

• Przy wprowadzaniu danych unikaj niepotrzebnych spacji na początku, lub końcu wpisu;

Sortowanie danych

Sortowanie danych jest to układanie informacji w określonej kolejności według zadanego przez użytkownika

porządku: rosnąco (‶od A do Z”) lub malejąco (‶od Z do A”).

Aby ułożyć w kolejności alfabetycznej nazwiska ludzi którym zostały wypłacone pobory:

• Kliknij w obszar z wprowadzonymi danymi uaktywniając dowolną komórkę arkusza;

• Wybierz Dane >Sortuj;

• Otworzy się okno sortowania:

• W polu Sortuj według wybierz z rozwijanej listy Nazwisko i sprawdź czy jest zaznaczenie w polu opcji

Rosnąco;

• Jeśli chcesz, aby kolejne dane ułożone były też w jakimś porządku – z listy Następnie według, wybierz z

rozwijanej listy np. kwota i ustaw odpowiedni porządek sortowania;

• Po kliknięciu OK nazwiska zostaną ułożone w kolejności alfabetycznej, a kwoty w ustalonej przez ciebie

kolejności;

• Jeśli chcesz ułożyć w kolejności nazwy dni tygodnia lub miesięcy, musisz przejść na zakładkę Opcje

• Zaznacz pole wyboru Niestandardowa kolejność sortowania i z rozwijanej listy wybierz odpowiadaj

twojemu zapisowi typ danych;

Filtrowanie danych

Filtrowanie polega na wybieraniu z bazy danych tylko tych rekordów, które spełniają kryteria wyszukiwania

ustalone przez użytkownika.

Aby przeszukać bazę danych wybierając z niej interesujące cię informacje, zastosuj jeden z opisanych poni

sposobów filtrowania:

Autofiltr

Jeśli chcesz wybrać dane dotyczące wypłat dokonanych np. w lutym to:

• Kliknij w obszar z wprowadzonymi danymi uaktywniając dowolną komórkę arkusza;

• Wybierz Dane >Filtr >Autofiltr;

• W nagłówkach pól pojawią się strzałki z rozwijanymi listami;

• Z rozwiniętej listy wybierz szukane nazwisko

• Zostaną wyświetlone tylko te rekordy, w których ono występuje;

Aby ponownie zobaczyć wszystkie rekordy bazy danych wybierz: Dane >Filtr > Usuń filtr.

Filtr standardowy

Umiejętne zastosowanie filtru standardowego daje możliwość bardziej zaawansowanego wyszukiwania danych z

bazy.

Używając tej samej bazy danych potrzebujesz wyświetlić dane pracowników, którzy chociaż raz zarobili powy

1500 zł. W tym celu:

• Wybierz Dane >Filtr >Filtr standardowy;

• W otwartym oknie należy podać kryteria filtrowania (przeszukiwania) bazy danych

• Ponieważ interesują cię pracownicy, którzy chociaż raz zarobili powyżej 1500 zł, w pierwszym polu Nazwa

pola z listy rozwijanej wybierz Kwota;

• Z rozwijanej listy Warunek (obok) wybierz ‶>” (ponieważ szukamy tych, którzy zarobili WIĘCEJ niż...);

• W polu rozwijanej listy Wartość wpisz 1500 (ponieważ dokładnie takiej kwoty nie ma na rozwijanej liś

nikt dokładnie tyle nie zarobił);

• Zatwierdź decyzję poszukiwania według wybranych kryteriów klikając OK;

Sumy pośrednie - częściowe

Dla porównania danych zamieszczonych w tabeli bazy danych, może okazać się potrzebna umiejętno

stosowania sum pośrednich, czyli podliczania pewnych grup danych oraz całość tabeli.

Przyjmijmy, że chcesz policzyć ile zostało wypłaconych pieniędzy na pobory w poszczególnych miesiącach i w

całym kwartale. Możesz to bardzo łatwo zliczyć nie wstawiając ani jednej formuły:

• Kliknij w obszar z wprowadzonymi danymi uaktywniając dowolną komórkę arkusza;

• Wybierz Dane >Sumy częściowe;

• W otwartym oknie z rozwijanej listy Grupuj według wybierz Data (bo będzie to podsumowanie miesiącami);

• W oknie Oblicz sumy pośrednie dla zaznacz pole wyboru Kwota (bo chcesz wiedzieć ile pieniędzy zosta

wypłaconych);

• W polu Użyj funkcji zaznacz Suma;

• Zatwierdź OK i obejrzyj wynik:

• Z lewej strony obszaru danych pojawiły się nawiasy klamrowe, pokazujące grupę rekordów objętych sum

pośrednią, oraz przyciski w kształcie znaku ‶minus”. Służą one do zwijania i rozwijania (‶plus”) zaznaczonych

nawiasem części tabeli.

