MIKROEKOOMIA

STRUKTURY RYKOWE

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

1

dr Jarosław Korpysa
dr Jarosław Poteralski

STRUKTURY RYKOWE

Brak jednoznacznej definicji w literaturze...

Struktura rynkowa to pewien „układ sił” na

konkretnym rynku, wynikający przede wszystkim
z liczby podmiotów reprezentujących podaż i

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

2

z liczby podmiotów reprezentujących podaż i
określający wzajemne relacje pomiędzy tymi
podmiotami, jak również możliwość
oddziaływania pojedynczej firmy na sytuację
rynkową.

STRUKTURY RYKOWE

•Doskonała konkurencja (polipol)
•Czysty monopol
•Konkurencja niedoskonała

- konkurencja monopolistyczna

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

3

- konkurencja monopolistyczna

-oligopol

Konkurencja doskonała

Model konkurencji doskonałej reprezentuje

najbardziej konkurencyjną strukturę rynku

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

4

Cechy konkurencji doskonałej

1.Bardzo duża liczba podmiotów zarówno po
stronie popytu jak i podaży.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

5

(choć to przede wszystkim liczba podmiotów

reprezentujących podaż decyduje o charakterze

struktury)

Cechy konkurencji doskonałej

2.

Przedmiotem

obrotu

w

warunkach

doskonałej

konkurencji

jest

tzw.

produkt

homogeniczny,

inaczej standardowy (jednolity):

posiadający doskonałe substytuty.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

6

posiadający doskonałe substytuty.

Cechy konkurencji doskonałej

3. „Cenobiorczość” pojedynczego producenta.

Pojedyncza firma nie ma wpływu na wysokość

ceny rynkowej. Cena kształtuje się na poziomie
wynikającym z działania mechanizmu

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

7

ceny rynkowej. Cena kształtuje się na poziomie
wynikającym z działania mechanizmu
rynkowego, czyli wzajemnego oddziaływania
podaży i popytu.

Cechy konkurencji doskonałej

4. Brak barier wejścia bądź wyjścia z

rynku.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

8

Cechy konkurencji doskonałej

5. Pełna informacja na temat danych

ekonomicznych i technologicznych,
dotyczących rynku, jego podmiotów oraz
produktów.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

9

Krótkookresowe decyzje producenta w

warunkach polipolu

W krótkim okresie firma na rynku

konkurencji doskonałej nie zmienia

swoich rozmiarów i ilości

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

10

swoich rozmiarów i ilości

zaangażowanych czynników

wytwórczych, a liczba firm w gałęzi

pozostaje stała.

Cenobiorczość

1. Próba wyznaczenia przez przedsiębiorstwo

ceny na własne produkty powyżej poziomu
ceny rynkowej spowoduje utratę wszystkich
nabywców.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

11

nabywców.

Cenobiorczość

2. Jeśli firma ustali cenę na poziomie zbyt

niskim, to wprawdzie sprzeda każdą ilość
wytworzonej produkcji, ale poniesie straty w
porównaniu z przychodem możliwym do
osiągnięcie w przypadku sprzedaży po cenach

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

12

osiągnięcie w przypadku sprzedaży po cenach
rynkowych.

Maksymalizacja zysku

Z uwagi na fakt, iż firma wolnokonkurencyjna

jest cenobiorcą, swój cel- maksymalizację zysku-
może realizować tylko poprzez zmiany w obrębie
wielkości produkcji.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

13

Czysty monopol

Monopol oznacza strukturę rynku, w której

po stronie podaży lub popytu występuje
tylko jeden podmiot decyzyjny.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

14

tylko jeden podmiot decyzyjny.

Czysty monopol

Monopol absolutny inaczej czysty monopol

istnieje, jeżeli pojedyncza firma jest jedynym
sprzedawcą produktu, dla którego nie ma bliskich
substytutów.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

15

Posiada ona wówczas tzw. siłę monopolową, czyli

zdolność do podnoszenia cen rynkowych
wytwarzanych przez siebie dóbr i usług poprzez
zmniejszanie produkcji.

Cechy czystego monopolu

1.

???

2.

???

3.

???

4.

???

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

16

4.

???

5.

???

Przyczyny powstawania monopoli

• przyczyny techniczne powstawania monopoli

związane z ograniczonością zasobów (np.. dostęp
do surowców)

• ekonomia skali (korzyść skali) – monopol

naturalny

Monopolem naturalnym nazywamy branżę, w

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

17

Monopolem naturalnym nazywamy branżę, w

której jedno przedsiębiorstwo realizując wysokie
korzyści skali może opanować całą podaż
rynkową.

