MIKROEKOOMIA
STRUKTURY RYKOWE
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
1
dr Jarosław Korpysa
dr Jarosław Poteralski
STRUKTURY RYKOWE
Brak jednoznacznej definicji w literaturze...
Struktura rynkowa to pewien „układ sił” na
konkretnym rynku, wynikający przede wszystkim
z liczby podmiotów reprezentujących podaż i
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
2
z liczby podmiotów reprezentujących podaż i
określający wzajemne relacje pomiędzy tymi
podmiotami, jak również możliwość
oddziaływania pojedynczej firmy na sytuację
rynkową.
STRUKTURY RYKOWE
•Doskonała konkurencja (polipol)
•Czysty monopol
•Konkurencja niedoskonała
- konkurencja monopolistyczna
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
3
- konkurencja monopolistyczna
-oligopol
Konkurencja doskonała
Model konkurencji doskonałej reprezentuje
najbardziej konkurencyjną strukturę rynku
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
4
Cechy konkurencji doskonałej
1.Bardzo duża liczba podmiotów zarówno po
stronie popytu jak i podaży.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
5
(choć to przede wszystkim liczba podmiotów
reprezentujących podaż decyduje o charakterze
struktury)
Cechy konkurencji doskonałej
2.
Przedmiotem
obrotu
w
warunkach
doskonałej
konkurencji
jest
tzw.
produkt
homogeniczny,
inaczej standardowy (jednolity):
posiadający doskonałe substytuty.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
6
posiadający doskonałe substytuty.
Cechy konkurencji doskonałej
3. „Cenobiorczość” pojedynczego producenta.
Pojedyncza firma nie ma wpływu na wysokość
ceny rynkowej. Cena kształtuje się na poziomie
wynikającym z działania mechanizmu
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
7
ceny rynkowej. Cena kształtuje się na poziomie
wynikającym z działania mechanizmu
rynkowego, czyli wzajemnego oddziaływania
podaży i popytu.
Cechy konkurencji doskonałej
4. Brak barier wejścia bądź wyjścia z
rynku.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
8
Cechy konkurencji doskonałej
5. Pełna informacja na temat danych
ekonomicznych i technologicznych,
dotyczących rynku, jego podmiotów oraz
produktów.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
9
Krótkookresowe decyzje producenta w
warunkach polipolu
W krótkim okresie firma na rynku
konkurencji doskonałej nie zmienia
swoich rozmiarów i ilości
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
10
swoich rozmiarów i ilości
zaangażowanych czynników
wytwórczych, a liczba firm w gałęzi
pozostaje stała.
Cenobiorczość
1. Próba wyznaczenia przez przedsiębiorstwo
ceny na własne produkty powyżej poziomu
ceny rynkowej spowoduje utratę wszystkich
nabywców.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
11
nabywców.
Cenobiorczość
2. Jeśli firma ustali cenę na poziomie zbyt
niskim, to wprawdzie sprzeda każdą ilość
wytworzonej produkcji, ale poniesie straty w
porównaniu z przychodem możliwym do
osiągnięcie w przypadku sprzedaży po cenach
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
12
osiągnięcie w przypadku sprzedaży po cenach
rynkowych.
Maksymalizacja zysku
Z uwagi na fakt, iż firma wolnokonkurencyjna
jest cenobiorcą, swój cel- maksymalizację zysku-
może realizować tylko poprzez zmiany w obrębie
wielkości produkcji.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
13
Czysty monopol
Monopol oznacza strukturę rynku, w której
po stronie podaży lub popytu występuje
tylko jeden podmiot decyzyjny.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
14
tylko jeden podmiot decyzyjny.
Czysty monopol
Monopol absolutny inaczej czysty monopol
istnieje, jeżeli pojedyncza firma jest jedynym
sprzedawcą produktu, dla którego nie ma bliskich
substytutów.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
15
Posiada ona wówczas tzw. siłę monopolową, czyli
zdolność do podnoszenia cen rynkowych
wytwarzanych przez siebie dóbr i usług poprzez
zmniejszanie produkcji.
Cechy czystego monopolu
1.
???
2.
???
3.
???
4.
???
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
16
4.
???
5.
???
Przyczyny powstawania monopoli
• przyczyny techniczne powstawania monopoli
związane z ograniczonością zasobów (np.. dostęp
do surowców)
• ekonomia skali (korzyść skali) – monopol
naturalny
Monopolem naturalnym nazywamy branżę, w
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
17
Monopolem naturalnym nazywamy branżę, w
której jedno przedsiębiorstwo realizując wysokie
korzyści skali może opanować całą podaż
rynkową.