Jeśli chcesz, aby dane były grupowane miesiącami ułożonymi w kolejności rzeczywistej, a nie alfabetycznej to w

oknie dialogowym Sumy częściowe przejdź na zakładkę Opcje i zaznacz pole wyboru Niestandardowa kolejno

sortowania, a z rozwijanej listy wybierz odpowiadający twojemu zapisowi typ danych;

Usunięcie sum częściowych następuje po kliknięciu w przycisk Usuń w oknie dialogowym Sumy pośrednie

wywołanym z menu Dane.

Calc - przykładowe dokumenty

Rozdział ten zawiera instrukcje wykonania trzech przykładowych dokumentów arkusza kalkulacyjnego krok po

kroku. W ten sposób, podobnie jak w rozdziale dotyczącym edycji tekstu, utrwalisz i zastosujesz praktycznie nabyte

umiejętności.

1. Biblioteka

• Otwórz nowy dokument arkusza kalkulacyjnego;

• W A1 wpisz NR;

• Zaznacz A1:A2, wybierz Format >Scal komórki;

• Przejdź do B1 klawiszem [Tab], lub myszką i wpisz tam Autor;

• Zaznacz B1:C1 i scal je (tak, jak A1 z A2);

• Przyciśnij [Enter], aby przejść do B2 i wpisz Imię;

• Przy pomocy klawisza tabulacji [Tab] uaktywnij komórkę C2 i wpisz Nazwisko;

• Tabulacją przejdź do D1 i wpisz Tytuł;

• Zaznacz D1:D2 i scal komórki (tak, jak A1 z A2);

• Przejdź do E1 i wpisz Data wypożyczenia;

• Scal E1 z E2;

• Mając E1 nadal zaznaczone wybierz Format >Komórki >Wyrównanie zaznacz pole wyboru Podział wiersza;

• Do F1 wpisz Data zwrotu;

• Scal F1 z F2;

• Do scalonego obszaru zastosuj podział wierszy (tak jak w poprzedniej komórce);

• Do G1 wpisz Liczba dni;

• G1 i G2 scal;

• Zaznacz A1:G1, wybierz Format >Komórki i ustaw na kolejnych zakładkach

- Czcionka – Century Gothic, Pogrubiony, 11;

- Efekty czcionki – zaznacz pole wyboru Kontur;

- Wyrównanie – w części okna dotyczącej wyrównania tekstu z listy rozwijanej W poziomie wybierz Do środka, i

z listy W pionie – Do środka;

- Krawędzie – dla wszystkich krawędzi wybierz linię 1.00pt w kolorze niebieskim;

- Tło – z dostępnej listy kolorów wybierz śółty3;

• Zaznacz B2:C2 i powtórz wszystkie czynności z poprzedniego punktu;

• Wypełnij tabelę wpisując kolejno do:

- A3 – 32122;

- A4 – 23245;

- A4 – 2322;

- B3 – Jan;

- B4 – Dorota itd. aż do D5 według wzoru zamieszczonego na początku rozdziału;

- E5 – 03.03.2003 itd. aż do F5 według wzoru zamieszczonego na początku rozdziału;

- G3 - =F3-E3 (aby obliczyć ile czasu książka była u czytelnika);

• Zaznacz A3:A5 wybierz Format >Komórki >Liczby ustaw kategorię Liczba i zaznacz pole wyboru Separator

tysięczny;

• Zaznacz B3:D5 i na pasku formatowania kliknij w ikonę Wyrównaj do środka poziomo ;

• Zaznacz G3:G5 i na pasku formatowania wybierz pogrubienie;

• Zaznacz A3:G5 i wybierz Format >Komórki >Krawędzie wszystkie pozostałe krawędzie obszaru otocz lini

0,05pt w kolorze niebieskim;

• Zapisz utworzony dokument wybierając Plik >Zapisz jako (wybierz, lub utwórz odpowiedni folder) i w polu

nazwy pliku wpisując bibiloteka;

2. Przeliczenie

• Otwórz nowy dokument arkusza kalkulacyjnego;