• przyczyny instytucjonalne- ograniczenia prawno

administracyjne (zakazy, nakazy, koncesje,
licencje, patenty, know- how)

Przyczyny powstawania monopoli

• charakter konkurencji pomiędzy

przedsiębiorstwami – w większości sektorów
gospodarki, nawet jeśli początkowo
funkcjonują one w warunkach zbliżonych do
wolnej konkurencji, z czasem następuje

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

18

wolnej konkurencji, z czasem następuje
kumulacja kapitału i powstawanie coraz
większych przedsiębiorstw. (przejmowanie
firm, fuzje, alianse strategiczne, czy nawet
nieuczciwa konkurencja)

Cechy konkurencji monopolistycznej

• Duża liczba małych i średnich przedsiębiorstw

, a

każde z nich może tylko do pewnego stopnia wpływać
na wielkość swego udziału w rynku poprzez zmianę
stosunku własnych cen do cen konkurentów.

• Zróżnicowanie produktu

i występowanie bliskich

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

19

• Zróżnicowanie produktu

i występowanie bliskich

substytutów,

przywiązanie

klienta do określonej

marki

wyrobu, ograniczone możliwości osiągania

korzyści skali.

Cechy konkurencji monopolistycznej

Krzywa popytu nachylona ujemnie, jednakże kąt
nachylenia zależy od stopnia zróżnicowania produktu.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

20

Im bardziej firma będzie skuteczna w różnicowaniu
produktu na rynku, tym większa będzie jej siła
monopolistyczna, czyli tym mniej elastyczna będzie
krzywa popytu na dany produkt.

Cechy oligopolu

• Kilku silnych producentów konkurujących między

sobą o udział w podaży rynkowej oraz małe firmy
tzw. outsiderzy mający niewielki udział w rynku.

• Konieczność uwzględniania wpływu podejmowanych

działań własnych na decyzje pozostałych uczestników
rynku i odwrotnie.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

21

rynku i odwrotnie.

Dwa rodzaje oligopolu

•Oligopol zrównoważony

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

22

•Oligopol z liderem cenowym

STRUKTURY RYKOWE PODSUMOWAIE

KOKURECJA

DOSKOAŁA

CZYSTY

MOOPOL

KOKURECJA

MOOPOLISTY

CZA

OLIGOPOL

LICZBA FIRM

BARDZO DUŻA

JEDA

WIELE

KILKA

RODZAJ

PRODUKTU

STADARDOWY

(HOMOGEICZY)

UIKATOWY

(BRAK BLISKICH

SUBSTYTUTÓW)

ZRÓŻICOWAY

STADARDOWY LUB

ZRÓŻICOWAY

KOTROLA

AD CEĄ

BRAK WPŁYWU A

ZACZA

W OGRAICZOYM

OGRAICZOA

WSPÓŁZALEŻOŚCI

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

23

AD CEĄ

BRAK WPŁYWU A

POZIOM I ZMIAY

CEY

(CEOBIORCZOŚĆ)

ZACZA

(CEODAWCZOŚĆ)

W OGRAICZOYM

ZAKRESIE

ALE MOŻLIWA

WSPÓŁZALEŻOŚCI

Ą CEOWĄ,

DUŻA W PRZYPADKU

ZMOWY

WARUKI

WEJŚCIA

SWOBODA WEJŚCIA

I

WYJŚCIA Z RYKU

RYEK ZAMKIĘTY

BARIERY WEJŚCIA

WZGLĘDIE

ŁATWE

POWAŻE

PRZESZKODY

KOKURECJA

IECEOWA

ŻADA

REKLAMA TYPU

„GOOD WILL”

„PUBLIC RELATIO”

REKLAMA, AZWA,

ZAK FIRMOWY,

IMAGE

ZEWĘTRZY

ZACZA,

ZWIĄZAA ZE

ZRÓŻICOWAIEM

PRODUKTU

Rynek pracy

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

24

Rynek pracy

Rynek dóbr i usług

a

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

25

rynki czynników wytwórczych

Rynek pracy

Praca jako czynnik wytwórczy:

praca jest szczególnym rodzajem towaru

kupowanym na rynku pracy przez

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

26

kupowanym na rynku pracy przez
pracodawcę wg stawki płacowej
stanowiącej rynkową cenę pracy.

Rynek pracy

Proces polegający na konfrontacji popytu

na pracę, reprezentowanego przez
pracodawców oraz podaży pracy,

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

27

pracodawców oraz podaży pracy,
reprezentowanej przez pracobiorców, w
ramach którego dochodzi do ustalenia
rynkowej ceny pracy.