• przyczyny instytucjonalne- ograniczenia prawno
administracyjne (zakazy, nakazy, koncesje,
licencje, patenty, know- how)
Przyczyny powstawania monopoli
• charakter konkurencji pomiędzy
przedsiębiorstwami – w większości sektorów
gospodarki, nawet jeśli początkowo
funkcjonują one w warunkach zbliżonych do
wolnej konkurencji, z czasem następuje
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
18
wolnej konkurencji, z czasem następuje
kumulacja kapitału i powstawanie coraz
większych przedsiębiorstw. (przejmowanie
firm, fuzje, alianse strategiczne, czy nawet
nieuczciwa konkurencja)
Cechy konkurencji monopolistycznej
• Duża liczba małych i średnich przedsiębiorstw
, a
każde z nich może tylko do pewnego stopnia wpływać
na wielkość swego udziału w rynku poprzez zmianę
stosunku własnych cen do cen konkurentów.
• Zróżnicowanie produktu
i występowanie bliskich
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
19
• Zróżnicowanie produktu
i występowanie bliskich
substytutów,
przywiązanie
klienta do określonej
marki
wyrobu, ograniczone możliwości osiągania
korzyści skali.
Cechy konkurencji monopolistycznej
Krzywa popytu nachylona ujemnie, jednakże kąt
nachylenia zależy od stopnia zróżnicowania produktu.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
20
Im bardziej firma będzie skuteczna w różnicowaniu
produktu na rynku, tym większa będzie jej siła
monopolistyczna, czyli tym mniej elastyczna będzie
krzywa popytu na dany produkt.
Cechy oligopolu
• Kilku silnych producentów konkurujących między
sobą o udział w podaży rynkowej oraz małe firmy
tzw. outsiderzy mający niewielki udział w rynku.
• Konieczność uwzględniania wpływu podejmowanych
działań własnych na decyzje pozostałych uczestników
rynku i odwrotnie.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
21
rynku i odwrotnie.
Dwa rodzaje oligopolu
•Oligopol zrównoważony
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
22
•Oligopol z liderem cenowym
STRUKTURY RYKOWE PODSUMOWAIE
KOKURECJA
DOSKOAŁA
CZYSTY
MOOPOL
KOKURECJA
MOOPOLISTY
CZA
OLIGOPOL
LICZBA FIRM
BARDZO DUŻA
JEDA
WIELE
KILKA
RODZAJ
PRODUKTU
STADARDOWY
(HOMOGEICZY)
UIKATOWY
(BRAK BLISKICH
SUBSTYTUTÓW)
ZRÓŻICOWAY
STADARDOWY LUB
ZRÓŻICOWAY
KOTROLA
AD CEĄ
BRAK WPŁYWU A
ZACZA
W OGRAICZOYM
OGRAICZOA
WSPÓŁZALEŻOŚCI
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
23
AD CEĄ
BRAK WPŁYWU A
POZIOM I ZMIAY
CEY
(CEOBIORCZOŚĆ)
ZACZA
(CEODAWCZOŚĆ)
W OGRAICZOYM
ZAKRESIE
ALE MOŻLIWA
WSPÓŁZALEŻOŚCI
Ą CEOWĄ,
DUŻA W PRZYPADKU
ZMOWY
WARUKI
WEJŚCIA
SWOBODA WEJŚCIA
I
WYJŚCIA Z RYKU
RYEK ZAMKIĘTY
BARIERY WEJŚCIA
WZGLĘDIE
ŁATWE
POWAŻE
PRZESZKODY
KOKURECJA
IECEOWA
ŻADA
REKLAMA TYPU
„GOOD WILL”
„PUBLIC RELATIO”
REKLAMA, AZWA,
ZAK FIRMOWY,
IMAGE
ZEWĘTRZY
ZACZA,
ZWIĄZAA ZE
ZRÓŻICOWAIEM
PRODUKTU
Rynek pracy
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
24
Rynek pracy
Rynek dóbr i usług
a
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
25
rynki czynników wytwórczych
Rynek pracy
Praca jako czynnik wytwórczy:
praca jest szczególnym rodzajem towaru
kupowanym na rynku pracy przez
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
26
kupowanym na rynku pracy przez
pracodawcę wg stawki płacowej
stanowiącej rynkową cenę pracy.
Rynek pracy
Proces polegający na konfrontacji popytu
na pracę, reprezentowanego przez
pracodawców oraz podaży pracy,
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
27
pracodawców oraz podaży pracy,
reprezentowanej przez pracobiorców, w
ramach którego dochodzi do ustalenia
rynkowej ceny pracy.