• Do A1 wpisz Nazwa towaru;

• Zaznacz A1 i A2, wybierz Format >Scal >Komórki;

• Mając A1 nadal zaznaczone wybierz Format >Komórki >Wyrównanie – w części okna dotyczącej wyrównania

tekstu z listy rozwijanej W poziomie wybierz Do środka, i z listy W pionie – Do środka;

• Do B1 wpisz Kurs (dolary);

• Do B2 – Cena w dolarach;

• Do C1 wpisz 4,12;

• Do C2 – Cena w złotych;

• Zaznacz A1:C2,wybierz Format >komórki >Krawędzie ustaw linie otaczające tabelę według poniższego wzoru:

• Przejdź na zakładkę Tło i wybierz kolor Bladożółty;

• Komórki A1:B8 i C1:C2 uzupełnij według wzoru umieszczonego na początku rozdziału;

• Do komórki C3 wpisz =B3*$C$1 i przyciśnij [Enter];

• Zaznacz komórkę C3 i skopiuj jej zawartość do C4:C8;

• Zaznacz A3:C8 wybierz Format >Komórki >Krawędzie i ustaw pozostałe linie otaczające tabelę na 1,00pt;

• Zapisz utworzony dokument wybierając Plik >Zapisz jako (wybierz, lub utwórz odpowiedni folder) i w polu

nazwy pliku wpisując: przeliczenie;

3. Koszty operacyjne

• Otwórz nowy dokument arkusza kalkulacyjnego;

• Do A1 wpisz: Koszty operacyjne;

• Do A2 wpisz: Wyszczególnienie;

• Wpisz czerwiec do B2;

• Uaktywnij ponownie B2, przeciągnij jej zawartość wypełniając sąsiednie komórki (C2:H2) nazwami kolejnych

miesięcy;

• Do I2 wpisz: Razem kol.2+3+4+5+6+7+8;

• Do A3 wprowadź 1;

• Uaktywnij ponownie A3, przeciągnij jej zawartość wypełniając sąsiednie komórki (B3:I3) kolejnymi cyframi;

• Wypełnij podane zakresy komórek według wzoru z początku rozdziału;

• Do B9 wstaw funkcję zliczającą sumę liczb z kolumny B – wybierz Wstaw >Funkcja >Matematyka >Suma,

użyj przycisku Pomniejsz, aby zaznaczyć zakres komórek B4:B8, z których wartości chcesz dodać;

• Zaznacz ponownie B9 i skopiuj zawartą w niej formułę do sąsiednich komórek przeciągając jej zawartość a

I9;

• Do I4 wstaw funkcję suma, tak jak do B9 dla komórek z zakresu B4:H4;

• Zaznacz ponownie I4 i skopiuj zawartą w niej formułę do poniższych komórek przeciągając jej zawartość a

I8;

• Zaznacz komórki A1:I9, scal zaznaczony zakres;

• Mając komórkę nadal zaznaczoną wybierz Format >Komórki, na zakładce:

- Czcionka – wybierz Albany, pogrubioną, rozmiar 12;

- Efekt czcionki – z rozwijanej listy Uwypuklenie wybierz Wypukłe;

- Wyrównanie - w części okna dotyczącej wyrównania tekstu z rozwijanej listy W poziomie wybierz Do środka, i

z listy W pionie – Do środka;

- Tło – ustaw kolor na śółty3;

• Zaznacz komórki A2:I2, z paska formatowania wybierz pogrubienie, oraz ustaw rozmiar czcionki na 11;

• Zaznacz komórki A3:I3, z na pasku obiektów ustaw rozmiar czcionki na 7, a wysokość wiersza ustaw na

0,42cm;

• W komórce I2 zaznacz kol.2+3+4+5+6+7+8 i zmień rozmiar czcionki na 8;

• Zaznacz A2:I3 i z paska formatowania wybierz ikonę Kolor tła, z rozwiniętej palety z kolorami wybierz śół

• Zaznacz A1:A3 i wybierając Format >Komórki >Krawędzie i ustaw je według poniższego wzoru:

• Zaznacz A4:I9 i ustaw dla podanego zakresu obramowanie identycznie jak pokazano na rysunku powyżej;

• Zapisz utworzony dokument wybierając Plik >Zapisz jako (wybierz, lub utwórz odpowiedni folder) i w polu

nazwy pliku wpisując Koszty operacyjne.