Konkurencyjny rynek pracy

Konkurencyjny rynek pracy to taki rynek, na

którym ani indywidualny pracodawca, ani
indywidualny pracownik nie mają możliwości
oddziaływania na stawki płacowe.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

28

Rynkowa cena pracy (stawka płacowa) jest więc

tutaj określana tak, jak ceny innych towarów na
rynkach konkurencyjnych, tj. poprzez oddziaływanie
popytu i podaży.

Popyt na pracę

POPYT A PRACĘ

(PODOBIE JAK POPYT A POZOSTAŁE

CZYIKI WYTWÓRCZE)

MA CHARAKTER

POCHODY

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

29

Popyt na pracę stanowi założoną odwrotną relację

między stawką płac realnych a ilością pracy
(liczbą zatrudnionych pracowników) w pewnym
czasie, przy wszystkich pozostałych warunkach
constans.

Popyt na pracę

W krótkim okresie popyt na pracę będzie zależał

od dwóch czynników:

•popytu na wytwarzane przez przedsiębiorstwo
dobra i usługi;

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

30

•popytu na wytwarzane przez przedsiębiorstwo
dobra i usługi;

•wydajności pracy zatrudnionych pracowników.

Popyt na pracę

Podstawową

zasadą

przedsiębiorstwa

maksymalizującego

zysk

w

dziedzinie

zatrudnienia

jest

zasada

zwiększania

liczby

zatrudnionych tak długo, jak długo wartość
krańcowego produktu pracy wytworzonego przez
dodatkowo

zatrudnionego

pracownika

nie

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

31

dodatkowo

zatrudnionego

pracownika

nie

przewyższa wysokości otrzymanej przez niego
płacy,

czyli

optium

zatrudnienia

wyznacza

formuła

Podaż pracy na konkurencyjnym

rynku pracy

Przedmiotem analizy podaży pracy jest zarówno

kwestia ilości czasu, jaką ludzie są skłonni
przepracować, jak również ich decyzje, czy w
ogóle podejmować pracę.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

32

Podaż pracy to chęć i zdolność do pracy w ciągu

określonej

ilości

czasu

przy

alternatywnych

stawkach płac w danym okresie, ceteris paribus.

Podaż pracy na konkurencyjnym

rynku pracy

Praca, tak jak wszystkie rodzaje działalności (ta

jak każdy wybór), pociąga za sobą istnienie kosztu
alternatywnego. Kosztem alternatywnym pracy
jest wartość czasu wolnego, z którego trzeba
wówczas zrezygnować.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

33

wówczas zrezygnować.

Generalnie, użyteczność krańcowa czasu wolnego

spada, kiedy wzrasta jego ilość.

Podaż pracy na konkurencyjnym

rynku pracy

Generalnie krzywa podaży pracy jest rosnąca –

indywidualna podaż pracy jest tym większa, im
wyższa jest płaca.

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

34

Substytucyjny efekt płac

Siłą, która umieszcza ludzi na krzywej podaży

pracy

jest

użyteczność

krańcowa

pracy,

reprezentowana ilością towarów i usług, którą
mogą nabyć za otrzymane płace. Wyższe płace
oznaczają więcej towarów i usług, a tym samym

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

35

oznaczają więcej towarów i usług, a tym samym
pobudzają ludzi do substytucji czasu wolnego
pracą. Jest to tzw. substytucyjny efekt płac.

Stawka płac

W

S

Ale krzywa podaży pracy może również wyglądać tak .....

Tzw. efekt
dochodowy
wzrostu płac

zawracająca
krzywa podaży
pracy

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

36

Ilość pracy (w godz.)

pracy

Równowaga na konkurencyjnym rynku

pracy

Ponieważ

na

konkurencyjnym

rynku

pracy

indywidualni

pracodawcy

i

indywidualni

pracownicy nie mają wpływu na wysokość stawek
płacowych- akceptują oni jako dane stawki płac
ukształtowane na tym rynku na podstawie popytu

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

37

ukształtowane na tym rynku na podstawie popytu
i podaży. Stawki te, w zależności od oferowanej
ilości pracy na rynku będą bądź spadać, bądź też
wzrastać, doprowadzając w efekcie do równowagi
na rynku pracy i ukształtowania się stawek
płacowych jako rynkowej płacy równowagi.

Rynki pracy z siłą oddziaływania popytu lub

podaży pracy

•MOOPSO – nieefektywność monopsonu.

Monopson zatrudnia u siebie mniej pracowników i

płaci

im

niższą

stawkę

niż

pracodawca

na

Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/

38

płaci

im

niższą

stawkę

niż

pracodawca

na

konkurencyjnym rynku pracy.

•ZWIĄZKI ZAWODOWE

•KWALIFIKACJE