Konkurencyjny rynek pracy
Konkurencyjny rynek pracy to taki rynek, na
którym ani indywidualny pracodawca, ani
indywidualny pracownik nie mają możliwości
oddziaływania na stawki płacowe.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
28
Rynkowa cena pracy (stawka płacowa) jest więc
tutaj określana tak, jak ceny innych towarów na
rynkach konkurencyjnych, tj. poprzez oddziaływanie
popytu i podaży.
Popyt na pracę
POPYT A PRACĘ
(PODOBIE JAK POPYT A POZOSTAŁE
CZYIKI WYTWÓRCZE)
MA CHARAKTER
POCHODY
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
29
Popyt na pracę stanowi założoną odwrotną relację
między stawką płac realnych a ilością pracy
(liczbą zatrudnionych pracowników) w pewnym
czasie, przy wszystkich pozostałych warunkach
constans.
Popyt na pracę
W krótkim okresie popyt na pracę będzie zależał
od dwóch czynników:
•popytu na wytwarzane przez przedsiębiorstwo
dobra i usługi;
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
30
•popytu na wytwarzane przez przedsiębiorstwo
dobra i usługi;
•wydajności pracy zatrudnionych pracowników.
Popyt na pracę
Podstawową
zasadą
przedsiębiorstwa
maksymalizującego
zysk
w
dziedzinie
zatrudnienia
jest
zasada
zwiększania
liczby
zatrudnionych tak długo, jak długo wartość
krańcowego produktu pracy wytworzonego przez
dodatkowo
zatrudnionego
pracownika
nie
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
31
dodatkowo
zatrudnionego
pracownika
nie
przewyższa wysokości otrzymanej przez niego
płacy,
czyli
optium
zatrudnienia
wyznacza
formuła
Podaż pracy na konkurencyjnym
rynku pracy
Przedmiotem analizy podaży pracy jest zarówno
kwestia ilości czasu, jaką ludzie są skłonni
przepracować, jak również ich decyzje, czy w
ogóle podejmować pracę.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
32
Podaż pracy to chęć i zdolność do pracy w ciągu
określonej
ilości
czasu
przy
alternatywnych
stawkach płac w danym okresie, ceteris paribus.
Podaż pracy na konkurencyjnym
rynku pracy
Praca, tak jak wszystkie rodzaje działalności (ta
jak każdy wybór), pociąga za sobą istnienie kosztu
alternatywnego. Kosztem alternatywnym pracy
jest wartość czasu wolnego, z którego trzeba
wówczas zrezygnować.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
33
wówczas zrezygnować.
Generalnie, użyteczność krańcowa czasu wolnego
spada, kiedy wzrasta jego ilość.
Podaż pracy na konkurencyjnym
rynku pracy
Generalnie krzywa podaży pracy jest rosnąca –
indywidualna podaż pracy jest tym większa, im
wyższa jest płaca.
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
34
Substytucyjny efekt płac
Siłą, która umieszcza ludzi na krzywej podaży
pracy
jest
użyteczność
krańcowa
pracy,
reprezentowana ilością towarów i usług, którą
mogą nabyć za otrzymane płace. Wyższe płace
oznaczają więcej towarów i usług, a tym samym
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
35
oznaczają więcej towarów i usług, a tym samym
pobudzają ludzi do substytucji czasu wolnego
pracą. Jest to tzw. substytucyjny efekt płac.
Stawka płac
W
S
Ale krzywa podaży pracy może również wyglądać tak .....
Tzw. efekt
dochodowy
wzrostu płac
zawracająca
krzywa podaży
pracy
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
36
Ilość pracy (w godz.)
pracy
Równowaga na konkurencyjnym rynku
pracy
Ponieważ
na
konkurencyjnym
rynku
pracy
indywidualni
pracodawcy
i
indywidualni
pracownicy nie mają wpływu na wysokość stawek
płacowych- akceptują oni jako dane stawki płac
ukształtowane na tym rynku na podstawie popytu
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
37
ukształtowane na tym rynku na podstawie popytu
i podaży. Stawki te, w zależności od oferowanej
ilości pracy na rynku będą bądź spadać, bądź też
wzrastać, doprowadzając w efekcie do równowagi
na rynku pracy i ukształtowania się stawek
płacowych jako rynkowej płacy równowagi.
Rynki pracy z siłą oddziaływania popytu lub
podaży pracy
•MOOPSO – nieefektywność monopsonu.
Monopson zatrudnia u siebie mniej pracowników i
płaci
im
niższą
stawkę
niż
pracodawca
na
Katedra Mikroekonomii WEiZ US http://mikro.univ.szczecin.pl/
38
płaci
im
niższą
stawkę
niż
pracodawca
na
konkurencyjnym rynku pracy.
•ZWIĄZKI ZAWODOWE
•KWALIFIKACJE